장음표시 사용
291쪽
annectens. Foliathinc inde CuCumerum modo apposita habet, singula suis pediculis longis insistentia, in lacinias diVisa, inferius hirsuta, albicantia, superius viridia & glata bra: Prope pediculum cujuslibet solii clavicula prodit longa, contorta, arcte se implicans vicinis arboribus aut pedamentis appositis. Inter solia hinc inde in propriis pedi
culis nascuntur florum rudimenta conicae figurae, Unde prodeunt flores magni, Crassi dilute flavi, exterius striis virescentibus distincti. Fructus longus est aliquando viginti digitos, Cortice glabro ut Pepo, ex rubro purpureus. Caro seu pulpa ad flavedinem ac cedit, odoris dulci acidi, instar pyrorum agrestium, saporis ingrati, ideo vix comedi tur nisi assista: semen continet copiosum, figura & magnitudine Cucurbitae seminis, sed quod exterius insuperficie suasusco es: punctulatum. Fructus ob fragrantem odorem
imprimis expetiti, imprimissi per menses aliquot sui ipse epe tentavi) cistae incluta& vestibus appositae sint. Pulpa est refrigerans Sc humectans, ac proinde Barbari febri
IA A si sive A N G V R I A. Iare aliis Iba guacu sive Anguria, sativa planta, & tractu temporis quasi nativa facta; nullibi in Indiis telicius quam in Brasilia provenit, Lusitanis Balansia, Belgis
sive Melo aquaticus, non improprie dicta. Per omnes Europae Ameri Caeque regiones calidiores notissima. Repit caule farmentoso, hirstito , multis Capreo lis se terrae affigente: soliis profundis laciniatis & incisis, longis, erectis, striatis. Ex flore pentaphyllo, parvo, flavo, ingens fructus rotundus cum Cortice viridi tenaci na scitur. Carnem habet succulentissimam in mediojuxta semina rosacei, Ceterum albi coloris, tanta aquae dulcis & frigidae Copia refertam, ut inter edendum tanquam e poculo hauriri possit. Adeoque aestum viscerum compescit, ut haud facile febricitantibus Con venientius refrigerium suaserim. Idem praestant saccharo Conditae. Ingentis molis feli Cissime toto anno, imprimis mensibus aestivis proveniunt, terra licet sterili&areno a. Seminibus scatent multis, Cucurbixarum magnitudine & figura, diversicoloris, quae primum locum obtinent inter semina frigida majora. Vnde emulsiones, aliaque medi camina refrigerantia quotidie parantur; accedentibus caeteris seminibus frigidis, im primis Melo peponum & Cucumerum. Adeo enim horti Incolarum Melopeponibus imprimis luxuriant, ob facilem cultu ram & felicem proventum, ut nimia abundantia vilescant; excipiuntur tamen qui carne sunt viridi, sblida, gustu &olfactu suavissima,& caeteris flavis Melonibus salubriori; sed quia figura & natura cum Europaeis Conveniunt, eorum descriptioni non immoror, Iconemque fatis superque ab autoribus exhibitam, supervacaneum duxi
292쪽
I v R V M v . KEquuntur aliquot plantae liti O mi repentes, ex parte Peponibus, ex parte autem Cucurbi tis sive Hispanorum Calabasis a scribendae; figura potius externa quam qualitatibus internis, ab iis abludentes. Prima & optima est rumu , Lusitanis bobora, Folia fert fere similia nostratibus Pe ponibus silvestribus rotundisor inibus , & florem quoque flavum pentaplayllum, magnum. Fructus est magnus, orbicularis , striatus, compressus, cortice tenuissimo, coloris Cinnabrii Cum plurimo albo mixti, interiuS autem cr Ceus, semine multo, albo, nostratium simillimo. Boni saporis est coctus seu etiam assatus si1b cineribus. Incolae eo, tam ad sanitatem quam ad palatum, cum melle Vescuntur. Secunda vocatur, figura & qualitatibus priori haud multum dissimilis. Tertia, dicta, inter Cucurbitas lagenisormes potissimum numerata. F0liis caeterarum Cucurbitarum speciebus similibus. Flore quoque albo, magno, pentaphyllo , obrotundo, in medio habente stamina brevia lutescentia. Semine pallido, Compresso, Utraque extremitate quasi bicorni. Fructus est cortice duriori, saporis dulcis, qui inter alimenta medicamentosa primis Incolis ipsis Europaeis reserVatur, refrigerandi simul & nutriendi facultate pollens. Saccharo conditus inter bellaria apponitur; alias enim, licet diverses apparandi modos admittat, minus gratus est stomacho. Cruda enim non sbium minus suavis, sed si pravos offenderit humores in Ventriculo, ibique moretur, Corruptio Concoctionem antevertere solet. Quod idemGal. Dioscorid. & alii veteres de Cucurbitarum natura testati sunt. GVARER VA-OBA sive CUCUMER Asininus. IN omni terra arenosa sitienti luxuriat, & sarmentoso caule humi repit Cucumer silvestris.
