장음표시 사용
331쪽
Ertia est planta fruticescens, radice crassa, soliis, nunc alternatim, nunc sibi dire-- cte oppositis, caeterum crassioribus & rotundioribus quam priores Tangaracae. In extremitatibus ramorum pediculi longi, ex quibus flosculi umbellati producuntur;
primo albicantes, mox aureo colore nitescentes. Vnde advenae ignari gratoque illecticolore, temeritatis suae nimis magnas poenas aliquando dederunt, modo eos olfecerint& tractarint.
An plures dentur Tangaraca, mihi nondum constitit. In harum trium foliis, floribus,& seminibus, tam alto posita est deleteria vis, licet gradu differat, ut vel ex levissimo eorum gustu Corpus intumescat, mens turbetur, Oculi incipiant caligare, vertigines , animique deliquia oboriantur, denique mors ipsa sequatur, nisi quantocius praesentissimo remedio obviam eatur. Reliquis Antidotis merito praeseruntur radices illae decantatae ecacuanha & Caapia, opiod cum antidotali efficacia, simul emetica vi pol leant , ut sito loco probavi; his succedunt radices Laborandi & Lam . Aliqui exercita tiores rutissimum existimant, ipsi radici Tangaracae fidere, quam miro ac felici cum successu indiscreta quantitate exhibent. asi benigna mater natura facultatem non minus salutis eram quam mortiferam eidem plantae indidisset. Condonandum facile Barbaris Empiricis, si non certae dosi medicamentorum, imprimis vero Alexipharma corum, nitantur: tutius enim multojudicant, excessu quam defectu peccare , ne forte antido ii inopia a veneni copia vincatur, sicu t aliquando se observasse mihi testati sunt.
Γ Ximiae illae herbae Castae siveMimosae a Clusio, aliisque Exoticorum consi1ltis delictu
ptae, quarum figuram & faciem quoque ego cum D. Markgravio meo in his orianaturali prolixe explicavimus, sed a nemine adhuc, quod sciam, earum qualitates bonae vel malae explicatae.
332쪽
O C A A E o LPrimo quidem, solia in pulverem redacta, & exigua quantitate aliquoties exhibita, clam exitium hominibus inserunt, pecoribus alimentalia existunt. Idque praesertim doprima specie dictum volo. Secundo, radices earum non minus tutum praestant Antidotum, quam folia perni'cioso turgent veneno, si multum & saepe in usum adhibeantur, ut liceat dicere vulnς
- uel mihi fulnera fecit , Solus Achilleo tollere more'test. Providi
333쪽
providi autem est Medici in hoc & simili casu, praeter specifica ad generalia quoque
eonfugere alexipharmaCa, sive exotica, sive domestica. Praesertim ad omnia illa supra in eodem capite sub titulo veneni Tangaracά enarrata, sub titulo Manipuerae: mox eYplicanda. Tum, quod scelerati homines haec & similia venena, varie componant &elam cibis immisceant; tum quod subinde in principio ViX quicquam evidenter ac si gnis praeviis appareat, sed senilin Vitam depopuletur. Mippe non solum pro subjecti resistentiaued veneni quoque misceta & quantitate, tardius Vel citius vitam depascitur haec herba, ut Cachectici, anhelosi, tristes incedant, doneC tandem vita defungantur. Memini enim sceleratissimos veneficos , tantillum pulveris foliorum exsiccatorum, fistulis clam Peto inditum simul sociis propinasse, nullamque exinde longo temporis
spatio noxam eos persentiisse : nihilominus tamen, nullo licet accedente evidenti effectu, tandem emaciatos mortem obiisse.
