장음표시 사용
391쪽
DE CHILI RE GlONE ET INDIGENI s.
bus magni momenti deliberandum est, ipsi enim convocant ejusinodi Conventus: non possunt autem ab illis tributum aliquod exigere , aut alia onera imponere, praeter quam cum summa necessitas exigit, sed tantum imperare ut adversus hostes egredian. tur : quo casu ipsi praeire Coguntur, reliqui autem se adjungere generali, quem vocant curaca, aut gubernatori illius Communitatis, quem dicunt Nemoque, illique in omnibus obedire. His autem generalibus seu rectoribus non licet de rebus publicis privatim cum quoquam deliberare, sed necesse est, ut consilium habeatin palam & sub dio, omni populo praesente, ut omnem suspicionem amoveant. Haec dignitas aut munus inferioris rectoris,succedit a parentibus ad liberos: sin autem defungentes nullos relinquant, ad proximos consanguineos aut amnes. Nisi sorte haeredes parum idonei sint, tunc enim dignitas illa aut munus interdum arripitur ab astutioribus. Reliqui eminentiores persenae eliguntur a Curatas aut Pulme-- ι nimirum generales aut gubematores: nunc autem nullum habent generalem, sed singularum communitatum rectores pro talibus se gerint. Electio autem seu rectoris alicujus Communitatis, fit ad hunc modum: Loco vacante, is qui illam dignitatem ambire satagit, primo examinat facultates seu opes suas: necesse enim est primores demereri Sc solenni symposio excipere: rebus autem rite paratis, convocat Curacas omnes & Pulmenos communitatis ad locum publicum illi actui destinatum, qui ubi frequentes Cum armis suis convenerint, orationem ad illos habet, praedicans & genus silum, opes, amicos, atque sortia facinora, aliaque, quae ad rem judicat facere, & petit, scin defuncti locum irrogari: dein unus aliquis Curacarum, aut Pulmenorum , Orditur orationem, scandidatus autem statim illius collo circumdat Collare Compositum e Turcoidibus, aut certis conchis albis politis, quas instar auri aestimant) M Commendat candidatum, atque permovet reliquos ad ipsum eligendum, & sine ulla conditione aut stipulatione praecia obediendum: Electus autem vicissim promittit, se omnia fideliter pro communi salute acturum, & munus suum diligenter obiturum.Dehinc orator ille Collare, a candidato acceptum, inter
teliquos dispartit primores ι denique totus hic actus absblvitur prolixa & splendida
Eodem quoque modo eligunt Apo Curacam, id est, stipremum Rectorem: quem tamen Vcaes jam a longo tempore non habuerunt. Arma ipsis sunt hastae sive lanceae, fragmento veteris cmusdam gladii adspithamae longitudinem asperatae, plus minusve: laae autem hastae ut plurimum longitudinem habent duarum nostratium communium. Utuntur 3c Clavis, ferro asperatis : visuntur quoque inter eos stequentes gladii Hispanici,quos nudos gestant,quia Vaginae jam olimputruerunt. More tamen & consiletudine majorum suorum ustirpant quoque arcus M. sagittas, lapillis quibusdam asperatas, & veneno imbutas admodum lethali: verum hoc non est commune omnibus, sed iis potissimum qui Pulchra appellantur, qui origine Chilenses creduntur, licet ad Orientem habitent trans altissimorum illorum momtium juga, quae ab Hispanis la Cordubra appellantur ι de quibus in Descriptione Indiae Occidentalis , in tractam Peruviae, I. de Laet egit. Fabricant & galeas & thoraces e crudis tergoribus vaccarum, valde crastas de robustos, ita ut gladiis penetrari neutiquam possint. Equites sunt optimi, & illis hastis satis dextre etiam in equis uti possimi: non ita boni sunt pedites, siquidem fere usum musquetiorum ignorant, illa valde metuunt. In bello plerumque ex insidiis grassantur: in quibus admodum sunt industrii. Crudelissimi sunt in victos, omnesque trucidant, & corda eximunt, &palpitantia adhuc dentibus laniant, ut ante diximus de captivis quos mactant, Foedera ineunt &stabiliunt in hunc modum: qui alium primatem aut rectorem communitatis ad foedus & armoruni societatem invitat, mittit per aliquem suorum aut etiam portat ipse) sagittam, quam invitatus, si consentiat, manu dextra tangens vicejuri tirandi se obligat, atque hoc praecipuum inter ipses est fidei vinculum. Ad eundem modum, cum neque legere neque scribere sciant, siquid alteri nuntiare velint,quod bellum,aut aliud Reipublicae negotium tangat,per fidum aliquem suum ministrum , mittunt sagittam, cui fascia alligata est, si,cietatis armorum index: quam ille, ad quem mittitur, dextra manu accipit ; &, si vicissim aliquid nuntiare velit, ad
392쪽
alteram fasciam, atque ita sagittam eandem remittit. Si autem opus sit alibi quoque moneri, retinet prior sagittam cum fascia, Mad alios conscederatos per suos
circumferri curat ad eundem modum.
