장음표시 사용
91쪽
ream misturam: sic tot habet prurilegia natale selum. Viis litis
DC itorum & stipitis breuitare & parilitate asinat rationem Theophrastus, discr1men addens inter urbanum, & sylvestre. Ait enim sylvestre urbano simile esse,breuiori bus tum folijs, ramis, radicibus,& tota forma. Quippe scabriora,spi Eora, duriora,contorti oram tam ipsa fieri solent, quam uniuersa natura, sicciora etiam, & tenuiora, alle iam spinosiora preter c neum,quod urbano mollius,de: iquius. Pr terra Aristoteles in Problematis reddit rationem cur nigrae myrtus fronde sunt frequentiora, quam albe ait q quod nigrae generis sunt sylvestriori S, cuius indicium, quod locis rusticis iste proueniant,minime ex cultu notatur, humida autem omnia fronde crebriore conaduntur, quod enim minus suos frudius decoquere possimi, iccirco ad frondem alimen tu se vertit,& Theophrastus ab eo.GenuS myrti aegyptium plusquam cstera siccet,quod frondis angustia,&Ductus exiguitate, coloreq; constat. Haec enim siccitate omnia veniunt, siccum parum habere humoris certum est. Frondes dure sunt: nam sicut diximus in humana Physiognomonia duripili calide & siecs naturq, & terrestres sunt, quia
terra ex elementis duritiem praestat, ex calidis, & fortibus animal1bus leo,aper, aquila, di allus pennas duras habent, & pilos ,& animalia sylvestria duros pilos habent, quias coem est eorum alimentum. Quercus durissimas frondes habet,' terrestrior est c si is,ob id Theophrastus roboris carbones deterrimos dicit, sic&vetustarum arborum, quanto sicciores sunt, peiores sunt: & qus dura fronde sunt, sicciora sunt, ob id astrinoentia, quia terrestria, quercus dura fronde, & astringens est, sic castanea, siliqua, clas hias, ladanum,sorbus & me pila. Sylvestres nodosiores urbanis simpliciter sunt, qua sub eo dcin genere constituuntur, ut oleaster olea, caprificus sco, pyrus pyrastro, harnaoq; nodosiores, & omnes spissis nodosiores magna ex parte raris corpore sunt: maia res enim, sylvestresq; spissiores pr ter quam ii quae ob nimiam spissitatem omnino eno dis sit, aut paucissimis nodis, ut buxus, cellis. Sylvestres natura sicciores, &spissiores, consistunt. Florent, sed parum durat soliorum prouentus , hyacintho excepto, qui diutius foret Ptameniunt inculta, & agrestia sua germinatione mites, ut vitis, olea, sicus, & malus. primo quia non stringuntur, & confringuntur, vi mites, ob id ex vul nere non laborant, retrahunturq;. Deinde quia non pastinantur, & ablaqueantur, vit1esoluatur , D abeat naturalis calor, & ita refrigerentur. Praeterea in agrestibus pusilli rami, quos agricolationis arte auferri deberent,remanet incolumes in quibus propter esiguitatem facile cientur principia genitalia ab aere ambiente. Postremo quia siccio. Les sunt,&vbi minus humoris, minus oper . Et cum syluentes validiores, sccioresq; sint, plus fructu praemonstrant, minus vero maturant,quod euenit ex nimia fructificatione, ex nimia hac pensi solu tione impeditur operis perfectio, nec fructuum maturatio absoluitur,ob id agricolationis lege cautu eii, ut nimia ubertas ex arbore dematur. Altera causa est quia b luestres planis deliores & sicciores sunt, & sibi ipsis alimetaxendicant, non fruct1bus nainistrant:sblutum, laxum,humidia,&permeabile oportet esse, quod fructum laturum sit, non spissum, . t in animalibus etiam apparet. Omnes syLuestres urbanis, & mascular scemi nis spinosiores, ponderosiores, duriores, ct in totum robustiores, quoniam & minus foecundae loecundioribus &deterius fructificantes probe fructificantibus, tota quas ex parte firmiores. Nec explodenda est illa causa in friguditate reposta, quomin us sylvestrcs fructificent. Pr terea sylvestre omne,vel incultum fluctus producit, quo tu lumenbliue os pinguius, pulpa vero macilentior, nam dum hu
92쪽
morem ad fructum impertit,subripi praeripitq: pulpi , ut uberius consulat semini,idq;
ex eo, quod masculum quodammodo sit, crispius, ct siccius natura consistat. Proferunt etiam sua semina maxima crusta munita, quemadmodum & animalium ossa: sunt enim munimenta ea lignoso terrenoq; alimento, nucleus vero expurissima materia. Sapoxe prorius acriori, vehementioriq; , ut satureia,Origanum, brassica, ruta, ct si rum ex syl- Deltris gratior ori sit, sicco tamen acutior est. Acerbiori etiam sapore svluestres fructus conitare nemo ibit inscias,fit enim austerus sapor ex scco, terrenoq;. ob id in punicis, visulciora,& molliori intus ligno granasar, e1hibet Theophrastus arboribus irrigationeS: na clutities & acerbitas, quae a terrea siceitate prouenit, ab humore diluitur, & emollitur. Amygdala putamina, acerba sunt, quia omnes terne sordes, & callum eo vis naura decernit. Sylvestres, fertq; fructus sui generis urbanis odoratiores sunt, ut mala pyra, lorba, di me pila: ipsorumq; malorum, tam agrestium, quam urbanorum, quae sunt acerbissima suauissime olent, atq; cum odor coctura quadam contrahatur, quae plus cota luerint,melius olere putandum est.Uerum odoris ratio in coctione minus absoluta, quam temporis versaturiargumento quod sorba & pyra si ad plenum es cocta non sint, P us reddunt odoris. Sylvestre nanq; genus priore coctione contentum, vehementi rem concipat odorem. Porro non parui refert in odoribus, si siccitas alimenti parsimonia, & dissatio commoda processerit, quandoquidem quae fccaneis erumpunt patiaca Ora contenta nutrimento,itemq; placido persata spiritu, proculdubio nascutur Odoratiora. Ceterum syIuestre genus aridius cernitur,ieiuniore habitu donatum, nec a satia luens , sed magas, atq; magis aure patens, hic feruentior natura, quae prospirat, i nu1orq; siccus halitui facile cedes,quoniam nec succum urbani modo carni permistum gerati quibus in unum coeuntibus, non minime gliscit intus odor. Duo sunt ouae odo
