장음표시 사용
221쪽
tabile, sed quod se consideretur, nulla habita ratione partiuvocetur punctu,ut sol inc lo, in terra, in mundo, quod vero ratione longi & non lati linea, ut quas sol conficit diurno suo cursu. auem abstrahendi modum qui non cons rarunt, alii disciplinas has parum sunt certas arbitrata , ut Epicurus & Protagoras, quibus Laurentius Valla imperitate est assensus alii adducti authoritate verissimarum ac certissimarum artium res tales esse in natura existinis rut, quales apti cogitatione sua aginarentur, ut qui in scholis reaia Ies nominantur, no facitari, si priscos illos philosophos legi sient: aperte enim Stoici lineam de superliciem aiunt esse corpora hanc sine altitudine, illam sine latitudine. Ciceronem & Senecam miror: illum in Academicis quaestionibus 1ic loqui Geometrae prouideant, qui se profitentur non persuadere, sed cogere,& qui omnia quae nobis describunt, MProbant. Non quaero ex his illa initia mathematicorti, qui-Dus non concessis digitum progredi non possunt. Punctum c nullam magna luci inem habeat. Extremitatem αQuasi libramentum in qua nulla crassitudo sit, lineamento siue vlla cralsitudine carentem. Haec Cicero. Senecam vero sic : Mathematicuq usu quodam dc exercitatione procedit, ampetranda illi quaedam principia sunt. Non est autem ars sui iuris, cui precarium fundamentum est. Habet Geometria, quemadmodum videre est apud Euclidem, tria princi-riorum genera: diffinitiones,anticipationes, postulata: haec si eam non probare, precaria est havere principia, nulla ars non habet precaria, nulla enim probat, sed statuit tantum dc ponit. Q id autem tu vocas mihi precarium Num id quod durit sim et sis frontis, imo praeposterus δc naturae contrarius: nisi concedas, precarium tu appellas, quod possim meo iure sumere ac vindicare 3 diffinitiones tales sunt:si n5 Placent,de verbo sit controuersia, non de re. Maod nullius magnitudinis cogitatione ab animo capitur, ego punctum voco: non liber, adser nomen aliud, illo utar. Anticipati nes quae sint dicat idem Cicero: anteceptae animo rei quaedam Halormationes, sine quibus nee intelligi quicquam, nec Quaeri, nec dii putari potest: quale est:si ς qualious aequalia adiiciantur , omnia fient aequalia: hoccine vocet alaquas precarium t Si ergo disputaturus tecum posuero omnia esle,aut non esse, tu si admittas gratiam pro beneficio reo ,
222쪽
sces,& me munere tuo dices procedere 7 Quasi vero si id ego
abs te non impetrem, natura non sit volenti nolenti extortura. lam postulant aliqua, ut ab omni signo in signum rectam lineam posse. duci, omni centro & interuallo circulum posse describi: doce tu aliter posse fieri, & viceris hoc
esse precarium. Haec omnia certa atque indubitata sunt, &in cuiusuis animo & cogitatione a natura ipsa ingenita .Sed artes hae quando ad usum pertinent, versae ad contemplationem usu remoto longissime, i - ad ea euectae, quorum nullus esset fructus, sed tantum sterilis quaedam contem platio,& inquisitio infinita : quoniam alia ex aliis sine modo ullo nascuntur :& sicut huiusmodi disciplinarum initia, ct legitimi quidam progressus iuuant animos, acuunt,oblectant,sic magna & assidua exercitia, carnificinae sunt generosarum mentium,& publicobono conditarum. Astronomicae adiuncta est diuinatio, quae astrologia dicitur, nata penitus ex o stematione ,ac imposturis: non quin astra muli tum habere virium credam in haec corpora. Sed nec quantas illi videri volunt, nec quas habent potest quis assequi, nisi praetenuiter: ac ne daemones quidem norunt,quamuis set multis vendicent,tanquam illarum consultiis imos. Si diuinatio ars esset aliqua corrupta, multis hic argumentis facerem planum id quod modo dixi: sed quum ars non sit, scd
fraus, praetcrcunda sunt nobis in praesentia.Neque est ex nuthematicis, quum tamen diuinaculi a multis mathematici nominemur, alienissimo nomine ab illorum prosessione. Neque enim caelestes magnitudines contemplatur Astrologus ac ne simulat quidem,l ed vires tantum & efficientiam. Caeterum veteres mathematicae peritiae integriores ad nostram aetatem peruenere quam reliquς disciplinae nimirum ab indoctis intactae ac proinde incontaminatae. Hau enim turba imperita radio contentas & puluere, quaeq; non facerent ad circulos ad scenam,ad theatrum disputantium, tanquam rem sacram non attigit. ita integrae seruatae sunt ac incorruptae. Nam ut quicque his superioribus seculis minus
