Hieronymi Cardani ... De rerum varietate, libri XVII

581쪽

s- - M. μυω. Et quod Ormino propter remitem memoriam aliquid esse eredistir, succesbu repori, 'iam1Miὲdd intensi; etiam imaginis pentenit. Nihil uero cum rare ipsa pereat, statim ut non est, tanquam nunquaba Iet, Hamadu erit. Saevissima est onmis publica mors, hi auid aliud, tibi, publi ob qums cassas. Prima,quod aiu meditatione miseros a se, ob quin figit, ut una dies anni centu uideatur inceroris centie, aeque eausas mιlues prius moriatur, i moriati C. Inde referiar. erit foratastissima. de, uincula, ta miseria, a tormeta, si accedat. Deinge pudore cu ducitur, et anteactae uita recordatione. Aceerit qu)ά integer funus moritur. Ubimὸ, recordatio infumie. quae

manat ad posteros, ut nullus nisi inimicus suis, uelit ilistrecordari. Ais haec, si mors etia absis cruciatu fu, omni.bus auem sit. inibus uerὸ etiam mors crudelior adtιen. t, hi, tanto disiicilior fit exitus. Ergo haec, o filiorum mors, quod a perpetuitatis spe nosβubtrahat , ma arma maior . sunt in himanis. Et tamen utras multi fine philosophia ae, quo animo tulerunt. Sed audi quo modo. causae p1- ο quidam humor in nobis, quem utram bilem uoca,tientiae in mus, qui cum faelut astiprema cerebri arce occupat, me tormentis, tem e statu deiicit. Hunc daenionem appellunt molli: hi eis,& patran di cit audere maximi , ad flagitia impellit. Adeo ut pleri mauima ex his qui talia perpetrat, sitror erapti , ted hac pertrinan, sceleta. da ducantur. Idem b umor ad tolemn pimorum s iciatus, rumin modum iuuat. de plures ex his non tam

digni morte sunt, qκam quis ea imat. Prisicis innien

582쪽

puniunt, ob propriam securitate, us in exemplά restra eat.Sed luntur, quo nid qui moderati sunt, a multis fugitiis certe arcentur: sed hi nihil supra uires cogitarit. ii uero boc furore agitantur, non plur bis supplici's commouentur, quam si nihil illos puti uiderent. 4ιinimo suro, re exacerbato plus irritantur. ob hoc igitur apuά multor populos ubi leuiora sani supplicia, nihil adeo immane ad

nuttitur. Et ubi pustiora supplicia, immania etiam scelera magis perpetratur. Videtur igitur utilius, sontes diuturno earcere macerare tepore enim binor dissipatur, er agnousci reur culpam, at φ panani) qua sevo mortis genere eos interficere. Sed ad philo*phiam reuertor. Hinem de igitur constitutis ternum humanae conditionis, supplicio publiaco,ersimnia faelicitate quae qualis bit, nunc dica) quaeris

tur merito,an intersit aliquid, postqua sueris, o iam no seis, qualis fueris. Nam si sis, avi per animi immortalitatem neumo dubitat quamuis sint uariae de hoc opiniones, quae in Itabris de Consolation sum recitatae. Ex Virgilii enim senatem ia uidet Iir praestare memoria malorum, ut ibi:

Porsan est haec olim meminisse itinabit. At Ausonius aliter: Sparge mero cineres, ex Odore pero Vtrum pia iste nardo. Et reliqua quae sequuntur. Sed nos nora demento stet, qi: . mria rei qrsaerimus, sed de re ipsa . Est autem qrι aestio nobi et noli sis. f lissima ex tota naturalis, quae ad felicitatem quae ex adi ili. Relici enimi immortali tute hiibetur , etiam plurim m conducit.