CVm in tractatu de Mundi hora radicis vi alimentosa specifice, atque ex professo; de
medicavero & venenosa qualitate egerim tantum transitorie Min genere, ordo nunc postulat, non intactum reliqui ne venenum tam familiare ne dicam do
mesticum, Manipueram , id est, succum altilis & familiarissimae nostrae radicis Mandihoca, qui potatus vehementer inflat Corpus,
ventriculum afficit dolore, Cum ructu, nausea SI Tenesino: hinc mox oculi obfuscantur, vertigines, perpetuique dolores cultis
rum frigus, animi deliquium, Mipsa mors succedit. Quapropter
famulis hanc radicem praeparan tibus, ne a noxiis vaporibus infi- Ciantur, flores Vbambi de radices Hrucu esculentis & potulentis ad miscere necesse est , ad muniendum cor, & ventriculum. Sed diabolici venefici tam praesenti V neno non contenti, ex succo hoc , studio reservato usque ad totalem ejus putredinem, altio rem corruptionis gradum ex vermiculis inde pronascentibus squi Tapura ipsis dicuntur) quaerunt, iisque in pulverem redactis, hominibus pro libitu insidiantur, MAN1pVERA sive siiccus MANDI HOC AE. ita ut, exigua licet quantitate, vitam certissime & citissime adimat, si simplex exhibeatatur; si vero compositum & viribus imminutis, squod potissimum pulvere herbae Caape ba&mumbi fieri soled longo post tempore, ne nefanda scelera in publicum prodeant, misere interimat. Multa quidem remedia Contra hoc malum excogitata, omnium tamen praestantissima sunt, quae ipso statim principio morbi, per vomitoria instituuntur. Horum eiacuanha & Caiapias cile praecipua sunt, quod alexiteria &vomitiva vi simul polleant. Clysteres veneno frigido resistentes, ac flatus retros discutientes,mox succedant, eosque Tipibca radix Laborandi imprimis ingrediatur, quorum antidotalis vis alte posita est a Natura. Posthaee praeter Diascordium & Theriacam, malum per fil-dores & urinas educentia, familiaria praesidia sunt,radices de Capi aba, qua cima, ca-
334쪽
pomonga, Mumti, Iacape, Iurupeba, Hrucu, Caapua. Ad haec radix, dc praesertim si iccus si ii ctus Anani, largiter & crebro laviustus, Cum tantillo succi Lincionum reCentium. Nota tu dignum, quoisiiccus Manipuera a deo venenosus est, ut, si crudus assumatur, statici enecet; si vero percoquatur, nutritivus fiat, tuum tamen Omnium Venenorum, tam fili gidorum quam calidorum, innata potentia a calore in actum producta, celerius atque validius cor petat. Sed ratio est, .quod sicut ipsa radix Mandihoca diversis & contrarii, gaudet qualitatibus : ita liquor ejus partibus plurimum inter se diversis constat quarum prior subtilis & vaporosa , atque veneni illius Compos, ebullitione exha lat: altera cras a, dulcis & naturae nostra: .amica remanet.
ACtum gerem, si pensiculatim denuo Arboris Araticusana partes describerem; cum illius figura & crescendi modus in tractatu de simplicibus satis saperque gra phice depicta sit. Q amobrem pauca, eaque verissima, utpote longo Usu COmprobata, de Fructus
FRUCTVs ARAT 1 CV-PANA . to addenda putavi, ne huic tractatui de venenis quicquam de
esset. Cum enim magna ad Venarum multitudo, rerum ΠOVitate allecta,fructus qu0que omnes Araticu le-
dum sese iis ingurgitando , nimio frigore
Calorem naturalem opprimUnt, unde eadem ventris sympt0mata CXCitatitur, qHae v nena, manifesto &occulto frigore essica- Cia, movere solent. Quamobrem cum nihil ulterius de hoc fructu dicendum re stat, quod in praecedentibus sit intactum, iisdemque remediis ejus malignitati succurratur, quibus Fungorum 3c Man uersinoXae qualitates expugnantur, lectorem eo remitto, atque ad alia transeo, CV m ad e amen revocarem eximias has & undiquaque luxuriantes herbas & ar bores fabiferas Mucuna dictas , dubitavi, noxiarumne eas an profiCuarum planx rum catalogo ascriberem,quum illarum lota utriusque qualitatis participent: atramζngere amat, cumque iis qui Aratici ponhe dicti, his Araticu pana sine delectu promiscue Vesci cogitent, pessime sanitati consulunt,
335쪽
eum mihi aliisque rei medicaeperitis plus inde mali quam boni hactenus redundar
venenatis inserere malui. Haec itaque Mucunaguasu in tanta pisorum fabarumque silvestrium varietate, caete