rem statuunt, terra & aer, si utrunq; saccum sit, non quavis siccitate, sed mediocri, quae ergo siccane1s noctibus oriuntur, in quibus placidior atridet calor, odore pollent ob ad agrestia odorata sunt, sed non ad plenum, quum acutiori odore constent. Sunt&sylvestria spinosa, horridaq:, quod eis ex nimia siccitate prouenit, ut diximus in spinous sane horriditas a siccitate. Folia diluto virore,&sores remissiore colore sunt in sylvestribus, idq; facile es humoris inopia coni ci potest, utpote coelo, & solo siccaneo nata. xolia porracei coloris ex humiditate multa, crocei vero, vel exoleti ex siccitate, ut in Oleribus, & cerealibus aduenire author libelli de coloribus probat. Flores qui luculento colore nitenti ex cibo pingui,&humido proueniunt, vi videtur quotidie inpensiLous bortis. Leucoia, & sam mulae, quas ab odore garyophyllorum garyophyllos dictit,cerosae saturata enitent purpura, quod Ietamine saturatis, & riguis eueniant locis, contra vero quae in seris, neglectisq; languidi coloris esse ob earum inopiam. Visuntur summo mane dehiscentes Eores coloratiores ob noctis humiditatem, sero vero ob nimium bolis ardorem pallidos, exoletosq;. Idem etiam in recenter natis soribus videre est, qua ob natiuum humorem coloratiores sunt, aetate prouecta vero pallidiores, decolorati, & deformes: nam sicciores aetate fiunt. Ob id Theophrastus deleucoias, rosis scri-Densa1t. Violae senescentes candidiores fores assidue ferunt,&rosae deteriores sunt. Fluestres rota florem minus odoratum, nec tantun em magnitudinis ferunt. Accidit, quod soliorum ,& forum extrema ora decolorata sunt , quoniam extrema oculas Geticcantur, utpote aeri, Soliq; magis exposita, quam intima, quibus suae coherent origini. Et in Apulia vadimus garyophyllos flores sanguineos in colorem album , vel vermiculatum degenerare, &bugi Oilς cyaneos fores in rubentes, ob nimium regionis c lorem . Scribit Aristoteles in Problematis, quod tenues radiculae acriores sunt, quam
ampliores: ille nanq; spatio temporis longiori plenius concocte, mitescunt Rustici syluestres plantas long uas putant, nullamq; esse breuis vitae volunt. Sed quoad simplicitet dici potest, vita sylvestribus longior, quam urbanis: atque omnino ijs, quae in oppos- tum generatim distingui possunt, ut oleastro, quam oleae,pyrastro,quam pyro, & capri
93쪽
fico, quam sco: quippe rQbustiores, spissore fructuq iniscundiores existunt. Quod
Auctuq fer 1 ent lismosis thecis, ac tegumentis indutos,&sapore astringentes, exemplo oinus. cedrias, cupressiis,& coniserae omnes,quercus,quae glandes, gallas, & aliostio nosos fructus ferat, castanea, siliqua, amygdals, nuX indIca, iuglans,auellana, pista
e & similia Sylvestres alta radice esse quidam negant, quod semina summo pro utaniant sed non rcete nam fieri potest, ut quum diutiuS vixerint, radices procul dinu, tant. Et lisno fas radices Theophrastus magna ex parte sylvestribus tribuit, ut erucae, o Vmo &smilibus. Tandem sylvestris a montana non differt, nam Theophrastus ait, montanas uestria sunt, &frigoris cupida. Sed videamus quasnam medicae rei consul iis dent qualitates sylvestres plantae λit Theophrastus. Incultus & neglectus ager, quali, 'luester est, frigidior est, tum quia crassior aer eum ambit, tum quia minus dii flabilis: causa prouenit ex densis fruticibus,quibus aeris motus impeditur, tum quia solem non admittit, ut arefaceret. Ficuum succus lac contrahit, caprifici minime, ob id sylu stres caprifici frigidiores. Autrio es inColliget dicebat Quae in sylvis sunt,plus fragiditatis habent. Sed tyluestria maxima constant siccitate, siue calida, siue frigida sint, ut reisceptu sit omnibus syuestria sui genetis mitioribus sicciora, astringentioraq; sint. Quia plerunq; odorem acriorem caeteris habent, ob id contra bestiarum morsus valent, fleTheophrastus de contra loquens, ait, Foeminae acutior odor, ideoq; contra bestiarum morsus commodior est. Et decebat quippe maiesari Natura , v t postquam sylvas virulentorum animalin m rubet es fecisset, eadem acutioris odoris herbas saceret,quo illico eorum mortibus mederi posset. Sylvestris brassica saliua hirsutior,candidior,& amara. Calenus calidiorem & scciorem quodammodo satiua esse ditiit,ceu alia omnia agrestia sui generis domesticis, secundum utranq; facultatem valenti Ora. Ampelo prason plus quam porrum calefacit. Galenus acrius, &siccius domestico , sicut omnia alia agrestia domesticis . Isatis sylvestris,quam satiua valentius defcca valentius etiam humidis putredinibus obsistit. Lupinus agrestis amarior est,&ad omnia domestico valentior ex Galeno. Malua satiua sylvestri quanto plus habet aques humiditatis, tanto facultate imbecillior est Id nanq; discriminis est inter utranq; , nempe quod sicciora sint sylvestria, initia humidiora, ex Galeno. Agressis flaucus domestico minus est esui idoneus: citeruin omnibus feruentior, & domesticus comessibilis quidem, sed imbecillior. Sylvestris eruca multo satiua acrior, urinas vehementius pellit, es Dioscoride. pastinaca sylvestris miti efficacior sed cibo ineptior,quod idem Galenus confirmat.Amare amygdalae oleudulci in omnibus efficacius habetur. Origanum agreste utroq; satiuo valentius, Calonus panacem heracleon vocat, ramulis tenuibus, radice tenui, superuacua. Smyrniu, quasi agreste apium, satiuo valentius, ct sc de caeteris.sT IVE ST IIUM ANIMALIVM FORMA, ET FIRES.
