장음표시 사용
321쪽
P Raetex tot planos Pisces cartilagineos dantur Pastinacae 1 narinae, Torpedinum, &Raiarum species, laeves, Caeruleae, sine squamis vel aculeis in toto Corpore, praeterquam in caudae principio, ubi duo breves non serrati, sed ad sagittae figuram sormati apparent, ac proinde hi Pisces a nostratibus merito a Brasilianis
appellantur. Non procul a littoribus degunt, vescuntur Piscibus, quibus ex occulto insidiantur, radiumque iis infigunt, quo ablato edules sunt, sicut multi sit lis terrestribus & marinis belluis contingit, quae ictu vel morsu tantum Venenum in fundunt. Pars vulnerata infestissimo dolore, aliquando & paralysi misere afficitur. An aculeus etiam mortua Pastinaca vires suas siervet, atque non solum in animantes sed & in saxa & herbas, exserat eas, sicut Oppianus, AElianus, & alii testantur de Europaea Pastinaca, ego nondum comperi. Dolores sedantur optima 1lla radice Mangue assata, eodemque modo, sicut in ictu Piscis P qu dictum est. Dein dilatato vulneri ejus .dem Piscis jecur, & teli ipsius cineres cum successi applicantur. Ita ut hic quoque Piscis veneni sui antipharmacum in se habere videatur. De Brasiliensi Torpedine, ejusque malo, vix ad horam unam atque alteram durabi ii, quia cum Europaea in plerisque convenit, iisdemque remediis & eodem modo curatur , particulatim nunc agere supervacuum duco. Ex tanta Raiarum familia, duas tantum adducam ictibus venenatis Celebres. Caeleorum Mura & alimentosa qualitate differentes, ut in libro de alimentosis piscibus probavi. Quippe prior haec Atereba ex cibis rejicitur. Posterior labebiret probatissimae est carnis; utraeque tamen sibi pares malignitate radiorum circa caudam haerentium. Atereba itaque haud vulgaris quidem est consormationis, rotundus plane, atquc in superiori superficie punctulis acuminatis variegatur, ibique duo foramina habet satis
322쪽
tum orbicularis incisura est in quolibet latere e Cauda teres, longa, & circiter in medio sui, duas osseas spi nas Crassas retro dentatas habet, quibus pungi quando ad spiracula apprehenditur, caudam incurvatam supra corpus levando. Os inferius habet, haud amplum, edentulum. Cute tegitur in seperiori corpore ferrei coloris, dc in medio dorsis insignitur tuberculis nigris parvis: inferius corpuS totum album. Harum Raiarum puncturae admodum malignae, exquisitosque dolores Viginti qua tuor horarum adferunt, quos praeter radicem arboris Mangue, Oleum imprimis fructuum Palmae mirabiliter mitigat, sicut in capite Palmarum notavi. Alterutrum enim horum remediorum unguenti vel cataplasmatis forma sauciatae parti applicitum, sanat, absque ullo remedio interno. IAbebirete vero, cauda est longissima quam irritatus in gyros contorquet, ut piscatorem telis suis ad caudae exortum prominentibus facilius feriat. Vul. nus iisdem remediis curatur
ut stipra,addito tamen ipsius piscis hepate.
O iis piscibus annui nerantur quoque uterque illi, qui dicuntur brassiliens', bus. Aculeis in capite & dorso praediti sunt admodum noxiis, quibus irritati, tanta VChementia pungunt, ut dolor non solum intensus inde exoriatur, sed membrum paralyticum pro tempore maneat, praesertim si telum quod aliquando fid in parto Vul'nerata relinquatur. Capite est crasib squamoso , ore patulo, edentulo, branchiis am'
323쪽
piis T. NATURAE MEDIC. Lis. V.
