장음표시 사용
371쪽
demum gi septembris perflare coepisse, & Eurum maxime hoc an o dominatum; Iliaeet hi duo venti non raro in alienos fines irruperint. Observandum quoque hoc anno rarius tonuisse & tantum Februarii sexto & vigesimo secundo: Martii vigesimo tertio, vigesimo quinto, & vigesimo nono: Aprilis secundo, vigesimo tertio & quinto Decemiabris trigesimo. Fulguravit tantum Martii vigesimo tertio, δί Decembris frigesimo. Nebulae, & quidem crassio, hoc annot frequentissimae fuerunt; nimirum Mathii tertio': Aprilis It , IT, I 8, Maii 3, 7, 9, 24, 2 S. Iul. 2, IT,I9, 27, 28, 29, SO, 3 I. AUgusti I, 2, 3, 4, I 8, 2O, 22, 23 3 2 ,2j, 29, JO. Septemb. I. Octob. 3, , S. Nov. - , 1, et I, 22 ,23. Decemb. I', ZO,2 I, 24. Annotat autem ad secundum Iulii: mano nebulacrassa, ante meridiem nubilum, montes sumantes, Sol rarus, Eurus fortis j frigidus, interpluit crebro, post: meridiem itidem, nox nubila, interpluit crebro. Frigidissimum erat etiam ipsa meridie in monte altiss1mo Itquamuru, ita ut barba & capilli asper ne obducti nobis es ni & manus rigerent prae gesti. Ita &s e notat noctes frigidas. T Y P V S ANNI CIO I I C X L I I.
p. o. S. OS. OS. OS. Op. S. ON. O
S. Op. S. Op. O. p. S. Op. S. Op. S. Op. S. OS. Op. N. O
Ρ. S. OS. OS. S. N. OP. N. Op. O. S. O
N. Op. O. P. S. OS. Op. S. p. S. Op. S. Op. N. ON. ON. ON. OS. O
S. Op. S. OP. S. OS. Op. S. OS. S. O. Sp. N. OS. O
p. O. p. S. OS. Op. S. OS. OS. Ο S. S. p. o. S
372쪽
E quo observa primo, hoc anno centum & sexaginta tribus diebus aut parum aut mulium pluisse, ac ducentis & duabus diebus non pluisse. Deinde menses Martium Aprilem 6 Maiiam Iunium, Iulium , & Augustum, maxime pluVios fuisse. Tertio ab initio Februarii ventum a plaga S. O. ccepisse flare, atque ita pertendisse ad de cimum Septembris. Observa quoquc tantum tonuisiue Ianuarii primo, quarto, de cimo; M rtii decimo; Aprsis vigesimo secundo & tertio; Maii octavo, nono, &vi
Fulgura autem tantum Observat Aprilis vigesimo primo δί secundo: nebulas Martii
Reliquorum annorum fere eadem aut non multum dissimilis es: ratio; e quibus prii dens Lector facile intell4get, quae sint communes in hisce regionibus tempestates, numirum quatenus intra Tropicuro jacent, nam in iis regionibus quae magis ad Antarcti cum tendunt , paulo alia est ratio. I
INcolarum naturalium hujus terrae sunt quatuor nationes, suis nominibus distina: nimirum Tu'namhu, TVb ara , Petigora, & Tapuba. Et postrema haec natio iterum in alias multas nominibus dis indicias,& idiomate differentes, divisia es . Tres reliquae una utuntur lingua, dialecto tantum ex parte disserente, ut capite de Brasilibnorum lingua obiter a nobis explicabitur. Taput arum nationes quae habitant ad flumen Francisci,sunt i rodera, C ais, M
Lusitani hic plurimi habitant, uti&Belgae, iisque permixti Germani, Galli, An
gli, &c. Brasiliani vocant Belgas, Germanos, Gallos , Anglos , t juru uba, ideo, quia plerumque rustas seu flavas habent barbas & capillos. In genere autem vocant omnes Europaeos & advenas Caralba, itemque Pero. Denique obmisturam variarum nationum, aliae quinque distinctae hominum species reperiuntur: nimirum qui ab Europaeis parentibus, patre atque matre, hic natus esst, appellatur Qui natus est ex patre Europaeo & matre Brasiliana, nominatur Mameluco. Natus ex patre Europaeo & matre AEthiopissa, dicitur Muiato. Natus ex patre Brasiliensi & matre AEthiopissa, vocatur Curiboca, & Cabocks.
