Ioannis Ludouici Viuis Valentini, De disciplinis libri 20. in tres tomos distincti, quorum ordinem versa pagella iudicabit. Cum indice copiosissimo

261쪽

Hoc vero multis suis disputationibus Socrates planum fecit homo gentilis,& eum gentiles alii secuti. Idcirco filii Lamech, id est, primi spurii prophanas disciplinas dicuntur inuenisse, ac consignasse monimentis literarum, quasi lilii huius seculi, quemadmodum est in sacro Euangelio , filiis

lucis prudentiores in generatione' sua. Sed nostra omnis

cognitio velut inspectio est quaedam quae vel ibi sistit in conleplatione cuiusque rei, ut dum oculus varietatem colorum intuetur,& animus minoriam rerum gestarii: vel in finem aliquem respicit,ac lar Gatur, ad quem si uniuersales aliquas normas colliSit, vocatur ars:cuius inueniendae haec fere fuit ratio atque oo seruatio. Initio una atque altera experientia ex admiratione nouitatis annotabatur ad usum vitae,ex singularibus aliquot experimetis colligebat mens uniuersalitatem, quae compluribus deinceps experimentis adiuta&confirmata pro certa explorataque haberetur:tradebatur'tu posteris, addebant alii, quae ad eundem usum , finem que pertinerent Hςc collecta permagni ac prς cellentis ingenii viros, disciplinas siue artes effeceruntiam hoc erit generali utendum vocabulo . Quicquid nunc est in artibus , in natura

prius fuit, non aliter quam Vniones in concha, aut gemmae in arena : led quod hebetes multorum oculi non animaduersum praeteribant, ab acutioribus indicatum est :il- Inuento lique inuentores dicti, non quali rem , quae non esset. seci L iE,.sent ipsi, sed detexissent, quae lateret. Itaque primi illi obseruatores experimentorum , quique aliquid sperarunt moueri in quaque arte posIe, primi sunt inuentores artium . Plurimum, inquit Seneca, ad inuentionem attulit, quisquis sperauit posse inueniri . Tum qui de experimentis collegerunt dogmata, hos eodem dignitatis nomine prosequimur: vel ut Hippocratem , qui sicut traditum est a M . Varrone, annotata medicamentorum collegit, quae essent templo Aesculapii adscripta , unde formulas consecit , dc imaginem quandam artis. Sed & qui sparsa congregant ,& digerunt

confusa,&inuoluta explicant, de obscuris lucem claritatem que adserunt, idem sunt inuentionis nomen consecuti: ut Aristoteles in dialectica Ergo experientia quemadmodum Ma nilius canit per, varios vitis artem fecit. Caeterum experien p Π tiae temerariae sunt ac incertae, nisi a ratione regantur : quae ς δ'

adhibenda est illis tanquam camir aut gubernator in naui: alio

262쪽

a11 DE TRADENDIS DISCI P.

alioqui serentur temere,& sortuita erit ars omnis, non certa. Quod est in iis cernere, qui solis experimentis ducuntur, de quorum natura & ingenio iudicium non censet rem, Iocum tempus,& reliquas circunstantias inter se conserens, fieri enim conuenit quod in Gorgia dicit Plato,ut experientia artem pariat ars experientiam regat. Et quemadmodum vis quaedam indita' est terrae ad producendas herbas omnis genetis,ita animae nostrae velut potestate quadam omnium

artium ac disciplinarum lunt indit σ1mina , & ad prima illa ac simplicissima pronitas quaedam, quo nutu suo fertur: ut ad manifestissima bona voltuas , ad inanifestissimas veritates mentis acies: queadmodum acies oculoru ad viride, Maurisἰadcocentus . inuem nutum Aristoteles vocarit fortatasse potestatem, Plato 1 emina, nihil sane repugno: alii προ- , quali dicat quis anticipationes,&monitiones animis nostris a natura impressas ac infixas. Ea est causa cur puer euidentissimae veritati statim consentit nunquam antea visae, non secus quam agnus fugit lupum , nondum antea conspectum: haec semina inertia, & locordia opprimi extinguitque:educit vero in stirpem ac fructus exercitatio per usum rerum excolit iudicium,& temperat,sicut multae in natura fruges manibus atque hominum cura meliores redduntur .Quocirca si iudicium vel nullum est,uel apru- te fallitur, in fraudes & medacia degenerant: haud multo

