장음표시 사용
71쪽
quiuis a uero abduci allisi; potest; recte igitur si
omnibus in rebus temeritas, ignoratioque uitiosa est,ab his ea quae tollit haec uirtus nominata est.
Sed Epicurum fortas Re quispiam proferet, qui olus
ex omnibus philosiophis totam hanc artem , ut ad philosophandum inutilem,contempsit, irrisit: at idem suae temeritatis , O ignorantiae grauissimas poenas dedit, nam et in dicendo nulla ratione duis
ctus frequentissime lapsius est ; sententias illas
tueri uoluit,qua tion si um falsae fiunt, sita O m xime omniumdetestabiles: diuinam enim prouidentiam e rebus humanis sustulit; summum bonum in uoluptate possit: adeo Logi disciplina
contemptus hunc hominem transuerjum egit. Medicina autem Logicum disciplinam perutilem esse, eo tans est omnium sententia; quam O admirabilis uir Galenus, diuinus Platograuissimi tepes confirmant. Galenus enim in libro de constia tutione artis medice, Necessarium esse inquit medico aliquam methodum, qua uerum aDdo disicernat,didicisse; neq; enim ad eorum inuentionem, quae inquirenda proponuntur, satis fuerit, veritatis desiderio teneri, nicti etiam uiam aliquam eam inueniendi expeditam habeat; oportet issuper eam methodum ita agidua exercitatione tritam habere,ut non modo norit,sed uti etiam ualeat. Alibi etiam inquit: Medicum exerceri oportet, in i methodis Logicis,ad quas nunqua hortari desino , quasq; in demonstrationum commentarijs tradidi.
72쪽
malo autem in Naedro eum artes omnes nobiles inquit dialectica exercitatione indigere, id potiss-
mum rhetoricae,ac medicae artis exemplo declarat.
quamobrem non inepte sensit Faventinus ille, qui cauendum esse dixit a medico Logices imperito. In sacris autem literis Logicam di iplinam magnam habere usium, Diuus Augustinus, O Diuus Hiero mus Locupletisi i siunt tenes. Alter enim in libro de doctrina Christiana,imam,inquit, ad omnia genera quaenionum, qus in literis sacris sunt, penetranda, O dissoluenda plurimum ualere: O alibi , Mentia cinquit conclusionum, Odiuisionum, plurimum lectorem scripturarum adiuuat tantum absit error, quo uidentur homines sbi ipsam beata uitae ueritatem didicise, cum ista didicerint. Hieronymus autem in commentariis in Eetechielem; Vere cinquit quicquid in secula. peruersorum dogmatnm est, quicquid ad terrenam scientiam pertinet, O putatur esse robustum , hoe dialectica arte subuertitur, O DIlar incendi, in cineres fauillasq; dissoluitur, ut probetur nihili, quod putabatur esse firmismum. Verum o iu-τlprudentia Logicae arais adiumento indiget: cara enim in hae,non minus quam in alijs, O docere , O di putare oporteat, Logicam disciplinam hi rescientiae, non minus quam alijs, usui esse necesse est: idque M. Fabius libro duodecimo suari institutionum his uerbis comprobat. Quaestio iuris omnis aut uerborum proprietate, aut aequi diJa-
73쪽
tatione, aut uoluntatis coniectura continet uriquo rum pars ad rationalem,pars ad moralem tractatum redundat: ergo natura permista est omnibus
istis oratis,quae quidem oratio est uere: nam ignara quidem huiusice doctrinae loquaritas erret necesse est,ut quae uel nullos, vel salos ducet habeat. Haec ille. uubdsi uerum est, ut audio, iuris doctrinam confusam adhuc esse, O perturbatam, in hac etiam magis, quam in alijs Logica 'disciplina erit requirenda, nempe ad eam excolendam, O in methodum redigendam. quai si quis huc facultate probe inni uctuρ, O ornatus , in iuris etiam scientia siummus existat, eximium certe quippiam, O praeclarum escere poterit. quod quidem, O Gulielmus Ludaeus in suis commentari,s in pandectas testatus est, O ςX Mario Thilio ocile cognostere possumus: qui Seruium Sulpicium ob Logicae artis peritiam caeteris omnibus in iuris sicientia excelluisse commemorat . in likro enim de ela,