Natus hic ex utrisque parentibus Nigritis, appellatur Criolo. Vidi hic Africanam feminam, non nigram, sed russa plane cute &pilis ac capillis russis. Ex qua regione essset, non potui resciscere, nam linguam Qus non intelligebant reliqui Nigritae. Multos hic vidi thiopes senes barba magna & totaliter cana, ut & capillis capitis canis. Lepidum spect aculum i atra barba quae incanuit, in nigra cute, videtur questa farina esset asper a. Vidi hic etiam plane albissimum juvenem octodecim annorum, pilis crispis albissimis & superciliis albis, cute albissima, nassi plane more AEthiopum , quinatus hic o patre & matre Nigritis.' Annotatio. Tapia lyarum fines & sedes Iacobo Rabbi; qui plures annos inter illos Vi Xit,ita descriptas accepsimus. Eio Grande,ad cujus ostium jacet arx Colonia dicta, ad se
horarum iter penetrat in Continentem versus occasum: uti & fluvius Mupeo novem h0'xarum itinere a Rio Grandi versus meridiem. 5stret minor trium horarum itinere a Z
Grandi versus Arctum, ferme quinquaginta horarum itinere descendite Continente A Rio Grandi porro versus Arctum exit in mare insignis fluvius Mapreucauch, longe rContinente descendens, & Porcosum aquaticorum ferax; ad ripas illius multae Vagan tur Capreae & Struthiones.Tertius fluvius duodecim mili. a Rio Grandi, vocatur ripsi i M. Quartus autem dictus, septemdecim horarum itinere distata Rio is . D inceps diei itinere ab Uguasi occurrit Tponi,ubi Salinae sunt: a quibus ad alias Salinas i nil liaria numerantur quindecim: atque ab his ad initamsa novem id maximaS Salina ,ω per CXcellentiam ita nostris dictas, tria: ad y abaiubam totidem: ad Mavtva duo; ad mareΠgb
373쪽
DE BRΑsILIAE REGIONE ET INDIGENI s.
Misis, gh unum. Hic fluVius alio nomine appellatur Osthun h, qui stupra centum milialiaria penetrat in continentem Versus Austrum. Quinque autem & viginti mili. a lit tore maris, jacet grandis lacus B ata que, piscium sincundus: & ad sinistram ab hoc ver sus Ortum alter,qui 'tug appellatur ab Indigenis,quema tamen iacmo ingredi audet, ob copiam mordacium piscium, & hominibus admodum infestorum. Alacet huic valli gisnungoa, viginti milliaria in longitudinem patens,in latitudinem tantum duo: quam permeat fluvius piscibus abundans, sicut ipsa Vallis maXima copia serarum,3c variis fructibus: quarum praecipui siunx Κuraura Barbaris, magnitudine pomi nostra iis, qui ubi sponte deciderunt, tum demum edules sunt: dein Dierada , magnitudine globuli siclopetarit,plane nigricantes antequam defluant. Atque hisce fructibus Barbari quotannis trimestre spatium Victitant: quibus accedit M ara, fructus instar juglandis, qui coquendus esto,antequam Comedatur: Crudus enim amaricat instar glandis. Magna quoque copia nascuntur hic Ficus silvestres, pugni magnitudine: quarum quiddam in tus rubrae, externe virides: aliae extus rubrae, & interius albae, &plenae granulis albis, quae, ubi prae maturitate dehiscunt, admodum dulces sunt instar Sacchari; harum planiatarum solia instar subulae acuta & digitum humanum longa. Praeterea sunt radices equibus Indigenae panem faciunt, ipsis Atet, Haret, Hobe, Engepug, quae crudae Comedi possunt: Enispugh, quae torrendae sunt: Pac oda, quae crudae; & Hompugh, quas potis simum adsitim exstinguendam usurpant. Ita ut hic terrarum tractus longe amoenissimus sit &victum hominibus susticiat. Porro ab Oschu gh ad milliaria numerantur decem, qui suvius ab Austro pene centum milliarium spatio descendit: ab hoc ad lauaret iter est bidui: ad Berysere unius milliaris; ad Vatepug duor um, atque ita porro per mi erro & Bac attra adflaram grandem iter est duorum dierum. Inter hos fines, qui fatis amplum terrarum spatium occupant, incolunt varii Ta-putyce, etiam idiomate diversi, & sub diversis Regulis: quorum primus Iando latetendit in , Oschusa ch, & Drerineth: huic proximus Priti aba cum priori pacem Mamicitiam colens: mox t ripostgh; mis se a K, et heriet, se Dremmeme,
quibus male cum praecedentibus Convenit, ita ut si e hostiliter alii in aliorum fines incurrant. autem jam supra centesimum aetatis annum agens, est Regulus ille qui pacem cum nostris colit, & ex tadere aliquoties aut ipse nostris subsidio venit, aut filium atque affinem cum copiis misit contra Lusitanos , quibus infensissimus est : sed
non est hisce Barbaris, nisi in summa necessitate utendum, nam tam immanes sunt, ut tam animalia quam homines neci tradant, & magnam vastitatem inducant, neque nostri facile ejusmodi furiis usi fuissent, nisi silmiles Lusitani in nostros immisissent.