dissimiliter atque accessit tota massa ex acido frumento vel coagulo . Neque artium aut cognitionis merentur nomentialsae quaedam imposturae, quales sunt daemonum, aut diui- . nationum praestigiae:earu enim dogmata non iudicium moderatur, sed libido:vt de pyromantia, de nec romantia, de lineis manuum,de viribus syderum, quae prodita sunt ut quibusdam venit in mentem diuersae ab Aegyptiis, quam Chasiadaeis: nec eodem modo a Graecis & Arabibus , utique non

magis, quam inspectio dicatur, si quis baculum in aqua fra-Cognitio ctum alat videre, quum sit integer: aut multos in Iride coquar. lores, ubi nulli sunt. Ego vero cognitionem ea demum voco , quae sensibus bene affectis & in apto medio accipimus:

tum quo nos vel euidens producit ratio , & vel cum natura ingenii nostri ita coniuncta , ut nemo eam non admittat,

vel smilis veri experientiis siue nostris , siue alienis deducta ,confirmata autem a iudicio probabilitate coniect ii ra-

263쪽

LIBER PRIMVS. , 223rum impulso: quarum illa sicientia nominatur firma atque indubitata , posterior autem persuasio quaedam & opinio.

Sed nec cognitio quaecunque est ars, verum ea sola , quae effectus cuiuspiam sit regula quippe quae temere & casu contingunt,arte non fiunt: ut impacta per indignationem a pictore spongia expressam esse equi spumam , ars enim certi ac destinati finis est facultas. Nam unaquaeque ars pri- Artis fimum omnin in finem habet, quo spectet, quo sua omnia nis. qua recte qua oblique vitat tanquam in scopum iacula Materia, Tum in materia versatur, ex qua existit sinis: nec aliud est eam in materia versari, quam de illa tradere praecepta, quae exercentem quoad fieri possit, ad finem artis perducant. Finis quidem quemadmodum in uno quo que opere, sic in artibus primus est cogitatione, executione ultimus . Sed non item in inuentione cuiusque artis . Nam sunt artes in quibus propter finem quaesita est materia, ut in agricultura, In qua omnia sunt ad vitam sustentandam comparata. in aliis propter materiam desideratur finis, ut in contemplatione naturae, quando pulcherrimum hoc opus in admirationem sui intuentes rapuit: & intuitus rerum atque intelligentia tanti

opificii expetita est:ad quod materia homines allic ecit . in aliis casu quodam ars prodiit,ut quum artis illius opus exi- δε ritu diistit,praeter destinatum artificis:sicut in multis pigmentis, in strςnxλ

intritis mensurarum,& nuper in bombarda. Cognitionum finis est in aliis ipsa cognitio, quae artes inspectivae nominantur sicuti naturae contemplatio, &molium, quae est geometria. Aliarum est actio: velut in musica: quum post actionem nihil relinquitur, quae activae dicuntur: aliarum opus aliquod & effectio praeter actionem,ut aedificatoriae,& meis dicinae, quae effectivae nuncupantur . Sunt quaedam instrumenta tantum aliarum,velut gramatica,& dialectica: quae a Graecis ea de causa Aργανα nominantur. QSae vero in regu- Ari quid Ias ac praecepta non coguntur, minime lunt artes, sed generali nuncupatione cognitiones& peritiae quaedam: velut rerum gestarum notitia, cosideratio diuinitatis, quare distiniatur nobis ars collectio uniuersialium praeceptorii parata ad cognoscendum,agendum,vel operandum, in certa aliqua finis latitudine. Quanuis relicta sunt Caepaenumero uuaedam

in arte parum una ueri aliter obseruata: ut In contemplatione naturae. Ideoquclara interim pro generaliore a no-

264쪽

ri DE TRADENDIs DISCI P.