Oculis exertis CancrorUin more, ante exortum pinnae dorsalis, quae ad caudam eontinuatur, duobus sortibus aculeis armatuS. Tegitur cute ex nigro grisea. Cauda tenuis & parva. Vulneratis praesentissimo remedio est, dilatatio vulneris, appli cata mox radice Mamgue affata & contusa. Vnde quidem dolores in instanti exacerbantur , sed mox cessant. AI texa praecedenti N 1 II quo ad figuram & magni tudinem dissimillima, a nostra tibus abusive , ob puncturas credo appellatur. Capite est crasib , ore Ranae amplo , edentulo & crassa
dietas est paulo latior , poste
rior angusta& teres: Ocelli ipsi parvi cylindracei Branchias, pinnas & caudam in ambitu quasi circinatas habet Ante exortum pinnae dorsalis duos aculeos fortes & si ira postbranchialem utram que, Unum aCUtum quibus atrocia vulnera incaUte tangenti infert. Per torum dorsum, caput & latera, punctula nigra, magnitudine seminis papaveris, dispersa. Edulis est piscis si fel bene separetur, alias lethalis ut Guamaiacis. Notatu dignum quod sella quantum intus assumta, noxia; ita extus applicata non raro venenatis puncturis medelae existunt. INter ea animalia quae viva nocent & mortua prosunt, non Qtum Raiae & Torpedi nes existunt sed illi imprimis pisciculi qui vulgo detres Vocantur, de quorum carne alimento a suo loco egi. Nunc ex ordine est de venenatis ejus ictibus quiddam premonere, ut sibi quisque caveat, quia haud facile quis illos'impune lacessit: moX etiam edocere constitui, quomodo sauciatus de promptissimis sibi provideat rem diis;quae quidem varia a variis incolis suppeditantur, nullum tamen eorum tutius elisendum quam ipsius laedentisjecur, quod vulneri applicatum mox immanes dolores sedat. 'Mimis caeteriS quinque piscibus Bagres, seX- tum huc solum adduco Vrutu dictum tanquam primarium hostem, ut pote qui prae caeteris Ba horridioribus & e minentioribus spinis dupliciter serratis, est armatus , quarum alte dorsalis, altera si ibbran chialis, utraque solida & ossea, quas pro lubitu erigit, &inrima recondit, iisque adeo pungit incaute tangentem, tantumque infert ardorem & inflammationem , ut vulneratus subinde animo deficiat. Proinde missis generali bus illis remediis antidotalibus, ad duo sequentia potissimum recurrendum est. Suc Cus recens herbae ubique obviae Caacisa dictae cum Cremore Iupiocae intus assumptus ad muniendum Cor &restaurandos spiritus accensos aptissimus est: extus jecur vel crudum vel Cum oleo paulisper frixum puncturae applicatum, mox quasi per similitudinem substantiae, ut vocant, venenumhXtrahit. Accedit tertium remedium, quod ligaturis herbae lacape absolvitur, membrum scilicet muniendo, ne altius serpat malum. Cum inter marina Zoophyta sponte provenientia,HOlothuria,Stellas & Pulmones Aristoteles, Plinius, aliique recentiores reposuerint, aC fruticis potiuS quam animalium naturae participare testenxur, ego , Corpus hoc maris pellucidum mcisi
Bullis marinis ascriberem ; licet externa figi ira & internis proprietatibus, ab iis hinc inde discrepet. Illud enim quod exhibeo setiamsi non adeo exacte ejus pictura ex' primi potuit) altera extremitate elevatius, altera depressius est. Caeterae omnes par
324쪽
M o V C I Gles externae & internae indiscretae, nec ulla in ambitu apertura. In littore ejectum sponte in se concidit, strepitumque edit si tui conteratur. In mari Vero inflatum put chre rubro colore&purpureis maculis splendet, aquis supernatat ac instar bullae fi gura variat, multo flatu & liquore turgens. In saxorum rimis delitescit aliquando otinter algas, unde per maris impetus hinc inde sertur. Si multa simul ad littora D pareant, non minus pro tempestatis signo habentur, quam Pulmo marinus de qu6Plin. l. 18. c. 3 s. testatur. Adeo denique Mous u urendi qualitates cum Holothuriis de Stellis communes habet, ut si qui nudis pedibus littora obambulent, Bullamque hanc
venenatam minus provide Conculcent, ingenti ardore afficiuntur, qui plantas non solum pedum callosas sed & totius corporis Cutem in momento magno cruciatu infestat. Ad horas aliquot durat malum, invito quoVis remedio refrigerante & anodyno,
ad quod confugiunt tape frustra. ego felicius causticis & Calidis ad extrahendum ardorem ustis stim, applicato mordaci illo oleo castaneae de Acatu dissoluto in spiritu viai, imprimis autem Cancro Ag rauca dicto, si recens applicetur.