De Statura habitim corporis Brasiliensium de
I Ndigenae qui inter nos degunt, statura fiunt mediocri, robusti, largis humeris,
bene compositi: nec facile est inter illos invenire, distortum vel luscum aut claudum. Q uod mirum videri potest, quum infantes redens natos nunquam fasciis involvant aut ligent, ne causam morborum illis praebeant. Ligant tantum suis in infantia Crura Certis fasciis, quas vocant Tetpa cura, ea de causa ut robustiora fiant. Oculos habent nigros, nasium compressum, os ampluni, Capillos nigros, rectos. Barbam raram aut nullam. Multi tamen dantur qui barbas habent nigras. Mulieres quoque mediocris sunt staturae, bene dispositae,&2 formae haud inelegantis, nigris comis , satis robustae, & quae facillime pariunt. ' Annos siuos numerant ab exortu Heliaco Pleiadum, quos Ceixi, vocant, atque ideo
unum eodem nomine denotant: accidit autem is ortus mense nostro Malo. Numerui natinorum aetatis suae ud retinere possint, singulis annis reponunt unam
castaneam de Aea , quam ipsi C cain aca a appellant, itemque ' Ecaluti & Itemboera. Fructus eniim illius arboris singulis annis semel maturatur, nimirum mensibus Decembri & tiario, usque in Martium durans. Plura de hac arboredicta in lib. III. de
374쪽
Diu plerumque vivunt, & videre inter illos licet multos seneS, Centum, atque etiam viginti supra Centum annorum, neque facile canescunt, nisi in decrepita aetate. Pueri illorum ingenio sunt satis docili: verum quando adolescentiam ingrediuntur fiunt hebetiores, ita ut paucos videre liceat literis instructos, aut qui artem scribendi norint; aut alias artes Europaeas, a quibus quodammodo abhorrent, laborum impa
Tranquille satis agunt inter sese: nisi quando poculis indulgent, tunc dies noctesque
saltando & cantillando transigunt. Sunt enim ebrietati admodum addicti, tam mulie res quam viri: neque facile ab hoc vitio deterreri possunt, quod longe maximum illis est, e quo & rixae atque aliae pravae consiletudines nascuntur. Pigritiae quoque valde obnoxii sunt: praesertim et quillae, qui laborum vel maxime intolerantes sunt; nam Cum paucis sint contenti, & terra abunde ipsis victum suppedi tet, & divitias non appetant aut norint, ad labores subeundos non excitantur. Quomodo hospites advenientos lacrymando excipiant feminae illorum , & qui bus sermonibus illos alloquantur; atque quo pacto mortuos suos deplorent, jam ab aliis dictum est, praesertim a Ioanne Lerio, qui inter I 'nambos egit, a quorum moribus caeteri non dissident; quare hic nihil repetendum duximus.
De Hylitu ornatu Virorum, Mulierum Brasiliensium.
V Iri subligaria jam ex linteamine plerumque induunt, quidam quoque indusia
habent, & pileis utuntur, sed maximam partem nudo incedunt capite, & capillis more Lusitanorum tonsis. Nudis incedunt pedibus, nullis calceis induti. Quidam etiam solummodo subcinctorio panno lumbos tegunt, caetera sine vestirti. Mulieres vero jam longis indusiis vestiuntur, factis ex linteo vel gomypino panno, neque quicquam praeterea Vestimentorum habentes. Comas autem capitis vel dependere sinunt, vel more feminarum nostratium taeniolis involvunt. Tam viri quam feminae & infantes variis coloribus cutem tingunt, nigro, rubro, flavo, ad quem usum usurpant succum e fructu Ianipaba immaturo, qui nigro; Rrucou qui rubro tingit, & ita in Caeteris aut fructu aliquo aut ligno utuntur. Tapui yae, tam mulieres quam viri, fere nudi incedunt ,& pilos circa pudenda evellunt. Viri membri sui genitalis fistulam in se contrahunt & involvunt, ligantes tae niola quadam, vocantque id, quo ligant membrum, Tacosnhaa. Religant ' autem, quando opus est ut metant. Majore autem pudore assiciuntur monstrando virgam explicatam quam nos. Eodem modo & alii quidam Brasilienses membra sua genita lia ligant. Capillos capitis ad humeros usque dependentes alunt, & inferius aequaliter praeci dunt more rusticorum Sueviae. In Donte quoque aequaliter detonsum gerunt; sed praecisione aequaliter facta usque ad aurium regionem silerius, & angulis ita factis in utroque latere ad tempora. Eodem plane modo etiam seminae cum comis silis agunt,
Viri corollas factas ex pennis vel capiti circumligant: dependent aposteriore parte Corollae aliquot longiores Arara vel Caninis. Angulos itaque factos cum capillis adprime firmant, ne corollae circumligatae sese ipsas deligent. Visidam etiam solum funiculum e gossypio capiti circumligant, e quo postic
parte aliquot pennae longae, rubrae vel caeruleae propendent, Vocant Acanbuas ba. Pallia quoque conficiunt e filis crassis gosypinis instar retis nexis, & cuilibet nodo innexa est penna, ita ut pallium totum pennatum sit, & eodem pene modo & con' cinno Ordine pennae sibi invicem incumbunt, uti squamae piscium. Pallium autem possuperius cucullum habet, ita ut totum caput, humeros, & coxas ad anum usquQho C sit tegere. Hoc pallio utuntur ornatus &necessitatis causa: ornatus quidem, quia ele 'ntissimis pennis rubris avis contextum est , vel etiam admixtis pen nis nigris, Viridibus, flavis, variis avium raracum Carinde, rara , & C. Necessi
talis autem, quia phiyia non pertransit illud pallium, sed aquq cum his defluit. Ap ipellant haec pallia Guara abucti. Solent quoque cum cera seu melle silvestri, c
375쪽
Dp BRAS IAE REGIONE ET INDIGENIS.
