장음표시 사용
101쪽
AM plantarum formas, earum manifeEas quali-R MN, iates, qui e natalibus hauriebant, expianauimus.7 Nunc ei erant ilitudines, quas rerum parens semiti adit renuisautimento emolumento esum sau intimos elin reces in penetrabos, scretiorestares digno cedas. Modin nullidum cunia spondeis illi, quo in humana P sis smoma ex is arentibus in
102쪽
Iris accidere solent. Sed quia onlapsae eorporispartessimilares, vel H smilares t smilares moramus humores, neruos, carnem, ossa, GL
milia: dissimilares os, oculos, O m, manu , et eiusmod),s has in externas, internas hsabdiu dimis; externa, quae oculis ubycisntur, te riculi, dentes, manus, internae epar, cor, hen pulmo. His QEuti summis di
cendorum se ii se constitutis, ab humoribus inc semus
P La NTAS HUMORIA V S, VT HOMINES CONSTARE, esse; nobi corporis humores agere Opurgareposse.
I x 1 M v , in huius operis vestibulo, ut in hominum, reliquoruq; animalium,ita in arborum corporibus OKa insunt, medullae, venae ,& sanguis Hum r enim qui corpori subest, earum sanguis intelligi debet, qui atra, suluaq; bile, vel pituita redundati&quibus illorum aliquis superabundat ex illius humoris praedominio
sortietur nomen : nam &plantas biliosis, cholericas, pituitos &sanguineas vocare solemus. Et quemadmoduin humana Physiognomonia varios mores perscrutabamur ex humorum coloribus, qui scilicet sanguinei, biliosi, cholerici, vel pituitos fuerint, ita Jiceat es plantatu humorum coloribus, quis humorum eis pro dominetur cognoscere, &quibus morbis mederi possit. Abundat enim aliquibus plantis luteus, alijs atεr, aliis sanguineus , candidus, lacteus, serosus, aut viridis, & alijs in radicibus ali s in structibus alias frondibu Iedeunctis piscipue in floribus conspiciuntur. Sed quum perpaucae sint planta , quae peculiarem sibi colorem usurpent, alius in radicibus, alius in fructo, fronde, & ssore i nsit, ita vi simples p edominatio, ita missa iudicabitur. Nos plantis, & animalibus Utinmur pro alimento, vel medicamento, vel utroq; . Si aliquae continuo nobis usu, & esu fuerint, quum earum substantia in nostram naturam conuertatur, nostris corporibus eas qualitates imprimunt, quas possident,ut si supra modum biliose fuerint, nostra eorpora hiliosa reddunt, si eaedem cholericae, cholerica reddunt, nobisq, morbos induc ut atrae bilis alumnose ut ps oras, scabies, impetigines, elephantiasses, diatro re suo oculorum obscuritates. Mithridates haustis quotidie venenis, illi ex consuetudine innoYia fuerunt, ut captus a Pompeio, se in carceribus interimere veneno non potuerit. Sae de puella Nesandro Magno missa dietimus, cuius corpus in venenum conuersum erat. Contra vero si eisdem raro, vel pro medicamento utemur, nostris morbis medentur, ut quae biliosae fuerint, modo, quo a rei medices consultis propinantur, eosdem humores purgabunt, morbisq; illis medentur, eisdem famulantibus. Humores enim in cor
pus assumpi sympathia illice, humores illos consimiles trahent, ac secum foras ducunt Hinc quaestio dirimitur a Medicis exagitata, quanam ratione simplicia medicamenta nostri corporis humores purgent, quod non nissimilitudine& agnatione euenire vi demus . Nec alio quovis simpliciore modo ingenua obsequios, Naturae sed uti taς, nulli; similitudinibus parsura, mortalibus plantae dotes poterat demonstrare, purgandi, larificandiq; nostri corporis humores, & morbos, quam suis forum, & aliarum partium coloribus, in quibus tanta varietas, ut ijs depingendis in tam magno suae fertilitatis gaudio lasciuiat, vi ne vis humana quidem tam diuersis concipiendis sis lat. Sed quia raro simplices colores sunt, ut diximus, ideo raro humor simples curatur, sed hini, terniue sepius simul ob id flaua bilis sepius cum pituita eijcitur, plerunq; ct cum phlegmate
103쪽
phlegmate sanetuis. Nos primo de simplicibus, mos demissis loquemur , qui simpli
ces adeo facile cognitu, ut ne mulierculae qui dein ijs digno scendis,& ignauiores errare possint. Sed hoc opus, ut magnum &Vtilissimum, ita difficultate plenum, tum quia non sabiles in sor bus colores sunt nam'aliquae sunt,quae per aetatum curricula varios habent: nam initio ob imbecillitatem unum ostendunt, ad ultioreS veto vendicato tibi robore, alium, tum artheris, situs, cultus, ct soli disii dijs variantur plantae colores. Agressior enim facta planta biliosa redo itur ob siccitatem, cultu blandior faeta, humidior, ut in animalibus videm' ,& affatim de his in nostris Physognomonicis loquuti sumus. Praeterea antiquiores, qui de plantis scripserunt,earum colores describendo,tam varie N perplexe loquuti sunt, ut non solum inter eos, sed nec idem author satis sibi constet.