Folia habet in longis pediculis singulatim posita, quodlibet intres lacinias sectum, ac in ambitu dentatum atque hirsutum. Flore, ut solet, flavo, capaci. Fructu ma nitudinis ovi gallinacei, ellipticae figurae , tuberculis per ambitum acutis, qui ubi mat ruerit,pallescit. Semina transversum multa, in pulpa more Cuc
Ita ut,si quis hujus nostrae Americanae descriptionem conferat cum Cucumeris Asinini Europaei , ex parte cum ea Convenire, atque ex parte discrepare , pro Vario naturae lusi comperiet. SUCCUS autem ejus, quod Elaterii nomen audit, stamine amarus
sed ex secundo calefacientium ordine habetur. Vsus ejus haud frequens apud advenas, multo minus apud indigenas, etiamsi efficacia illius non sit incognita: &parium credo virium ac illud, de quo
293쪽
quo veteres passim testati sunt. Ego sane, licet contra hydropem valeat, dissuasor fui istius medicamenti, idque ob tres potissimum rationes. Primo , quod perpetua debet esse cautio in Indiis circa usum medicamentorum tam essicaciter purgantium. Secundo , quia expertus sum idem quod Meme de ejus viribus olim testatum reliquit, scilicet praeter alia quae adfert nocumenta,vaserum quoque oscula aperire, tormina excitare, intestinorumque tunicas abradere, licet correctoriis munitum. Vnde Dysenteria facile provoCatur, qui morbus in iudiis plus quam alibi, medicae artis peritis merito eXtimescendus. Tertio, quia licet serum sanguinis a remotioribus partibus in articulorum morbis extrahat, tamen minus Conducat. QIod Arthritis ut & Nephritis fere incognitae sint, saltem rarissime hiC appareant.
Tres caedis cuti Marinae, Coralloides, Spongiosa, fera.
IN quibusdam Brasiliae locis juxta rupem illam vulgo dictam, quando maris
recessibus littus minus immersem est, infinitae lapideae eXcrescentiae, nunc arbuscularum, nunc Brassicae Cyprinae ins ar,in ipse fundo,caelo sereno Conspiciuntur. Qine pro diversitate vel algae, vel fungorum plantarumque maritimarum squibus crystalli ARBUSCULA COR ALLOIDES SPONGIOSA. more paulatim singulis accessibus aqua salse vi Solis agglutinatur) vario &miro naturae lusu Crescunt, atque e fundo erutae, mox durissimae, si insolentur in littore sicco, niveique coloris fiunt. A magnatibus in Hispania & Belgio expetitae, ut aedes & siibter raneas cavernas illiS exornent. Maris accolae &piscatores in usum medicum potius hoc qualecunque coralli genus adhibent,& rasuram ejus contra fluxus ventris & ruen tes humores exhibent. Ego remedium hoc utpote Crudum Barbaris reliqui,atque apud nostrates Europaeos nondum in usus applicavi, nisi arte instar Coralli ossicinarum prae
IIsdem rupibus & vadis petrosis supernascuntur, quoque spongiose arbusculae. Inter illas inusitatae formae prodit una caeteris facile elegantior, cujus Iconem hic exhibeo.
294쪽
GVL. PISONIS HIS T. NATUR. & MEDIC. LIB. IV.
Ad tactum quidem ejusdem cum aliis hyongiis mollitiei & coloris, sed non tantae fle xibilitatis : erigitur enim instar petros, arbusculae coralloides ad duorum circa pedum longitudinem, & duarum palmarum latitudinem, mediocri seliditate praedita,imprumis inferius circa plantae pedicu-S A R C A ς o. lum. Quia autem nullus ejus praeterquam aliarum spongiarum ustis innotuit, illius descriptioni si aperta sedeo , sed ob elegantiam tantum& raritatem, mantista loco, eam lectoribus exhibeo.