A ti , u de sylvestribus animalibus dicenda, & prius de seris quum natura sint prius. Quorum aspectus strigosus, foedus, & macilentus, duris, dentis, rigidisq; pilis hispidus Cato neruosa, &scabra. Cisa, Vngues, spinae magnae, dura . Pili colore saui, oculi crocei, stercus minusi etens, Paucitera sunt,&plus ossibus, cornibus, unguibus & pilis abundant domesticis. Vires in operando frenuiores.sed descriptionis causas afferamus. Aphrodiensis animalium percus sylvestrium minus scolens domesticis esse dixit, aliquorum enim excrementa paulisper aroma Clent, quia cibo sociori, simplicioriq; vescuntur, vehementiusq; laboranti stercora vero do messicorum magis scelere, quod vario, humidos; cibo utantur, aio: plus satis, quam egeant, cibo indulgeant, minus inerceantur, ac minus calore abundant; unde cum cibus
94쪽
cibus minus concoqui, ae satis dinari per copiam non queat, putrescit aliqua niugum,
itaq; grauius scelet.Plusos sis,ob terrestre alimentum, quo utantur, ut diae Imuaan platis. Oculis croceis sunt ob biliosum temperamentum. Sed pracipue sylvetari anima lia cornibus, unguibus, & exertis dentibus,& lichene etiam in cruribus armata bufit, unde maxima constringendi vi praedita,nam haec ex terrea mistura prouenium ti qua cosant, & quanto magis ijς praedita fuerint, maiorem siccitatem ostendunt, di terra missionem, ut disimus in plantis: & quanto magis longioribus spinis, fructibus lignosis, di corticibus cooperti sunt. Possunt idem ostendere pili densii durissim q. . Au roes in Colliget Vngnes, claui,& spinae simpliciter significant, quod multum est in cisterrs, 5 multae squamae laudantur in piscibus, ct magis squamos, &d ut ori carne intectis uestriores sunt. Vires, ut diximus, sylvestrium semper sui generis do mesticorum valen tiores sunt in operando. Amplior potentia seris eiusdem generis animalibus, dixit minius. Sed hisce exemplis mami estius fiet. Onager serus asinus, durio hibus pedibus, stri
goso corpore, & velocissimus est ex Oppiano , capite valens, corpore indo mitus. Plianius quum es asinino lacte,&ossibus remedium contra venena quaedam iecensuissς omnia eadem onagris essicaciora esse subiugit Bubali ex genere sylvestrium bouu sunt, robustiores, cute durissima, membris macilentis. pilis nigris, fronte aspera, de crispa, cornua intorta nigra , carne dura, caseus solidus, & terrestris Capreis, siue dorcaal hus rubet corpus, pedes longi, caput ornatum cornibus, aures altae, pilosaq;. Plinius calculos es pellere caprarum fimum diXit, & Meacius sylvestrium; cuivis carnes frigidae di siccae: Catus sylvestris densiore, & oblongiore pilo, colore iusseo, scili cet subsauo, cuius pinguedo, sicut cetera membra, Omnia sunt escaciora domesticis ta Rhas Apii sunt lues sylvestres,colore spadiceo, nigricanti, pilo durissimo brutum di terrib leant inal, iratum dentibus pilos canum adurit. Cuius caro callosa lacat, de corroborat ou ilioribus Hippocrate, & Celsor effectus in remedi)s virorumq; similis soli1m tantum disserentes,quod animantium feraru partes minus humidae, minus'; frigidς ijsdem eti manetis animalibu . Nullus animalium magis cornutus quam Cet uus, pulchritudine,&magnitudine cornuum ramosorii omnibus feris antecellit,ex Oppiano. Vstus ad dysen
terias valet. Arietes cornuti sunt,adsilendos menses valent Cornu usti taurus,&sanguinem cohibet ex Galeno. Elephanto dentes etierit, cuius usus ad sanguinis sputum Dioscoride. Sus exertis dentibus D duris setis riget: cinis ad sanguinem inhibendum suentem valet ex Sexto, & ad procidentem sedem ex Aetio. Melis dentibus armatus, ad sanguinis deiectione praestat. Testudo maxime crustata est, cuius ambusta tecta sanat fistulas,&defluentes capillos. Accipiter unguibus,&rostro armatus, triti ungues ad senteriam valent. Gallus unguibus, rostro, & calcaribus ψalet, ad sanguinis, & uulnerum sutilones valet. Anser rostro maxime lato, eius sanguis sanguinem sistit es Plinio. Atias ad eadem. Cycnus eius loco supponitur. Hystrix aculeis horret, quos habet pilosum uice: stomachu roborat, hydropem mitigat sua siccitate. Idem de ali s suspicandu et E pNT SI OGNOMONI A, ET VIRI AVR ZOMESTIC IVM plorariam, se animabam. Cap. XXXV III.