Rul rum enim colorem, russum, sanguineum, puniceum, D phoeniceum vocare solet, ct c ruleum, purpureum, rubrum, savum, nigrumq;: si croceum flauum, rubrii, & hyacinthinum . Edipedit igitur Phyi optor, ut diligenti examine, & expendat coloresi os,& praesertim vernaculi loci, ac pro confesso habeat nullo decentius modo quouis coelo, terra, ct sit u Naturam herbarum colores demonstrare, quam optaremus, quibus illius loci morbis opem serre possimus Mundi enim tradius,qui longiori diuortio ieiuncti sunt alios morbos , S alios plantarum colores pariunt. Plinius hanc nostram Phytognomonica augurando, dixit. Pinxerat Natura ipsa rem dia in soribus, visuq: ipso animos inuitauerat, etiam delicijs susilia permiscens. Inde excogitauit aliquas aspectu hispidas, tactu truces, ut tantum non vocem ipsius fingentis illas, rationernoq; reddet, tis exaudire videamur, ne se depascat auida quadrupes, ne procaces manus rapian ne neglectu vestigia obterant, ne insidens ales instingat; his muniendo aculeis, telisq; a mando, remediis, ut tuta, &salua sint. Ita hoc quoq; quod in his odimus, hominum causa excogitatum est. NERI As ET ANIMALIA, AVAE DAMNA, EADEM RE
E D quia plerosq; video anxios torqueri, nec admittere posse, ut eadem quae sint alimenta, possint quoq; eadem esse medicamenta, & quae damna, eadem remedia asserre, & s de his alibi longius disputauimus, lubet
nunc aliquibus edieptis comprobare in omnibus maxima Dei operibus, ubi malum, ibi remedium 4 vinum largius in gelium, inebriat; arcemq; mentis turbati Democritus uini desideria fame tradit aboleri,quae putatis vitibus emanat, inscio temulento potui oblata ; disic quam vitis attulit notiam, sua sanie luat. Emitius ebrios ad sanitatem producere promittit, aceto abunde epoto. Vitem laurus offendit odore suo,& corrumpere vinum iacit, sed lauri ramuli a corruptionis labe vinum vendicant, dum coetu tronitru coniti titur. Bela & hraisca simul nascitur: si a brassica vini sapor in dolio corrumpitur; odore beta , vel demersis solijs reparatur, ex Plinio . Si radicis beta casu vinum in acetum conuersum fuerit, bra scae radice indita, in pristinum statum redibit. Mira differentia candidis hetis aluum solui nigris restitui . Brassica aluum non percocta emollit, eadem bis cocta cohibet. Lens aluum adfringit; in cibo eadem minus percocta subducit. Pruna aluum suidam reddunt: eradice cortex in vino austero decoctus, fluores reprimit. Cerasa aluum citato eadem siccata sistunt, ex Plinio. sicus recentes eduntur alui ciendi gratia, quibus racile tamen imitatur. Lapathi radix cum vino compescit aluum, solia adiecio sale, fugam reddunt; herba etiam cit: semen constipat. Vuae succus aluum lavat, acerbae constringit. Morus natura mouet aluum, immatura sistit. Tingunt manus succi matura , eluunt acerba. Maculas vestium menstruatae mulieris non nis eiusdem v fina elui Plinius dixit. Mua
passa stomachum ti interanea tentat, nuclei,qui in ipss acinis sunt,remedium afferiar.