ris oratoribus, Sic seqquio Brute existimo kiuris ciuilis magnum usum, O apud S Mam, oe apud multor fui se,quem in hoc uno, quod nunquam efffecisset ipsius iuris sicientia,nisi eam praeterea dididicisset artem, quae docet rem uniuersam tribuere in partes, latentem explicare definiendo, ob curam explanare interpretando, postremo habere regulam,qua uera, ct sal a rudicarentur, O quae quibus propositis esent, quaeque non essent consequen
74쪽
maximam, si lucem ad ea,quae cons e ab alijs aut respondebantur,aut agebantur. Haec de Sulpicio M. Cicero. Ouamobrem Logicam disciplinam ad iurisprudentiam, aliasq; praeclaras scientias omnino adhibendam esse non iniuria concludere possumus. Qui igitur ea neglecta ad studia illa fiesie conferunt, similiter faciunt, ut si quis ad pralium committendum inermis progrediatur. Haec enim Aunt arma, quibus instructi Rudiosi, ingrauioribus disciplinis, ueluti quodam militari campo pro ueritate pugnam ineuntes, non temere, imperite certantes cadunt, sed scien er, O ex arte pugnantes,errores, O discultates, quibus ueritas obsidetur, O oppugnatur, tanquam hostiles copias, profligare possunt, O uictoriam consecuti, ueluti triumphantes, ad sapientia, felicitatis arcem ea duce peruenire. Hic nos praefationis huius nostrae finem Iaciemus : iam enim qui namst Logices usus , quod oktendere institueramus , utcunque expositum es arbitramur.
76쪽
AEPENUMERO mecum ipse cogitaui, quid sit, quod cum hac tempestate plurimi doctrinarum studiys operam nauent, perpauci tamen ad eximiam illam ueterusapientiam,quam in graecis praesertim philosiopbis admiramur, propius accedant. Huius autem rei multas quidem causas afferri posse uideo: ut enim eas tantum, quae magis promptaeo expositae sunt, attingamus, complures dicent linguarum studia bonam nobis aetatis partem auferreinex turbi cs rivulis, non expuris fontibus doctrinam multos haurire,ac scientias olim maiori in honore, pretio fuisse habitas, maioremque fuisse in literarum studijs ueterum industriam, ac sedulitatem. Sed his ego aliam causam potiorem, ac ueriorem existimo; quod scilicet nunc mathematicae disciplinae ferὰ contemnantur. cum enim hae mirum in modum ingenia studioAorum era cuant, oe omnibus disiciplinis magno sint usui,atq; adiumento,cumq; a ueteribvsstudiosi ssime fuerint
excultae , nunc autem uulgo contemptae iaceant,
minime miram uideri debet, magno nos ab illis
77쪽
interuallo superari . si quis autem illud requi ar,
cur nunc homines neglectis matbematicis ad alias discis unas fest transferant, non aliam opinor Meriorem causam inueniet, quam quod earum usium non perspiciunt. Ut igitur quantum in nobis est, studiose iuuentuti comulamus,eamque ad optima rum disiciplinarum studia concitemus, mathema ticarum usum atque utilitatem hac nobis prefatione ostendere institutum est.
Vt igitur quod instituimus id commodicis, rectius prosequamur, haec primum consideranda nobis uidentur, quae nam sit mathematica scien
tia , O in quassipecies destributa. uuae sit igitur mathematica sicientia perspicuum nobis fet, si consideremus, eorum omnium, quae in rerum natura
fiunt,alia materia prorsus esse coniuncta,quoniam
sicilicet O in ipsa materia fiunt, sine ipsa intelligi nequeunt, alia uero penitus esse a materia si a- .rata. prioris quidem generis sunt plantae, O am, malia , formaeq; ac vires corporum naturalium; posterioris uero, diuinae mentes, quibus caelinium orbium motionem tribuunt Teripatetici. Inter haec autem media quaedam intercedunt, quae licet in materia simi , sine ipsa tamen perfecte cognoscuntur, ut triangulum, quadratum, circulus , aliaeq; id genus jormae. Quemadmodum autem ea quae sine materia intelligi nequeunt, ad naturalem philosiophiam pertinent,quae uero a materia
sunt omnino seiuncta,ad diuinam, ita quae sunt H-
78쪽
ter haer medii ad mathematicen referuntur. Ita quidem ex rebus subiectis quaeuam sit mathematica Meuia cognosicere possumus. Quoniam autem ex omnibus formis, quae materiam habent, Ioia quantitas sino materia intelligi potest, iccirco