H Erba illa Marina quae ab Hia
Sargaco , a Nostratibus nom n aCCepit, Lenticula marina , licet improprie,nominatur. Est enim non Al ga, sed Arbuscula baccifera, palmum longa, tenuibus caulibus griseis, & perpetuis soliolis serra tis sature rubris in glomOS ConVoluta. Quae circa Insulas Flandricas vulgo dictas, incerta quidem origine undiquaque fluitans, adeo
magnam maris partem obsidet, ut solum, non salum diceres, remissiore vento moram navibus
haud parvam faciat. Atque ideo ille tractus Oceani Lenticularis, de a Belgis ex In
diis redeuntibus nomen aCCepit. Raram hanc plantam pubes nauatica Lusitanorum, ut & Batavorum, indiscreta quantitate macerant coquunt Cum liquore con Venienti,eoque non sine felici successu contra dissicultates urinandi utuntur. Insipida est, praeter salsuginem ex aqua Contractam.
Nulla radix conspicitur, sed sola rupturae vestigia apparent. FINIS LIBRI A R T L
295쪽
D IOHANNI ANTONIDAEVANDER LIN DEN,
Aturae ihaec non tarn sacra, quam admiranda quae deinceps animus est promere, priusquam adeas contemplatum, patere te in ipQ limine paulisper a vetere tuo & inde a communibus studiorum tirociniis conjunctissimo amico sisti, atque tuo sub nomine paucis me ad lectorem praefari. Quod quidem eo confidentius urgeo, quia,
invitis tot eruditis tuis curis facilem te semper atque promtum fue rim expertus, Cuique nihil solet eVenire gratius,quam Veterem ami
citiam novis usque & usque succendiculis foveri atque perpetuari. Ita scilicet fert Natura rerum , Clarissime Vir, ut dum in speciosa & admirabili illa rerum varietate qua Mundus consistit, alii aliis dediti sunt studiis dc exercitamen iis, certum tamen maneat dictum illud, Suum cuique pulchrum. Dum enim tu crebris scriptis exasciatis testaris, facundiam & eruditionem illum non deserere cui potenter lecta est res: sic ego mihi Congratulor in parergo hoc,jucundissimi veteris naturae thea tri in Orbe novo observata ad incudem denuo redigere. Decennium circiter est quod exoticas illas lucubrationes meas protruderim potius quam ediderim in lucem, rogatu coactus fere, si fas dicere, amicorum, inter eos Excellentissimi P. M. viri, Ioan nis de Laet, qui fuisse meritis optimi cujusque memoriae atque desiderio intulit e lut caelo. Cui viro, cum difficile mihi erat quidquam negare, ad praeli curam se offerenti, non potui non, tum lio Ci tum Caetera mea scripta credere, avocatus ipse in castra ad Illustrissimum Auriacae Principem. Vnde factum, ut omnis mihi adempta fuerit occasio, non dicam addendi quae necessaria & generis erant dissicilioris, adeoque otium& meditationem requirebant attentiorem; sed vel relegendi ea quae non nesciebam restare emendanda in schediasmatis meis saepe subito natis & e memoria limandis poliendisque. Posteaquam ergo flagitare Typographus nOVam coepit editionem, prorsus me ad eam curam appuli, quidquid subcidere temporis cursitationibus & quae, ut ipse olim egregie es expertus in hac urbe, totos requirit dies potui, id illi uni totum impendi, satagens εσι τ quod aiunt, opus proferre si non sapientius, luculentius saltem & quod multorum Curiositatem multis in rebus oblectaturum confido. Revocare itaque constitui ho C libro ad examen, primo Venena quae plantae partim, partim animantia produnt, una cum eorum antidotis seu
ipsis venenorum Menenis. Deinde Insectorum aliquot cum naturam tum metamor phosin vere admirandam & in aeternum Celebrandae Creatoris potentiae atque sa
pientiae locupletissimum testem. Etsi vero satis mihi bene sim conscius, non omne me punctum tulisse in re tam difficilis quam abstrusiae & vix persequendae indagi nis , ob densiam , qua involvitur , .aliginem, N polydaedalam maeandrorum, quibus