AI forestim Ranae piscatrici similis, multis aculeis aspera, abscondit se ad littus sub arena,pedesque supergradientium crudeliter Vulnerat, S aliquando cum praesenti vitae discrimine nisi cauterio subveniatur. Idem de Caramuru, Anguibus marinis simili bus, decem aut duodecim palmos longis, & pinguibus, dictum volo, quia morsus illorum quoque simi admodum venenati. His quoque addi debet Solearum minorum species, Lusitanis Pelae Sola dicta, non edulis. Quae mira sane efficacia non selum manum vel levissimo attactu, sed & pedem licet optime calceati piscatoris incaute pisciculum conterentis, paralysi & stupore
afficit, instar Torpedinis Europaeae, sed minus durabili.
ena intus assumta b c ruru silve Rufo, Vmae species Tisis
HActenus de Natura Serpentem eorumque animantium, quae morsit vel ictu Vi-rento hominibus insidiantur & toxico suo nocent. Quibus calidas & humidas hasce regiones abundare haud mirum est, quod pauca agricolarum indu'stria excultae, nec vi frigoris a venenatis & noxiis animantibus repurgatae, eae inim mensium multiplicentur. Proinde haud assentiendum mihi videtur Cardano dicenti, Serpentes non multiplicari ultra metam quandam, quia sunt homini pestiferi. Nun ad illa Venena quae intra corpus assumuntur descendamus. Quae quidem diversoruinsunt generum, nempe venenata tantum, & tota substantia aliena a natura, ac proin de nihil alimentosi in se continentia ut quaedam Mineralia, vel quaedam manifest qualitate nocentia, quaedam vero licet occulte vim inserentia aliqua tantum parte id efficientia ut plantae & animalia. Omnibus his sua remediorum genera, manifest* Vζὶ
325쪽
HIST. NATURA L. & MEDIC. LIB. V. 297
oecultat qualitatis opposita sunt, quae licet diversa,tamen in curandi modo conveniunt. Nam cujuscunque generis Vcnena Ore percepta, si in prima adhuc corporis regione haereant, per vomitum potissimum & clysteres exturbare convenit: sin in corporis retaeessus abierint, circumferentiam Versus trahuntur. Proinde somnus qua possibile, areendus quoque. Interim Cor adversus hostem admissum muniri debet, etiamsi verax infallibilia signa veneni intus assumti non Compareant. Non enim aeque manifeste hic atque in morsu vel ictu Serpentum morbi causa se profert, sed fere latet, quia qui venena subministrant, Variis technis dolum non solum tegunt, sed execrandis artibus novas quotidie mixturas comminiscuntur, segnia venena exaltando, sicut, proh dolor,
apud Veteres quoque in usu fuisse legimus, applicando activa passivis, qualitatibus aut addendo, aut demendo, ut longo tempore post, signa illa & symptomata ulla vix se prodant. Nec enim sui fieri solet iis qui sorte improvide simplex aliquod venenum hauserint) semper animi & virium desectus, Cordis angustia, Vertigo, vomitus, torVUS aspectus, aliaque similia subsequuntur, sicut quoque Galenus docet cap. v 1. de locis asia sectis evenire. Quid i quod sibinde vix ulla primis mensibus tristitia aut levissimum
aegritudinis indicium in illis notetur. Donec tandem longo temporis intervallo, Ungues & corporis extrema livere incipiant. Aliquando nihil nisi post mortem exterius apparet prorsus, atque unum Vel alterum viscus corruptum ac tabidum per anatomen sese offert. Cur, & quantum Venena lateant, docet Thom. a Vega Com. in loc. Affect. Theophrast. l. IX. Imprimis Galen. de simpl. med. atque alii multi doctissimi Medico philosbphi. Adeo ut facile constet ratio, cur hostis ille infensis in corpore humano neCvincat nec vincatur, sed delitescat aliquandiu, donec oportuno tempore & loco sese