I CVRVM sermae & vires contrariae sunt seris, D s es oppostis iacile
suae oppositae cognosci possit forma, uberioris doctrina gratia eam des,neare non pigebit, ut mutua inter se collatione, facilius cognoscatur, perdiscaturq;. VIbanae sunt, quae industriae S artis mangonio tutae, quod indulgentiori Gelo, quod lautiori, habitioriq; cibo fruantur, alatiat,maiestatem quandam priss eferentes,peramoeno aspectu lasciuiunt,
hilari coruscant colore, & fructus sapidiores largiuntur, eaedem postea si artis praeiudio destituantur, prioribus opibus exutae, ad pristinam sortem desciscunt. Ob id Hipponi
95쪽
optime videbatur urbanum,&syluestre non esse in plantarum iam illa, sed seras esse, quae seris , neglectisq; locis nascerentur, cicures vero, quae ab olitoriis in hortis alereia. rur : sed de his fusius in nostris libris de Agricultura pertractauim us.
A DEXTRI s tabellis ινξ smo septima rapiti Uae satiui rupi leonem spectabis , ἡ navis singulis rapitibus eis em appinxissemus,negotium 3 v
visenda specie, & per amoena elegantia plausibilior spectantibus se offert urbanχ plar hilaris aspectus, ac velut foeminea mollitie lasciuiens.Assurgit enim caule habitiori, rotundiori, samore,&crassitie insigni, ac summotenus multo foliorum stipatu . Folia exerit mollicella, deorsum repanda, devexaq; , & quali suo oneri deficientia, latiora, crassiora rotunda,vel si mauis, obtusis mucrone in latius se pandetia. Luculenta in anxhitu soliorum cesserie, saturate irentia, multifiora. Flore hilari,specioso, vel lacteo cadente , vel suaui rubore, vel sanguinea purpura maxima venustate micanti, qui hebetiorem halitum eructat. Fructus, quos ostendit maturat,& saepius verna & autumnali ste.etura biseros, nullo,ves tenello intus ligno dulces & sapidositora planta dulcis & vesca. Radicibus prolixis, longe, lateq; reptantibus, sed medici rei consultis ignauioribus. Ettadem urbanae planti forma planorum accolet adeo similis, ut nisi propinquius spectes, eandem putes. Solum quod haec viridari s multis blanditios, artis mangonio conquiastis, delicatius quid, & habilius praemonstrat
Sed urbanar effigiatum rationes afferamus. Quod teneriores, molliorestae urbanae snt, diximus superilis ex Aphrodis , urbanis tellurem nouercam esse,& culturae blanditiis, & humidiori cibo plantae elaxantur, effoeminanturq;. Ex contrarijς etiam causa Theophrastus maiora solia, ramos cortices, totamq; formam urbanis tribuit; quippe Iasiora, molliora , rectioraq; afferunt in laeuiori caule . Multifora sunt,&artis cultura diutius florere dixit. Vt etiam accidit penslibus hortis excultis, qui multis foliis, & sso. ribus cumulantur. Mollibus soliis sunt, quod indicat Aristoteles Problematum libro, loquens de lanis ovium. Concocta enim quicunq; molliora inconcoctis sunt, & copia excrementi mollitiem pili gignit, urbana ev laetamine concoctiora, &es rigatione uberius ministratur alimentum . Solanum hortense sylvestri molliore solio, sic helxine, & cymum, platanus humida est,&lato folio insignitur,sic&scus. Praeveniuntur asylue, serjbus urbanae germinatione, di fructificatione, quia ex pastione,& ablaqueatione, ut diximus, abit ex arboribus genitalis calor, resoluitur, &frigescit: calor enim est,qui ad germinandum arbores mouet,dein ex amputatione vulneribus sauciae constringuntur,&infirmae laborant ramuli enim ex quibus primitus germinationes erumpunt, abscinduntur ab arte,demum quum humidiora sint culta, ut absoluatur succus, diutius immorari necesse est. Sed quanto exculta arbor germinandi, & fructificandi celeritate incultae arbori cedit,tanto etiam fructus specie, & bonitate, & copiarum collectione istilam vincit. Agrestes enim sestinant, haud perinde habet in poenu materiae apparatum, in cultis vero cunct uio substinet fructificationem: nam υbi bis illa se colligit, expedita, ct expromptam operam habet, &fructificationem, facitq; succus in ias, quod in aquis
sit, quae obice aliquo impeditae, impetu demum erumpunt magno, deinde iniqua per si solutione, ex robustitate matutitas impeditur: in mitibus vero, quia minor copia, exactius opus expeditur. Praeterea agricolationis ars superuacua tollit omnia,sic arbores fiunt spiratiores, & rariores faciliusq; admittitur aer: &stercore adhibito fiunt laxiores, &humidiores, ob id succos suos non ad compactam eorum densitatem absorisbent, ut ferae; sed amotis interceptoribus ad exactam fructificationem impertiunt. Haee Theophrastus: sed ego adderem, quod in agrestium partu est etianum tempestas ace hiuscula, mitiu vero clementiori tempore aerem habent fautorem, & coadministrum
Inseris arboribus semest&lignum exactum erat ad speciei propagationem ,in mitibus
96쪽