indagari debet, varietatem atque perplexitatem: tamen videor spondere Medicorum filiis posse, non contemnendum ad se emolumentum ex horum lectione redundatutarum: praesertim si animum dignabuntur advertere ad ea, quae S ego phaemonenda putavi, & facile Tu, si quisquam eruditorum, agnostes. Horum primum est, ut eorum, quae enarrabimus praeeipua , quantumvis primo intuitu vel nova vel etiam po tentosa videbuntur , non modo ceu antiquissima, sed& quam maxime Naturae, imo
ejus autoris Dei legibus constatanea bri templentur. Homines quippe novi S in
296쪽
268scrutandis Naturae recessibus parum exercitati, de facili fidem derogant his, quae, quod ante sibi inaudita sunt, impossibilia opinantur. Quod videtur haud aliunde ipsis eve
nire, quam quod pleraque singularia Naturae opera insensus quidem, tam infrunitorum quam brutorum magistros atque duces, incurrant: universalis autem vis & incompara bilis ejus majestas paucorum se oculis & menti ingerat; utpote eorum duntaXat, qui in desesib labore dc irrequieta meditatione nituntur Naturae librum nocturna versare ma nu,versare diurna. Istos itaque exhortatos velim,ad meliorem horum Cognitionem ad
ferre judicium rectum &circumspectum, quo se non solum muniant Contra nimium credulas Indorum superstitiones, & plusquam aniles persitasiones: sed vel imprimis contra propriorum sensuum incantatrices fallacias. a quibus facile est decipi eum, qui ex uno vel altero intuitu, gustu, olfactu pervenire se posse putat in notitiam Corporum stibitinarium eorumque facultatum: quasi scilicet Natura rerum, veluti prostibulum in vestibulo sedeat, suique copiam faciat quibuslibet praetereuntium; non vero intimo in recessu atque penetrali se abscondat, non sine magno labore, sine casto amore, sine numinis aeterni seu parentis faventia atque permissu adeundam. Ista ergo avia viarum quo & certius tutiusque devitent, monendi simi praeterea & illud, squod nescio qua aut temporum injuria, aut ingeniorum socordia, aut nimia sui fiducia abiit omnino in desuetudinem,) nempe ut nostra haec qualiacunque inventa ad priscorum &fidissimo rum, imprimis Hippocratis Naturae & Medicinae fidissimi interpretis, nulli non Naaturae prudenti vere admiranda placita, conferant diligenter & trutinent exacte. Certatum quippe, illum virum, & quotquot ejus vestigiis inhaesere pressius, ad illud veritatis ac utilitatis rerum notitiae culmen pervasisse, quo adire quemquam posse negant, qui aliam suerit ingr essus viam. Id certe haud invitus fatebitur, quisquis se tuum imitatus exemplum, totum dabit in ruminationem eorum,quos ex libris ejus reliquos fecit,non dicam, invidiosa vetustas, sed humanum in genus mire misericors clementia divina. Neque propterea tamen eos nos quis putet, qui censeamus, ullum hominem, quantus quantus etiam fuerit, infallibilem, ulliusque dogmata pro indubitatae veritatis norma perfectaque faciendi regula esse habenda. Vt jam sibi parcere liceat istis Neotericis paraphysicis, qui ipsum hoc de Medicis dogmaticis ad ravim usque clamitant totiesque ingeminant, & nullis non argumentis contendunt, secum ipsi digladiantes. Q ut quales sint ipsi, facile est disgernere detracta jam obsoleta illa Veritatis & Caritatis larva, qua se scioli isti δί uni quaestui inservientes abscondere selent apud imperitam & fallitam pronam quam promptam plebem. Cujus in omnem opinionem per quamlibet &
quantumvis absurdam , modo speciosam jactantiam, mobili ingenio freti, non raro triumphum Canunt ante victoriam. Quid enim, an non quotidie videre est ingentibus promissis turgidos illos, sive Vroscopos imposiores, sive fiamum olentes ciniflones,
