Lexicon peripateticum quo veterum theologorum locutiones explicantur theologiæ tyronibus accommodatum

61쪽

non est homo currit, accipitur in sinitanter , quia subjectum evadit inlinitum, sculi1 lesinitum. Instrui ad fnitum non est Proportio. ΑTiO- ma. Hinc quando de in sinito est sermo non VaIent rationes, et proportiones a sinitis desumptae, quia ibi conceptus plene alius

formandus.

In sinitum Categorematicum, sipe in actu est illud , quod infinitatem actu positam habere concipitur, ut si concipiatur existens infinita hominum multitudo. Syncategromaticum , sive in potentia illud est,' cujus partes non habent infinitatem nisi in augmento possibili, quatenus plures, et plures Super j addi possunt sine sine, licet nunquam Per se vetitant ad infinitatem actualem, sed Sem Per . sint sinita in infinitum; vel etiam quaterius , ita superaddenturide iacto, ut Dulla unquam futura sit ultima; ita aeternitas a Par te PoSt, quae convenit Petro in ocelo, Judae in inferno importat durationem Synca- tegromatice infinitam. Infinitum 'ncategromatice explicari etiam solet per haec verba : Nora tot quin Plura. Instruum extra genus, sive Per ESSEntiam est ens in sinitum actualiter in omni genere . persectionis, quale solum Deus est. Informare dicitur de forma, quae unita male

riae, vel subjecto cuivis illud constituit in D determinata quadam rerum specie. Hinc IN

62쪽

queat quid sit In armatio . Informatio . V. Materializatio . Integre . V. Ad Equate . Intel lectus agens dieitur intellectus, qua te a nus et ipse efficit speciem impressam , qua juvetur ad ossiciendam eXpressam. Intellectus PGSsious, si vo Passibilis clicitur intol-Ιectus, quatenus recipit Species ina presso priusquam ess raucta cogit itionem , et dicitur etiam intellectus possibilis, eo qu id potens sit recipere rerum Omnium species. V. Du

Intelligentim assistentes sunt Angeli a Deo ' veteres, Oputati , ad mundi

Intentio interdum idem sonat ae. cognitio silentionaliter idem ac mentaliter. Primo Intentionaliter, sive realiter sumitur. res, quando ConSideratur SeCundum Ea, quae - ipsi conveniunt a parte rei, ut, itine dico :homo est anima . SECund - Intentionaliter sumitur res, quaudo musideratiar se lindunt denominationes extrinsecas, quas accipit ab actu intellectus, ut Quin dico: homo est species , aui mal est genus , nam istae denOminationes proveniunt ab operatione intel- Iectus abstrahentis, et concipientis unians praedicatum tamquam genus, aliud tamquam speciem. Illuc intelligitur, quinam si ut termini:

Pι imos Intentionis Sectindoe intentionis.

63쪽

Latio. V. Motus 5. . Libertas exercita est eadem ac contradicti . , mi, per quam scilicet habetur poten ita jad quodlibet ex contradictoriis, ut facere 'num, et non sacere. Libertas vecificatiorinis , vel quoad Ueciem eadem est, aC contrarietatis, per quam scilicol habetur potentia ad quodlibet ex contrariis , ut sacere

bonum , et malum. . a , Locias extrinsecus est cxtroma superficies cor

poris aliud ambientis; sic concava supersi-vcies vasis aqua pleni est locus extrinsecus aquae. Locus intrinsscus est de torminatio cuiusque rei, ut sigatur in uua parte spatii, imaginarii prae aliis. Dicitur intrinsecus, quia rem ipsaia assicit intrinsece, et si Deus Conservando Ρetrum v. g. omne Corpus Cir cumquaque anni hilaret, Ρetrus non eSSet quidem in loco extrinseco tamen eSi set in Ioco; nam dici nou posset Petrum tune nullibi esse. Locus intrinsecus dicitur etiam: Ubi, Gitas, micatio, Prin- Sentia rei. V. Ubi Locus extrinsecus potest esse msdiatias, et immEdiatus, prout inediate, vel immodiat superficies, quae idicitur locus, Continet co Pus; e. g. superscies Vasis aquae est locus extrinsecus aquae immediatus; Urbs erit civium locus mediatus. Et revera inter aquam ,

64쪽

et superficiem vasis nihil intercedit ; intercedit vero iutor singulos cives et ambitum urbis.

Logics idem ac per montem . seu in ideis nostris. Correlativum habet Phy Sisc , quod iidem est ac re aliter, seu a Parte Tei.