tritum fulti studentium manibus, ita purius ad nos peruenit, ut libri in antiquiis imis bibliothecis puluere & situ operci: quo sit utin Germania synceriores sint libri, quam in Ita lia. In illa io indem iacebant omnia, in hac doctulorum audacia excusia, quae omnia serutabatur,& ad suum captum detor
223쪽
detorquebat. Q id Quod mathematicae hae requirebant cognitionem, studium, Aligentiam, aduertentiam,& super hec omnia silentium, quod erat illis mortis instar. Recte Cicero: on est philosophia similis artium reliquarum. Nam
quid lactet in Geometria, qui non didicerit: quid in musi-Cas, aut taceat oportebit, aut ne sanus quidem iudicetur: haec Vero quae su ut in philosophia ingeniis eruuntur ad id, quod an quoque verisimile est eliciendum acutis atque acribus, eaque exercitata oratio 3 poliuntur. Servatas vero dico artes, id est, minus vitiatas', plurimum tamen illis periit: quandoquidem & authores interciderunt iniuria temporum plurimi, & ea quae usu continebantur, aut pessum ierunt, aut in deterius lunt relapsa. Vt ratio aedificandi, quae ex his manabat, ratio metiendi moles,& expedita,vel tractio,vel sublatio, vel impulsio. Q ando Archimedes Siculus mathematicus inter primos nobilis aiebat: si alter foret terrae globus, 1etitum ad hunc tracturum, vel hunc ad illum impulsurum,q uidem, sed ea erat artis exercitatio & fiducia, quae tandiu obsidionem Marcelli distulit, & muros patriae tutata. Tum proportioni picturarum ex opticae inscientia multum decessit. Mulicam etiam serunt vehementer mutatam propterea quod victores inuaserunt Furopam, qui Vii harmoniam quam non intelligerent,aspernabantur:ita in V -xtelligentiam carminum videmus perisse, nisi in paucis quibusdam notissimi concentus & genera proportionum, quae aperte tellantur obeliorem esse nobis, S tardiorem aurem, quam illis priscis. Et hae de causa admirabiles effectus illi musicae, vel ad sanitatem corporum, vel ad motus animo . rum excitandos sedandosve,de quibus magni autho res pro 'rum . iam olim nulli sunt: videlicet subtilissimae atque absolutissimae illi animae nostrae harmoniae minus congruit exterior hic. nostrorum temporum crassus concentus ac rudis,quam ille veterum cruditus ac subtilis, ideo minus habet nunc virium ad aliquid efficiendum in nobis, quod tum ex similitudine obtinebat ex conuenientia. Nec instrumenta retinemus, ac ne nomina quidem sunt nota, quae a Iolluce, Athenaeo, Diuo Hieronymo, & aliis recensentur. Sed ne in totum nostri in scholis homines mathematicas Viderentur ignorare, quasdam ex illis voces sunt sussurati, quas ubique, Sin omne latus iactarent, ut aleam, idque in
224쪽
io DE CAV. CORRUP. ARTIUM Phyciis Aristotelis,& prima philosophiarin Ethicis quoq:,
locis alienissimis , quae sunt illis leuissime , & a limine quod dicunt salutata : punctum,linea, superficies, corpus, triangulum, quadrangulum, circulus , centrum, proportio, ulterius vero non sunt ausi progredi, tanquam ab altilsimo pelago deterriti. De illis vero per ingentes clamores rixati pro mathematicis se vulgo venditant, quod demquae mathematici nomina usur- pcnt.
225쪽
Liber Sextus, qui est de Phil Aphia morali corrupta.
te,tanti momenti visa est priscis illis hominibus ad vitam omnem di sapientiam, ut quum a sapiente viro sit prosecta, maius esse illius ro . bur ac momentum sunt rati,quam ut eam sustinere posset authoritas humana:Deo attribuerui,& ei Deo, Apollini cui reliqui omnes de sapientia concessissent.Nimirum superuacaneam esse ac prς posteram iudicarunt co nitionem caelorum, elementorum, rerum denique omnium iis, qui se ignorarent. Scilicet norit homo quid quicque sit, quae eius efficiens causa, qui sinis , quae Ais, de seipso haec ignorabit Socrates ergo quum ita es- Socrates.set in omni philosophia eruditus, ut tanquam acutus ni mium inquisitor, a vetere comoedia incessatur, transtulit tamen curam dc contemplationem omnem ab aliis rebus ad se primum, ut se intueretur,& perspectum atque exploratum meliorem efficeret compolitione animi: eamque medicinae ac sanationis rationem in publicum bonum loras protulit, siue ad vitam prauatam, siue ad communem x publicam. Qine di lciplina nominata est Ethi- Ethic ca, quasi moralis, qua mores hominum componerentur.