magnis excidere ausis, imo excindere e terra Visentium multos eorum, quos morbi
taedium, vitae dulcedo, spei fallacia, & amicorum saepe importuna commendatio pellexit in ipsorum casses t Qui tamen, quamvis manifesti sint famam novitate aucupari, ut animas & crumenas, praesertim opulentiorum negotientur, si forte casu in bonum eventum inciderint, vel jejunum aliquod in Macro vel Micro cosmo inventum adepti sunt, se propterea audent invidiae subjectum crepare. Quasi vero hoc quod vivimus, taculum, adeo foecundum & ferax esset magnorum ingeniorum & invidiam vere merentium : Cum per Deum atque hominum fidem perpetua potius commiseratione digni sint omnes hujus farinae homunciones, qui in contemnendis quae non intelligunt, imo ne adeunt quidem, sunt fervidiores, quam felices in novitatum suarum aut certi tudine demonstranda aut utilitate edocenda. His, inquam, universa erudita antiquitas , imprimis noster Hippocrates, nomen est, praetereaque nihil. - quia pau'cilegunt, pauciores intelligunt, idcirco est, quod multi ad illum Solem caecutientes, nescio cujus Syderis vel Lunae lumen malignum sequi potius, & quamvis Charybdes sovitare professi, in Novaturientium Scyllas serri cum aegris suis malunt,neque errores fa teri prius, quam ubi in se experimenta capientes, idem in praecipitium se dederint. Sed haec quid attinet apud te, Amicorum optime, aut prolixius narrare, aut quorienixius t quem novimus, ista non modo non ignorare, sed ne dissimulare quidem; quia omnibus in id unum animi intentis viribus incumbere, ut tandem aliquando Hippo crate nata, an sata dicam, Medicina & suo ruddatur nitori de omnium inseratur amori
Vnde sane Viri in Medica republica gravissimi,ut D. Tulpius, D. Vicquius, D. multo
297쪽
nius, atque alii musti in arte exercitatissimi, tibi pariter ac sibi gratulantur, quod inaeomparabile illud Asclepiadium lumen, hodiernae lippitudini usque adeo molestum , non cesses objicere toties, eoque non paucos aut parvos detegere errores, & in certam medendi rationem praeire. Ita interim denuo reperta & sua laude digna attemperare priscissatagens, ut sperandum sit, populum deinCeps Academicum succomagis salutatari, erectioreque imbutum spiritu , fore aliquando observantissimum aurei illius apud Tacitum dicti, tam Medicorum filiis, quam Politicorum apprime necessarii sci tu. Intra deforme obsequium & abruptam contumaciam pergere, iter periculis & ambitione vacuum. Cujus si nostri recte sensum intelligant videbunt moneri se non mi nus illiberale esse ingenuo, alterius se ad opinionem, quam libidinem componere, &gregis instar hunc illumve Caprum sequi ducem, eo praesertim in studio, in quo nunquam aut finis est investigandi aut posteritati adempta facultas aliquid vel inventis addendi vel temere creditis demendi. Sed S illud ista monet gnome, ne nimio quis studio declinandi vitia in contraria Currat, nimiumque confisuS vel suis vel tot recen tiorum titubantibus inventis tuto se posse putet insultare priscae sapientiae consultis: quin discat potius, deposita lascivientis ingenioli intemperie, putidaque philautia, &nostri seculi& veteris pariter bonis uti frui, medendique viam periculis quam maxime vacuam amplecti. o sane si Ss illi,& nos cum illis, atque adeo animis viribusque Mstudiis sectatis aspirabimus, procul dubio cum populi salute cujus nos praesidem artem profiteri gl oriamur) agetur longe melius. 4am sibi mentem qui non optet, e nostris puto esse neminem.
298쪽
De Noxiis & Velienosis Vegetabilibus ac Sensitivis, atque eorum Anti dotis. Quibus aliquot Metamorphoses Insectorum, tum S Vivae sectiones quorumdam Animalium inseruntur. C A P V T I.
