Petri Godartij philosophiae professoris, Totius philosophiae summa in breuitate foecundissima, ordine luculentissima, & suauitate Latinitatis ornatissima

221쪽

De fecunda mentis

Verum me Hercule mulio maximam, O graui s simam. Status,est eum non extenditur terminus Ultra tempus adsignificatum verbo ; ut dum dicitur Petrus studet, dc vera est haec propositio in sensu composito seu quandiu componitur studium Cum Petro. Distramo, est transsatio termini ad aliam temporis disserentiam, ut caeci vident, id est qui fuerunt caeci, nunc vident, & vera est haec propositio in sensu diuiso: si nimirum separetur coecitas

caeco.

Drminatio, est detractio partis suppositionis additione dictionis; ut dum e thiops, dicitur, albuι fecundum dentes: Alia est vis terminarum dum componuntur , aliadum separantur. Vnde si dicatur animal, simpliciter, & seorsim, significat vivenssentiens: si addatur mortuum, significat eadaver. PRAEDICATIO, est vera unius de alio assirmatio, estque

In obliquo, ut dum filius dicitur patrii filius.

. In recto, qrta est quadruplex, π.I. Causalis, dum causa assirmatur de effectu; ut exaltatio oculorum, est dilatatio cordis. 2. Uectualis, cum effectus assirmatur de causa; ut dilatatio cordis, est exaltatio oculorum. 3. Per Concomitantiam, cum ea quae se se comi tantur de se inuicem praedicantur; ut dum dicitur lucrum unius est damnum alterius. 4. Ident;ca, quando attributum est idem cum subiecto estque gatoria, quando attributum nihil manifestat

distinctὸ a subiecto , ut dum dicitur animia est

'animat. Categom

222쪽

operatione. is,

missorica, cum attributum manisistit aliquid distinctum a subiecto, dc est. . Diralia, cum a stirmatur superius de inseriori; ut homo est ammat, v. proprium de subiecto , ut homo est ri us, v. forma de subiecto ι Vt paries est albus. Abstracta insunt, albedo ius gns Joncreta pradι- cantur vicitur g Uum est assum. Praedicari sequitur esse

omnis n. praedicatio identicafundatur in identitate. Pradicatio identica, v. est formalis, v. identica

simpliciter. Pradicatio formatis, ea est in qua attributum est de ess ntia subiecti; ut dum dicitur homo est animal non potest enim concipi homo sine animali. Identica simpliciter, est in qua attributum significatur esse quid idem realiter cum subiecto ; v dum dicitur misericordia Dei est iustitia.

DE PROPRIETATIBUS PROPOSITIONIS. PR o P RIETATES propositionis sunt inuis

titas, qualitas, de quibus supra conuersio, oppo

CONVERs Io propositionis, est mutatio subiecti in attributum , v. attributi in subiectum seruata eadem qualitate, estque triplex p. I. Simplex, in qua seruatur eadem quantitas, &qualitas. 2. Per accidens, L conuersio quantitatis in qui non remanet eadem quantitas.

223쪽

rs 4 De fecunna mentis

3. Per contra Fositionem in qua termini de finitIs fiunt infiniti, & nullius est eius usus apud Latinos. Qualiter fieri debeat conuersio, ex hisce versibus disces.sEcI simpliciter conuertituri EuΑ per accι. Asto per contra sic fit conuersio tota A designat propositionem uniuersalem assur

mantem.

E, uniuersalem negantem. I, particularem assirmantem. Ο, particularem negantem.

Id patet his versibus . A sserit Α, negat E , verum generaliter ambo. Asserit I, negat O, sed particulariter ambo. E cI simplicἰtιr conuertitur, id est propositio uni in uersass negans, v. particulari Urmans , conuertitur conuersione simplici ἔ p. Nullus homo est equus ιs Nullus equus est homoc Aliquis homo est Philosophus L Aliquis Philosophus est homo Eu A per aeri. id est propositio uniuersatis negana

v. uniuersalii a mans conuertitur conuersione per accidens... Nullus homo est equus. Aliquis equus non est homo. δ omnis homo est animalc Aliquod animal est homo. e Aliquod animal non est Equus A Aliquis non Equus, non est non animia.