Nec f io dii ut in aliis drduis qtraestionibus explicandis, eassem lux Me comitabit:ιν . Sed tentabini ιs ά rcillimani quaesito urim bic : seupy nentes quod n ira uita talis fit, qualis aquila , quae faelicis ima esit inter animalia ratione cur stia, aut leporis,opiae 1nisTiMra. Bea: us Paulus dicit Ii i det trios

583쪽

DE RERUM VARIETATE,

deteriorem esse conditionem nostram brutorum animaILs nihil a mortesuperest. Igitur δει scilicitas praeterita aliis quid faceret ad beatitatem, cum palam fit hominem esse feliciorem belluis, praestaret fuisse hominem quam belluam. Sed Paulus non de omnibus hominibus uerum de seipso exsibi similibur, qui miserrima uitam ducebant ob persecutiones,sermone habet. Queare argvinentsi concludit opposies tuo. Arilioteles quoque dum in tertio Ethicorum agit de fortitudine, censet uiri fortem se debere sponte exponere

morti. Q id igitur iuuaret, βιβι besalicem nihil prodeste

Nam quod in eo actu tantum uoluptatis ob excellentiam uirtutis capiat, quanta etiam ii superuiueret centum annis non esset accepturus, non satisfacit, cum moriens protinus

nihilo 'Delicior. Quod si dicas, moriendu fore, quia vita turpis obfugam esset deterior Respondeo nos supponere

nullam esse talem necessitatem, ut in Horat: O. Coclite, vin Curtio: na de hi seu similibus Aristoteles loquitur Drafan dices, fortem mortisse exponere, quia A superuixerit, vis tam aget felicem, ob gloriam π honores ei delatotis modirietur, nubilo ei P alhs inscilicior. Igitar actuc haeret rus in

uado, cum nec una, nec altera autoratas rem hac decernat,

soluats dubitatione. Rursus ergo repetentes quaesitionem, quae non solita ad Delicitatem, sed etiam ad uirtutem, aqgloriami pertinet: ut in his ibiij, di furalia, i literarumant et a comprehendatur: quanqua ardua nimis fit baee dubitatio ex uiribitis meis impar, aggredi tamen decet. Si igitur a morte quispia alio non est beatior, nec iuuat fuisse, quid esse prodesti LGι omnino anima superest,mMna pars miseriae esi recordatio umissae, etiam praeteritae faucitatis. ιὀd si nihil interesstfuisse Hlicem, cur foelicitas tam anaxie quaeritur Et eo magis memoria post morte apud iam is

584쪽

LIBER VIII. 3.3η quasi ea vitae pars susAn no praestat fu se raclis Publicolam, tone, Antoniu,Crassism,Cicerone,Gracchu, Porciun alban Horten si, uetellum, denis Pompei Caesarer Varrone virosφ illos salicissimos,aia semper, aut maiore ex parte, s mendicantem Videtursan ita esse: sed nondwm ex his liquet quomodo' er an semper' uelut ab obitusubitb quidam existin antur esse scilices, non tam diu post: sed uelut notae ac pie iurae obliterantur paulatim remaporis diuturnitate: bc memoria ipsa Delix: an non memoariosed ipsum fuisse Hoc autemsemper.Semper enimfuit, quod aliquando fuit. u certwm esse uidetur,mbit adfra

licitatem magis condiacere uita Epicurea,quae cum fortitudine π mortis contemptu coniuncta est. Edere, bibere,iuadere mhil de morte est successibus rerum cogitare, commσdis humanis comere. A' morte autem talem fuisse praestat,

velut bucephalo cir dormeti nemoria enim latior,er pars in toto superest,praecipue m homne. Intellectus enim metanet, ais est. Sunt etiam fili; partes parentu,o ideo, fraarres, i familia, nes, o germina Filiorum autem casus o Delicitates,iri parentes redundare Mesentur, quare ex caeterorion affinium. Ies enim tam miserabile esset aut iucundum, mori in orbitate, uel forenti sobole, nisi in libpars patris esset. Auulfum igitur germen Letatur Cr afflagitur. Qyocirca cum semper maneat, etiam a fato fuisse salicem Cygloria Et num praestra. Indicio est appetitus ruraturali; in bellu is etiam, ut pro flijsse morti exponant, Iloriae nometrunqua cupidae simi. I laturale igitur de deriuriis frustrari nequeat,oportet aliquid esse quod fueris. Inlud etiam facit, Ao2 qui fuit,nἴ amplius futurus es: quasi fuisse aliquid et tum sit, cum non ser . Ideo er illud cessat, uod risu amplius non est, nihil st, nes bonum fit Ii , aliquod,