uero Agriculturae opera: scilicet solsone, stercoratione, & irrigatione pulpa ad homilnum esum sit esculentior. Vindicatur succus ab arbore ob proprium alimentis, ' a pupa, & semine intus, sed primum ab arbore exugitur,& ob id ubi arbor succulenta, fru'ctus pauciores sunt, tantum subtrahitur, subripiturq; fructibus, quantum accedit arrihori: duo reliqua, scilicet semen, & fructus aduersantur inter se,si lusuriat nucleu s,pulpa fit macilentior, ubere pulpa, semen fit strigosus , Scastigatur excrescentis ossis magnitudo: Mutuus est responsus damni di accessionis. Alia ratio est. Arbores cultu est minari,& scemellas foecundiores esse: fiunt enim cultura laxiores, per quarum meatus succus uberius hauritur, modificaturq; eiusmodi succus ab ipso plantae calore, ab arte aucto, ne luxuriet. Culturae officia est, inquit Aristoteles Problematum libro, ut concoquat , reddatq; ciscax alimentum, quo genus mite, urbanumq: fructuum consistit. Qua igitur mitigatione, insormationeq; huiusmodi creatur, haec urbani vcicabulo significamus, eo quod quasi solertia hominis educata, eruditaque meliora evadunt. Consant & urbana succo minus acri & vehementi. Fructus molliores, dulciores, ct sapidiores cultura fiunt, ct mutantur sapore, odore, colore, & magnitudine, idq; ex alimento, abeuntq; cultu ex sylvestribus in urbana. Lignum acinorum punicae adimitur fi mo suillo , & aqoatio eas dulcorat. Sic urina, pellium strigmentis, &sordibus myrto congestis, quum germina prosiliunt, tructus sine interiori nucleo redditur. Demitur& amygdalae amaror simi acrimonia. Sale excitur, & educitur plantae asperitas. Et se
uentis aquae aspersu meliorescunt malus verna, & myrtus. Cucumerum semina lacte, vel melicrato macerata, succi dulcedinem conciliat. Olera deton is superuacuis meliorescunt, dulcescunt, di tenerescunt quia radices rQbustiores hau seu alimenti vegetantur' tollitur acredo Calida aqua si rigetur ocymum uitius prostite salsis quoq; aquis est, ibitis brassicae & palmae, tollitur innata brassicae amaritudo &asperitas palmae,&pro υtraq; dulcedo subit. Conciliatur ex fossione fructus magnitudo, sapor, di suauiatas: nam iuglandi,&amygdalo cortices , coria,&testae, quae 1unt extima munimenta, iratiora,& faciliora fiunt,& nuclei maiores,quippe alimenti copia humescunt arbores,& pulpam augent fructus, es acquirit arbor robur,& fructus bonitate Sed fructus igna uius halant, & dulcibus nulli odores, & eo minus, quo dulciores sentiuntur. Mala dulcia odorem minime remittunt: nam succus dulcis crassor, &terrestrior est, quum si uctibus fuerit ad inistus, odor autem humore tenuiori, sicciori, prospiratuq; facili con- fatur: sic dulce pertinacius esse censetur, quam ut tenuem possit auram in nares expirare. Saporis dulcedo ea crassescente fit succo: nam senescente fructu, & Sole ferue faciente dulcior etficitur, crassantur fructus exempta aquosa parte, &saporis coetio non consummatur, nisi ad plenum excocium sit. Seὸ odor, ut diqimus, non nisi prima coctione fit, ut ad plenum coctum non siti ob id excoctus iam succus pauciorem halitum, & auram potest eructare, tunc enim minus odoris eiectabitur, quumq coctucrassor exultat,dulcedinem sensui gratam usurpabit, urbanum, quod periectiorem adipiscatur concoctionem, alimentoq; saturetur, succos ad dulcedinem vertit, sed odoris ignauiam & hebetudinem colligit: etenim humor se largius admittens, odorem obtudit, es eius habetat acrimoniam, quum enim siccum carni permissum gerat . praeterea quae largu e&hibent Odorem, mollitiem nullam gustui repraesentat, urbana omnia quumollia sint, ualidius odorare non possunt. Sed vires videamus. Excultus aeter siccior& tenuior redditur, quia deletis arboribus Solis ardorem excipit,& flatibus undiq; persatur. Sunt etiam calidiora mitia feris, ex ficus succo lac contrahitur,caprifiei vero mi Dime, aut praue, maiorem ergo vim habent mitia Averro es etiam in suis Colliget art.
Quae nascuntur in viridatiis plus habent humiditatis, ut sciae nascentes in hortis Vnde ut sylvestria erant mitibus tui generis frigidiora, sicciorau; , sic erunt mitia feris calidiora, humidioraq; sui generis. Hebetioris virtutis sunt, quia maiora sunt, bliteu virum vocabat coni suum, quum magni corporis, di imbecillis foret. Disimus in
97쪽
Physiognomon icis, magnos viros minus robustos esse,& contraria causam in praecedEti habuimus. Rapu letu astu, & crassu optare scribit Cato, lumella putre,solutis plutaribus arationibus subactu, di riguu D si tali solo non seratur, mutari in brassica, eκ Ga leno calidu & humidu est. Napus pingui & soluto, nec duro nascitur, alio loco degene rat in rapu, Unde pluribus arationibus subactu,& largiore stercore satiat B desderat eu Columella.Galenus calidi tale, es multa excremetitia humiditate pollere dixit. Euglossui ingui, luto, humido, Ssubacto solo nascitu inex Galeno calidu & humidii. Aspara tiiocti subadt cratium,1 humidii expostulare Cato scripsi,&Palladiu ς Avicena calidu,
ae humidis dicit Malua pingui solo & humido gaudet litamine es Palladio,solu,in quo
seritur,pingue facit, cti Plinio: calida, aqueaq; esse scribunt. C pa terra pinguem, vel, menter lubacta, irriguam, & stercorata quaesit ex Columellai Avicenna calida cum superficialia humiditate dixit Carduus eande terra ex palladio postulat: calidus inclinas ad humiditate est ex riui centia sequuntur animalia domestica, quoru forma, & vires ex contrariis iudicamus, ut deplantisfecimus. Vrbanorii animal tu aspectus nobilior, hilariorq;, mollibus pilis etitensis, sericeis, ueluti lanugineis. Caro pinguis, mollis S delicata, ubi nec nerui, vel Vena appareant. Vnguesct ossa parua, color rubeus, hilaris, oculi charopi. Multis ara sunt. Caro dulcis&sapida. Vis in operado es eta. Sui generis calidiora, humidioraq;. sus domesticu animal, carnes ontimas omni u carnium habet, prestant quae non multum pingues sunt, facillime concoctu,&suauisms. Calid sunt, humi is,excrementitieq Caprς carnes solicae sunt, dulces, ct temperatie cestatis tempore ex Hippocrate. De reliquis eadem, quae clarissima sunt. PLANTAS, E MI ALIA RVM P LANTA IVM SIM ILITUDI
nos 'ohaese resinor , similes vir Inposidere. p. XXXVIIII.