tas cx avium elegantium pennis Cristas Capiti a glutinare, quas Cristas ipsi nominant
Auriculas perforant in tantum, ut digitum immittere possis foramini. Huic imia mittunt vel os aliquod CercopitheCorum,& VOCant Nambipsa , vel lignum aliquod digiti humani longitudine filis gossypinis circumvolutum. Viri labium inferius perforatum habent, & foramini immittunt lapidem aliquem seu crystallum seu smaragdum vel jaspidem, magnitudine nucis avollanae, vocant ta lem lapidem Merara, & si viridis vel caeruleus fuerit Metarobi nominant. Viridem au tem imprimis amant & ut plurimum gestant. Ad utrumque etiam oris angulum buccae perforatae sunt conjugatis solum viris, 3 cuilibet foramini indunt lignum,figura & magnitudine pennae anserinae,quod instar clavi infixi prominet, vel etiam immittunt lapidem aliquem, quem vocant Tembe coareta. Nares non raro perforant atque indunt ejusmodi ligna, si rati appellantes. Corpus autem varie pingunt: atque insuper toti corpori agglutinare solent plumas variarum avium subtiliores cum mastiche, melle silvestri vel Mingavomoria. Vocant
truncaestum Acamongui. Atque ita apparent quasi toti hirsuti essent. Brachia quoque ornant certis Corollis factis e plumis avium rubris & flavis, vocantiaque Ag mira a. Item aptant Corallia Varia, quae a nostratibuS acceperunt,atque hunc ornatum appellant Papinara. Pennas denique Struthionum multas,vel pennas e cauda in orbem quasi col ligunt X connectunt filo crassiori, atque adligant lumbis, ita ut anum tegant & fere ad genua propendeant, M appellant litanC Ornatum Aracosa. Ex fructus Aguo, qui triangularis es , Corticibus, quos filo annectunt, etiam monilia faciunt, quae cruribus infra suras circumligant, qui cortices inter filiandum si 'num quendam Cdunt. Loco calceorum nostratium , e certo Cortice Cura Ha ipsis vocato, factis utuntur,
atque illos vocant Miapapacaba, Lusitani autem A aetatas. Mulieres pudenda sua solummodo tegunt fasciculo herbarum aut foliorum alicujus arboris, quae subinferunt chordae, qua cinguli loco se Circumligant. Similem fascicu tum etiam usurpant pro tegmine ani. Haud multum tamen utraque haec Janua ad rem facit, nam facile & anterior & posterior porta apparet. Mulieres quoque ad Virorum modum, Corpus sitam Variis coloribus pingunt. Atque haec inter gentiles adhuc obtinent, nam qui Christiani facti sunt, ad Euro
paeorum amictum &Ornatum se Componere consilescunt.
De Supellectile Brasiliensemul
SVpellex Brasiliensium admodum pauca est, ita ut Cum loca mutant, aut peregre
proficiscuntur, mulier omnem secum portet, Onerata instar muli, maritum sempersequenS.
Primaria si ellex est rete, quod ipsi vocant , Lusitani Rede, Belgae Hamacca : in hoc dormiunt, alligata utraque extremitate ad aedium sitarum trabes. Sunt autem haec retia ex filis gOssypinis contexta, sex aut septem pedes longa, quatuor ampla.
Lusitanae quoque feminae elegantia conficiunt, ampla & variis figuris interteYta. Tapui3ae duodecim vel quatuordecim pedes longa faciunt, sex vel septem ampla , ita ut quatuor homines simul in eo cubare possint Habent unam atque alteram ollam ex argilla factam, qua utuntur ad coquendum. Ad haec mortarium ligneum cum pistillo ligneo, quod vocant Angua & Vmbua vel aqua. Cultros a nostratibus redemtos, nominant Itaquiser vulgo alias e petra faciunt, etiam vocant Itaque: item eX Arundine, quos dicunt Tagu quice. Specula ex Europa allata, quibus supra modum delectantur, vocant Guar ua&Aru-ga.Loco patinarum utuntur cucurbitis, quarum multae & variae hic reperiuntur species; has per medium secundum longitudinem secant & rubro Hrucu colore exterius tin gunt, interius autem obducunt nigredine. Vocant sic Cupaba: quae es: medietas gran
376쪽
dis & amplae cucurbitae, quae integra triginta aut triginta quinque Cantharos vinis si test capere. Medietatem tamen cucurbitae longae nominant Culpeba: denique quamcumque medietatem Culla: Carcaba autem omne in quo & super quo cibum sumunt. Cochlearum loco inserviunt ipsis digiti manus, vel mytulli, aut aliae conchae. Mensa ipsorum est vel terra ipsa, vel scamnum quoddam, quod Patagui vocant, Lactum ex arundine vel Virgis ligneis, more nostratum scamnorum.
Canistra faciunt ex foliis Palmae, & appellanti in his recondunt quicquid ha
bent. Alios quoque praeterea habent Corbes eX arundinibuS concinnatos. Hanc su pellectilem generali nomine vocant Ex virgultis quoque conficiunt Corbes oblongos, satis amplos, quos Capite portantirmpletos , vocant Panacu. Inserviunt ipsis praecipue ad transportandum radices Mais disca, quando farinam faciunt: nam iter facientes utuntur aliiS illis, quos vocant Patigua. AEthiopes autem hic Panaca utuntur ad res quaslibet portandas. Lagenae, canthari, cyathi illorum, sunt Cucurbitae Variae, ut Cuiete Laroba, Cuibuca.