tabee, DiaboluS. Iumbi. Angen, faciCS. Anguen, siccuS. Sol. curaca, PrincepS. Apὸ, Generalis. Autlyn, Apis. Aulomon , sapiens. Auri, dorsum. - , ebullita. Euhiante, hodie. Bidabida, pilatinae . Filiante
Boru, denteS. Potum, filius. Aulmerre, guttur.
Buta anget, pollex. Euta, magnUS. Eutha, senex. Bysium, Lacertus. Au, herba. Cassi, costae.
chadi, sal. allo acaman, Piscator. Chasiua, Piscis. Chageisue, digiti. Chariet mmon , digiti pedum
jun, Carbo. lenes, dives. Cuneira, orphanus. mal, inres. Cura, lapis. Curaca, Dynasta.
Curi, niger. Curique, hepar. Dani inem, niduS. Depen, supercilia. Domo, Femina. Domo uecti, Avia. Domo penim, puella. Eimi, tu. Emmo, ita. Eneum, mane. Ere, perendie. alio, Fulmen. Hemum, sitra .meno, Caelum. Ista, molariS. Illuiboe, mendicus.
D, nasus. Inchen, nos. Innerieu, ante, M , butyrum. Lamoen , soror.
Leve, fluvius. Lien, argentum. L n, humerus. Loo, cerebrum. Lonco, Caput- Longuen, mare. Lucu, genua. Luisura, penuarium/De, albus. ne , penna.
Pue, stercus. labia. Mepol, inem, alais Methen, farina Metu, pudendum muliebre. Michon, Felis. Misita, aurum.
Molei, nudUS. Molibuen, Moisis, sanguis, Montimo, pinguis.
2 ama, Matertera. Namon, pes.lie, oculi. Neaque. Nebo, nuceS.
Nenque, Mater. Nemoque, Gubernator.
393쪽
Nemones, sortis. ωchetaniment, fainulus. Nilia caboe , Mercator. otii a ton, ovilla caro.
Put a, brachium. Pulycue, palma. Pulon, infra. pulli. Musca Pulmen, Nobiles. VulpeS.
Aninge Bemeine, rosICere., bibere. Cbuquin, furari. Cuchulein , jacere. Cudepam, ludere.
inpion, Ostrea. ciuitalcura, silex, pyrites.
Bb, Aqua. bva, vespera. Tacume, palpebrae. Tapes, solium.
Gen, Mensis, & Luna. Tien, Luna. Tipanto, annus. Titi, plumbum. Tol, fronS. TVlui, cutis, membrana. domo, NubeS. Tomisco, septimana. TviI, ClaudUS. Tvllen, lusuS.
Tomon: heu, Caput. Tost, Crura.
Tubquen, cinere S. Tue, Terra. Tuco, Vlula. Tumedeme, Talpa. Hecaque, lien.
Hilo, Serpens. Vilochalua, Anguilla, Vlim, Janua.
mapenco, cognatuS. Mana ruca, tectum. Marieten, Stellae. Marules, matur . Maraum, Vaccina
meima, tunc. Melicue, sinistra. menco, PatruuS. mento, Vir. Anicium, stamurimiti, ungues. econ, foraS. Mono, stupra. Moranei, deformis. mul, radiX. Dcha, juvencula.
Nilia castu, permutare, Nilia et stu, emere. lia TeuUn, Vendere. Paderatum, cadere.
394쪽
reperire. Puronge, Canore. Iolconge, Clamare.