exerat paulatim, sicut seminale principium spontaneo ortu viventium. Vtinam Bar barorum nequitia numquam excogitasset tam perniciosos horum venenorum abusus, minorique tertia praeparare novissent, ut ocius vel tardius operarenturi Nam licet ob majorem vel minorem subjecti resistentiam, ea arte concinnare illa nesciant, ut stata hora interimant: tamen ut perientia potius quam ratione Constat, ignaviorem e ,
se Cicutae ac opii operationem, quam Arsenici aut Sublimati: ita venena illi habent vel simplicia vel composita, quae exhibita &admota, ad menses aliquot sepulta mane
bunt, antequam suas facultates exerant. Vnde liquet, venena haud una eademque ratione operari, neque.recta ad cor semper ferri, sed eam partem maxime occupare, cum qua occulte inimicitiam exercent: Cum alias, teste Avicenna oporteret omnia
venena esse frigida & sicca. Nam sicut Solanum M Hyoscyamus; ita quoque fel pisciculi Guamaiucu cum capite antipathiam habet. Fungi & succus Man uera nervos infestant,spasmos Convulsionesque mortiferas inducunt. Supplicium quidam Barbari venefici subituri, mihi obnixe roganti; ut me horum arcanorum,priusquam e vita distederent, participem facerent, inviti pauciora quaedam revelarunt, fassique sunt, impune non solum se haec & similia veneficia exercere; sed& regium esse laudemque mereri inter suos, ingenii sblertia excellere, novasque veneni miscelas excogitasse. Illi namque sagittas, vestes, cibos, &fructus crescentes, aquam integros fluvios inficiunt, ut tardius & pedetentim, non statim homines extinguant. Ita ut rite collatis, animalitina brutorum, Cum sceleratorum hominum noxis in perniciem humani generis tendentibus, vix me Contineam quin cum Plinio doleam; praeparare se quidem animalia ad nocendum, sed nullum tamen eorum tela sita excepto homine, venenis tingere t Nos & sagittas inungimus, & ferro ipsi nocentius aliquid addimus i Nos & flumina inficimus, & rerum naturae elementa. Ipsi im quoque , quo Vi Vitur, aerem in perniciem vertimus, nec ab ullo praeter hominem, veneno pugnatum alieno. Ita ut merito in hominis inhumanitatem declamandi esset occasio, quia neque a malis boni tam queunt esse tuti, quam omnes homines ab omnibus serpentibus, quos in nos irruentes vel declinare vel interficere facilius, quam a venefico impostore sibi cavere. Sic fellis Busonis Cururia, & Vermiculorum ex venenato succo Moipuera pronato rum, herbarum denique Tangaraca, Luνio fructuum Ahooaidc Mucuna, estnariurna Femultarum vires artificiose &variis modis ab illis intenduntur ac retunduntur. Ita ut in his ac similibus venenis, ad innatam abditamque eorum vim, occulta quaedam mi tura aCcedat, ac proinde curationis aliquando sit exsors. Q propter ipsb Veneno, quo noxa est illata, incognito, partim ad communia antidota, passim a Veteribus auro ribus
326쪽
ribus prodita, partim ad propria illa nativa, ab incolis primis celebrata, Confugiem dum. Multa sane ad hanc dotirinam facientia desiderantur, ac fortasse semper .des derabuntur, invito sedulo ac indefesta occulta remedia investigandi studio, adversu,
tot abditas & tam malignas rerum qualitates, calamitoso generi humano infestas. Si vero contingat, signa venenorum calidorum & frigidorum, tum & obstruentium, sui focantium atque erodentium in aegris apparere, singulis statim qualitatibus sua oppo nenda esse remedia contraria nemo ignorat. Minus tamen constultum solis illis fidere: quia licet manifestarum qualitatum symptomata multa graViora Videntur, aliis laten tibus , Occulta tamen magis exitialia adeoque pluris facienda sivit.