X plantarum partium iacie Vires nancisci docuimus, sequitur ergo ex his, ut quae alterius effgiei similis fuerit, & viribus quoq; par, ut altera
alterius loco cedat, quas Medici vicarias, vel succedaneas vocant Ex his agis veritas elucescit eorum, quae diximus. Nec solum ex pariatium similitudine compares virtutes cognoscuntur , sed odoris, coloris,fructificandi modi,florescendi, crescendiq;. Sapores omittimus, quum satis, superq; ab alijs tractatum sit. Diximus in humana physiognomonia, qui ulteri similis erit, di in moribus similem esse, idem de herbis pronuntiamus, quod in iusdem generis herbis facile est videre, quod eiusdem sunt virtutis, & quanto maris inter se affinitantur, tanto plus virtutes consimiles, ct quanto minu , plus longe dista butit. A foliis incipiemus. Rubia asperos habet caules, per interualla orbiculato solio
1 tim ambitu, asperitate vestrum tenaci, apering in totum smilis. Aduersus serpentum morsus folio tum succus auxiliatur. Hypericum,ascyrum, andros aemum,&coris, adeo anter se umitis sunt, ut dii criminis i ia, aut mi intersi, ut una nota, caeterae latere n queant, digitis contrectate sanguineum succum fundunt. Ad eadem fere pnrstant,adiichiadi eos, ambustos vulnera, & biliosa excrementa pellendo Meo, & anetho neutiquam dispar facies,ut ex irequenti in eas intuendi coniuetudine vis internoscas Vrine discultati, & torna imbus medentur, & inflationes discutiunt. Anethum adeo taniculum mnatatur, ut pius colligentes fallat , nisi gustum, Sodoratum consulant Lacte replent ubera, menses sedant, & urinam cient. Acoro, & iridi eadem facies: ambo escaleiaciunt, torminabus, conuulsis, lienosis medentur,serpentum ictibus,& muliebribus siseelibus inuicem apponuntur. Odoratus iuncus in odoro persimilis. Vim ciuiads utinae terq; retinrt, menses petiit, caput aggravat, antidotis admiscetur, &sanguinem
ieileientibus subuenit. Dactamno tanta pulegij cfigies est, ut aliquibus sylvestre pulchium dicatur. Prassiat ad omniabad quae satiuum pulegium. Satureia thymo similis: utilitate,
98쪽
litate, & facultate non diuersa: si consimili modo sumptitetur. Abunde expri mit sol tu
fores,& faciem teucrium trissaginis, ut qui minus eas norint, vernacule omnes no nomine chamedris vocent lienosis & aduersius venena Valent. Nasturtium : api, ta et ucae facie & viribus assinet alopecijs medentur, lieni, leprae impetigini & all)s .anter iub em,filiculam, & dryopterim multiplex, & concors parilitas, quasi ex eadem ramitti . latas tineas excutit soli s,& recentia solia in oleribus cocta manduntur, ut ventrem emolliant:mulo medici equis dryopterim deuoradam dant aduersus intestinorum Vermes,&praecipue siliculae vis ad soluendam aluum. Abrotoni sceminae facies omnino seriphio quadrare uidetur,mutua collatione Dioscoridis: ijsdem fere pollent viribus: Ieriphium interaneorum animalia in easq; enecat,& Galenus eadem praestare poste abrotonum scribit, quum sua amaritudine lumbricos interimat. sycomorus ancipitis natura formae,ex ficu & moro mista arbor, utriusq; retinens arboris facultates. Sycomori fructus stomacho an uersantur, succus illinitur contra serpentum morsus,discutit collectiones coctioni repugnantes. Morus stomacho inutilis, valet ad phalangiorum morsus, tubercula discutit. Sycomori succus vulnera conglutinat , & emollit Ficus stomacum Ledunt, lac illitum duritias discutit, parotidas & furunculos emollit,uenenatoruictibus, conglutinat vulnera & carne replet,oras committit, non secus atq; emplastra, que vulneribus cruetis inijciuntur sic de scorodropa ,Σeopiro di aliis dicendum Et ex confusis quercus & ilicis naturis Theophrastus quasi suberiquercum dixit, Pi no,pinastro,picea ,sarici, bieti,non alia facies &natura,tam ipse,quam earu resina . Inter lentiscos & terebinthos arcta similitudo, ut non facie absimiles planta ,sc similibus pollent viribus ex Dioscoride, idemq; earum resnae eodem parate modo,& sumptae operantur Sabina multam cum cupresso similitudiuem sortita est: carbuculis, & vrinis medetur. Iuniperi, di cedri non dispar serma, &praecipue in baccis: ad amolienda venenorum animalium nocumenta, tussi, leprosis, ruptis, &conuulsis auxiliantur. Fr dii nus & dictamnum album solia similia ferunt, pollent aduersus serpentum ictus, & laethalia venena. Quaercus,Graecorum fagus, esculus, & ilex non solum consimiles,sed cognatos fructus proferunt, & consimile munus obeunt .Ledum & cisthus similes, &ijs de effectibus pollentes. Siliqua, & casia cognatae: alium soluunt, & vrinam mouent. Smilax aspera valdequam imitatur aspectu & loris longius subter humum excuren tibus salsaparillam, ut fere a multis eade opinata,& vires neutiqua dispares. Aronis nil omnino seclamant a dragontii foliis,radix semen,& solia eiusdem commodi comperta. Phyli. tea foliis leae: ad ea utilis, ad quae oleaster,ut altera alterius vicaria succedat,cum adustione est opus. Idem de alijs dicendu , ne longius sermo protrahatur. PLANTAE sIMILIT EI ODORATAE E ARVN DE M YArrum compotessiant. Cap. X X XX.