ris pulchritudine & magnitudine facile praecellit. Crescit ex arbore quae ejusdem est nominis. Faba autem haec nigra pelle lapidis fere duritiei, pilis flavis molliter es: ve stita, manum longa, & tres digitos lata. Vi effracta, pulcherrimi globuli, interstitiis
divisi, exinde prodeunt, tres quatuorve, punicei & rubri Coloris, rotundi, laeves, magno hilo, qui, si in aqua macerentur, Vim noxiam ex parte deponunt, & Cum T loca praeparati Barbaris edules sunt. Ita ut venenata . M V C V N A. ta eorum qualitas, non usque adeo alte posita a natura Vi- sdeatur, quin retundi se patia
tura correctorio convenienti. se
Quippe cum interior fabat substantia acris sit & mordi- ICans, Viscera Vellicet, & usque adeo Corpus turbet, ut VOmitus violentus & alvus moveatur; refrigerans & demulcens tosum ex Ti'oca factum, caete-
S hi longe inferior , formates, cum praecedenti Mu,--
exteriores. Quippe nobis pes tesqua vi viam facientibus to
borum setae pungentes faciem& manus usque adeo inficie bant, ut ardentissimas pustulas excitarent, quae vel opti- mis si iccis anodynis&refrigerantibus, ultra octiduum adhibitis, vix cedebant. Caule crassis, sarmentosb, admodum lento
336쪽
tento & tenaci, altissimarum 'arborum ramis se implicat. Tria ubique solia in un6 quoque pediculo opposita habet, quae eminentibus stat nerVis, Caeterum saturate superius virent, inferius albicant, & subtilissima lanugine ad tactum seri cum aequant.
In pediculis superioribus plurimi flavi pentaphylli inodori proveniunt flores juesti se positi, figura siliquarum Pisi apertarum. Eminet in medio stamen fistulosum pas lidum, superius multipliciter divisum in fila, quorum quodlibet apicem habet sit
Flores sequuntur siliquae, longae, exterius eX ruso rugo , quae non solum adhae rent, sed & pungunt, cum doloroso pruritu; siliquae maturae exterius nigrescuntes sponte dissiliunt: interior earum superficies est instar matris perlarum, alba, len dida: in qualibet continentur ut plurimum tres phaseoli orbiculares, compressi, colo xis luridi, cum semilunari macula nigra in uno latere. A A O A Y.DVplex datur Ahoo arbor; altera Ahoa luasu, sive maior, altera i hos-miri, scd minor, dicta. Propter arboris non lum, sed & fructuum quoque magnitu' dinem , differunt. Quippe haec posterior vix nucem avellanam, cui multum simi' lis est, adaequat: illa plus quam castaneae magnitudre pinis nucesprofert, ut apparζx ex triangulari hoc fructu in arbo endenti. In dissitis tantum nemoribus utraquζhAEC reperitur. Folia habet ternos vel quaternos digitos longa, duos lata, Mali BQ stratis non absimilia, toto anno virentia. Cortice candicante. Ramus amputatus suc Cum emittit album & quasi lacteum, adeoque teter tunc spargitur odor ligni, uxne igni quidem struendo idoneum habeatur , ac proinde a Barbaris numquam δ4 pyras sitas usurpatum videtur. Vtriusque arboris fructus monstraxe, toties nCgarunx
337쪽
y,rbari, praemetu ne aliquando in illos haeC cuderetur faba. Cum enim praesentius venenum , quam ΠUCletis praedicti fructus, ab illis nondum sit inventum, id secretum sibi servandrim arbitrantur, ut tuto VenefiCia silia diabolica exerceant. Nucleos enim illi in pulverem redactos, Variis dolis & technis praeparant, & clam ciborum obsoniis uel Nicotianae immiscent, ut OCiuS Vel tardius VireS exerceant. Scrupuli enim plus minusve quantitas ore assumta, graViora facile symptomata, quam ab aliis ullis venenis illata, inducit. Quibus specificum antidotum ad haec usque tempora nondum est in ventum ; quamobrem mortem quantocius adfert, si generalia & Communia alexiphar maca nihil prosint. Horum fructuum putamina, durissima sunt & tinnula, quare ab illis tintinnabulorum Vice usurpantur, & brachiis pedibusque circa talos in saltationi bus potissimum circumdantur ornatus gratia. Ovem Fungorum species diver-I s; nominibus sunt distinctae, sic
ut alibi traditum es , quos omnes generali nomine Carapucu nomi
nant. Horum quoque in hoc Americae tractu, sicut in Europa, alii ve nenati, qui Confracti, varii sunt Co loris, lividi & caesiit, ex sterquiliniis lignoque putrido protuberantes; alii
edules, ac Copia tantum nocere di
cuntur. Forte quod in pratis prima aestate nascantur, ad illud Hota ratii : Praten bis optima fungis
Natura est, aliis male credatur.