Ideo quae dictus est philosophiam in caelis & elementis sublimem peregrinantem ill hinc in domos & ciuitates abduxisse: quo opere nullum potuit cogitari praestabilius, nec alio ullo magis sibi humanum genus demereri. In qua M
226쪽
contemplatione, & disciplina inuenienda reuocauit se ille λ populi sensu atque opinionibus introrsum ad seipsum .Populum habuit temper suspectum, quem ille magnum erroris magistrum nominare consueuerat, & peruersum interpretem veri,quod videret sere pessima placere pluribus. Itaque illo acumine ingenii sui philo si pluam bandinquisiuit,
credens se non receptae in vulgum deceptioni, non somniis& in saniis illarum religio nu, quas dementati homines con finxerat,& receperat error multitu is, sed deo potius magistro, hoc est,tucernulae illi natura mentis suae. Si quidem nemo est tam tardo ingenio, cui non lux aliquam animo fulgeat ex Dei munere, quae rectis exercitiis illustratur, atq; augetur: et si incorruptae ac publica ignoratia non contaminatae se committetet, intelligebat se Deum ducem sequa, a quo illam accepisset, no hominum prauitatem, quos quum videret caecos este, & a recto delyrare, solum Deum sapientem S esse, α dici posse, veram sormationem arbitratus est imitatione numinis:si tales ferent homines, quoad eius seri Numen posset, qualem esse Deum ratio docerςt. Iam quod homines Socratis. homininus non magnam haberent fidem, nempe caeci caecis, stulti stultis, scientiam sequendi numinis ad significationem R monitus numinis retulit, quod ille amicum se habere & iamiliare commentus est: quemadmodum legumlatores quosdam ad Deorum doctrinam leges ac in m tuta sua retulisse memoriae est proditum,ut Minoem, & Lycurgum. Deinde quae adiutus communi Dei beneficio excudi siet, ea ' sic studuit tradere. non ut doceret solum , scd ut impelleret atque afficeret. Vt qui audirent,& quid faciendum esse scirent,& vellent facere o ratione apta aci persuadendum & efficaci cuius sermones a discipulis eius sunt grauiter & copiose perscripti Platone & Xenophonte Haec est vera via, tu ad inquirendam rationem componendi animorum , tum ad tradendam: a qua qui abscedunt, longissime in auium se &errores coniiciunt. Socrates maluit Deo credere , hoc est,
i naturali praeceptioni e cusse, quantum fieri potuit,ac purgatae communi dementia:& aliis persuasits bi credere, quod inuenta,& institutionem suam no sibi, sed Deo cuidam duci ac magistro acceptam ferret : a quo sibi pleraque omnia innuerentur, ac significarentur. At nos hominibus malumus credere, quam Deo. Nam philosophiam eam, quam
227쪽
ab uno Deo doctore conuenit accipi, a Platone, ab Aristotele,Cicerone, Seneca, Plutarcho, Xenophonte requirimus M postulamus, non tam adsciscitandam illoru sententiam, quam ad authoritatem fummam dogmatum, vitaeque instituendae: quum habeamus iam no solam illam naturae lucernam malignissimam, non fictum Deum signis quibusdam innuentem, sed verum Deum aperte loquenlcm nobis in solem iptum, qui in hoc illuxit mundo, ut non amplius devia incerti vagaremur, & Mctuaremus inter humanas opiniones, sed viam sciremus inploratam,rectam, infallibilem per
ipsum,& in ipso, quam ipse posset solus demonstrare, vi vclgentiles ipsi intellexerunt. Heu quantam facimus soli iniuriam, quum ad illius iuuandum lumen clarissimum & serenissimum lucernulas admovemus Z Illi suas religiones contempserunt, quae essent ab hominibus c5fictae:ingeniis suis audierunt, nempe iis quae putarent caelesti menti esse consorinia. Nos illis credimus lusciolis & lippis , doctrinam aperte caelestem negligimus: quum praesertim, si omni remota authoritate ad examen reuocentur totius rationis Mingenit,tantum haec nostra vincent illa gentilitia, quantum lux tenebras,& stultitiam sapientia. iniod si, ut par est, pluris facimus diuinam nostram philolophiam, quam esse a Deo nobis collatam pro certo habemus, quorsum attinet de virtutibus & vitiis ex illorum hallucinationibus statuere Ex quibus fuere, qui res morum oblicuritate sermonis inuoluerunt,ur hariolandum ellet, quid lentirent, sicut Stoici runde inter illos tot sunt natae dissentiones de placitis sectae, dum argutiis & cauillis,& captionibus uberrimam suppeditabat materiam interpretatio nominum voluntaria. Alii ex