Magis , et minus suscipere dicuntur illa, quae sunt capacia augmenti, et diminutionis ; e. g. Veritas non suscipit magis, et minus, suscipit autem cortitudo; idest nulla pro- P0sitio potest esse magis vora, quam alte-χ-ra, potest tameia esse magis certa. Hinc PeneS magis, et minus dissorro est disserro Penes majorem, vol minorem'quantitatem' ejusdem speciei, Hilduo triangula similia, , et inaequalia ex eadem materia; vel penes gradum ejusdem qualitatis, ut luX aurorae, et lux meridiana. Magis, et minus non variant vectem. ΑXio-ma. Quia magis, si minus non designant. essentiam rei, sed , quantitatem maiorem, di miuoremve. Sic vic est quidem major Pue ro, Sed non magis homo, neque homo alia terius Spsciet physice, cum uterque sit animal rationale.

Malignitatis naturno dicitur propositio nega

Matoria. V. Physica Esseritia.

65쪽

Mnteria Pro ositionis ei qua sunt tormini ipsi subjecti, et praedicati; materia circa qu λ n sunt res, vel Objectum, quae per

terminos manifeStantia P.

Materia Prima apud Peripateticos est insorinis quaedam, ac imperfecta substantia, . indisserens ad quodlibet constituendum, quae in naturali, ac quotidiana Corporum transmutatione accipit ab agentibus naturalibus nunc has, nunc formas substantiales, per quas persicitur, et determinatur, ut sit . lapis, aurum planta, et quolibet ex his poreunte adhuc remanet materia prima capax recipiendi novas formas Substantiales. ., Diditur materia Prima ad disserentiam materiae Narte laetorum, ut statuae, mensae, quae maturia dicitur 'secunda. uiatoria Prima dieitur interdum primum subjectum , quatenus tu omni composito caesi, cpiae prima informatur, nimirum a forma substantiali, quae deinde est subjectum' sitariam proprietatum, tandem totum Compositumstost subiectum divei sarum qualitatum, o. g. caloris, stigoris, figurae, motus. Materia analogica est materia sic dicta in ro rio , ct per anathgiam cum materia propria. Sic attributa , quae sunt genus rei, dicuntur materia analogica . V. Metus Sica

vates 'ia meta bsica est Potcntia, et persectibilitas 'eujusque rei, quae matelmessim .

66쪽

citur soIum peR analogiam. cum materia vci ra . Sic anima holuinis dicituremateria mo- taphysica relato ad scientias, et Virtutes, quibus perfici potest; ut materia proprie dictapcrficitur formis, quas in se recipit. De Materiali se habere relato ad aliquid, significat non constituero illud in osse talis; do formali vero constituere illud tale ; v. g. Ut aliquis evadat bonus, de materiali est quod sit pulciter, aut deformis; de j 3 mali vero quod vitam recte instituat.1. Iratoimalitir dicitur praedicatum,conveni rosubjecto, quando Con Venit ratione materim, . sive subjeCti. Formaliter autem, quando convenit ratione formin: v. g. ignis est materialiter gravis , forrnaliter calidus. I. Materialiter quandoque est idem ac identice, seu Usciscatis es , per identitatem, et Ut reS est a Parte rei in se ipsa . Formaliferaautem quandoque idem est ac redus Et cativs, qt Od eX primi solet per particulas: quatenuS, in quaΠtiam, ut, Protat,ia qua tialiS: e. g. si de homino sit sermo, haec propositio : animal eSi rationato vera orit in sensu materiali, seu identico, Ton vero in sensu formali, seu formaliter; nam, sunt quid om haec duo identificata; sed non possum di aere: animal, quatenus animal, est rationale; animalitas enim, et rationali- tas sunt praedicata in conceptu, et desini-

67쪽

Materialiter . V., r maliter S. . Mιrterialigatio vocatur ODicitivi materiae, dum recipit formam, et curri a a Constituit corpus. Lybrmatio autem est ossicium formae, dum materiam sibi unitam persicit, ut tale

Corpus Constituat.

Maximum quod Sic est summa Cujuscumque Speciei, e. g. Corporis humani magnitudo possibilis. Ponamus,hominem POSSe RSSur gere ad magnitudinem ut decem , sed non ultra; erit haec magnitudo maximum quod sic homiMis. Vinimum quod sic, vel mi-Hirnum naturata est Summa parvitaS possibilis speciei. . Maximum quod non est maxima parVitas inter illas parvitates, quae sunt impossibiles viventi naturaliter; ut si ponamus magnitu diti sui necessariam homini viventi.esse ut quinquo, erit quatuor maximum quod Hora . Minimum quod non ost minima magnitat-do inter illas magnitudines, ad quas Vi

gere vlira magnitudinem ut decem, erit undecim minimum quod non . Medium antonomastice dictum, idem est aemeditis terminus ad argumentationcm de

Medium nobilius est sit mis. Axioma, quoa praecipue valet in moralibus. Sic virtus iamedio consistit inter excossum, edesectum.