585쪽

2 DE RERUM VARIETATE, aliqlio neque malum: est enim aliquid in coniunctis. Nee ob iura est haec participatio in plantis a uilibus animali bus, quoi omma untam sint: in hominibus autem, quamuis obscurior fit, ob perfectione est tamen. Videtur etiam alia quid esse benignius, tuandoquidesemel tantu fueris, fasi. cem fuisbe, di illustrem potius quam abiectu er infatice: Ex

homine melius quam scarabeum. Propter hac omnra, etias cefuisse praestat Anubiisuperesset. Inde illa facta foratifimor: regum, praecipue Alexandri Magni, Caesari edi aliora.At nune ut dicti si est) mi esse ius manet. Multipficiter igitur beatu fuisse iuuat. Et cu no sis, quod esse posis, Melle quod Se possis,t aquamsummu bonum: hoc aute lex praeliat. Quadrupliciter igitur foetices bimus: fide firma futuris culi sobole firma beata uita, ais gloria rem gestaris

edit sapientiae: haec autem bifariam nos salices reddit, cymemoria apud homines, o conscientia cognitionis. Vide, tur autem o hoc naturalis affectus indicare: nam quili,

bet optat se potius fuisse Atticum,quam seruum,qui in crucem actus fuerit Nemo autem optat magis fuisse bucepha. Ium, quam leporem. Vt non solum fuisse felicem, etia cum nons praestare constet sed a in cognition ratime fataticitatem esse constitutam. Saulem his qui nitam beatam agere sudent istud necessarii scitu, quod diximus: scilicet, praestare vitam, praeteritas actiones bonus fuisse. Num finihil omnino

fit discriminis, uolutati opera danda esset. Hoc enim tanesta habemus, quo fruimur. At uerb est: ideo uirtutis opera exercenda. mrtiatis enim opus, post qua peractum est, aseratio luptate animi: corporis aut e uoluptas, tristitia. Ergo ex his fatis constat hanc nostra uitam mhil habere comne cu

586쪽

e , o imbrae fomesu. 4raobre et salicitas nostra, eodemodo nihil est prope. Constat auresollicitas primo quidem Foelietias iuuenta, o sanitate firma, cum decore corporis. Circa aut ἔ quibus fortunae tana,nest pauper: sed nes ualde diues: nam doti constet. mus er Smtiae, ad meta hominis se debent. Si quidem di, nitiae miliae sunt, ut triremis magna cu paucis epibatis, si enim non culio diatur, pereum: o homo de fidis πβulii nomensabit. Si autem coto diu aEhibeas, quis cujstodiet ipsoreus obsutillicus, medicus, dispensator, cocus, mercator, aduocatus, ancillae, omnes sura iamr. Itaque nulla est maior pana, piam uere te seruare, quod seruari uix potessi. Hoc aua

tem,sunt Cpes magnae Praenerea cum rarotas, nullus perus

se habet quam dines. Medici proferunt morbum: haeres indisdiatur c sub ridentis persona,morte tibi optat si optimus C. ι malus, etiam accelerat. Nec flh praediuitis,inodo maugni bini uolunt quicqua melius patri cateris haeredib. Sint ij partii, tunc maxime follicitus est pater, quomodo si mo, Matur illos tui os possit relinquere. Ergo diues fit, sed non admodsi veru pro familiae qualitate. In regione felici, sub Rege potente aut constanti republica, eg antiqua supellea et ile atque domo parata. A cos habeat paucos o bonos, ipse uero nulla respersus infamia . Sciens quae ad deliciat pertinent Niseilaute cogitans,nis praesens:acetia circuitu iud sola minuta quibus in dies utatur. In his ergo solis elue scit quaeda beatitudo humana per i pus, maior aliquanato indolentia Epicureoru .iniae tunto diutatis protrahitur, quo hominis uita inebitis fuerit instituta ais fortunata.

Mi o aliud gentis Delicitatis adulterinae, velut scabiei FoesIeItas

prurientis, o uindi Atarn quarentis,c amantis, quod in adulterina.