INter venena quae deleteria potis
simum vi pollent est bufio Curursi, Brasilianis, Lusitaniss po ; ab utra
que parte excrescentias capitis ha bet, instar magnarum Verrucarum, buccam inferiorem remissius movet terrae immunditie nutritur,
est insignis & tumens, duploque Europaeo major, cineritii vel ad
cet coloris, nimium notu S, ac qu0-
vis modo vel mictu & saliva exterius, vel intus, longe quidem prius, sanguine , adipe, imprimis felle as sumto, inficit. Hos perditissimi
Incolae aliique eorum aemuli tor- refactos in pulverem redigunt, lethalia inde pocula conficiunt, eaque vel minima quantitate clam
propinant. Hinc faucium statim & gutturis inflammationes, siccitates, antaelitus, foetores, singultus, Vomitus, dysenteriae, animi deliquia, oculorum caligines, convulsiones, delida, ac pallores. Si remedio locus, corpus statim per stiperiora δί inseriora
evacuant& liberant a reliquiis veneni, exercitio, balneo, aegro in surnum calentem vel animal discissum imposito. Generalia alexipharmaca, composita, per dies aliquot, juxta & et ioca, tum radices nativas antidotales ex vino propinant. Praecaeteris ver0 herba 2 bambri quae praerogativam a benigna natura videtur accepisse tam magno malo adversam, exhibenda. Nam etiamsii Bufo hic tam pernicioso turgeat veneno, n0Atamen ita invincibile est, ut suo contrario non cedat. ippe cineres Tabaci,vel etiam
solus succus Ahambi pressus Sc capiti vel dorso Bussenis praesertim prius in terram fricato ) instillatus, illum dicto citius interimit. Scelestissimi inter Barbaros, hujus Bussenis sub Sole suspensi bilem δί spumam colligunt, eamque inter secretiora venena quae
Ranae quoque dantur variae, terrestres, dc paludosae, in arboribus quoque viventes, partim edules, partim , sicut in Europa, non edules. Qi d etiam Plinius lib. XXXII cap. v. de quibusdam Ranis testatur. Idem de mira linguae consormatione observavi, cu)us Philosophus in Assia meminit; quod neque ut pisces eam totam cohaerontem, nc' que ut serpentes totam solutam h bζRHx u Illa quae a Brasilianis nuncupatur, intus assumta, veneno est, quod supradi Otis remediis facile expellitur: forinsiectis vero applicata δί ex arte linimenti vel empl/'stri forma praeparata, doloribus articulorum δί membrorum ex frigore natis, medetur Huc spectat illud Galeni quod l. de compos medicamentor de Rubetis testatum reli quit. Multi alii dantur Buiones δί Ranae, quibus supersedeo, cum nihil in iis animadvtere potui, quod ad rem nostram faciat, exceptis tamen illis quae Glia Brasilianis di ctae , Carnosae, grandes, dor nigricante, ventre albicante, quarum Caro albICanS bc ne sapit, imo diaetam aegrorum imprimis Tabidorum ingreditur, quod boniait BR
trimenti δί facilis digestionis . . . n tripit
Minime praeter eundum volui, quod de eorum generatione mihi constat. Contingenim subinde tempore imbrido, comitante suffocativo tepore Veris, corruptioncm RV
327쪽
His T. NATURA L. M MEDIC. LIB. V.