104쪽
Menthae & rutae viridis usu Ven ere eon citat,mulieribus s1ccae ante coitum vulvis in si, eae, conceptui resistiit, ex Dioscoride. Melonum crebrior usus genitale semen.minuit-Sin Venerem impetum aufert semen autem desecatum, contrariam his actionem efficit, ex Simeone. Testiculi duplici ordine inferiore, & superiore, alterum alterius potu resolui: nam superior ad stimulandos coitus, inferior ad inhibendos valet. Xiphiugeminis radicibus nascitur, una super alteram inlidente, superior ex vino pota Vene- Iis concitatris: inferior resistit. Asparagus proniorem ad Venerem facit ex Plinio, data maribus genituram absumit, &adligata foeminae abortitur, ex Dioscoride. Veratruaerribiliter vomitiones mouet: medulla in nimia purgatione data, vomitiones compescit, ex Plinio. Siccae ficus stim stimulant,recentes sedant. Sal in cibis editus stim proritat, sub lingua detentus , & volutatus sitim, di famem propulsat, ut per biduum non timescat. Napelli vis adeo fera & immanis, vi in perimendis hominibus nullis fere romedijs occurri possit; cum eo, vel prope nascitur antitora, aduersus eiusdem perneca-hile venenum antidotum, ex Avicenna. Alter napellus m,rimus vulgo dictus prioris pessimus,in foribus seri muscas, vel ei perpetuAinsident, eius veneni antipharmacum. Masdem fert oleander, quae suo veneno resistunt, ex recentiorum inuenta. Catharides fritico, & frugibus nascuntur, halicae, tragi, aut orirae cremor ad epotas valet, ex Dioscoride. Legumenta sepissime incoctilia nascuntur, prope ea nascitur Orobanche, quia bus addita, cocturam accelerat,ex Dioscoride Iuniperi, & fraxini scobs pota necat,v lent tamen ipss contra venena. Ferulae ictus livorem insuci tinx Aristotele in Problematum libro, cuius succus sigillata delet. Idem thapsia essicit, ex Plinio. Baculum ex aquisolio immissum in quod uis animal etiam si citra deciderit desectu mittentis,ipsum per sese recubitu proprius adlabi, ex Pythagora: ex sua natura ossa fracta ferruminat. Spinois plantae, quia saepius incautos sauciant, remanentq; in vulnere aculei, spinas e corpore extrahunt, & vulneribus,quae fecerint, medentur: Oxyacantha, quas acutam spinam dicas, tacta manus rigidioribus aculeis serit, radis illita aculeos, & spinas existrahit. Paliurus spina genus, atrociter manus trafigit, illius decocta radix, & illita trahit infixa corpori, ex Plinio. Idem de eryngio dicendum Ex harundine fiunt sagittae
sagittaria dicta nastori quas saristarsua radice contrita &imposta stirpem e corpore extrahit, ex Dioscoride Holcus in sadiis nascitur,& siccis,aristas habet in cacumine tenues haec circa caput ad alligata, vel circa lacertum, adimit aris as e corpore, quare ncinnulli aristidam vocat, ex Plinio. Caepa incisa lachrymas mouet, olfastu ipso delacrhymaticini, & caligini medetur, ex Plinio. Nasturtium ignei effectus, ob id caput tentat ex Nica Eri interprete, sed ex aceto sumptum, commotas mentes sedati Mandragoras morion dicta deuorata, usum rationis intercipit, sensusq; inopem reddit, ea utuntur Medici quum scindendi; aut incidendi necessitas adest: eius radix cum manico solano pota antidotum est,es Dioscoride.Anacardia noxia sunt,&deleteria non vacant facultate quibus remedium est oleum ex eorum nucleis expressum,ex Serapione. E cucumere si lue sti succus, nisi maturius incidatur, exilit cum oculorum periculo, ipse tamen oculoruvitia, & obscuritates sanat, ex Plinio. Anagallis, quae phoeniceu forem aesit, sedem euocat, quae coetu leum procidentem reprimit, ex Dioscoride. I ac ficus lac contrahit coa
guli modo, coaetu idem denuo resoluit, ex Dioscoride. Urtica estima superficie prurit, urit, ct calefacit: internus succus febris es cordis aestus mulcet: ipsaq: leui tactu pruritti' pustulasq: confestim adusto similes gignit, remedium in suo oleo. Rosarum virtus, &violarum purgatrix in supernis partibus consistit, amictoria vero, & rob ris altris in internis delitescit. Lupini crudi cUctioni non recte parent: madefacti auiditatem cibi moliuntur, & stomacho facti dium detrahunt. Mnestheus Atheniens seu b cas nuc scoctu diffelles tradit; sed torrefactae stomacho negotiu non facessint. Mala, L vraq; dorsualij, iumentis gestatu tam mire grauia sunt,vel pauca, ut operi quoq, vi acus alioqui non impari, succumbant, Icmedio sunt si prius edenda dentur eis aliqua aut ut1 q. osteN dantur,
105쪽
dantur, es plutarcho, & Luciano in Asino aureo. Eadem in animalibus euen Iunt qu,