Quando peregre proficiscitur maritus, mulier semper illum sequitur quocunque abeat, sive in expeditionem militarem, sive alio, sive procul, sive prope: Ille nihil
praeter arma sua portat: mulier Vero instar muli onerata est, praeterquam enim quod a Capite in tergum dependet corbis, quem Patigua vocant, quam chordae annectit, schoriadam autem non collo, sed fronti Circumponit gestando illam) etiam Capiti superius imponit alium corbem cum mobilibus suis, vel ingentem cucurbitam farina refertam: Iateribus praeterea adhaerent Cucurbitae minores, quibus aquam hauriunt ad bibem dum. Nec tamen adhuc atis onerata est mulier, infantem etiam gestare debet, insidentem linteamini, quod ab humero dextro dependet. Insidet autem infans cruribus divaricatis, Uno advenir em, altero ad tergum matris verso, Ventrem vero suum lateri matris dextro applicat. Praeterea una adhuc manu Vel Psittacum gestat, vel Cetui, altera autem manu canem funiculo alligatum ducit. Ita abeunt sine curis, non instructi loculis argento repletis, sed Cucurbita pauca solum farina, referta , non solliciti de
hospitio nec hospite fido vel infido, sussiciunt enim silvae & campi, qui gratis praebent
cibum, potum vero fluvii, lacus, Vel fontes, Vel planta Mae Vocatur Caraguata, quae in ter folia semper aquam pluvialem Continet: summum remedium in locis aridis &ste ritibus, ubi siepius nec fluvius, nec rivus, nec lacus spatio octo, novem, duodecim milliarium reperitur. Adventante vespera, ubi pernoctare animus, ibi retia sita seri lectos pensiles alligant arboribus, vel palis terrae infixis, ignem prope struunt, praeparant stium cibum, hauriunt potum, comedunt, bibunt. Si autem metus sit a pluvia, hic sunt Palmae arbores, praeciduntur rami, baculi duo terrae infiguntur, alii oblique instar tignorum alligantur opera viminis, complicantur folia palmae Cynaris, fit tectum, atque ita domus consecta est & simul picta; viriditate enim splendent naturali folia, qui color gratissimus est oculis, nec parietes calce incrustati albedine sua hebetant visum. Haec domus &pluviam arcet & homines a vento nocturno defendit, quod regioni Venti opponatur. Cum domi existentes, viri mane cum arcubus & sagittis suis in silvas abeunt vel campos , ad figendum aliquam feram vel avem : vel abeunt ad mare piscandi causa, vel puscantur in fluviis vicinis: mulieres plantaria adeunt, & labores sibi impositos subeunt. Quaedam & maritos comitantur, ut praedam domum reportent. Feras Capiunt variis modis, vel enim figunt agittis, vel foveas faciunt profundas in terra, & desuper cooperiunt ramulis arborum certo loco, in quas incidunt inopinato ferae, vocant vel etiam e ligno certas decipulas faciunt. Alius modus feras grandiores capiendi vocatur Mande arataia, quo in Capreis capiendis utuntur. Alius item insidiarum Poe: tertius pro eisdem Mundeguasu; pro Tatu de Aguti, similibus animalibus, adhuc alium habent, quem dicunt Mundegua a
Ad Volucres autem capiendas, utuntur certis instrumentis, quae vocant Iucana : quae
illis sunt trium generum: nimirum quod aves pedibus capit: Iucavaser piara, quod eas cetrvice apprehendit: Iucanapitereba, quod medio corpore. In fluviis Pisces vel sagittis figunt, vel hamulis capiunt, quibus applicant Vel lum bricos teretes, qui ab ipsis vocantur Candaguasu, vel gammaros, cancellos, pisciculo Vel inebriant illos, ut quasi mortui superfluitent, cum foliis Iapicat, vel cum Timbysi tiaπa, Vel cum Tinguli, vel cum Tingviri, vel cum fructu Curura ape ; aut radicibu Dra
377쪽
DE BRASILIAE REGIONE ET INDIGENI S. 1
sui, corticibus arboris Anda, & similibus. Piscantur quoque certis cribris, In emavocatis, quae faciunt ex arundine Druguiboandipia appellata. In mari piscantur hamulo esca instructo & filo alligato, insidentes tribus lignis sibi invicem annexis, VOCant 'apeba, & Lusitani rangada. Fiunt autem e ligno arboris tribu , ut jam stipra diximus. Fila autem sua piscatoria faciunt e filis et acu, vel etiam h oicita , vocantque An ama: hamulos denique faciunt e ferro, & appellant Pinda.
VNiversale Brasiliensium alimentum es V Lusitanis Farinha de Mandiora dicta:
Cujus Varias species praeparant, uti in descriptione Manduba dixi, ubi & varios illam praeparandi modos prolixe explicavi.
Carnem Variam ustirpant animalium silvestrium , aviumque, uti&piscium variorum, etiam testaceorum &crustaceorum; fructus itidem arboreos, terrestresque,
varia legumina ; de quibus omnibus specialiter dixi suis locis. Imo & insecta quaedam comedunt, nimirum ea de quibus dixi in lib. de Insectis.