MῆIC etiam si eundem odorem referunt, D easdem vires retinebit ni Vn Mn-de s qui sunt, qui es odoribus vires nancisci negent, aperte mentia
Itu tur Exempla aliqua afferemus, ut ijs edoctus Phytopta,ex se alia conisi elat. Tedoaria citri odorem refert, eiusdem fructus facultatum c5i pos,subuenit cordi & contra venena valet ex Avicenna. Melisaci trago dicta ex citrij odore: serpentum & scorpionum uenenis resimi,pe illentes febres bilim sanat,&confert cordi.Ocymum citratu dictu,quos cortice citri mali redoleat, ab eo nullatenus distat & odore esimiae fragrantiae & cordi amabili re unde datur utiliter deuoradis,ut languidos spiritus reuocet animo lapsis. Garyophvlli flores omni u speciosissimi ,sic vocati, quod cu garyophyllis exoticis habeat odoris cognatione,ac nonnullam caliculorum cum antophyllis similitudinem, aduerius vestiferos aitectus eos miscent in antidotis, mirifice etiam commendatur comitialibus
99쪽
& alijs, quibus antophylli valent. Oci mi genus est, quod garybphylli fragrantiam h
lat Dryophyllatum o mum vocat. Est Saliud apud nos , cuius folia, plantaq; Odore parvoph3 lli cum citrio confusa iucunditate: olfactu cor,& caput roborat , cardiacis affectibus succurrit, animique incerotem in hilaritatem conuertit . Est herba, cuius radix
exim ij gaiyoph; Iorum odoris: neminem latet: quippe garyopthylli 3 uitatem halat.
vulgo garyophyllata dieta e eiusdem facultates assecuras nullii dubium est,. ic& alia eius genera. schoenanthos manib confricarus rostra praerogas tua fragrantiaq; dui notust sangui ni rei cientibus prodest Casa quo , quae Zieti v alii Odorem reia fert: ad eadem, qCae iuncus prauat, ide&l Oe peetiue depurganulo Tapiti. Dixodciatis gratiam non insalubres fabricant, alabrastros, Rratides ,&eaetera id genus. Sant ;lum album rosarum odore fragrata ad capitis dolorem , cordis laetitiam & palpitatiounem valet. Bacchari exi mia fragranti e gratia cinnamo meae rassicis: vetivam cito rem strua pellit, contra serpentum morsiis voltissime da ripartus xxtrahit: unguetis praecio sis inseritur,oculorum viti s prastant; in perusinardum odore Moulae ueta IIinam cinde calculis medeturό antidotismiscetur, vulvae uti Nin aquae incin cuti valet 1. Aiarum uasedi odore, quod & alijiyluestre nardsi appellant:riatiae ct hydruplata aegillatus es A M sue ad iocinoris in fartu subeuntihus cutem aquis ; destile fiffutauitrus exhibet u
Phu aliqui sylvestre nardurari,aearint quod cum quadam gi rate nardear sua Matim spirete antidotis admiscetat, & vritiamur inuet. Lavandulae nasciae aroniaticaegrettiae & spicae fragrantis plusculum inest namiciribtis nona esse iecedit.xentUculti ioiaborat, &iecur ab infattu41 erat , 4yr his dic apropter 1uauo aeritiasn quandam myn rhae resipientem,cit mestrua,&partustata equapiosuit lachryma myrrhadimilis,Ne diphrastus in totum myrrliam esse existimavit,Dioscorides smyaviora ocat odore meqbcato cum quadam suauitate tu ad , atri, myn hae s pure , ut alietum altarius locincedati tussi, orthopnoicis medetur, partus extrahit, vulnera glutiva menses &secinidas pellit, & contra sebres valet. Ha therae radix, cum siccata est; viniam olet: in potu data ,seras mitigat, Scicures redditi illi tu quos; tetra ulcera mulcetu6Ambrosa tace. munculos proselet, Odore vinosis, suaui illitu humores reprimit, qui in aliqua parte incumbuerint, ct astringit, ut vinum,moirtiluauem odorem spirat, Cappadoces ambrosiam vocant, etiam ab odore vini: orthopnoeas mulcet. Amomum odore origani est: a venenosis animalibus demotas conuenit. Dieiamnum olet pulegium , quare ab
aliquibus sylvestre pulegium dicitur, pulegio simile praestat omnia, quae satius m pule .pium, sed discacius mulid i Alterum est dictamnum foths sisymbri j ,odor solio ruinter
sisymbrium di saluium iucundiis mus: defunctos, partus ei j iii uenenatorum ictibus, auxiliatur, vis aluia. Scordion folijs pullulat tetrum aliij odorem subolentibus: vrinascit,contra viperarum ictus, ad veterem tussim & ad menses valet miliaria tredioso odo. re&sapore allium refert,unde indeptum nomen vites ut allio,sed non adeo vehemen tes . Nastrutium sinapi,&erucae a simile alopecijs medetur, lieni, leprae, &impetigi Di, & alijs medetur. iberis retia eradices nastumo similes, &odore:coxendicibus uti- Iissime illinuntur Xanthium Odore natiuitati imitatur raptissime tumoribus imponitur: nam nasturtiuna tumores,&collectiones discutit Chamspithys odore pinum imitatur: urina dissicultati, iocinoris, renu viiijs , sto: uehi, es 1 etpen tibus xlceribus auxiliatur. Hypericum semine re ing odorem imitatur,ob id aliqui, chamaepitli1 n appellat ut uri-Dam mouet, ambusta sanat. Ascyrum fructu resinosu, hyperico non absimilii ischia3ibus,&ambustis medetur. Androsami conar tri lares noli, modo rem reddunt: ambustis etiam &ischia dicis prosunt Trifolium alphallion fulta recentia habet: quoru odor rutae,adulta bituminis: comitialibus pleuriticis, vulus viiijs, &serpetum morsibus fert opem,&purgationes cit: ut ruta urinam mouet , lethalivmedicamentorum antidotu, Iaterum doloribus, vulvae strangulatu, comitialibus,mestrua mouet, intificaces serpentium vitus reddit Pimpinella commendatur melonis,& cucumetis Odore, reuocato Iiactus,