celerante, ex unaquaque gutta aquae rasi e , in momento quasi generari Busones, plus minus avellanae magnitudinis, tot myriades simul, ut solum universum lateat sub iis . Indigenae appellant. N C di unt ullo modo a caeteris Ranis vel Busonibuςta coitu utriusque sexus natis. Plinius & Aristoteles aliique circa causas & modos ge nerationis variant. Sed. cum nunquam hujus subitae generationis modum a quoquam stipra tecta aedium vel loca lithostrota Visum autumem: hic quoque eas non nisi ubi magna est copia pulveris terrae glebois ab imbribus impraegnati, generari constat.
Vari e pectes cyuamata in venet ratae, cum O lidoto triaratu.
INter tam immensas fluviorum &marium bes ias nantes Americanas, quaedam in
totum edules, quaedam parte aliqua Vel e terna, Vel interna venenatae habentur Quod ut in aliis animantibus, ita in Serpentibus & quibusdam Piscibus evenit. Si eut enim Draco marinus in Europa , America solis spinis, Pastinaca solo radio , Iulides solo morsu venenum infundunt, aliis partibus sine pernicie edulibus: ita imprimis in his Piscibus Guamaiam Videre est, qui nonaninus externa facie, quam interna qualitate sunt admirabiles. Caeteris autem ejusdem G V A M A I A C V - A ae 1 N C A. speciei praeeminet familia rissim a Rana pis atrix, Bra
nis PMe Coelo , Belgist omnibus meritorius
in modum ab aquis extra eius ronchum AUCndam C-
dat & ad orbis figuram se in flet , alaque in momento intumescat ac detumescat. Ego inter Orbes quoque nume-xaverim licet Corpore appareat procero. Rictu est late diducto, Ranae simili, ore eden tuto, sed intus loco dentium duritie undiquaque obsito. Oculis itidem maximis ro tundis valde protuberantibus, cum circulis flavescentibus: Branchiis destituitur, quarum vices ab utroque latere foramen supplet satis amplum. Cute est grysea ex fusco maculata valde dura praesertim capitis, ubi testacea evadit , totque horridis spinis of seis ex albo flavescentibus undiquaque scatet, ut haud facile impune manibus tractetur, excepto infimo Ventre, quispinis non 'lum, sed omni duritie destituitur. Pinnae sunt parvae, numero quatuor, duae post branchiales, duae versus caudam oblongiore . Iuxta primas, maculae insignes rotundae, nigerrimae, hinc inde diversiae magnitudinis sparsae
Hujus orbis sexum masculum a foemineo facile est discernere, quod ille mole quidem minor, Carne probatior, haec major quidem, sed carne magis flaccida. Ventriculus in mare est satis Capax, Cum multis appendicibus & vasis gastricis. Intestina, ob insuetam hanc piscis figuram, in gyros composita more animalium terrestrium; quod rarissime in piscibus observavi. Mesenterii glandulae lacteo humore refertae. hepar ordinariae magnitudinis & coloris, vesica renibus quasi annexa, juXta mentulam CaVitaS apparet in lactes desinens. Cor juxta mediastinum & bra1achias situm. Multum expetitur,& pro epulis, maximo interdum vitae discrimine, ab imperita plebe apponitur, si folliculo fellis non probe liberetur. Intra horae namque spatium, ejus particula vel ciceris magnitudine assiunta , tam horrenda symptomata infert, ut mox Caligent oculi, mens vacillet, lingua tardescat, membrorum tremor, si idorque frigidus subsequatur, facultates Omnes res bivantur & sileant, moxque veneno extinguantur. Sed benigna mater natura, prAsms ac facile remedium huic calamitati oppositit. Cum praedicti enim Orbes Guamaiam juxta fluviorum ostia,ubi paludes &stagnantia loca singulis aestibus inundantur, sedem figant, iisdem quoque locis plurima Cancrorum genera riVunx S arbusta habitant paludosa. os inter non ita magni reperiuntur, quadratae sigurrae , in arborum truncis latitantes, ut ostreis & Mytilis insidientur. multiplici ac