224쪽

operatisne is,

OpposITIO , est pugna duarum propositionum eodem subiecto, & attributa eodem modo acceptis constantium, & sunt quatuor p. x. Subalterna, quarum una est uniuersalis, alter particularis sub uniuersali contenta. s omnis homo, est albus. Aliquis homo, est albus. I. CONTRAR , sunt uniuersales uniuersaliter oppositae L quarum una est affrmans, altera ne .gans; vi/ omnis leo est rugitiuus 6 Nullus leo est rugitiuus SUBcONTRARIAE, sunt propositiones partiriculares sub uniuersalibus contentae, Utc Aliquis homo est albuse Aliquis homo non est albus. 4. CONTRADIcENTES, Bnt eae quarum una est uniuersialis assirmans altera particularis neganti v. vicissim; ut

omnis homo est animal Aliquis homo non est animat

l Nullus homo est animal, c Aliquis homo, est animal

AEQVI POLLENTIA propositionis3 est reductio unius propositionis in sensum alterius mediante una v. multiplici negatione quae quomodo fiat do

cet hic versus t PRAE . contradici Pos T. eo tra: PRAE ., p O ST QV Rubalteri

225쪽

De fit da mistis

Id est propositioncs contradicentes fiunt aequivalentes praefigendo particulam nim signo uniuer salitatis, aut particularitatis, sic omnis homo i anumaI, fit atqui ualens huic, utiquis homo non est arii mal praefigendo particulam, NON, aliquis homo Nous animat, vel non omnis homo est anam I. Contrariae fiunt aequivalentes postponendo parti eulam, NON, subiecto. hos modo. st omnis homo est animal

. e Nullus homo est animal. dicendo

Nullus homo non est animal PRAE. POSTQUE subalter. Idest propositi nes subalternae fiunt aequivalantes praefigendo, Scpostponendo particulam. non subiecto. εσe moris omnis homo est albus. Aliquis homo est albus, dicendo Aliquis non homo est non albus.

OP ER At IONE. TERTIA mentis operatio, dicitur dissursust

quia per eam ratio ab una propositione veluti currit ad allam. Dicitur ratiocinatio continet rationem propositionis dubiae. Istatio;quia est oratio inserens unum ex alio. Argumentatio; quia est argumenti elocutio. de

226쪽

operatione' as γ

Argumentum, est ratio arguens, L conuincens mentem, id est ratio rei dubiae faciens fidem. Vo-Caturque medium; quia ea mediante probatur alis tributum ineste v. non inesse subiectos ut in ista Tatiocinatione vegetare. herba vegetat, ergo est vi

b argumentatione tria sunt, p. I. ANTECEDENS, L propositio, N. propositiones ex quis us infertur alia λ ut in praecedenti ratiocinatione herba vegrtat ex qua insertur haec er go herba Viult. a. CONfEMENs est propositio quae insertur ex alia v. ex an si Vt in priori argumentatione eua vi it. CONfEMENTIA. s. consequutis, est connexio an-tςcedentis cum consequente ; ut connexio interes vegetans , & esse υιuens. Consequens, δe consequentia, mulium inter se dio

Crepant nam possunt mutub esse si e inuisem p. in his Enthymematis. ς Homo est substantiae Ergo homo est rationalis. Est ibi consequens ; quia verum est quod homost rationalis, non est consequentia ι quia non inconnexio inter esse substantiam, & esse rationale: nam lapis est substantia nec est rλtionalis. - e Equus est rationalis c Ergo Equus, est disciplinae cs pax. Ibi est consequentia, quia est connexio tanta inter rationale, & disciplinae capax : visi perimpos

sibile Equus foret rationalis , λret & disciplinae

capax.

DupLEx est consequentia una necessaria, altera

227쪽

193. De tertia mentis

probabilis, si contingens, necessaria, ea est quae non potest aliter, & aliter se habere ;t Homo est rationalis c ετο est disciplinae capax. Contingens , est ea quae potest aliter, & aliter se habere ; ut d Homo dat Eleemosynam Ergo homo est liberalis In necessariis valet consequentia a diu sis ad conis

iuncta , ct viri sim; ut

Petrus est animal, de est rationalis ' Ergo Petrus est animal rationale, v. Ergo Petrus est animal. Ru contingent.bm non valet confePentia a diui ad eo munEta, v. vicissim. Non valet dicere

Petrus est magnus, & Philosophus,c Ergo Petrus , est magnus Philosophus, v. Petrus est magnus Philosophus.