in plantis euenire diximus. Nullum venenatum est animal, quod veneni sui antiphat macum in se non contineat. Canis morsus rabiem & hydrophobiam inducit; ad ancendos aquae pavores eo dente canis utuntur, qui caninus dicitur h cs cane, qui momorderit esemptum, & solliculo inditum,/pro amuleto brachio ad ne. unt GDioscoride. Pili impositi in fictum morsum canis sanant, ex Galeno'. Vermes e ca nino eadauere alligati, & sanguis eius contra pavores, ex Avicenna saliua in cibo data, vel canini capitis cinis, aut vermis, qui sub lingua rabidi canis inuenitur eu Pli nio, vel hepar tostum, ex Galeno di paulo . Inter omnes conuenit, si aqua potus': sormidetur a morsu canis, supposita tantum calici lacinia tali, statim metum eum discutii videlicet pramalente statim sympathia illa cum rabiem canum eius sanguis mensruus gustatum incipere dixerimus, ex Plinio. Caprae caro graveolentiam sudoris inducit, quod obij ciebatur Thebano athletae: hirci maturioris cornu raso vel exuctum cum felle hirci fiteantur alae, & graue virus aboletu ex Marcello. Caro & te. cur hircorum epilepsiam tu ducunt continuo esui cuius caro in hominis rogo tosta,c re itiesibus prodest ex Plinio Qui carnes alces ederit, eodem morbo corripietur,sed debitri pedis posterioris ungula amuletum est, quam cum auriculae sinistrae immiserit, sanatur. Certioru caudae extremo venenum continetur, quod potum in svncopem, &mortem adducit, ex Avicenna: cuiusantidotum est ipsius oculus, ex Ponzetto. Chalces suo morsu, aut mortem, autxehementem dolorem insert: in vino pota, suos morsus sacnat,ex Dioscoride, Plinio, & Galeno. Ictus mariniscorpionis, eiusdem scorpionis im posito hepate curatur Marinus draco venenosa spina pungit, cuius ictui ipse dissectus, atq; impositus medetur,ex Dioscoride, Plinio, & Galeno. Scorpius terrestris ipse, qui1ctum vibrauit, tritus percusib loco impositus, sua plagi remedio est. Mus ipse araneus qui moisum intulit dissectus si imponatur ictui, sui veneficiu luit, ex Stratone apud A
tium. Viperae caput, vel ipsa tota cantusa; & vulneri imposita. medetur ex Dioscciride, S sic omnium serpentum . Cantharides proprio sunt veneno antidotum, si earum pe des, & alae cum melle afferuentur, ex Galeno mclepiadis authoritate. Ruheta iecur duplex, alterum exitiale, alterum antipharmacum: lien cotra venena,quae sunt ex ipsis,aiixiliatur, ex Nicandro Apibus cuspides venenatae, remedio aduerius eas non differt, percussos eas bibere: mirum tamen est, venena portantes ore, figentesq; ipsas non imori espropolis alueorum aculeos itistia corpori omnia extrahit.inter omnia venenata salamanda a scelus maximum est,eaetera singulos feriunt, nec plures interimunt, sala
mandra sola populos necare improvidos potest : carnes earum supεrimponi conuenit Vermis euiccatus, & in puluerem redactus, propinatus ei, qui vermes patitur, om nes interficit, elicitq; e corpore. Lapillus eiectus e calculoso, alligatus super pubem, leua. re caeteros dicitur. Nidor combustorum animalium sui generis animalia sugat. Crema. ti scorpionis nidore. reliquos omnes protinus fugari, Diophane aut hore. Formicae unius cremarae nidore, caterae in sugam vertuntur. Si locustas capias,&aliquas combusseris, ostensae nidore reliquae, Obd ucta caligine racutiunt Erucas coburunt aliquas, ficolae, ut erucas ex hortis fugent, & sic de cateris. Hebetata aspectu menstruatae muli Ens specu a nitorem secipere tradit Bythus Dyrrachius, i)sdem auersa rursus contu libus. Stellio sinistra maMu detentus venerem concitat, si transferatur in destram,inhil Apoeitio e si nistro rubetae latere osse proniores ad Venerem fieri, elatere dextroi hiberi. squamae e summa parte testudinis derasae in potu date coitum cohibent, eo magis hoc mirum,quando totius tegumenti farina accendere traditur libidinem Hinc di tinimalia, quae cornua, enses, seros dentes, & exertos ferunt, & ampla eis vulnera infeste solant, secum & vulnerum medelam asserunt. Taurus animal rubustissimum capitis, ct colli robore valet, frontem validam, & pugnae idoneam habet, cornua insessa ei
Natura dedit, unde di maxima xulnera infiigit: Iraestaruissimum fit flutinum es armis viseni
106쪽
& genitalibus taurorum, ut recentes plagas sanet liquefactum,& tertio die solutum ex
Plinio. Hirci cornibus impetunt, & deturbant homines; hircini cornu incenda cinas, vulnera glutinat, & sanguinem sistit, ex Plinio. Aper dentes magnos & exertOS uadet, a venatoribus venatione commotus, dens illius insammato anhelitu lato pere ignitur, ut si eo dente canes insectantes attigerit,statim ignita vestigia pelli ipsorum imprimantur, ex Oppiano, Xenophonte& Polluce. Apri fimum ad rupta,&conuulsa bioitur ex aceto, a Dioscoride Canis dentibus acerbos infert ii tus cerebrum canis fractis ossi . bus medetur, linteolo illis superposito, quae subinde assidue fere quindec1m diebus solidat ex Plinio . Equus dentibus & calcibus serit, cuius sanguis alijs medicamentis admiscetur, & illinitur ad fracta, & luxata ex Theomnesto. Alia exempla addere poteramus, ni taediosos esse vereremur, putantes haec susiectura omnino refragantibus, a maioribus descripta, his maiora omittentes, a nobis, & recentioribus reperta, fide apud ardetiones caritura, quas a nob, conficta gyVOD NATVI ALITER INTERNI A LI VID EX COLO-