g Agno licet Venenoxum proventu, quibus passim Animalia,
Plantae, ac Mineralia turgeant, universus Orbis terrarum luxu- riet: tamen praeter primum Naturae institutum accidit, ut quid-
8 dam alicui sit malum & noxiunt. Nam quod multis alimento, 3 quibusdam est veneno. Lepus marinus Mullo cibus est inno-u rius, at lethalis est nobis: ac vicissim, quod uni est veneno, ut s Elleborus & Cicuta homini, quibusdam animalibus, ut Caprae, Sturno & Coturnici, est alimento. Et viceversa Aloe vulpem,
nux vomica Feles, Mures& aves enecat, nobis medicina est fa-1utaris. Sic radix altilis Mandihoca a venenato succo nondum repurgata, homini lethalis, equis & bobus creterisque animantibus nutrimentum praebet. Celebris quoque illa Herba Viva, Lugum dicta, oves & Capras pinguefacit,interimit homines. Bassilisco venenum est naturale,& aliis animantibus minime. Non autem Plinio assentiendum, qui 1n eum finem a Natura produci testatur, ut iis pro libitu homo, incurabili vel animi vel corporis morbo detentus, utatur, ac violentis toxico hausto cruciatibus & vitae finem imponat Nisi hoc forte attribuendum huic genti Barbarae, artibusque Magicis supra modum deditae, & in omnibus prope venenis dignoscendis mire solerti, quibus hostes & socios, lucri aut libidinis causa, pari sorte exstinguunt. Mancipia illa ex Afri ca huc deducta, ubi horrendi voti compotes fieri nequeunt, Cum dominorum vitae insidiantur, durissimae servitutis jugi, inediae, ac variarum calamitatum impatientes, ad unicam illam libertatis viam, nemini non perviam, Confugiunt. Venerio ubique obvio , sibimet ipsis atroces manus inferunt. Gratulantes sibi Naturae renuntiare, vindictamque, dominis plus justo severis, reponere. Sed haec, relicto abusu, secus interpretanda sunt: cum animali non solum rationali sed S irrationali instinctus sit datus,per quem Creatis omnibus dextre utatur, bona & vitae utilia seligat, fugiatque nocitura. o spectat quoque pulchrum illud patris eloquentiae Romanae de finibus. Placet Stoi- ,, CiS, quorum ratio mihi probatur, simul atque natum sit animal, ipsum sibi conciliari M, , Commendari ad se Conservandum,& ad suum statum & ad ea, quae conservantia sunt ejus status, diligenda. Ecquid enim, per Deum immortalem, ex quo non aliquam percipi tutilitatemξ Ex ipsis Viperis adversus Viperas conficit antidotum, quo venenis omnibus& venenatis morbis resistat. Ex Mandihoca radice, maximo scatente veneno, Opsimum alimentum non solum, sed& antidotum concinnatur. A Scorpio, Scol Opendra, CO'lubro, reliquisque Serpentibus ictus, ab iisdem petit remedium: a Qto hepate piscis nuti punctura ejuS yenenata curatur , cum caeteris remediis refragetur. Nec existimandum, benignam Naturam remedium denegasse, ubi morbum invexerit, sed omni veneno alexipharmacum addidisse atque opposuisse. Basilisci lethifero veneno, Mu'stela
299쪽
stelae virus, salivam hominis jejuni, Serpenti, Viperae, Scorpio caeterisque venenatis adversari constat. Adeo placuit Naturae nihil esse sine pari. Equidem vix dixeris, venena, an alexi teria plura sint pronata; & ubi specifiCum incognitum, magnae illae com positiones ejus vicem stipplent. Folia, flores &fructus herbarum Tangaraia di isquiro venena Brasiliae facile prima, propriam suam unaquaeque radicem oppositum habet Antidotum. Busoni C,ururi aliisque insectis venenatis, sblius Mamλ decantatae illius panaceae, siccus sustusus, Vel cinis Tabaci as persus, praesentem mortem inferunt. Plurima alia hujusmodi hic producuntur, Indigenis Barbaris, quam Gercitatissimis advenis, notiora. Illi enim Serpentiana, Viperarum, Busonum, & Piscium venenatorum pinguedinem, Capita & jecinora ictibus Venenatis passim applicant; imo integra insecta quae vulnera inflixerunt, propriis Vulneribus audacter & felici cum successu imponunt. Quo quidem experimento comprobant Veritatem jam a Galeno 1 1. de simpl. Cap.