bis ponetur, nempe obseruatione, vel etiam interdum cognitione quapiam , ubi nihil erit pericli. Sed admonendi certi

fuimus. Materia vero artium non unius est rationis ac no

Materiae tae. Est in aliis una&simplex, ut in Theologia Deus: in aliis artium una, sed mista ex variis: ut in statuaria quo potest fingi sta-

disteren - tua, metallum, saxum , lutum, argilla. Q aedam materiatiae. est prorsum naturalis, ut in agriculturam onnulla artificialis penitus, ut oeconomicae, ac politicae: est alia materia naturalis quidem , sed a nobis in usu concinnata, tanquam Exereita pictura& structura,& oratio. R iis exercitatis nihil estilo artis. aliud, ac praeceptorum eius executio: ea vero artificis est,

eoque & eiusdem sunt potius instrum eta, quam artis iplius. Artificis finis praeceptorum est actio. Artis finis semper praestatissimum est opus, scilicet quod ex illa actione extiteret,si nihil prohiberet : vi medicinae finis est sanitas, medici

Vero applicatio pharmacorum iuxta documenta artis. Ita Q uod medium est arti . praecepta scilicet, finis est artifici: qua de causa neuter unquam potest fraudari fine suo. Ars enim singula rerum no spectat, sed omnes in comune, quae ea ratione deuinctae,de qua ipsa praecipit. nam id quod Operatur

nempe artifex circa diductas vertatur res ac singulares : ars nihil operatur, tantum docet .Quoniam non huius aut illius

sanitatem curat medicina, sed in uniuersum illam considerat . quam necesse est ex praeceptis atque institutione sua consequi. quς postea ab artifice in singulos hominum tanquam ex fonte deducitur. Quocirca si artis documenta, quum nihil soris impediat, sanitatem adferre nequeunt, non dii per . secte est ars exculpta: sin sanitatem euenire est necesse, profecto plena est & luis numeris absoluta: eaque ad certum ali. quem finem adiicit oculum . quem nunquam non adipiscitur: quandoquidem appositissima ad illum via intendit Itaque non de arte est hic nobis sermo, quae inter homines versatur, sed de illa cuius persectio S in naturae rerum sita est potestate,& in hominum ingeniis: nam ea quam nos tarditate nostra inuenimus, assequimur, exercemus, plerunque non ars est, sed vel artis simulachrum, vel tenuis aliqua artis portio . Similiter sit mihi dictum de artifice, qui dolet quidem in hoc aut illo minime succedere, sine culpa tame artis, quae actionum impedimenta praestare nec dedet, neque potuit sine culpa etiam sua , qui executionem modo & applicationem

265쪽

tionem praeceptorum ad finem habet pro scopo, & profitetur: ut rhetoricae cst persuadere , rhetoris accomode ad persuadendum dicere. Quocirca ut appetitus & viae omnes fi- Artes ne leparantur, ac insigniuntur, ita artes omnes fine distin- quomo-guuntur, nomateria: nam eiusdem materiae esse diuersae ar- do distin-tes possunt, tanquam ferri, dc faber,& cusor:ligni, tignarius, guuntur. rhedarius, statuamus artifices porro actionis modo, materia, instrumentis inter se discriminantur. Praeter artis& artificis finem est finis hominis: finis vero omnis boni velamento tegitur: quippi nis tanquam ultimu quiddam expetitur,expeti porro nihil potest nisi quod credatur bonum. Bonum esse homines iudicat quod prosit, malum quod noceat. iuuari autem sese ducunt in animo ,&in corpore :&propter haec duo externa multa in utilitates sunt reposita: ivnde factum est, ut quum iudicia hominum snt diuersa, de ex iudiciis appetitus varii, alii alios sibi artium fines statuerint . in his multum valuit pecuniae respectus, omnia huc re- Fines.serunt. Illi nomen & gloriam malunt, illi dignitatem, alii potentiam. Sunt qui artes quaesierunt ad commoda quaedam corporis, sunt qui ad voluptates &delitias. Alii prudentiam venantur,&vsum rerum. Alii pietatis cultum, atq, incrementa desiderant monnulli horum singula,alii multa, alii pleraque. Sunt qui volunt haec parare, sunt qui conseruare parta : alii sibi unis, alii iis, quos habent charos . ut liberis: quemadmodum Zenobia Graece studuit,ut doceret filios:&Aristoteles opera dicitur dedisse arti medicae, ut amicis opem serret: sic rei publicae quidam laborant, complures posteris, quos filioru habent loco. Malum vitandum boni loco ducitur:nam effugere malu inter utilia recipitur:vt nancisci bonum. Et quemadmodum student mylti ut iis prosint, quibus bene cupiunt, ita non pauci, ut quos oderunt, in his laedant rebus, quibus bonorum nuncupatio imponitur. Illud quoque in nobis arbitror animaduertendum, a qui- 'bus , & quemadmodum discimus: tum exitus disciplinae. Nam & Deus docet,& quos Deus misit,prophetae olim ,hinc A quibus Apostoli, &viri sancti: deinceps per scholas alii, quibus id & quem muneris est mandatum: interdum angeli quoque docent, admoda haeretici docent, viri flagitiosi ac probrosi docent. diaboli disca