Carnem autem Comedunt vel coctam , vel assatam, vel tostam. Coquunt in ollis terreis, quas Camu vocant, rotundis squas e proba argilla ipsi norunt facere) amun dendo aquam, atque ita coctam Coinqdunt Cum Inquitasta Caarinacis, admi scentes Mingau, vel immittendo Vina , ut sit Minipiro; Comedentes illud cum carne loco paniS. Ignem eliciunt ope duorum lignorum, uno molli, altero duro, durum acuunt, diapplicant molli, circumagendo instar terebri & admovendo gossypium, vel arida folia arborum, atque ita flammam eliciunt. Ligna mollia quibus utuntur, aut silmunt a Tataiba, aut Ambalba, aut Caraguataguasu, aut similibus. Assatam carnem sic perficiunt,& est ea saporis excellentissimi, atque adeo excellit omnem aliam carnem quoquo modo assatam. Vocant Maribi. Faciunt foveam in ter
ra , & hujus sundo primo imponunt folia grandia alicujus arboris, illisque imponunt
carnem affandam, quam itidem foliis tegunt, terraque obruunt. Super terra illa fio cum struunt luculentum, eumque continuant, donec caro sit probe astata. Tostam carnem in praesentes & futuros usias, faciunt hoc modo. Infixis quatuor furcis ligneis, e baculis cratem desuper efformant, quem Mocae vocant, huiCCarnem
in frusta oblonga, haud crassa, Concisam, &sale aspersam, vel illius defecta Pipere Brasiliano) imponunt, prunas subjiciunt, atque ita torrent usque ad sum cientiam. Haec caro ita tosta, ad decem vel quatuordecim dc plures dies durare potest. I licenim saliri ita caro non potest, ut in Europa. Numquam assant Carnem Verti allaxam, uti nos solemus. Lusitani carnes ad eum modum tostas appellant Posias. Pisces assatos vel ebullitos comedunt cum Luquitasta. Cancros Vel gammaros quando coquunt, numquam adjiciunt salem inter coquendum, uti nostrates solent face
re , sed coctos comedunt vel cum simplici sale, vel Luquitasta, Lusitanis Sal pimenta; δίsic gratioris deprehenduntur saporis. Minutiores Pisces, ut Piaba, Pluitinga, & C. Foliis herbaceis aut arboreis involvunt& operiunt cineribus calidis, ita brevi tempore ad cibum parati sunt, licet neque cocti neque asii dici possint.
Farinam duobus vel tribus posterioribus digitis dextrae manus prehensam inter edendum ori injiciunt, nullo cochleari utentes. Eodemque modo legumina Cocta non immittunt ori, sed injiciunt, ita dextre, ut vix aliquid praetereat. Edunt si ius interdiu, imo & noctu, neque stata edendi tempora obserVant. Capiunt autem cibum cum summo silentio: raroque inter edendum bibunt, sed demum post pasthim adjiciunt potum. Dormiunt in retibus suis: sunt admodum pigri, & non raro totum diem stertendo perdunt, &aegre se levant, si victus abundet, & necessitas illos foras non propellar. Prope retia sita pensilia struunt focum tam noctu quam interdiu; ut interdiu serviat CO- quendo cibo, noctu autem aerem arceat frigidum, qui in hisce regionibus noctu isti-
378쪽
gidior est, & interdum frigidissimus, ob noctium & dierum perpetuo pene aequabi
lem longitudinem. Potus ordinarius Brasiliensium est aqua frigida, fontana vel fluviatilis, quae hic &valde bona & clara reperitur, ita ut non facile quis noxam ab haustu ejus patiatur,quan tumuis largius biberit: quod de fontana imprimis intelligendum est.
Vites autem licet hic ter atque etiam quater uno anno fructus ferant, quia tamen earum non est tanta copia ut vinum pyemi aut Opportunum aut Operae pretium sit, ea rum loco plures modos commenti sunt Brasilienses, quibus e variis fructibus atque etiam radicibus potus concinnent, qui Vini locum expleant. Et quidem primo vocant Cuoi, quem nimirum faciunt ex Acaubae arboris fructu maturo, quem Contundunt inmortario ligneo, vel etiam tantum manibus exprimunt; saccum paulum subsidere si nunt, & tum percolant. Hoc vinum, si ita licet vocare, recens: albicat instar lactis
post aliquot autem dies fit pallidius. Saporis est adstringentis; sorte, ita ut cploque inebriet paulo largius haustum. Potest aliquandiu adservari, sed denique degenerat in acetum optimum & boni saporis, ita ut ab ignaris pro aceto vini sumi posset. Alterum vinum vocant A i, quod praeparant duobus modis, vel masticando vel
contundendo radicem; utrovis tamen modo per ebullitionem. Priori modo radices de A imacaxera concisas vetulae dentibus masticant, ollaeque inspuunt,vo cantque hanc veluti pultem Carasu: dein aquam superfundunt, coquunt lento igne, Continuo agitando,per expressionem deinceps separant liquorem, quem vocant Camcaracu JUic potus bibitur tepefactus. Posteriori modo eadem radix recens bene purgata conscinditur, contunditur, ebullitur in potum candisantem instar lactis ebutyrati, qui S tepefactus bibitur. Saporis est grati, subacidiusculi, Sc vocatur cicimacaxera. Vtrumque tamen potum communi nomine appellant
Tertii generis appellant quem Conficiunt e fructibus arboris Pacobete & Paco-λιcu: de quibus in arborum descriptione a nobis dictum est. Quar ti generis nominant Abatis, Lusitani autem Vinho de Misso, quia sit e milio illo grandi, quod vulgo Turcicum vocamus, & Maigium.