suo affectu statuerunt de virtute: quale est quod Theophrastus in luctu Callisthenis dixit, Vitam regit fortuna non sapientia. Dionysius Methathemenus quum esset Stoicus voluptatem posuit finem bonorum, nam quum ex oculis laborasset noluit dolorem in iis collocare quae ipsi ita ιάργα nominabant. Alii populo sunt magistro usi, ut in pleri iaque Aristoteles. Epicurus etiam pecoribus: tametsi nec id acute satis aut recte, quemadmodum est ab Stoicis repraehensus: neque enim voluptatem primum expetunt belluς, sed sui conseruationem, hinc voluptatem velut conferuationi consentaneam. Fuerunt qui de cauillis, de rhetoricis
228쪽
schematis ac lusibus regulas virtutis acciperent, ut bene crederent dici,quod belle vel argutule. Admiscuit se his tenebris densa imperitiae caligo quae non passa est nos de illoru sententiis & ductu iudicare , ut saltem inter vocates in diuersa, cui potissimum auscultandum esset diiudicaremus. Quanta se inscitia hete prodit undique,de virtutibus & vitiis,de fine bonorum &malorum:ad eandem rem utimur& Plat
ne duce Academico,& Aristotele Peripatetico,& Seneca Stoico,& Cicerone insultorio, modo hums,modo illius factio-riis,& miramur dissidere. Tum mascio labore & conatu in concordiam redigere studemus, lepidi pacificato res, non ex eorum libris aut cognitione antiquitatis, sed ex nostris in- Ahistoreis eptis coniecturulis. Iam ex omnibus gentibus Aristotelem te, inmo relegimus,quem sequeremur, siue quia is solus remanserat
talibu,. is schola dialecticae & philosophiae, siue quia apte praeceperat ad discendum,&ad disputationes distributis virtutibus,& vitiis in genera,& species. Itaque de aliis philosophis tacebo, loquar de hoc uno. Tametti Diuus Augustinus Platonem,& Platonicos delegit,cum quibus de religione Christiana disputaret, tanqua philosoplaorum omnium vel maxime sanos,vel facillime sanabiles. Et Hieronymus sectam Stoicam simillimam dicit fuisse christianae religioni. Aristotelem vero transeo, ut Christiani insectentur. Origenes, Narianzentis,Nyssenus, Ambrosius&alit,certe gentiles ipsi
habent pro impio, quod ex erroribus populi philosophiam
fingendi animos collegerit, & a sanctissimis Platonis magistri institutionibus recesserit studio cotradicendi. Paucu-cula quaedam ex eo desumpta velut gustus gratia exhibebo, ut cognoscatur qualis sit tota massa. Principio Socrates apud Platonem non uno loco clausulas suarum disputationum huc deduxerat, non esse in vita hac expectandam selicitatem hominis, sed in altera. Hoc agit in Philebo, hoc in couiuio, idem S moriens in Phedone. Aristoteles invita hae Beatitum quaerit beatitudine,alteri nihil relinquit. Nec solum finem do. bonorum hic statuit, sed etiam sapientiam:& Simonidem ut poetam deridet,qui dixerit solum Deum esse sapiente: quod videlicet inuideret Deus hominibus, si nollet eos assequi saluentiam,bonum tantopere ab eis expetitum. Vbi est ergo ila vox modestiae plena: mentem nostram caligare ad mani-sestissima naturae Quanto rectius & religio ius Plato: humana
229쪽
mana sapientia aut nihil ,aut perparum est, solus Deus sapiens est. Addit aliud argumentum: Quid esset homine infortunatius, ii ista quaereret,&cocupliceret, quae nunquam assequereturὶ Eodem utitur telo ad euincendum hic esse homines felices videlicet, quia quod omnes homines expetunt naturale est. At naturalia seu It ra esse non queunt: expetunt porro beatitatem omnes qui appetitus inanis est et si nullus eam nancisceretur,nec fieret voti compos . O argumentator Aristoteles ingrede, alia,& peruenies ad verum : conuerte sic argumentum: Beatitudinem omnes expetunt, naturalis ergo appetitus, non ergo vanus. Atqui hic nulli agh-quuntur, ut res docet, alibi erSo est quaerenda. Haec via Socratem & magisTum tuum Platonem ad verum adduxit,
qui in amore & coniunctione illi us pulchri, quo nihil fieri potest pulchrius, nec intermissiones sentit pulchritudinis,
aut vices,nec finem illius habiturus est, extremum bono- num omnium & fastigium statuit. inia sententia nihil diei admirabilius aut diuinius potest.Aristoteles tria beatitudinis facit genera:Vniim impurum & quasi des ce vulgi, quod est secundum ob: coenas voluptates :& hoc prorsum aulicit tanquam pecudi magis, quam homini congrues. Alterum ciuile, tertium contemplationis, quae duo probat.