docent, patres, matres, senes, iuuenes, pueri, mulieres, viri mus. periti, imperiti. Docent etiam nos muta animalia vi clyste-

266쪽

diis DE TRADENDIS DISCI P.

rem ibis Aegyptia: sectionem venae Hyppopotamus : aedi- .ficationem hirundines:& aliae quarundam herbarum usum. Iam alii ita discimi, nihil ut relinquant temporis ciuium rebus, amicorum, propinquorum , familiae, parentum, liberorum , omnia prolixe impendant studiis. Alii ut etiam . de tempore, quod natura exigit . decidant, & de valetudine ac mente veniant in periculum. Non desunt , quod grande est nefas, qui nihil reliqui faciant pietati, aut minus quam oportet, caetera facile exequuntur. Sunt quibus omnia pru- denter dispensantur, quique suun iiq; tempus attribuunt. Plerique tamen deiidioli tanquam id unum mandatum habeant negotium otiari,omnia succisi uis obeunt horas,& ne-ΕYitu, di- gligenter. Exitum disciplinae voco id quod ea in discipulo

sciplinae. suo exercet,vel in aliis discipulus per eam : nempe ut animo fiat melior, peior, prudentior, stultior: in corpore validior, infirmior, pulchrior, deformior: aliquod denique ex tri- . - bus illis commodorum aut incommodorum generibus vel sibi paret, vel aliis. Nunc illud est a nobis demonstrandum , quae artes,&quatenus noxiae sunt homini, quae contra utiles. Homo vero ut unaquaeque res, ex fine est censendus: vanus est enim ac iniserrimus, si non assequatur finem: persectissimus vero sint, hoc ac proinde felicissimus,si consequatur. Finis hominis, quem minia. hum possumus statuere, quam Deum ipsum Z aut ubi potest homo beatius acquiescere, quam in Deo velut ablor-ptus,&in illum conuersus Eadem via redeundum est nobis ad illum, qua egressi sumus. Amor causa fuit condendi nostri: nam ut se nobis tanta illa comunicaret felicitas, nos creauit, quo nullum esse eu1dentius amoris signum potest. Amore ab illo nos seiunximus, nempe nostri ipsorum. Amore reuocati sumus & erecti, nempe Christi erga nos.

Amore reuertendum est nobis ad nostra originem, quae est eadem sinis noster, nempe nostra in Deum charitate : spiritalia enim nulla res alia conglutinare, nulla ex multis unum valet facere, nisi amor. Amorem verὁ necesse est cognitio antecedat. Deus nos antequam nobis nasceremur, iam dili. gebat, quia iam nouerat,iam illi geniti eramus: nos nati Acognoscendi vim atque usum adepti amamus. inuae autem

emat' a sint fides monstrabit, traditis unicuique primis Asimplicissimis elementis pietatis de Deo patre Ommu,& filio

eius

267쪽

. eius Iesu Christo, qui ad redemptionem nostrae carnis precati,carnem canacio nostram induit, sed sine peccato. Di inde haec eadem explicatius quomodo sint& cogno scenda, Mamanda non vlla hominu inuema, ted diuina declarant oracula, quae satis sunt literis per spiritum sanctum prodita, in quibus literis, absoluta est intelligentia diuini cultus , quae