de Dracone marino, &lib. de theriac. C. II. assertam, aliaque similia veterum ac neo tericorum observationibus firmatam: inesse scilicet multis venenatis propriam antidotum. Possum ego testari, aliquas venenatorum puncturas nulli Cessisse remedio , quam
hepati ejusdem animalis , & potissimum ea parte applisato, qua vesiculae fellis es
continuum, testante id quoque experientissimo Rondeletio; aliquas autem pro reme dio admisis e tantum carnem ejusdem animalis impositam. De quo exactius in parti culari venenatorum enarratione. Hinc manifeste apparet, partes diversas animalium non tantum diverso exprimis qualitatibus proveniente temperamento: sed & peculia ri qualitatum occultarum, seu ut aliqui loqui malunt, virtutum specificarum harmonia invicem adversari: & aliquando noxam beneno inferendam vel illatam tolli, quia elicitur vel extrahitur propter similitudinem substantiae, quam pars exterius applicita habet cum veneno in resib ; aliquando Vero, quia extinguitur, &, Ut ita dicam, mortificatur propter contrarietatem dc antipathiam, quae parti impositae es: Cum veneno
inflicto. Hactenus de venenatis ictibus eorumque remediis topicis, quorum sit mentio apud Author es profanos non solum, sed quod sacra pagina quoque in Historia Tobiae cap. 8. & 11. Confirmat, usum scilicet & abusum Iecorum & Fellium antiquissimum simul & verissimum esse. Nunc alius nodus, qui quidem altioris videtur indaginis, dis stlvendus restat, scilicet de Fellibus & Iecinoribus quorundam animalium intus assum tis, quod duo illa vicina Viscera, si alterutrum eorum propinetur, maXime contrarios edant essectus. Sicut enim venenatissimi serpentis Haemorrhois ictui Gobii piscisjecur cum Allio sumtum;Aspidum vulneri, Iecur Apri exhibitum; ipsius denique canis rabidi hepar tostum & in cibis assumtum; Viperae morsui, illius caro medeatur, testante id to-.ta fere erudita antiquitate; Ita Fel Viperinum apud omncs statuitur Venenum tam praesens, ut vix quisquam ab ejus asium tione evadat nisi per propriam Viperae carnem: Fel Leopardi intra sex horas interficiens, nisi per coagulum Hirci silvestris subveniatur. Fel Let incae cito quoque occidens: Fel piscis Canis, unius grani quantitate deleterium est. Sic ego, quae quasi magica vel superstitiosa mihi primo intuitu apparebant, cum stupore vidi mercitatissimos Indos medicastros, eorumque imitatores,eYpropinato UniuSanimalis Felle Calamitates & mortes: ex alterius vero animalis Hepatis exhibitione
salutem & vitam promisisse & praestitisse;sicque alterum veneni, alterum Alexipharma ci vices subiisse. Ratio hujus rei satis obscura, quaeque me si e torsit; nec hactenus inveni quod mihi plene satisfecerit. Lis quidem haeret inter author es, an venena ani
malium , quorum sunt venena, sint nutrimentum, an CXCrementum. Si primum, haud facile est Aicere cur una pars animalis venenati magis sit venenata quam altera, cum
nutrimentum ad omnes partes appellere debeat ; nisi quod in aliis partibus permisceatur aut sanguini aut pituitae aut serosis humoribus, quibus vis illius infringitur; in folli culo vero fellis a bilis acrimonia evacuatur. Si posterius, facilius potest dari ratio; quod nimirum venenum illud excrementitium, a massa sanguinea segregatum, ad solliculum fellis amandetur. Mentem tamen meam libere aperiam, ut saltem aliis calcar addatur ingenium quoque silum Convocandi. Neque enim facile est vel sagacissimo Philosbpho tot rerum idiosyncrasas dignoscere , imprimis in novitatibus his a receptae doctrinae fundamentis alienissimis. Cum itaque Fel inter omnia quae sunt in Corpore, partium sit maxime acutarum & tenuium, vimque possideat sblvendi, pe'netrandi, imo & erodendi, venenum certe animalis hisce adjutum qualitatibus mul
300쪽
to facilius sese exscrere, M sanguini reliquisque partibus communicare potest, quam si in alia aliqua parte vel humore consisteret laisce qualitatibus destitutis. Qimii vero
ratione manifestarum qualitatum additarum, virtutes rerum specificae, Vel intendan tur vel remittantur, probari posset multis argumentis. Hepar autem, quandoquidem aliquam habeat cum Felle assinitatem, utpote viscus Fellis vel generationi Vel separa tioni dicatum, atque hac ratione aliquo modo sit s1mile: dissimile tamen quatenus habet vim specificam venenatae Fellis qualitati adversam: ratione itaque similitudini; Venenum petit, cumque eo se involvit; ratione vero qualitatis specifici e Felli talis ani malis contrariae, ipsium vel expellit, vel extinguit.