E D num es coloribus interni aliquid, vel manifestarum qualita- ηαν tatum venati possimus es naturalibus causis demonstremus,&quid de eis senserint maiores nostri. Calenus, ct ab eo Auerroes
in suis Colliget diseeunt colorum signa sutilia esse, propterea quod colores non nisi in eos orati superficie insideant, & sepistia ρου me seri, ut partis qualitas, in qua est color , diuersa admodumst a totius qualitate colorati,quapropter in calidis, frigidisq; rebus eundem colorem conspici. Albedo inquiunt in niue, calce, caphura, & ale videtur: secus in saporibus contingere, qui internarum rerum qualitates ostendunt. Sed isti neutiqua videntur seueriores veri exactores, quia id non 1 ulta lace trutinant, vel ad examen reuocant.Quid enim commune habet nix cum calcesquid sal cum caphuraΘ quum nos non de omni albo loquamur, sed unius generis, vel speciei floru, &in animalibus albus, atertie color ex substantiae diuersitate proficiscitur, ut de plantarum coloribus iudicandum censemus. Nec nos de colore in superficie sparso loquimur, sed qui in toto: nam Bliorum, vel florum simul interni, externaq; eolores di gitorum pressu, attritu hie permisceri debent,discernereq; ex miscella praedominantem colore, ut in saporibuς accidit, qui dum res dentibus atterimus, sapores in superticie.& in profundo misti sentiuntur. Est & in lilii storis cuticula immaculata candiditas, si illam digitis presseris, miscella fit crocea; idemq; accidit in moschatulis rosis. Hyper .ci flores aurei sunt: folia viridia crocea, si manibuS triueris, atra cruoris manus inii ciuntur, idem & in saporibus accidere posse, nemo ibi inficias. Et ut omnis ambiguitatatis facessit suspicio, mutantur sapores, ut colores ex alimenti mutatione, coeli, situs,&cultus, ut superioribus libris disputatum est, mutRturq; qualitas cum sapore, & colo re . Chamaeleon herba, ex soli mutatione variatur, authore Dioscoride, ut hic viridis, alibi crocei, ni ori, vel coerulei colori S oriatur. Per aetatum curricula mutantur colo ras cum qualitate aliquibus herbis. Leucoton senectam sentiens,degenerat, disi in principio purpurei erat, in canos senio profert stores. Garyophylli,& ros, dum iuuenes cui, ardenti fiaarant colore,ouum senescunt,albescunt, & priorem gratia exuunt, silc os leo his centaurium minus, virotae marianae, & ceterae. Idem in animalibus experiri licet. Ex vernaculi lo ei mutatione vipcrλrum color Variatur. Clitumni amnis aqua potata, candidi boves procreantur. Virgilius.
A c patulis Clitumnus in arvis.
107쪽
Candentes gelido profundi mine tauros.
Congruit ergo calor cum sapore,&orque viriq; qualitates demonstrant, aliter harmo. nica, ct consona mundi ratio , quae sibi ipsi omnia congruere cogit ; non constaret. 3LANT A a ILIOSAE IN ALIMENTUM ASSUMPT
VNC ad humores accedamus: Humorum massa, que sanguis dicitur, vel superabundat, vel putrefit: humores in sanguine qui superabum dant, & putrefiunt, sunt pituita, flava, vel atra bilis, vel superabundant, & no putrefiunt,ut iac,iperina,menstruta. bi non superauundat, sed e1 cernuntur, D sunt superflua an excrementum abeunt,ut exsanguine fit icor, siue serum, Urina, di sudori ex pituita mucus, sputus, &lachruma. Nunc plantarum varii colores considerandi quales humores cernantq; . Inter philosuphiae proceles sunt, qui sanciant aquae colorem esse album,&saporem esse dulcem, ego malim inspidum di isse, terrae ius cum colorem, &saporem
amarum, ego fuscum interpretor coepuleum, viridem, ammaq; , sed saporem non amarum, sed stipliciam: nam si terrae sapor amarus esset, ex ea nil germinaturum sperarem; ionis rubrum colorem,& nu lum colore, ego stipticu, amaru qi: aeris vero croceum: sed suo loco de plantarum coloribus, quid se tutam dicam. Flaui igitur coloris plantas in alimentum assumptas , fianum bilem augere, in medicamentum eam excernere pluribus Gemplis demonstraho. Hae enim continuo esu, & vsu sauam bilem augent, 1etmtum morbum 1nducunt, membra decolorant, & deformia reddunt i unde qui formae sudent, haec omnia vitare debent. Atriplicum genera ex fauo plumbeo colore nigricant, vel xerampelino coruscant, vel ex croco purpurascunt: accusatum 1 pythagora,