Haitiarum acquisiicne constat clim enim aliquid ueheti

587쪽

DE RERUM VARIETATE, cum tamen set miserrimi in labore, ubi voluptas abest, sopere non fecundum uirtute: cum omnes fateantur, feliciatatem humanam m alterutro horum esse constitutam.

scelus Melas ureb οἱ mali ingentis perpetratio, propterspem quid. fitturi boni. Si uero abfpspe, amentia est. Viri s qui narragna perpetrant mala,atra bile aguntur, quamobrem a Darere uidetur, v quae faciunt,parati sunt pati.In stultis quirilem c haereticis,hoc perspicuum est: at insceleratis nouo ηistoria quidem,sed inustuto exemplo nuper apparuit. Queidam Ui R. enim cum principem nostru Gon ga prodere vellet, a bositu in manus tradere, ubi caperetur: multi e confodit uulneribussed diligentia militu seruatus ne occideretur, impetrauit ab ηs,cum ad principem equo hi dens duceretur,ut quod frigeret, palita uultui obducerent. Quo fesso, dentiabus lingua praeciden fungumis copia mortem asciuit: sibi non sol sim moriendo cauens,ne proderet complices, sed eati s nolens superfuisset. Non est ergo ut tartum de morare ultro appetenda glorientur antiqui, cum v nostra aetasseva mracula π maiora referat. Is igitur scelestus fuit, qui spe praniij aggressus est tantu scelus. Ferus ex inbua manus cogitatione flagit 3: inde in se impius manu, nec mianus meditatione facinoris, demum perpetratione: ut nulla

sit immanior bellua. Sed qui absis spe bona ista audent, naiam scelerati,sed amentes solὐm ac stulti sunt: otim atri a mentes a scelerari. Quamobrem hi quidem graui poena digni sunt: illi,ad si Anmum si Iici morae. Nec huc quidem ob facinus, sed ne alios laedant,ant causam praebeant ualuta stultitia, facinora perpetrandi. Atque haec de hominii

delaneho- affetabus, quae ex anima ortum habent. Lae opera Exeorpore uerb initium ducunt, ab humore quodum

μὴ irabilia, pisea est,ngumis: ais hic ecdem follet ex quibus etiam

erit ο

588쪽

LIBER VIII. offsritur,merus,cogitationes, superstitiones,laitima abores: ex omnibus autem his etia oritur. Sed idem praeter baecfa,cit tolerantiam cruciatusi, futura praeuidere:quod etiam

testatur Aristoteles Sed damones illis videntur,s illudi ab his se existimant. Sani uiuunt, quoniam hwmor ille cum frigidus bit siccus,omnem putredinem prohibet. Solum contingunt bis quartanae,a macilenti sunt.Miru est quanotum habeant in tormentis patientiam, ut Spra natura retvideatur. Quod si cum hoc auderet,essentyrenuissisi mi.

lites.Sed ut actini, longe plus perferunt uerberum a crucias

rus, quam si adversus lupos depugnarent: ita illi dictu mi. rum animosi sunt ad perferendam mala a iniurias' ad iniferendsi autem,t idissimi nisi atra fuerit bilis,aut melana situ ferueat. Admiratione uero digna sunt, quae ex te tuanio per hunc modum coimgunt.Som,asuperstitio,Lemones, contemptus tormetorum mortis deficerium, solitudo, futurorum diuinatio, obsitrata opinio, conliantia naturae aduersus nocentia, ut serpentum ictu uenena,vigiliae . Indi famiae enim pars,homnem a tota ptultitia redimit Naturauliter igitur ieiunium o diuturna cogitatio ad mortis conatemptum adueri perferenda,bomne praeparant. Queti: nimo π tales cum plurimura ab humana natura recedant, odore corporis, seras quibus exponuntur quavis famelicas, norinunqua arcent.Sed hoc nec in Ommb.nec pluribus, netque semper. Tales etiam pleruns, i non Mi pereant, diutissime uiuunt sibi in eo uitae genere ut uidetur) felsior. initibusa uero scientiarκ initia quaeda, O linguarum alieonarisi notitia uel sponte, tues etiam exigua adiecta indotria accessit Quic Edautesupra haec est,ex Deo est. Gadiuuuantur aute in illit,ita ut nes ex hoc solo,nec ex illo, sed Melat cum de Liuincti e loquem exponemul. Natura