iid opus est distinctione finium t qua i vero de artium
finibus quaeratur.& non humanae naturae quae una atque eadem est in omnibus alioqui cur non etiam addit finum opificum Z quin haec quoque ipsa minutius di .cindit. nepe selicitatem politici in democratia, politici in oligarchia, in monarchia 3 tum oeconomici, hinc abri . & sutoris 3 quis sic de humana beatitudine inquiritZ quae quum una sit, unus euis finis bonorum.Tum addit tria bonorum genera ex sensu vulgari: animi corporis, ac vitae his indigere utrumque beatum sed magis ciuilem,contemplantem vero minus, Indi e- re tamen ,tum diuturnitate V itae ad relicitatem esse opus. Si- tam quidem esse felicitatem ciuilis in virtute contemplantis autem in contemplatione, hoc est actione mentis cellissimae. Sed utranque prosperis rebus ornari & augeri, aduersis obscurari .diminui interdum etiam tolli .Hanc eius opinionem maximis argumetis Stoici exagitarunt,& quod bona nominaret. quae non essent talia , & quod externa momenti aliquid adferrent ad beatitudinem, praesertim quum
230쪽
1ss DE CAV. CORRUP. ARTI UMipse persectionem illius in animo collocasset .Quyd si illitie
est perlecta, non res externae poterunt eam mutare, quae ad
animum non pertingent, sed ipse animus prout de externis rebus statuerit: quae opinionis inconstantia notata est etiam in eius discipulo Theophrasto. Sed Aristotelicam felicitatem contrariam esse pietati nostrae, atque ideo rectae rationi, neminem puto dubitare: nam pietas non in vita hac breui,& imbecillo corpore cassibus & calamitatibus obiecto. ponit felicitatem,nec tam male agi Sob ilicum: sed in illo immortali corpore nostro iniuria mitis experti ad immutabilem firmitatem re ficto : hoc est, munus amplissimum,&plane dignum Deo sempiterno ac praepo tenti. Dicunt locutum eum de felicitate aeui huius. Sed nec ad eam sormam quisquam est beatus.Non illi quos vulgus pro beatis habuit Metellus,Curiones.Augustus, Alexander , Argathonius,Non quos pro nullarunt dii beatos, hedius,& Aglaus. Non quos philosophi exactiori iudicio beatos dixerunt, Regulus, Rutilius,c ato, Socrates, Zeno. Iam redit prima dissicultas,appetitum nostrum incassum optare, quod nunquam astequetur. lam quae est verior viae beatitudo , ouam quae inchoat illam sempiternam, te que dicit Psalmista: Beati immaculati in via, qui ambulant in lege domini. Beati qui
scrutantur testimonia eius,in toto corde exquirunt cum .i Dominus noster octo beatudines vitae huius recenset, multum ab Aristotelicis diuersas, imo diuersias. Cedo utrastu diuitias nominaris, Sutoriam , aut Rhedariam artem,
quae semper malignissime ac sordidissime po siessore tuum
sustentant tan oratoriam,ius ciuile, rationem reipublicae administrandae discere atque exercere, quae facultates in praesens quum discuntur nihil adserunt, cognitae vero ac perceptae ad honores ingentesnopesque sustolluntξ At locutus est, inquiunt , ut gentilis N in lumine naturae : minime vero' isthuc quidcm. Nam non esse illud naturae lumen ostenditatur quod alii rectius in presei sunt naturae lumine adiuti &ducti, ut Platonici ac Stoici. Sed quid isthuc tamen est, sumusne satis lani Zbabemus lucem, scimus quaesit vera beatitas, qua ad illam euilum:&disputamus adhuc de Amstoteliaca beatitudine. An duas facimus beatitudines, unam Christi,
in Aristotelisi Ecce iterum blasphema de beatitudine drilectio,ut dudum de lumine.Si Aristotelica bcatitudo ex-