quod morbos regios faccret, ct pallorem,ac ne in hortis quidem iuxta se nasci quicquanisi languidum culpavit. Addidere Dio nysius, & Diocles plurimos gigni ex eis mo bos, videlicet biliosos es Plinio. Nec ingenij segnitie in obscurum olus spinaceum, par
a triplici ingenio, quod negleetium in hos plus degenerauit,prioris naturae non oblitu. Flauo,obsoletoq; colore cuminum liuescit, pallorem bibentibus gignit. Ita certe fer ut sortii Latronis clari inter magistros dicedi adsectatores, similitudinem coloris sudihi contracti imitatos &paulo ante Iuliu in Vindicem adsertorem illum a Nerone liberta. tis, captatione testamenti sic lenocinatum. Eadem quoq; facies, ct pallor animi, & colorem quoq; bibentium mutat in pallorem ex eodem Plinio. Croco flammeus croci color, & pqus aureo est, immoderato eius florum usu , & pallor, &fastidium contrahitur. Moschus colore subflauido est, membra vientium pallore decolorat, ex Aetio. Quia Ceres non nimium pauci, ideo minimum satrae bilis panis generat. Napi, & rapi radices croceo madent succo, ob id bilem augent. Berae folia, di fores es viridi languescunt in luteolum: Galenus bilcm eius cibum generare diffit. Melopepones saui sunt, ex G leno choleram gignunt, flavamqi bilem: is eni in cibus per quam facile in statiam bilem degenerat, qua dere biliososi utiendit, di magis ostensa patent, qui vinum post ebibunt. Indica nux ex rubro flavescit; sic & eius succus, cuius esus biliosis interdicitur. Ficus maturescentes sicca &flauarsurat, Nicophon ait. Si quis comess fietibus meridietur, statim accelerans invadit ic is, quae Vomitum sauae bibis eliciat. Verna mala crocei coloris maturescentia fiunt: bilem partu tat ex Dioscoride. Eiusdem conditionis ora. Nuces Dondes e2 viridi croceas habent,& crocei in seu tu intus nuclei: biliosae sunt. Mel colo. iis starii, cuius usus bilem auget. Ei uimodi generi sacchatum, quod in bilem tr*nii rq compertum est. Vinum sauum biliosum est, pr sertim dulce nam rubrum plerunq; austerum, ut dicemus. Ranar clocet, vel plumbei coloris, qui eis iuequociter uescuntur, colore
108쪽
coloro plumbeo inficiuntur,quamobrem non cibi sed medicamenti ratio ne sum mi dbere iubent Medici, quum corpus putrefactioni idoneum reddant Galli quia plei unqsaui sunt,Galenus ictericis eos vetant, in libellcide cura teteri phasiani, eiusdem colo iis, & qualitatis. Nec soli1m esus,sed intuitus etiam humores commutat. Rubeta croceades Ormis, ct decolorata est, ait Philes. Si quis eam diutius aspexerit, quanquam Optime coloratus,pallidus, dilentiginosus tanquam inericus edicitur. stellio subluteus,&lentigitiosus, si quis cum mortuus fuerit in vino, illud biberit, eius faciem crocea lenti-ginc obducet. Arnabo, sive Tedoaria, arbor in Oriente nascens, cuius folia ex viridi in luteum languescunt, crebro eius usu, flavam in calidis corporibus bilem creat CROCEI PLANTARUM COLORES EI LEM EX pVRGώNT.
lnsu plantarum, radicum,&sso russaui succi in medicamenta assum pti,gauam bilem expurgant, flavos enim nostri corporis humores alliciunt, allectos per inferna deturbant. Esempla haec erunt. Aloe succo, di fore croceis: Mesues bilem expurgare dixit. Idem nil sena lau datius &probatius ad bile expurganda disit,cuius fiores es pallido lutei sunt. Absinthium bilem quae stomacho,aut ventri cohaeserit, abducit, aureo comatum fore. Centauria minoris species altera, quae folium, & luteum florem producit, idem operatur . Tithymalorum omnium fores crocei, vomitionem &alui deiectionem cient, bilemq; trahunt. Ascyron, & andro semon soribus luteis bi Iem deijciunt Colocynthis, cucumis sylvestris, &melopepones flore, & fructu omnes Iulei coloris,quum maturari coeperint,bilem educunt Thapsa Umbellas affert & supereas Iuleos fores, usus eius in medicina utrinq; bilem purgandi. Ricinus flavescenti soare; semine bilis per aluum deijcitur. Chamet g talijs potis, bilis per aluum exigitur, cuisos croceus. Thiaspis altera flore croceo, bilem utrinq; trahit. Cassiatha cirris, capilla. mentisq; lyrarum fidibus crassitudine paribus, sauescentibus, se vic1nis aduoluitur arboribus: ventre, & venas biliosis eYon erat humoribus. Myrobalanorum fruetus qui dam lutei, vel herbaceo colore sauescetes, accensam bilem e corpore deij ciunt , 1ic qui atri sunt, ad atram bilem deturbandam essicacissimi. Genus em pelicum albicans, pitui tam trahit 1 cepula vero ex fusco rufescentia, anguinem ex melancholia repurgant. Videntur haec etenera colore differentia a summa Dei prouidentia homini donata,ac co loribus indicata ad omnes corporis humores purgandos, ut ex Mesue