100쪽
sectus, quem animus deliquerit. Alsine cum teritur odorem cucumeris reddit: vini refrigerandi habet, oculorum iussammationibus subuenit. Sic nepeta ratu puleg louore aemulatur. Dictamni tertii generis soliis inhin odor inter stymbriu 't salutasucundiis musci thymia, serpyllon thymbra,M5ge suauissimus ampsucus odore expirat e Uae artemisia minor odore sampsuci refert, trifoliu eruca subolet, & aliaq; quae pIget i eNI re. V O Moto UERA p L ANTA IVM N Tu LIA VESTIG A. da, perdisendaq; erist. Cap. XX XXI. απα προς- AM affatim demonstrasse opinamur quomodo planim ex natalibus locis manifestas qualitates hauriant, & animalia,& quomodo Itidem
Us ees earum efigiatura pernosci possent. Idemq; in humana physiognomonia dicebamus, homines ex regionibus mores sortiri. Sed dissi cultas, quae in homine exoriebatur, eadem plantis contingere vide--: uam si homo ubi nasci tu ibi semp* permaneret, f3cile mores &qualitates illius istico per irascerentur, sin quia nuficia uenim ς illuc peruagatur & petuarias re ones cum aliss gentibus permiscerit, , ex corrupto permisto serrime, variae & mistae hominum qualitates variantur, ti adulterantur . Idem & deplantis dicendum, nam sit, laniabbis coeli, teriae missura oriuntur, ibitim per permanerent, nec ab earum locis dimouerentur, facile manifestae earum proprietatis δ' scerentur, Sed quia es uersis in Iocis de plan tae,& semina deseruntur, es his figurarum, & qualitatum confusio, & adnit alio nascitur Haec equidem Vari istine declarat Theophr1stus. Loca sibi quaeq; accommoda vendicant actores, non solum illae , quas operos6, α peculiari habitu natura creauit; sed quae communi, vulsariq; discritini ne habentur,quippe quum aliae sitientes a lament tractus, filiae humidos, aliae hybernos cupiant, aliae Soli expositos, & aliae opacis a vento ociosis,aliae apertis gaudeant,& aliz palustribus, alis
montosis laetentur, ut diuidere authores consueuerunt. Sed folle non semper eadem appetunt loca nec una de causa: . sed varia quadam ratione, quaqua naturae cognatio ne quoq; ad locum proprium ducitur, quemadmodum ea quae sua sponte proueniunt. Spontaneus autem exortus expressus naturam ostendit: siquide' ex eisdem Renera
tiones, , nutritiori eg; & singulorum diuiso nes agantur, necesse illi uidelicet calidita
te friaiditate, siccitate, humiditate. Quarunt etenim omnia , quae sibi proti temperamento commoda forent. Addo quod & smiles locum exigant sitnilem, di dissimiles dissimilem, quis scilicet naturae aliqua diuersitas adesi , & cetera. Haru optime plantatu
Phytoptam consulium esse debere vera plantarum natalia callere iubemus,nam non illico, quum tuebitur plantam secus aqua, aut fluenta natam aquae alumnam, aut pa Iustrem plantam illam iudicare debet, &exinde humidam esset nec qua euuq uper montis vertices viderit, ficos dicat, nam faeis e montana planta casu, vel arte uxta
aquas sta & concipere, & viuere, & fructificate poterit, & sic palustreis in montibus Plantam enim ex calida rona delatam, blanditiis, aliisq; illecebris etiam apud nos viuere posse cogimus. Multa su ni Rome sata &delata peregrina, sed semper paulatim defecerunt, & ad sua loca redersa sunt. Ses frequenti inspectione attendere deber, obseruareque quali sol O, coelo, situ, cultu nasci solita fit,& uiuere, & cum id diutius obseruauerit,tunc sine dubio pronunciare poterit qualis loci sititi quilina. Mustum ad ideo tis erre possunt histoliae Theopnrasti , principis in describenda plantarum hiltoria, desti de Dioscoridis, qui fere omnia ab eo transcripsit,& quae nouerit,' Quae ignorati rit inde alios Agriculturae,&plantarum scriptores: idq; potius in sylvestribus heibis,
disponte nascentibus attendendum, quam dome icis , nam illi mitius fallunt, &iun pliciores. Vrbanae saepe habitum, & formam mentiuntur ubi haec omnia consideraum rit, tunc poterit sententiam proferre.