Meli, quatilor. Rengat , sepelire.
Tangnone, franger . . altare. Temelen , taCCre. Tugnei, laetari.
echo, quinque. Cayn, fCX. Resti, septem.
Ailla, novem. Mari pesaco, Centum. Marama, mille. Ut autem specimen aliquod habeant Lectores hujus linguae, subjungendum puta vi colloquium familiare, quod a nostratibus accepi. Deipingeimi ξ quomodo vocaris i Danpingen t Ioannes Vocor. Cheo ruaimi ξ quo va dis ξ Moppo murran, in regionem. CDeo tui mi p. Unde Venisi Nirocomoloim, expcdbibras
Chumesquipa tuai mi ξ quando venies t Chume'utuat mi t quando ibis i AD punget tam ruca ξ est ne domus tua procul hinc ξ Pichiruriet; prope est. Ale punget, procul abest. Inchi quiparui mi cama umu: volo proficisci in aliam regionem. Chemuibia quiparui micamappumcit quare vis proficisci in aliam regionem Z Mere ativa mappumu, inedia ciborum est in haC terra. Ateibela, timachi tipanto benibia alegen m Annus hic fuit sterilis, propterea inediam patimur. Cheo magpungen tamichou Z in qua terra esst tuus pater P Auriri, diabolus illum abstulit. Arimi ruunt in thio ' vis mecum ire t Ailan, nolo ; Aiso, volo. Chuben queo en neismi habes ne aliquid quod comedamus t cancan achamalneen, habeo assas gallinas: mu iv Z quot ξ munal elenchin taῬia; quae nobis sussiciant. Chubenputuon' quid bibemusriste mangunmeimi, ago tibi gratias. Chuben domo ima ' quae est ista semina ξ inuehitam tu ri , est mea uxor: ni nave, mea filia: ni domo, mea Concubina. Ale temtrages Ῥei domo, est pulcra femina. χuiparinei, veni huc t amoturie, discede. mmatusn' ibimus cubitum ξ utatuca, si argamus. Mira cucha, Comps tam mapumu, Hispani irruptionem sece runt in hanc terram. ipa inalcha Limi' Vis ne una pugnare ξ Maluinagelan, non habeo arma: Inaevea inma qui, sequerc me, inveniemUS arma: aliteun inchi, consentio.
Ob e vationes ex Historiis Relatione P. Aloias, d 'O uagite, S. I. de anni tempestatibus.
O Vatuor anni tempestates huic Regno accidunt , quemadmodum Europae,
Verum diverso tempore : Ver enim exordium sumit a mense Augusto, & desinit in medium Novembrem; & a medietate Novembris AEstas incipit usquc ad medium Februarii; a quo Autumnus ducitur usque ad medium Maium, quem e 'cipit Hyems, quae admodum nimbosa est,& spoliat arbores foliis, &cum vehementi gelu spargit altam nivem , tamen a Sole dissolvitur; nisi, quod raro Sole non Com parente, ad aliquot dies durant. Raro autem nives accidunt vallibus, nam licet Copiosissimae sint, & in tantum aggerentur, ut ad cacumina montium ascendant Cum iis CXa quentur ,& in aperturis montium veluti inputeis coacerventur, S pene toto anno durent, ibidem dissolutae inflant fluvios & torrentes, qui per valles Cum magno impetu decurrunt usque ad mare,& terras mirum in modum foecundant. I erum licet hic non ningat, nisi raro in planicie, frigus facit tam excessivum, ut in multis partibu Europae ViX tantum sentiatur, quod accidit partim ab altitudine Poli, sub quo haec rζ'gio sita est, partim a vicinitate montium, e quibus descendunt venti subtiles M pci ς'
395쪽
DE CHILI REGIONE ET INDIGENI S. 1,
trantes, qui nonnumquam sunt insupportabiles. Vnde fit ut loca maritima sint magis temperata. Nihilominus in his Venti magis fiunt molesti, quam in planicie, utpote remissiores ibidem, neque tam rigide ferientes. Contra hoc frigus creavit Deus latis simos & spississimos montes, plenos Mercubus, quae est communissima materies districtus S. Iacobi & aliarum vallium, e qua & Carbones fiunt ad fornaces & alias ossicitanas : in aliis partibus serviunt eidem usui Robora, uti in districtu Conceptionis, ubitam innumera sunt & ita vasta, ut licet jam tam multis annis caesia fuerint, silvae & santus hodieque ita abundent illis, ut vix penetrari possint, neque aditum dent nisi ad duo milliaria ab oppido, ulterius autem sint inaccessi, licet haec regio plusquam centum