habemus. Em petron Graecorum, siue calc fraga Latinorum Eosculo gaudet luteolo: pota bilem trahit. Cassa svringo des praelongis fistulis, colore rubro, vel atro sauescentibus, incandescentem bilem aluo exigit, praecipue quae in atram degenerauit, ex Actuario, quod satium succum in atrum degenerare videatur. Flaui corticis &succi citria, & arant aiunt, fla uam bilem restingunt. Mel aureum diximus, apomeli hiliosum humorem excernit Roscidum me siue mavina Arabum, quod herbis, arboribus, & lapidibus in mellito, stumo, coit mellis coloris stauam bilem ex simplici ratione pellit. Iunipero sau a bacca est,tionum ,& humor, qui ex eius trunco ad lachrymae modum desudat, calorisq; offrici coit in Oummi lutei coloris,quod Vernaculo vocabulo veris dicitur stomachum in biliosos , omitus effusum sanat. Bhaponticum rubri S saui coloris est, commanducatuerocei eu Mesue bilem expurgat. Fragula ligno est adeo fauescenti,quod commandu catum croceo colore inficiat, instar Ihabarbari: corteY niger, glaucis maculis asperisti; eodem modo aluum deiicit, & bilcm expurgat. Aristolochiae radix glauca, &eadeoperatur. Sic lapathi, &filicia radiceS,&Mercurialis. Eadem praestant faui coloris ani malia. DAM
109쪽
3 CY h a 1 et 1 r morbus totum corpus infesto bilis pallore deeolorat, i euius incommodo nunquam satis laudata Natura apertissimo docu mento mortales docet occurri posse croceis plantis, animalibus, lapidibus,' omnibus deniq: terra nascentibus,quae non solum hausta humorem illum causantem purgant; sed suspensa , D conspecta etiam eiusmodi morbum profligant,excutiunt, obsessumq; corpus liberant. Rerum lutearum conspecitu hilem sauam regii morbi parentem cieri docemus, &ad summam cutem elici , euocatam exterius facile discuti, quare suffuss bile lutea intueri praecipimus, sic rubra ad sanguinem, atra ad melancholiam. Sed omnium exempla inis iactione afferamus, ne me somniasse aliquis, aut sine authoritate loqui cauissetur Atriplici luteoli flosculi, numerosq; , cui quum solia marcescunt, ex luteo, vel sau in aureum vergunt: ob id tu Dioscorides, tum antiquiores chrysolacha non vocarunt:herba haec ad allietata morbum regium habentibus, ita ut spectari ab his possit, sanari id matu, es Plinio. Eryrrhodano minori flores es luteo pallent, radix e rubello in luteum languescit: ex aqua mulsa potum regium morbum sanat, Dioscorides etiam sanari tradit,si alligatus frutexspectetur tantum , ob id aureum poculum antiquis dictum. Absinthii genera ponticum, antonicum, seriphium, om nia aureo flore donata: in regio morbo eius dilutum vel decoctum per singulos dies cyathis tribus salubriter bibitur. Pecora in Ponto pinguescunt illis, ob id sine felle inueniuntur es Plinio. Chelidonio maiorisos luteus, vulneratu etiam croceum succum remittit. Radix cum albo vino pota regio morbo medetur. Buphtalmon aureos fores producit,.tAlcman Poeta aureum torque
es eius soribus constare demonstret, Arquatis, qui subinde biberint, bonum colorem ad tempus reddi praedicant. Chrysanthemon dictum, quod aureo quodam splendore collucere cernatur; Arquatis coloris hilaritate reddi utique ad tempus,si a balnearum egressu post longiorem moram ebibatur. F sylvestri cucumere fit elaterium quod eius. modi morbo prodest. Anthemis intus fores aureos, foris melinos affert, bilem suismsam tollit, sic celtica nardus, di syriaca. Inter osyridis genera est, quod luteos sores promat; decoctum potum arquatos iuuat, conira , hippomarathum, di senecio ex Plinio, lactuca, pentapolon, asparagus, aloe, rosmarinus cachrys, chamaepitis, ruscus, erysi mum, ambubeia, folia tuis laginis es Plinio, brassica mercurialis foliis & ssoribus gau scentibus,&verbena ex Plinio, fragaria, illecebra fulvis cauliculis, in ter aquilina Oenera floribus aureis, caltha, herba vulgo dicta raresa,sena,cuminum,asarina quorundam recentiorum experimento; eruca sylvestris, lupulus laserpitium . Sic& quorundam solia, ut licheni eti Juteo virent, sunt S sosculi stellati luteoli, asplenium solio subsauesceti, tamaricis folia, ct rami, sic es sabina sunt&sauescentes radices, lapathi radiximiea, Ieterico valet, sic et 1am rha barbam, centaurij maioris radix es rubro gauescit,& regio morbo medetur ex Melae. Pastinaca lutea etiam ictericis datur, asphodeli ex Galeno, cui cum a seplasarus croceum succum commanducata reddit, di ad idem valet. Sic fructus & semina quorundam arborum citrij ex Avicenna ictericis subueniunt, solaniheliacacabi; tamam da, qui futui sunt ad idem praestant. Sic&legumina quaedam ut pi' sum, cicer cicercula 'lupina commanducati frequentiores hominis colorem emendant ex Plinio. Casiae solutiva' arbor cortice tenus buxeo colore est, & ex Mesue icteriacis confert Cuscuta subgauescentibus cirris & eandem seri opem Illud etiam in ani. malibus videre locet, arnmo ' sensibilius, quum viva sint,& facilius bilem cihnt, Nabtrahant, argumentu quod ipsa protinus moriantur. Galgulus, siue icterus auis colorepe 4 cfium, &lutidum refert ex Plinior & de icteria gemma loquens ait. Icterias stem Taliti lurido similis, ideo existimatur salutaris contra regios morbos.Grammatici luridudicunta