mathematica disciplina quantitatem ipsam contemplatur inuus duo sunt g era, alia enim enidisiuncta,ut numerus, alia continens, ut linea, O superficies : ac continens quidem uel cum aliquare eoniah in consideratur, uel ab oluta: absolutam considerat Geometri tam planam, qua solidam, sed ei, quae fulidam contemplatur, proprium nomen noxnhiali misierunt, ac Stereometriam appellarunt . Ouae autem est alicui rei coniuncta, aut
caelista corpori, aut iis formis, qus sub ajectum
cadunt, coniuncta est, unde Astrononita, oe Opti-ce,quae Perspectiva dicitur, ortum habent. quods continens quantitas alijs praeterea rebus coniuncta mathematice considerari potest, alias etiam
huius generis scientias esse necesse est. Disiuncta
etiam quantitas uel seno c iuncta consideratur, uel abs tuta,a olutam considerat Arithmetica,
coniunctam sono Musica. Hinc itaque prodeunt nobiles illa dissiplinae, Geometria, Arithmetica, Astronomia, Perspectiva, ct Musica: quarum aliae simplices mathematica sint, alia naturalem considerationem participant f simplices quidem duae sint, Geometria, O Arithmetica, reliqua uero naturalis considerationis participes sint ,
79쪽
quantitatem enim alicui rei coniunctam contem
plantur . Cum hac ita se habeant, de simplicibus
tantum, nimirum Geometria, O Arithmetina, a
vobis in praesentia agendum eis: tum quod de his
tantum Euclides in elementis agit, tum quod simpliciter ac proprie mathematicae dicuntur; atq; illaesunt, quae tanquam inutiles uulgo negligun- μὸν : harum igitur usum multiplicem exponere iam ararediemur. Multos quidem atque praeclaros vos habent mathematicae,nam ct ipsae per se multa praestant, O ad mentias, ad morales uirtutes, O ad artes , quae triasunt animi noriri lumina, atque ornamenta,perutiles sunt. Primum enim Geometria ad dimetiendos agros conducit, unde oe nomen
sortita est. Ab Aegyptijs autem ipsam primosus
se inuentam multi memoria prodidere. Cum enim Nilus frequentibus alluvionibus agrorum termianos confunderet, ut rursus distinguerentur, hac dimetiendi disciplina fuit opus. uuae sane,praeter quotidianum usium, magnas etiam calamitates interdum propulseauit. nam O Sesostris Aeraptiorum rex, Darius Persarum, mox OPtolemsus eum secutus, simum arabicum cum Nilo perducta fossa colanxinent,ut monuimulgeometra, Aeraptum uniuersam a mari rubro, quod tribus cub iis altius comperissent, obrutum ac perditum iri. Sed tamen cum Archimedes uir ille admirabilis rasionem inuenisset, qua inundatio uitaretur , eamque
80쪽
propterea noluit, ne aditu tam opportuno patefacto prouinciam illam Persarum incursionibus exponeret . Sed σ Demetrium regem nonnulli tr
dunt cum Isbonum corinthiacum, qui Aegeum mare ab Ionio dirimit, perfodere tentaret, a geometris fuisse deterritum;qui, si id feret, magnam Pelopones partem submersum iri docuerunt. Ex hoc autem initio Geometria ad altiora deinde contemplanda progressa eLl, ita quidem ut Plato iuuinomide ipsam ridicule Geometriam appellari dixerit, quasi non nisi dimetiendis agris instruiatonam ad demonstrationes conuersa , O triangulorum, figurarum, que lineis parallelis continentur , proprietates considerat, o quomodo ad has aliae recti lineae reducantur,docet. tum oe linearuuaria sectarum,et coniunctarum, triangulorumq; potestates perquirit , O quomodo ad quadratam formam ceterae rectilineae reducantur,triadιt.p terea, ct circulorum proprietates expendit, oenarias figurarum inscriptiones, circunscriptiones. Rationum deinde, O proportionum naturam admirabilem contemplatur , sine quibus nihil om nino,aut ab arte, aut a natura recte constitutum videmus. Iam uero ad eas, qus sunt in figuris proportiones seste transfer ac uiam commonstrat, Da figura p positae sint in alias conuertendae, O quacunq; oportuerit ratione diuidenda, augenda, ac minuenda. Ad eas postea magnitudines con-