millia hominum sustentaverit, ut scribunt Autores. Ista autem uti & arbores fructiferae hyeme amittunt folia ; sed silvestres arbores maximam partem illa conservant, quia sint crassiora, & licet gelu cooperiantur, non OnCrantur ut aliarum arborum, sed liquefacto gelu a radiis Solis, magis laete virescunt. Vere enim ingrediente medio Augusto, tanta copia florum nascitur, & numerari aliquando duas si ra quadraginta diversas illorum species brevi tempore, & quidem omnes campestres, & maximam partem odoriferos, e quibus conficiunt aquam, quam Vocant Angelorum, ob singularem ejus fragi antiam. Herbae quoque campestres tam feliciter germinant, tantum que sumunt incrementum, ut vix a Satis distingui possint, δί mente Novembri & Decembri ita adoleverunt, ut equis Vix penetrari possint. Sinapi, Foeniculum, Trifolium, Raphis, & Mentha, quae plantae in Europa seruntur & coluntur, h1c abundanuissime sponte proVeniunt,& quidem tanta Copia,ut campos ad multa milliaria occupent, M pecudes & caprae illis pascantur. Sinapi autem in tantam molem excrescit, Ut caules Viderim Crassitie brachii humani, Miam proceros, Ut arbores aemularentur, & superarent altitudinem equitis.
Plurimae hic nascuntur herbae Medicinales, & magnae virtutis, Chilensibus solum notae & illorum Medicis, quos Vocant qui facultates illarum aut celant aut parce admodum docent Hispanos ; magni hi fiunt non tantum ab Indigenis, sed & ab Hispanis cum gravi aliquo morbo assiiguntur; & imprimis ubi aliqua suspicio es: hausti veneni. Neque viri tantum, sed & feminae quaedam hanc artem profitentur, in eaque
Lib. I. cap. 2. Enumerat tres herbas quae singularem usim habent in medicina.
Prima, inquit, es: famosa illa herba quam Vocant mincia mali, quae non assiirgit ab humo sipra dimidium palmum: cujus ramuli se dilatant ad modum fasciculi florum,& desinunt singuli in unicum florem, figurae & coloris Croci in Indiis dicti Romi Haec
herba evellitur cum radice, & ebullitur tota in aqua , quae calida aegris exhibetur; Minter alia illius effecta, unum est, educere C Corpore quemcunque sanguinem extra vasa constitutum & corruptum, cum maxima essicacia; quapropter Indi vulnerati quiantocius sumunt hanc herbam, siquidem sanguinem qui per vulnus emuere non potest,
Altera est, quam Hispani vocant A siga s& Indiani ) quia habet folia similia
Ocymo sive Basilico, verum in tantam altitudinem assurgit, ut arbor videatur, & folia sint fragrantissima; HaeC Contusii applicatur Vulneribus extrinsecus, &guttae ali quot succi eisdem instillantur, & mirabiles edunt effectus. rita est instar graminis, admodum si ibtilis & delicata, neque reperitur in omni bus partibus hujus regionis: ustis illius es: admodum mirabilis contra febres malignasoc dolores laterum: Coquitur tantum in aqua, & ita hausta insigniter mundificat sanguinem, introrsiimque educit, ita ut aegri brevi tempore persanentur, uti saepissime vidi. Multae praeterea sunt herbae valde efficaces adversus dolores nephriticos, quaeque calculum in vesica rumpunt, & ruptum expelliant. Quemadmodum & aliae adversus dolores Sciaticos, aliasque ejuscemodi infirmitates quamplurimas.