110쪽
dicunt, quas loridum, &loro percussum, quod supramodum est pallidum. Lucretius
Luri praeterea sunt quacunq; tuentur
Auis icterus vocatur a colore, quae s spectetur, idem malum sanari tradunt,& auem mori, hanc puto latine vocari galgulum, ex Hi nio. Icterus auis quaedam a colore nominatur, quam ii quis huius nominis morbo detentus inspexerit, mox in ι egre a morbo liberabitur, eκ Oppiano. Charadrium auem Gherardus Cremonensis esΚirannide regiam auem vocat, nimirum quod a regibus ad icteri morbi curationem requiratur . Aristoteles eam nominat: & videtur sane morbus arquatus ei conuenire,quum crura,rostrum,
di iris oculorum fauo, tu leo de colore splendescan te sola pars corporis supi na ruita colore pallescit. Sulphure hanc avem interimi memorat Aelianus sortasse quod sulphur regium morbum pro pulset. ) Charadrius auis regio morbo medetur is ab aegro flumi
Σat respiciatur, quo circa qui avem vendunt, abscondunt eam, ne ab aegro prius videatur, quam eam vendiderint,& ille gratis curetur, thore Euphronio. Sed Andreas novisu, sed cibo eum curare dicit. Charadrius regio morbo laborantem nec cernit, nec togerat, sed oculos concludens, genasq; committens, auersatur, non inuidens, ut nonnulli credunt) hominum saluti, sed perinde quasi ictum accipiens, vulneratur, & contagione se allici sentit. transferentem in seipsum per obtutum alterius affectionem,ceu suxu quodam ut Heliodorus tertio suae historiae Aethiopitae memorat,& Aelianus. Sed Philes addit. Rubetam si quis aspexerit, utcunq; optime coloratus, pallore , tanquamictericus afficietur, &rursus charadrium intuens liberabitur. Idemq; refert Suidas exHipponacte Est pici genus, quod nidum e ramis suspendit, dicit Plinius, cyathi modo,
ut nulla auis possit accedere, chlorionem aliqui vocant a flavo colore, vel aureo, quo coruscat, praeter alas, quas magis subvirides habet, a nostris soristi dici audio ab aureo colore. Recentiores icterum curare dicunt, nisi cum superioribus confundant. Paro sui pectus luteu est, rufesces inferius, sunt qui et eande facultate tribuant, quam galguio, eandemq; videtur haec ales sortita natura,vt alliciat ad se vitiu,atq; rapiat, i piumq; oculis effusum, tanquam e uuium adsciscat. Psita co vi redo in toto corpore lutea pretter collum miniato distinctum torque in cibo quosvis ictericos iuuare memorant perdis testacei coloris, in dorso, Scauda eΣ nigro, russo, & fauo videtur ornata: cuius cerebrum cia vini cyathis tribus potum, morbo regio resistit ex Plinio. Aquila satia tota est, oculi non glauci, sed charopi, ut leonit eadem potest, quae per dicis cerebrum. Lacerti virides toti sunt, cum quodam pallore, ideo Graecis 3-- clicitur. Hippocrates regius morbus, ait, cum virore pallidus est, quales lacerti uirore pallentes: tertio de morbis vulgaribus. Si lacertus vivus capiatur, in sacculum in datur, ac ligetur super ictericum,quo usq; moriatur lacertus,contrahit ad se icterici colorem, certissimo nostro experimento Varis coloris gallinae sunt,& praesertim totae croceae, vel subflauae, sed genera earum permulta sunt, quae croceos pedes habet,vticterici,de quibus Plinius. Morbo regio resistit gallina,si luteis pedibus prius aqua purificans,dein collutis vino,quod bibatur. Sic de leone, urso, caeterisq; animalibus croceis, ne longius pervagemur. Haec eadem oculorum icteritiam sanant, & glaucomata. Plinius Viridem lacertam Iongo collo in fabuletis nascentem comburunt, & glaucomata tollunt. Accipiter potest qua aquila, ct si infirmius accipitris limum cum attico melle ad eadem valet, quibus etiam crocati pedes sunt ex Plinio. Charadrius aufert etiam ab oculis caliginem,&nebulam ct claritatem inducit. Perdicis oua decocta cum melle in vase aereo glaucomata tolluntok Plinio, sic eius fel ad glaucedinem eu Galeno. Milui oculi pallidi, siue erocei sunt, λcut ictericorum oculi ex Suida: ees genere accipitrum est,magnitudine sola differes, potest qum accipiter, qui arquatis subuenit. Sunt & aliae res croceae, ut resinae pinus, & laricis, sulphur, & oui uitellum eY Dioscoride, urina & mel ex Varrone, & Plinio. Nee melius