Licet otii mei non sit recentiorum & veteranorum Anatomicorum componere lites circa ossicia Hepatum &Fellium vivorum animalium; enarratae tamen Utriusque
operationes diveris, favebunt potius eorum opinioni, qui nobiliorem sanguinis portatio em a felleo δί faeculento segregandi ossicium jecinori Concesserint, quam iis, quibus absurda Helmontii sententia arridet, ipsi ina scilicet Fel balsamum jecoris & san guinis clamitantes. Quippe sicut in hepate & sanguine almipharmaca videtur latere qualitas ad toxica quaevis fuganda & obtundenda idonea: Ita e contra Fella quorun
dam animalium adeo videntur degenerare, ut haud facile quis impune ea assilmserit: mitto quod aliquorum venenatorum Fella, qualitate sua deleteria primatum teneant, sive incaute, sive per dolum ea exhibita fuerint. Etenim ut nihil vulgatius apud Plinium aliosque veteres Practicos, quam Tauri, Capri, Vituli, Apri , tum & quarundam avium &piscium Fella vel sbia, vel aliis mixta, Contra alopecias, oculorum &aurium affectus, aliaque mala Gius applicari, quatenus vi erosiva & abstersoria admodum sunt proficua: Ita quo que inter venena qualiacunque ab animalibus desumta &intus assumta, nullum praesentius atque essicacius quam ipsum eorum Fel agnoscunt aeque Barbari nostri Americani, ac abstrusioris olim eruditionis Mauritani, Arabes &Graeci. Cujus usus & abusiis tantum abest ut exoleverit, ut e contra tanquam hibernus flatus eXtremos Mundi ambitus pervaserit, atque etiam nunc in Indorum animis, proh dolor , VireS acquirat clando.
Quamvis mihi occasione multoties desiderata infinita alia nondum explorare licuerit, ea tamen quae assequi potui, posteris ulterius indaganda relinquo. Nec enim facile est veneni speciem cito distinguere; neque etiamsi cognoscatur, protinus illius proprium alexipharmacum succurrit. Accedit, quod aliqua reperiantur, qUae in Europa venenata, hic Vesca, vel saltem minus noxia sint, & vice versa; quippe ranae & pisciculi hic dantur praeter opinionem venenati: E contrario formicae illae grandiores, tum Carnes aliquot serpentum, lacertorum, busonum, vermium & glirium sylvestrium, primis incolis inter delicias habentur. Idem Plinius de Africa Confirmat lib. VI. Cap. 29. Celsus lib. V. Cap. 36. Scaliger Exercit. 180.sech. . In India atque AEthiopia non sbium innOYios serpentes multos, sed etiam esculentos dari, ita ut Ophiophagi dici possint. Prae caeteris autem in Brasilia, Centipedes Cara situ & Caramouritu virides & nigri, tosti Meviscerati: tum imprimis vermes illi Larumni & Caramatori, pingues & albicantes, inque medullosis silvestrium Palmarum truncis viventes, in pretio illis simi. Plinius lib. xVII. cap. 24. AElianus lib. XIV. de Animalib. cap. 13. narrant, vermes quoque in usu multis Indis esse. Innumera alia portentosa a Tapuyeris fando accepi, quae, quod eorum aliqua stab-lestae fidei videbantur, silentio praetereo ; tantisper donec ulteriore investigatione a que eXperimento eor Um Veritas magis illucescat. Multa equidem inter haec notatu dignissima, a paucis tamen, quod sciam, annotata, adeoque neglecta,ut rara vestigia horum ac similium naturae mirabilium exstent, unde lucubrationes physicas quis illustrare possit. Quam o brem multa partim propria experientia, partim pretio & precibu a Barbaris extorquere necesse mit; qui sicut tenebriones sint in porrigendis venenis tapertinacissimi in revelandis ejus nodi secretis; ita ossiciosi in exhibendis antidotis; dictoque citius ubi de natura veneni constiterit, in silvis evicacissimas herbas colligunt, quas Contusas instar potionis aegris subministrant, animasque pene exstinctas suscitant At vero, his remediorum generibus non contenti miseri ac superstitiosi mortales , futilia illa ac illicita, ut fascinationes, incantamenta, philtra ac sortilegia amplectui rtur. Quod tamen ex parte condonandum huic genti profanae, utpote nullis lite ris Vel Dei cultu imbutis, sed Stygiis tantum atque infernalibus auguriis, ultra quam crQdi potest,