68쪽

In physicis etiam conlpositum' perfectius

est eletuentis , ex quibus Componitur. Mentialiter. V. Formaliter 5.

Meta hysice V. Tormaliter G.

I. MEtiaρυSica essentia, comρο Sitio, fabrica Est Complexio notarum, quae sunt tu ro, ut a nobis concipitur, a principales , et Pri- mariae, quibus res illa' satis intelligitur, et a caetexis.distinguitur. Nimirum homines , ut plurimum reale in rerum essentiam ignora es, Contenti sunt eX esse tibias, et proprietatibus essentias stabilire . Essectus ergo, . et Proprietates Considerant. Inter has vident multas, per quas res Cum rebus aliis conve- nit, e limultas, per quas ab aliis rebus differt. Considerant quienam proprietas sit laus, origo, et radix Proprietatum communium, et quaenam alia proprietatum disserenitalium. Ex his dualbus notis simul sumptis compo nunt essentiam metaphysicam . Illam vero, quae est radix proprietatum Communium a P - Pellant gCutis, sive per quamdam cum ma- teria physica analogiam Partem eSSentim materiαlcm, alturain vero, quae radix est Proprietatnia1 disserontiali uin appellant differen- siauι, sive Vartem eSsentim formalEm ς com-Positum resultans ex genero, ot disserentia, 1 in quo stat essentia metaphysica appellantu etiam Ueciem . Exemplum' ab hominu Pe-' statur, Cujus essentia met physica ponitur indutinalitate, et rationalitate, seu vi sentieu

69쪽

66 Mi di communi etiam brattis, et in vi intelli- goodi thomini solum propria, quae duae hominis proprietates pri .icipia sunt oti,inima aliarum, quae in bonii ne deprehenduntur. . - ueta hysica vero dicitur ossentia haec, sive compo Sitio, et fabriaci metu hoica, quia licet attributa illa realia sint, ct intrinseca

rei, tamen doterminare duas illas proprie-- , latos, in quibus Can Stituitur Ossentia, est, ut ': Patet, Operatio mentiS nostrae Couoipientis 4n his attributis distinctionem, et composi- . tioneni quamdam, quae est cXtrinSeca taulum, et apparens. NOtetur autem fieri posse, imo sortasse haud raro ob mentis hu-

manae imbecillitatom contingere, utiattribu- . ta illa, in quibus metaphysicam essentiam Collocamus non sint vere, et a parte rei Prima attributa, nec realem, et veram rei' essentiam constituant. a. MUtvbSica essentia dicitur etiam interdum ESsontia logica . Minimum naturale, si vo materia Primigenia a A vetoribus dicebatur illa materiae Portio, quam. primo informat anima in utoro materno. Haec particula juxta eos semper POStea ma- , net iii medio cordis, aut cerebri, ut dicitur :prima sedes aut inde .

Mobile primum dicebatur a veteribus primum H e multis, quas admittebant, coelis , quod per

ipsos movebat reliqua corpora caelestia'.

I, Modus 4ciendi sic dictus antOuomastice '

70쪽

mentis tionem, moIhodum,-Logi-- Ca tradit regulas. Dicuntur autem ista modus scieudi, quia per ea juxta regulas sacta. declaratur id, quod confusum est, et quodi est ignotum detegitur. a. Modus' operandi, cognoscendi Prindicara - . di sequitur modum essendi. Axiomata. Nempe modus Operaudi, Eognoscendi, praedicandi consormatur ossentiae rei, quae has operationes circa obiectum elicit, noli vero ipsi objecto. Sic aiebant: homo, quia existit modo corporeo operatur, et 'cognoscit peractiones, et species desumptas a materia, sive vorsetur circa obiecta materialia, sive -- circa spiritualia; et contra, Angelus, qui totus spiriιualis est, agit per actiones , et species spirituales, stsi versetur circa Obje- cxumi materiala. V.

Modus, seu entitas modalis est realis, etc. ultima deteriminatio rei ad aliquam denomi nationem rei, existentis propriam; .sive quod . idem .est, est entitas addita alicui rei roa-

liter distinctae, cujns indisserentiam deter-

minati ad aliquid constituendum. Talis est unio, ei. g. animae cum corpore in homino; .anima enim, et eorPus, quae possunt sepa-- tatim existere, determinantur ab unione, ut, hominem actu constituant. Μodi sunt inseparabiles a re modificata, cum repugia i i aut rideterminans sine re actualiter didot ex irin1a,