Siquidemjam de herbis coepimus, addimus ea quae alibi de illis tradit hic Auctor. Lib. I. cap. x III. In valle Lampa, quae distat ab oppido S. Iacobi milliaria quinde cim ,nascitur quaedam herba, admodum Ocymi, licet ejus soli a potius sint cinerescentis coloris neque tam laete vireant, & planta haud sirpra palmi altitudinem a Qto assurgat: Haec granulis quibusdam salis aestivis mensibus cooperitur , instar minutarum per- laxum, quae super folia illius coagulantur, aut e rore qui noctu incidit, aut aliquo humore aut vapore, quem Sol in illa regione sullevat cum ascendit, aut quod herba ipsa
396쪽
sit ejus naturae, ut exsudet aut protrudat hunc humorem, qui 'a Sole siccatus culives tatur in granula falis : sive autem ab hac, sive ab illa causa, aut etiam alia hoc procedathi effretiis solum observantur in hac valle, M supra hanc herbam, quam Indigente ma ximi faciunt, quia sal iste est boni saporis 3t delicatus. Nescio an ad hoc alludat Ioah
nes de Laet in descriptione Novi Orbis, in qua agens de Regno Chili & insignibus is
litis qualitatibus i, postquam illud caeteris Americae regionibus praetulisset, adjungit,in aliquibus vallibus hujus Regni certis anni tempestatibus cadere rorem ita spistum, ut congelatus ad modum sacchari,&servatus,pene eumdem usum praestet quem Manna. Idem refert Antonius de Herrera Chronographus, S C. Et sane haex illius fide retuli in descriptione moa; sed quod hic ab Autore affertur, plane aliud est. Eodem lib. cap. xv 1. In tota ora maritima hujus regni rescit quaedam herba instat Cichorii, quam appellant Luce, quae nascitur ea tipibus, Uti aliae plantae e terra, di verno tempore Colligitur, cum maxime adolevit, Cum Soli fuerit exposita ut siccetur, sunt ex illa panes grandes qui pro deliciis habentur in illis regionibus, & praecipue in Pe aravia , Cuio & Tu Cumana, quia servit ad condimenta ciborum. Nascitur haec herbato summitate rupium, quae aliquando extant e mari, aliquando fluctibus operiuntur, quibus radices innituntur, e quibus prosilit caulis, brachii humani crassitudine, quem vocant Vltea; hic praeciditur & paulisper igni admotus decorticatur instar thyrsi lactu Cae aut Cinarae, licet habeat longe alium saporem. Ex hoc trunco nascuntur aliquot herbae aut solliculi, plusquam tres pedes longi, aut quatuor, sex etiam aut octo digi tos, appellant Cochongo, & sunt duarum specierum, & licet sint ejusdem figurae & co loris , tamen Indigenae magnam agnoscunt inter illas differentiam, nam bonas colli gunt in usum Quadragessimae: & inutiles relinquunt in mari, quod illas absolvit a ru pibus , & expellit in littus. Eodem libro cap. xx 11. Faciunt & potum e fructu, quem Indigenae vocant gasne Hispani Mone, qui habet figuram & colorem Piperis ; & arbor quae illos fert, est satis grandis, sed magis onusta frondibus, & potus ille valde est gratus. Reperiunti irh1c quoque s Herrera decad. IX. lib. s.) fructus arboris silvestris, quae nascitur a gradu trigesimo septimo & deinceps, quos Indigenae vocant Pethi, & Castellani Myrii is, qui fructus sunt rubri&instar exiguae uvae, saporis admodum grati, & grana illius
sunt instar Ficus, nec sentiuntur inter manducandum: qualitate sunt calida & sicca: ex his fit vinum longe optimum, clarum, subtile, calidum, & palato gratum, Ventriculo amicum, quodque vapores capitis absumit, & roborat Ventriculum, promovetque appetitum: denique tantum aquae tolerat, quantum Vinum: coloris est aurei, & durare potest octo mensibus, forte & pluribus: Acetum illius superat acetum vini nostratis, sapore & colore. In toto districtu hujus regionis non reperiuntur Viperae, Serpentes aut alia animantia venenosa, ita ut cuivis liceat recumbere sub arboribus, & inter herbas se volutare, sine ullo discrimine aut metu. Haud magis hic inveniuntur Cimices, quinimo, si sorte e regionibus transinontanis, ubi frequentes stini, adducantur, statim emoriuntur, ubi senserint aerem hunc Chil ensem.