Hinc, puto, isti sales Iuvenalis & Martialis, alludentes ad Boletos sive Fungos illos qui temere manduntur. Equidem, si me audias, Cavendum sedulo , ab omnibus quovis cunque modo hic natis Fungis. Ob regionis enim temperiem calidam de humidam, noctium quoque frigus & Vapores Venenatos , tot denique venenata &insidiosa In se cta, minus tuti judicari debent, quam in aliis regionibus, ubi usque adeo divitum moroso palato arrident, Ut eos in mortis discrimentapius adducant. Quae enim voluptas tanta ancipitis cibi; cum ne merentur quidem inter rusticas dapes recenseri; Etiamsi vel Atheruei, vel ipsius Apitii apparatu exhibeanturi later illos, pejores qui sunt, singultatum excitant, intestina exulCerant, Corpori aC faCiei inducUnt pallorem, Urinam remotarantur, arterias intercipiunt: ad haeC frigus, tremorem, sudorem frigidum, mortem denique afferunt. Praeter Communia alexipharmaca calidiora, eXimium & praesens Natura produxit Antidotum, nimirum succos herbae P hambo, & radicum Laborandi, de quibus suo loco , qui sudores Urinas Cunctantes prOVOCant, Calorem nativum suffocatum a frigido malignoque vapore vindicant: imo desperatos revocant a letho, si statimst sumto veneno, succus illarum ex haustu vini exhibeatur.
ambu , Caapia, Caasica sive Herba Colubrina, labor in f,ca eba De Con huius Colubrinus.
Non actum videbor egisse, si Herbas quasdam, antea in l. 4 Simplicium descriptas, huc denuo adduxero, cum nunc Ordo postulet, proprietateS Carum spe cificas & antidotales; non vero primas & secundas illas manifestas qualitates tractare. Has inter nobilis herba Ahambu , primatum facile tenet. Qi hae quidem se exserit non solita aliqua sensuali per vomitum vel sudores vel urinas operatione, sed Dcculta quadam efficacia ; quippe, praeter calidam & aromaticam vim, quam satis idtenso gradu continet, venena frigida intus assumta, dc Araticu pana, I ucβω, fiungos,
338쪽
N A A M B V .& succos Mandihocae venenatos, & similia retundit; prae caeteris autem adeo contrariatur Veneno Busionis, ut non solum fellis assumti vim deleteriam vincat; sed ipsos Buf0nes vivos pulvere vel succo ejus aspersos, enecet in instanti. Quapropter non tantum ii qui suspicantur, se venenum aliquod hausisse, sibi hac Panacea provident, sed ad eam quoque tanquam ad sacram anchoram confugiunt illi qui veneficia clandestina alicujus inimici extimescunt, eaque vel ola in pulte quae Carima dicitur, vel acetariiS mi 'ta, tape multumque utuntur. Ita ut, si quoquam Alexipharmaco se praeservare & mu'nire posse autument, huic antidoto passim se fidant, contra obvia quaevis Venena, Vς' arte per insidias parata. Vae herbae Antidotales nomen Decacianha sibi vendicant, quarum prior,Ob eViden tem Vim emeticam, ut praecedenti Libro prolixe docui: posteriox vero haec qu.