Quinti generis dicitur ipsis Nanai, quia fit e praestantissimo illo fructu Nana, de quo plura in illius descriptione diximus. Observandum autem, hoc esse fortius reliquis
omnibus & facillime inebriare. Sexti generis ipsis vocatur Ietita, Lusitanis autem Vinho de Butatas; siquidem si te no tissimis illis radicibus, & quidem varie mixtis. Septimum locum obtinet potus qui Conficitur e fructu Ianipaba maturo. Octavum autem, quem Brasilienses vulgo vocant Beeutingui. Nonum, quem vocant Tipiaci, qui utrique potus itidem fiunt e farina Manilio cae, nimirum e Belu & Tepioia, de quibus alibi dictum. Caeterum hi Barbari supra modum amant adustum nostras, Vocant Cacisata, enormiter , cum datur, se illo inebriant. Potu itidem quem Nigritat hic faciunt & vocant Garapa fit autem eo modo quem in Cannarum sacchari descriptione dixi) magna copia se ingurgitant, ita ut integros dies noctesque canendo & saltando traducant, potui continuo indulgentes tam seminae quam viri. Mirum tamen quod rarius inter pocula rixentur, nisi forte Zelotypiae causa.
Tapui quando hunc potum praeparant, sive Acami, sive Aupii sit scilicet qui pagos
incolunt, & e Tapuistarum genere Carisi dicuntur) faciunt id omnes simul. Dies dein constituitur & indicatur singulis. Conveniunt omnes mane, incipiendoque ab uno pagi angulo , evacuant ordine omne vinum per omnia domicilia, donec nihil supersit .PQ- tui sic indulgendo cantillant, saltant rara intermissione. Quando eorum aliquis se nimio potu distentum sentit, vomitum sibi excitat, & denuo haurit; ita ut qui plus VO mere potest & denuo bibere, pro optimo & strenuissimo habeatur inter reliquo
Tabaco quoque frequentissime utuntur omnes Brasiliae incolae: vocant hanc herbam Petima, & folia illius Petimaoba. Hanc in aere siccatam ponunt ad ignem, ut marnu Conteri in minutas particulas possit: hinc indunt instrumentis suis e cortice fructi J Pindoba, Vel nucuruiba, vel Iocara, aut Aque, & c. confectis; praecidunt quippe una ex tremitate , nu Cleum eximunt ac corticem poliunt; hinc foramine in latere facto appli' cant tubulum e ligno factum. Hoc instrumentum vocant Pelimbuaba, Lusitani auxςn
379쪽
DE BRASILIAE REGI QNE ET INDIGENI s.
eorrupte Catimbaba, Belgae adhuc corruptius ualmbovi. Vtiuntur quoque tubulisees argilla a se factis & excoctis, sicuti S: illis qui ex Europa ad eos afferuntur, quos notaminant Amrupetimbuaba. autem utuntur tubis rectis, amplis, ligneis Vel etiam argillaceis, ita amplis, ut integrum pugnum Tabaci capiant, quibus repletis & accensiis sugendo fumimi hau
A Rcus h bent u duro ligno factos, quos vocant sui para & Vrapara: Lio num
autem unde fiunt Gutrapariba & Hraparita, sitianis no d'Arco. Chordas arcuum e goslypio contorquent; vocant Guis acuma. Sagittas ex arundine silvestri faciunt,& vocant utramque rem uno nomine Huba. EXtremitates sagittarum, quas anhavocant, sunt ex ligno asperatae, Vario modo; quaedam enim multa acumina rataponeta, quaedam unicum acumen habent, quaedam dentata, quaedam serrata: quibusdam etiam dentes piscium qui Iperu vocantur , aptant. Iurvara appellant sagittam, quae acumen habet eX arundine Tetcoara vocata. 2 qui1arum nationes quaedam nullis arcubus utuntur, sed sagittas suas emittunt manus jactura solummodo , imponendo ligno cuidam eXCavato instar tubi, per medium secundum longitudinem disiecti. autem arcubus utuntur. Tapuistae clavas habent ex selido ligno nigro Confectas, vocant iapema, longas & latas anterius, officulis interdum asperatas. Manubrio autem CirCumvolvunt teniolas egom io, vel aliud quid: vocatur quicquid ita circumligatur. In extremitate clavae postica dependet fasciculus pennarum e cauda Arara, uti & in medio parvus fasciculus adligatus est. Vocatur id, quod sic a Clava dependet, Attrahis & Ia-nrubebe. Tubas faciunt ex ossibus humanis, quas nominant cinguenca. Habent alias tubas, quas vocant Murmure. Alias itidem tubas grandes factas ex conchis, quas Guatapiguam nominant, & ipsas tubas Λhumbugoacu. Item alias quas dicunt Uruca. Tuba item alia, quae ex canna est facta, ipsis dicitur Membiapara. Tubas autem nostrates vocant Pamembi: quia e metallo factae sunt. Saltationibus supra modum sunt addicti, quas generali nomine vocant Guau. Habent autem varios saltandi modos: quorum unus vocatur Rrucapi. Habent di
inter saltandum varios cantandi modOS. Pueri quoque Certos exercent lusus; quorum unus vocatur alter Gunibi
pate: tertius G ibi ibiatam. Atque haec tantum obiter ab Auctore designata inveni, uberius explicaturum fuisse liquet, si supervixisset; sed apud Ioannem Lerium haec pluribus explicata inVeniuntur.