Eodem lib. cap. XX I. Inter quadrupedes animantes, domestici & quasi proprii sunt hujus regionis, Certi Cuniculi, quos ipsit vocant Egus, & mensis pro delitiis inferunt. Venantur illos infundendo aquam in ipserum cavernas, qua cogunt illos progredi, it
Reperitur & alia species Cuniculorum, qui familiares sunt, & Variorum colorum, Valdeque communes: secus quam illi, quos vocant dubito enim an alibi reperiantur quam in Guasio, vallium Chilensium prima: hi sunt cinerei coloris, &pclles illorum maximi faciunt Indigenae, obsiubtilitatem desaevorem pilorum ad tactum,& postquam egisset de ovibus illis, ut vulgo vocant,Peruvianis ubdit;ssent illis satis similes Capre. , tam figura Corporis quam velocitate,verum differunt colore, qui in his est ros sus instar Rubini; numquam cicurantur. Non est equus ita velox qui adultos assequi possi juniorum Caro admodum est delicata,&manducatur recens , adultiorum autem salit & siCCata, facile reliquas superat carnes. Haec animalia generant lapides BeZOarei in sinu quodam Ventriculi, qui maximi aestimantur contra venena & febres malignas, ad roborandum &refocillandum cor, aliosque effectus: materia e qua generantur, iunx herbae insignis virtutis, quibus vescuntur naturae instinctu ad sanitatem tuendam, Rux morboν
397쪽
DE CHILI REGIONE ET INDIGENIS. 3
inorbos & vcnena stiperandum. PIi lapides invenitin tur in adultioribus hisce animatalibus , atque interdum tam grandes, ut unum in Italiam attulerim, qui pendet uncias duas supra triginta. Experientia autem docet, in regionibus in quibus sunt plures Viperae, aliique Serpentes , & animalia Venenosa, plur es generari lapides ; causa est manifesta , nam cum hae Capreae sint tam Velo Ces, & discurrant in varias partes, venenatis illis animalibus magis sunt expositae, & ab illis laes,, festinant naturaliter ad heriabas medicinales. Vnde in Provinciis Cisse majores ejusmodi lapides reperiuntur, quam in Chile, quia ibidem offenduntur multae Viperae & alia animalia venenosa, a quibus libera est Chile, diximus; ad thaec cum Chile magis sit habitata, non sunt Capreae ibidem tam frequentes, quam in C o. In qua ProVincia dc multi reperiuntur Lepores, quorum quidam, qui appellantur 'iriquincios , Carnem habent, qualem Dorcelli lactentes. Quum autem Regio haeC, cum Peruvia sibi contermina, id praesertim commune habeat, quod simile Pecus lanigerum nutriat, licet pro Caeli & soli ratione nonnihil variet , ut tamen eorum convenientia & di crepantia meliuS eluce cat, unam atque alteram iconem, ad vivum expressam,subdere Constitium fuit: imprin is cum inulti usius in iis terris existant ovi Cameli : nam licet rarius mactentur ad comedendam carnem: tamen bajulando, & imprimis lana sua praestantissima sqine ut colore, tenuitate & imprimis longitudine; ita & dignitate inter se discrepat , majorem facile uti-d litatem
398쪽
litatem Incolis praestant. Haec autem major OVi-Cameli species Paco illis dicta, quam primo depictam damus, a caeteris differt potissimum, quod posticos tantum pedes iuungulas bisulcas, priores autem in quatuor divisos ungues habeat, & quod proli est,
admodum villis lanae vestiatur, quam imprimis Commendant. Caeterum natura bene convenit cum sequentibus, ita ut haud dubium sit Unius generis animal este, nisi f6j. te inter utrumque sit distinctio illa, quam observaVit I. de Laet in tractatu Ind. Oeei dental. ut omnino existimo. Sputum Maculatur in vexantes ; & scribit P. Albus..i'OVaglie in Historica Relatione Regni Chile, Vulgo credi in parte corporis humani quam sputum illud contigerit, scabiem generari. Forma ad Carmelos accedunt hae OVe, nisi quod gibbo careant, caeterum longe majores quam Europaeae & plerumque ulnam' Hi anicam procerae, collo oblongo & tereti, rictu fisso, per quem haumam, quum irascuntur, Haculantur in illos, a quibus se laedi opinantur; caro illarum paulo siccio