328쪽
A R A T V . variegato colore, albo, rubro, ViolaCCO, Chelis aequalibus armati, .crura pilis nigricantibus habent Vestita. Hos Araii; appellant Brasiliani. Ex his unus Contusus, &ex vino citra moram, assumto Veneno nam ante horas quinque vel sex lethuna tape infert propinatus, per volnitum Virus exturiabat, qualitateque occulta malo validissimo resistit. Prae missis specialibus, communia quoque praesidia superius tradita non negligenda, ut sunt I ma odihoca, radices Laboranssi, Facuanha, Calapia, nucta, aliaque similiareme dia quae necessitas eXCogitavit. Nec forte natura differt hic Cancer Brasiliensis ab illo, de quo Galenus in libro simpliciurn contra Pelopem praeceptorem suum Contendit, Cancrum rabiosis confer re, occulta, non manifesta qualitate . Plinius lib. IX. Cap. 3 I. eos Serpentum iisti bus mederi dicit. Et imprimis illud lib. V. cap. 3 2. Cancri fluviatiles triti pocique ex aqua recentes, Contra omnia venena prosunt. Morsis Vero a Cane rabido, item Plia langio, Scorpio, aliisque venenatis, prodesse etiam apud Aristotelem legere es lib. 1x. Ca . Dioscoridem lib. 11. cap. I a. & Galenum lib. IX. de simplicium medicamen eorum facultatibus ; Aetium lib. VI. cap. 2 4. AEginetam lib. V. Cap. 3.
. Dara dictus, priori multum similis. Lusitanis Petae Porco & Diabe. Orbis est species, & muricatus Orbis Gesineri dici potes , quia aculei ipsius referunt murices. Corpore es: magis rotundo quam praecedens Guamalacu. Squamarum lo-CO , tegitur Cute , es fusco viridis & albescentis Coloris , intermixtis maculis nigris. Totum Corpys, excepto Ventre, adeo aculeis acutis
horret indiscretae magnitudinis, ut intractabile sit, singuli tribus insertionibus, quasi triquetris, cuti infixi. Oculis es: magnis admodum, prominentibus, quorum circuli circumdati quoque aculis fatis acutis. Ore exiguo, edentulo, rotundo. More aliorum Orbium se inflare & in momento considere facit. Stridorem per os. edit inconcinnum. Quatuor habet pinnas. Si quis inflationem desiderat, pinnam dorsalem vellicare oportet.Noram fere eandem infert fel illius, ut praecedentis, sed multo remissius; ac proinde facile essidem remediis ut si1pra Curatur, Viscera porro ejusdem naturae & Conformationis cum praecedentis inveni ; adeo ut vix inter se discrepent. G V A M A I A C V-A P E 'Ertius denique, Guamaracu ape Bras 1enii ius, ejusdem quidem generis, non t inqu Orbicularis, sed potius triangularis, a squamis quoque ut caeteri nudus, Vςxum
329쪽
quasi scutis erus S loricatus. Duo sunt diveris speciei ejusdem nominis, quorum alter cornutus, hic noster cornibus destitutUS. Per totum corpus excepto ventre sexangu laribus figuris insignitus, Cum innumeris exiguis tuberculis. Colore est ex flavo cineta reo , in gibbum arcuato. Ore exiguo in utraque mandibula dentato. Oculis amplis. Pinnas habet quinque haud magnas, praeter has sexta est, quae caudam facit validam, satis longam & late diductam. 