Redunt ex antiquorum traditione immortalitatem animarum, & seminas &fortes viros, qui multos inimicorum trucidarunt & Comederunt, post mor tem ad campos Elyseos, quos pene montes quosdam esse autumant, abire, ibi que tripudiare. Ceteros ignavos SI socordes qui nihil in vita digni gesserunt, credunt a Diabolo statim post mortem cruciari. Vocant autem DLMDolum Auhanga, Drupari, Cur pari, et quaiba, Temoti, gaubimama. Habent suos sortii egos sive sacrificulos, quos Pye & Ps vocant,lios de futuris Consulunt, quando ad bellicam expeditionem proficiscuntur, ipsisque praedicunt quicquid accidere debeat. Multi instructi sunt in Religione Christiana, non tamen seduli sunt in doctrina de Deo , nec magno ardore assiciuntur. Deum vocant Tupa dc et vana. Magnos licci pro-
380쪽
gresJus nonnulli corum sucrint, circa instituta divinitatis, tamen in moribus corrigenadis maxima est difficultas, ob magna quaedam vitia, quae aegerrime domantur. Haec omnia fusius prosequitur l. de Laet, hoc modo. Brasilienses Barbari nullum pene habent religionis sensum, nec de Origine, & crea tione hujus universi quicquam norunt , de diluvio universali obscuro & fabulosum quiddam recordantur: nimirum mortalibus aqua haustis, superfuisse unum aliquem Cum germana sua, jam uterum serente, atque ab iis rursus genus suum originem & in crementum accepisse. Neque Deum aliquem noVerunt, neque proprie adorant quic quam , unde nec illud nomen in ipsorum idiomate reperire est, quod Deum exprimat nisi sorte quo excellentiam aliquam supremam denotant; unde Tonitru vocant Tilac imga, id est, strepitum factum a suprema excellentia, a Verbo strepe re : Fulgur autern T aberaba, id est, splendorem excellentiae, a verbo Aberab resplen dere. Illi se ligones & agriculturae stientiam debere profitentur, atque ideo pro nutamine aliquo agnoscunt. Caelum aut inferos post hanc Vitam pariter ignorant, licet animas post separationem a corpore superesse Credant, atque nonnumquam in daemo nes Converti, & ad Campos irriguos, variisque arboribus amoene consitos, traductas, ibidem jugiter choreas ducere. Spiritus malignos impense metu int, quOS , Tagirai, Macachera, Iurupari, Marangloana vocant: sed diversis significationibus, nam
Cur iris significat numen mentium: Macachera numen Viarum, Viator S praecedens.
Petigares fingunt boni nuntii paranymphum: contra Tu piguauos & Ca os medicum humanae salutis hostem. Luripari & Anhanga significant simpliciter Diabolum. Lma rangstoana non significat numen , sed animam a corpore separatam vel aliud quid, instantem mortem praenuntians, ipsis Brasilianis non satis notum, & tamcn illud vel
maxime timent: ita ut interdum imaginario & vano illorum terrore subito exanimentur. Nec tamen ullis Ceremoniis aut idolis venerantur: quidam tamen nonnum
quam stipitibus solo defixis, & munusculis juxta positis illos spiritus placare nituntur: rarius autem hi spiritus visibiliter inter illos comparent, licet multi aliter prodiderint.
Habent & sagas, quibus vix aliter quam Medicis utuntur, iisque Valetudinis recuperandae desiderio valde sint obnoxii: interdum & inter ipsos reperiuntur homines nequam, qui magicarum quidem artium rudes, sed ludendi & ductandi miserorum animos gnari, insolitis quibusdam corporis jactationibus & gesticulationibus sui admirationem excitant, & falsis quibusdam miraculis sibi fidem conciliant: illi popula
ribus suis & interdum integris provinciis persuadent culturam agrorum penitus omitatere , Venisse enim tempus, quo tellus omnia sponte sita ipsis sit productura, atque ipis ferae illis ultro pabulum allaturae: His aut similibus naeniis miseros hosce, natura sua plerumque desides, ita infatuant,ut neglecto terrae cultu, sensim Commeatu destituantur, praeque inedia deficiant, donec impostor ille solus supersit, nisi ante a suis dolum
persentientibus trucidetur. Ceterum magos vocant Pete . at Caraibas potestas miracula perpetrandi: quare Lusitanos, quia multa faciebant quae ipsorum captum superabant, Carasbo appellabant, atque ita etiam hodie vocant & Europaeos omnes.
De Ling a Brasiliensium, e cyrammatica P. Iosephi de Anchieta, S. I.
Hoc caput ab Autore nostro plane affectum tantum fuit derelictum: sed
pervenit ad manus meas Grammatica linguae maXime usitatae in Brasilia, composita & digesta a P. Iosepho de Anchieta , S. I. edita Conimbri , Anno CIDI DXCV. e qua pauca dolibabimus,ut gustum aliquem linguae demu I. De Litem : Haec lingua non habet rr duplex, neque mutam cum ii quid , ut, cra, pra, &c. pro fautem in principio aut medio dictionis servit c cum Non Conjungitur consonans cum altera consonante in eadem dictione, exceptomb, πή, π, uto Acmomber, Armonis, Atmeeni Petiguares, qui juxta Paralbam incolunt, S