quam Europaearum ; cicures colore utplurimum stini Candido aut nigro, interdum &cinericio; silvestres vero & montenses colore sunt igneo aut fulvo; longa, levi atque adeo nitenti lana vestiuntur, quae pretio Hispaniensem longe superat: nam quum vel lus ovillum in Hispaniis uno regal venundetur Hispani autoris sunt verba) harum singula vellera aureo aestimantur. Ex hac lana certi panni texuntur, quorum splend6t ad Camelottorum nitorem quamproxime accedere dicitur. Porro Ovibus hisce ait res perforant, & foraminibus innectunt funes, quorum attractu easdem regunt &educunt quo libet. Altera species quae pene villis nuda est, atque tantum modo leVibus & curtis te gitur , ex India quondam Occidentali in Bataviam translata fuit; cujus ego descri ptionem ex Epist. Andr. Mathioli huc traducam, ut differentia facilius pateat. Refert hoc animal partim Camelum,partim Cervum, adeo ut recte quidem Graeco idiomate ἐλοιφοκάμηλον appellari posse crediderim. Longitudo totius corporis a cervice ad caudam sex pedum est: altitudo vero a dorse ad pedis plantam quatuor id tum , & colli longitudo a scapulis ad cervicem, duum. Capite, Collo, ore, superiori praesertim labii scissura ac genitali Camelum fere refert. At caput oblongius est aures habet cervinas, oculos bubulos. Anterioribus dentibus in stiperiori mandibu la caret, sed molares utrimque habet, ut bisulca fere omnia,& ut illa etiam ruminat.
Dorso est sensim prominente, quod per incuriam a pictore neglectum est. Scapuli prope collum depressis, lateribus tumidis, ventre lato, clunibus altioribus, & cauda brevi, spithamae fere longitudine: quibus omnibus Cervum fere refert, quemadmo dum etiam cruribus , praesertim posterioribus , pedes illi bisulci sunt, diducta ante riori parte divisura. Vngues habet acuminatos, qui circa pedis ambitum in cutem crastam abeunt.. Nam pedis planta non ungue sed cute, ut in multifidis, & in ipsb C 'meto, Contegitur. Retromingit hoc animal, ut Carnelus,-testes substi ictos habet Pectore est amplo, sub quo, ubi thorax ventri connectitus, extuberat globus , Ux RCamelo, Vomicae similis, e quo nescio ouid excrementi sensim manare videtur. Colox colli,
399쪽
DE CHILI REGIONE ET INDIGENIS. 39
ebili, cervicis, pectoris & anteriorum Crurum, est illi albus, reliqui vero corporis sub ruber, vel ex nigro rusesCens. Rostro tamen est nigro & anterioribus cruribus a genu albicantibus. Cicur ac mansuetum est animal, sed frigoris impatiens, ut alia quae ad nos e calidis regionibus afferuntur. Neminem offendit: sed miro admodum ingenio ab illata se vindicat injuria. Nam ubi aliquis illud VCXet, vel circa clunes opprimat, non calcibus aut morsibus se defendit, sed vomitu Vel Cibi vel humoris in vexantem retrorsum cum impetu faculato, ob protensam Colli longitudinem. Salacissimum hoc esse animal, id mihi conjecturam facit, quod, cum sui generis semellis sit destitu
tum, magna Cum prurigine Capris se Commisceat, non tamen erectis, ut alias Caprae Hirco ascendente sblent, sed humi Ventre aCCUbantibus, ita cogente animali anterio ribus cruribus. Itaque superascendens Coit, non autem, ut falsb de retromingenti bus animalibus affirmat Aristoteles, aversis Clunibus. Adeo Venere vernali autumna
lique tempore stimulatur hoc animal, ut illud viderim humile quoddam praesepium
auena refertum conscendisse, genitaleque illi magno Cum murmure tamdiu confri casse, quousque semen redderet, plurimis Una hora replicatis vicibus. Non tamen concepere Caprae hujusce animalis semine resertae, quod, ut puto, vi coactae illi pro stiterint continuo balantes , tum quod Cum ho C animali earum non conveniat spe
cies. Indicam ovem appellabat hoc animal, qui illud ad nos advexit, atqui a nostris ovibus quantum distet, tu ipse judicare poteris.