'Ab ingentibus piscibus rapinis aliquando devoratur, & integer adhuc ex eorum ventriculo eximitur, postquam hostes suos a quibus deglutitus fuerit, suis aculeis intersecerit. Tantae denique est: malignitatis Caro, ut si immediate a Coctione Come-- datur, mentem turbet, ebriisque M phreneticis similes eos efficiat. Quod omnibus simul illam prandentibus contigisse memini, & vix post quatriduum sumptis alexipharmacis supra enarratis Convaluerunt. Simile quid observavit domesticus meus in pisce Guamalacu, qui ab alio pisce antea deglutitus fuerat. Sin vero Coctus per integram noctem servetur , tuto apponitur , sed paucae est carnis atque intus fere cavus, solam spinam habens secundum longitudinem, cui per membranas intestina adhaerent. PIRA QV E'. Ρ Iraque ejusdem fere est efficaciae ut Guamaiam praecedens, Lusitanis improprie Petae misia dictus. totus piscis est cartilagineus,non squamatus sed mollis, latus non cras stis. Caret branchiis. Recens tran et rens fere est luci obversiis. Caput etiam noctu tu cet, desinens in coni figuram. Vtrique oculo posterius fistula apposita est, perquam aquam evomit. Sub oculis autem in inferiori corporis parte, os habet edentulum cum quinque incisuris utriusque lateris instar Raiarum & 4 iburonum. coloris est in ventre incarnati cum albo mixti. in dorso fuscis maculis, cum punctis ex albo caerulescenti
Caro ejus non est vesica, sed si per dolum aut inscitiam comedatur, infatuat per aliquot dies. Attactus, mediante licet baculo oblongo, crepitum articulorum causat, qui tamen brevi cessat; & si in medio tangatur, artuum tremorem efficit. Capitur mensibus pluviis in fluviis in comitatu Raiarum & Pastinacarum,. Cum quarum puncturis ex parte Convenit, atque eodem modo curatur, sicut videre est in tractatu de venenatis Ratis.
LVsitani omnes has herbas Tangaraca, ab indigenis aeque ac advenis detesta biles habitas, uno nomine Ratto, merito appellant, quod facultate singulari deleteria polleant , & homines aeque ac bestias interimant. Tres earum species mihi innotuerunt in triviis nimis obviae: quae licet floribus & fructibus inter se differant; ligno tamen, foliis, natali solo, & qualitate virulenta con
Prima, quae omnium maxime noxia, frutex est ligno lento , cui ramuli sibi oppositi, atque his denuo duo vel tria semper sibi opposita adnascuntur folia oblonga, primmo laete, mox dilute viridia, eminentibus nervis &costis conspicua. In summitati- Cc a bus
330쪽
bus ramorum tenues pediculi oblongi, crocei coloris enascuntur , unde
spicae, ex multis floribus longis umbellatim positis constantes emanant.
Quem fructum producat , nondum mihi da tum fuit observare. Flo res non solum & solia, sed oculi imprimiS Crumpentes, summo turgent Veneno, qui recenteS, vel exsiccati, per inCuriam,
praesentissimo sunt veneno. Radix vero moX exhibita, tutum apud Incolas habetur antido
T A N G A R A C A II. CEcunda paulo excelsior fruteX, ramulis& foliis binis sibi directe oppositis, primae Togaracae non dissimilis quodad figuram, sed cortice magis Ci nereo, foliis superne sature viridibus ubi adoleverint, inserne canescentibus, quasi leni hirsutie praeditis. In ramo rum summitatibus flores primo aurei
coloris stellares,mox ex brunno purpurascentes. Folia eorum eXteriora, in
terioribus multo majora & expansa. Medium seu totum spatium forum, more ho-loserici est plenum, constans foliolis parvis, primo laete, mox triste purpureis, in star florum Scabio ae peregrinat. Ex horum medio prodit bacca Rubo silvestri haud dissimilis, caerulea, quasi gemma Turcois flori esset imposita, quae summa Venenosi tale inter Omnes primatum facile tenet. Proinde florem quaerat magni tudine, separatim apponi jussi, ut ex hac icone liquot Tertia