Ergo Petrus est magnus. ARGUMENTATIO vulgo est sextuplex p. I. I N D V C TIo,c argumentatio in qua E multis particularibus, similibus sussicienter enumeratis insertur aliquod uniuersale, v particulare, v. g. Luna , Mercurius 3, Venus, Sol , Mars, Iupiter, Saturnus, est erraticus: e)go omnis, v. aliquis Pla

ne ta est erraticus.

Inductione prine pia probantur; eum tamen sit sensui familior, & notitia singularium sit principium cognitionis uniuersalium ι ducit exserimemum,

228쪽

operatione sys

1. Ex EMPLUM, est argumentatio in qua ex uno singulari aliud singulare infertur, hoc modo. c Romani nimis extendentes imperium cecide, re imperio λ Ergo Ottomanni nimis amplificantes im perium Cadent imperio.

Exemplum, est inchoara inductio, oratoribus pro

pria. '

DI L E MM A, ita dicitur quod utrimque capiat;est argumentatio constans pluribus propositionibus quarum quaelibet concesta capit,. & decipit ad uersarium; ut si quis negaret Verstatem;ita argue

xetur.

Negando Veritatem;vel utrum dicis et falsum; si verum dicis existit vera as; si salsum dicis, salsum

est quod non detur veritas ergo veritas existit. GRAD LTici vocatur sines a nomine σωός acer inuus quod sit argumentationum coaceruatio. Vocatur argumentatis apruno ad ultimum ; quia est argumentatio .constans multis propositionibus ita inter se connexis ; ut de subiecto primae, & at tributo ultimae conclusio colligatur , hoc modo

Quod desideratur naturaliter haberi potesti V ltima hominis persectici desideratur natura, liter 'IBeatitudo verδ est ultima hominis persectio CER Go beatitudo haberi potest Enthymema vulgb est Dilogismus truncatur, &imperfectus quod altera propositionum syllogismi

persecti ma1or, v. mιnor εν τι, in animo re tineatur' & reticeatur

Niiij

229쪽

h substantia Rco corpus est ens per se, m: c Corpus est substantia I E R G i Corpus est ens per se IRGo corpus est substantia.

SYLLocis Mus est scientiarum clauus, verita tis reserandae clauis , Sc ciaua resecandae imis contere dae, & atterendae salsitatis; sola quippe est, M unica perfecte argumentandi ratio. SYLLOGIs Mus, definitur a Philosopho, oratio in qua quibusdam positis aliud quoddam ab ijs quae posita sunt necessarib accidit, eo quod haec sint. s. Est oratio in qua duabus praemissis admissis, &concessis necessario tertia concedenda est vi formae, P

c Omne vitium est turpe K Ebrietas est vitium Ergo ebrietas est turpis. Logico circa syllogismnm, ut es euinis an e .

Circa proprium obiectum tria praenoscenda sunt, naST Ruc TvRA, EXAMEN, SPECIES.

DE SYLLOGISMO. AD structuram syllogismi, & ad cuiusvis ar-

tefacti fabricam tria stienda sunt n. quaesit eius materia, quomodo inuenienda, quomodo disponenda.

230쪽

operatione. 2 IDE MATERIA SYLLOGISMI. MATERIA syllogismi proxima est , vel

remota.

Remota sunt tres termini Maior, Minor, Medius, quia ex ijs remote syllogismus componitur. MAIOR terminus, est is qui reperitur in m iore, & conclusione. MINOR, in minori, & conclusione. Medum, nunquam reperitur in conclusione. Maior e e Maiori μή est in ἰ cum medio

Minor MInora c

Medius terminus, est ratio probans majus extremum conclusionis inesse, et . non ineste minori extremo 3 ut

omnis virtus est honesta, Iustitia est virtus: E co Iustitia est honesta. Honesta L e Maior Institia est ' Minor terminus. mrtus Medius

DE MATERIA PROXIMA

SYLLOGISMI. MATERIA proxima, ea est ex qua pro

xime Syllogismus componitur, & iunt tres propositio 1σι , n. maior propositio, minor, con clusio.