339쪽
nis T. NATURA L. & MEDIC. LIB. V.
Cavia 'tulgo nomen audit, ob alexiterias Virtutes magiS Cele
qualecumque V ne num assumtum, antequam CX Ventriculo M
lia corporis permCaVC rit, per vomitum beni gne ejiciat, si duae circiter drachmat ex lita quore convenienti ma ceratae propinentur :mox secundum ejus in fusum, vel soluna vel cum radice Iaborandi mixtum stiperaddi tur, non quidem ad vomitum, sed ad uri nas & sudores Conci tandos . Ita ut in hac nobilissima planta di veris qualitates se pro dant, utraeque quidem Veneno exturbando dicatae, sed ita tamen, ut hiae posteriores altius positae, tum demum se
videantur manifestare, cum emeticae facultates post primam praeparationem & maceta C A A P Irationem evanuerint.
TErtia antidotalis planta , quae
Caacica dicitur, adeo indigenis ac advenis accepta,ut providi peregrinatores se vix silvis Committant, quin in signem hanc herbam, vel ejus succum pressiim circumferant, non adeo quidem contra Omnis generis Venena, quam quidem Serpentum qualia Cunque vulnera inflicta, tum appli candum, tum asstimendum. Vnde non immerito Erva de Cobras nomen 'ulgo audit. Memini, AEthiopes ab Ibiboboca Serpente misere sauciatOS,ViXquicquam ex alio remedio levaminissentiisse,quam ex largiori haustu pro pinati liquoris , nullo alio accedente medicamine. Succus ejus estiactescens gustuque acris & ingratus, nulla manifesta operatione veneni victor CVadit, sed specifica occulta vi in instanti dolores sedat & virus obtund sismatis modo praeparata, vulneri simul CAΑς1cΑ live Herba COLVARINA: imprimis si eadem herba contusa, catapl appliceturi si
340쪽
rum que usum mediaim, quem compertum habeo, expositi; hoe autem loco primam tantum spe ciem utpote essicacissimam & maxime usualem, atqUe ObViam, tractandam suscepi, licet caeterae quoiaque dignitatibus alexiteriis non destitutae sint. Haec itaque, non,ut caeterae, fruticescens, ad duarum palmarum altitudinem erigitur ;primo gustu aromatica, & acris p retri aemula, mox subtilissime fati ces & pectus pervadit, adeoque contra malignos humores & flatus se exerit, ut venena, licet a multo temporejam assumta, a corderepellat versus superficiem corporis, serososque imprimis humores per sudores & urinas copiose ejiciat, unde spiritus vitales a tetris fuliginibus liberati refocillantur. Atque haec omnia cum feliciori successu instituuntur Contra venena frigida, ut sint Fungi, dc siticiacus illo venenatus radicis Man-dihocae, & si quae sunt alia ejusdem
farinae venena supra enarrata.
SI ulli plantae appropriatum nomen, huic sanes armentos e Clematiti Lusi tant indiderunt, eam sipori Cobras sive Convolvulum co-Iubrinum, ab insigni efficacia antidotali Serpentibus inimica, nominantes. Radix aeque ac solia in Medicina celebratissima;eo tamen dis Crimine, Ut radices, imprimis illae quae jam plano ad 0- leverunt, humoribus serosis movendis, & calculis frangendis dicatae; quae vero primo natae frondes 3c sarmenta , morsibus Serpentum medeantur , si siemel atque
ter expressu indiscreta quam litate propinetur, atque simul extus applicetur. Nulla interim subsequente manifest/evacuatione, neque per vomitum, neque per sudores, neque per aliam aliquam Via quantum assequi potui. Licet autem ab Anguium aliorum que Reptilium & Insectorum venenatorum ictibu & morsibus tantum curandis videatur bene audire hujus Convolvuli succus, qui amyro sapore Caloris praedominium, quod ad manifestas qualitates , prae se fert; Venenis xR men fuge et enarratis frigidis, quoque contrariari comperi, testantibus id mecum V ςx citatissimis Empiricis. CAApE 'BA, sive Convolvulus COLUBRINVs.