589쪽

DE RERUM VARIETATE, Modus quo emmhmana,α corpore afficitur ο αυgibus ac Deluquis euehi dἴnibus, ab eo pio dexterith aduenit. Quod uerb leget ut ad po- a consuetudine constat,uIolen tu quid habet, magis motentiam. ribus agitur,mdIyl.Res enun humana,motu perpetuo cref uni spote uero decidunt, ob alienos motus. Propterea uia deas stultos ta imperitos optimis praeferri quoniam uulgus

motui cedit, ut ligna securi Imperitum enim si uulgus, eromue insens eciali uiolentiae. Vulgi autem opimo, famet est amae cedunt potentiores,nihilo uulgo sapientiores,sed in maioribus causis, habiti Deliciores. Videtur igitur inhumanis plus esse ad ostentationem v infinitum nugarum

cc fabula um,cliuini autem paris,aut mhil: tot uerba inama, merus, spes cogitationes ais facit a. pro eessus Verum natura haec no folum fecundum regioner, ut adr, an, hu- mediu fertur, perficitur: sed , in unoquos genere o genrti, anarum. te, succcssu temporu,quasi metuis mixta. Vt uero ad pura mum peruenerit,rArsura decidit. Et ob id, filii sapisntfu, moram: naui uidentur, quia iam mixtio adsimmu subtillitatis peruenit: itur infirmi hiunt corpore,ais ideo etiamam ram am, ut Osensum est,amma operationes corporascariuntur. Cum igitur sapientes melancholia oe tenuitate substantia cons Sent,in horum ultero degenerant filii uel in tros ars primum ad animum secundum ad corpus refertur Sim ἱ ratione ta fortissimoruin Niror , cst robustissinIoriam in extremoru- , ita uno quos genere , filii ad fami Maxim i ui- haria d 'generant Alii quidem ad iracundiam,ut Caracaliri cur ste- la Seueri ais ita in alijs Aliquid tame faciunt matres. Proxiles. pterra es si extremi uiri ut ita dicam plerans sunt si rei, te tem e i m propter uitia, tum propter incuriam a naturam: quae bibim: u iungitur, steriles Uscit: si moderatae, abecilles si c*trari,s ruminas, aut ἰαba generant. Nutanta

590쪽

LIBER VIII. sor

Mutuntur vero etiam facillita fatus Cyparius, homis Hora oris nes dicitantur affectibus: tenera enim illor substantia. quid sa- de quidam nascentes in terramotus momento, femper ciat. pauentiatij in tomtru, pauidi s languidi . Hora uero qua cometa lucent ardentiores, o qua i rapti uelut amantes. Sed haec non tam euidentiora , quod cometae tempus 'onartis strepitus ac commotis corporis plus agat, quam

bla uis hiri Nati quos interluni, tempore ut Aristotelescenset aut non uitiunt,atu debiles sunt obseruuli us nos, omnes atra bile laborare. Mirum uero, quantum possit regionis diuersatasta' uti Persaru e eius: cum sub Amida ciuitate, quam Persarum rex Sapor dauera non oppugnauerat , corpora Persarum a Romanorwm ad se, corrum npulturam reqrurerentur,per Descenu tribunum o scribam tur.

animaduersum est Romanos caeterosep Europaeos post qua trinum putrescere,iabo. corrumpi, ut no facile qui se dignoscantur: cum contra Persae, secatis corporibus, frane tabo , ut ligna durescunt . Quod ego in cadauere pasrentis, cum lapis posὶ uiginti annos insc ripto epitaphis re, poneretur,anima erit olum enim labiorum caro, na, si summatas, oculi absumpti erant.Indicio igitur, quantum ad corporis salubritatem,a ir purior a exercitatio,cuMictus moderatione,conferat. Vt iam Xenophonti credere possimus,qui panem, nasturtium,et aqua cibum dicat Per, farum,aut falem nasiiurib tiice.Nam δε ab obitu nec hismorbi qui computrescat,nec solida membra, anto minus ursuentibus morbi aduenientYSimili ratione, beatur Augustinus quendase agnouisse Honune refert,qui sudaretctam uellet nec hoc partam est,sed maius qui sudant ac rartus quam lachomari: atque hoc maius tamen,quam elim uolat