pietas & cade reli)io nuncupatur, licet eius vis magis actione conti netur, quam peritia. Prima illa elementa non adeo sunt simplicia, quin ad arendum susticiant rea ncmine pror-1 iis oportet ignorare. L ctio vero pietatis illorum est, qui altius sese attollunt per charitatem, quae ut ignea est,ata ignis modo sublimes quos possidet rapit.Haec sunt eius cui commissus est grcx, qui & a domino audiuit, diligis me plus,

quam hi Hunc conuenit esse doctrina sana potentem,& eis qui contradicunt, resistere:sicut Paulus Apostolus admonet. Haec intelligentia diuini cultus per seipsa suis viribus nititur,& consistit: nec ullis omnino eget adminiculis, imo in illa una cuncti thesauri clauduntur scientiae ac sapientia , omniaque quaecunq, ab aliis sunt gentibus vel diuersis de rebus prodita,vel quadan tenus de eisdem, pueriles sunt balbuties,ac inscitiae merae, si cum illa ferantur sancta S admirabili sapientia. Hanc oportet cile reliquaru institutionum Pieta am

canonem dicut Deum spirituum & hominem animantium: tium re- vitales quaeque censeantur diiciplinae, quatenus huic mat gula. ria, fine tuo vel nostro, praeceptoribus, di lcendi ratione, &exitu congruunt, aut non congruunt. Pietati nulla est ex se materies contraria, nulla cognitio .Contrariu appello quod cum fide & charitate pugnat, nempe quod bas virtutes vel tollit funditus, vel certe minuit, importatis in animum sceleribus& sagitiis. Materiae nanq; ex rebus sumuntur, quas omnes condidit bonus Dcus, ideo bonas. Nec ulli bono aduersatur pietas, quum ipsa boni totius sit caput mec sit quicquam in nobis bonu sine illa: nec quicqua potest ei esse inimicum, cuius author sit ille idem,cuius i pia cultu ,S religionem profitetur,& patefacit voluntate. Res vero omnes quo exactius cognoscuntur,ed magis lores ad ingressum intelligendi numinis aperiunt, nempe causam suprema ex effectis, ouod est cognoscedi genus captui mentis nostrae accommodati s simu . Sic peruenisse Abiaamum ad inuestigatio ν Dei sic rabit Philo Iudaeus.Nam ex caelis atque Elementis,ex1

268쪽

ars DE TRADENDIS DISCI P.

piternis motibus,ex ordine invariabili ex stata ratione annorum & temporum asiecutus est prosino esse lapientiam aliquam a Qua ista omnia tam certa & constantia regerentur. Ergo illam ip am quaesiuit & coluit abiectis spretisque deoru insaniis,quos ip: e libi homo erat fabricatus, ut opus suum adoraret ipse a tu hor. Ba lius magnus Mosen tradita cognitione Aegyptiarum disciplinarum ita mentem exercuisse,ut perueniret ad contemplatio ners ,r .Hac de causa sanctus vates canit,ca 'los enarrare gloriam Dei, & operλmanuum eius annuntiare firmam Lum,dc Paulus in uili bilia Dei per visibilia intelligi. Praetereo quae de naturali magia scribat Ioannes Picus, quod utilis sit,ut manifest 6 deprethendatur miracula teruatoris nostri naturae vim & faculta tem omnem excessisse. Equidem inimiciorem censeo pie tati lupc rbam ignorantia. quam modesta peritia: idq; videmus passim usu euenire, ubi sit inlchia, ibi non admodum

vigere veram, synceramque pietatem. COSnitionem autem veram voco, aut vero quantum liceat confinem ac similem.

Nam rudes falsaeque coniecturae pro fundamentis cognitionis positae pietatem possent laedere: quod genus sunt Epicuri de voluptate placita, quod hominis summum sit bonurtum de anima nostra, de de diis, quae ab eodem, & aliis sunt

ut impie, ita etiam dementer affirmata. Ad haec imposturaedaemonum, quae omnia ex cognitionum numero paulo antea demoui.Nocet pietati cognitionis scopus, ut in artibus, quae ad laedendos homines sunt paratae: de quo genere sunt philtra, incantationes, & disciplinae militaris ea pars, quae ad vim hominibus & cladem inferendam pertinet :& tota consectio machinarum belli, reliquaretia artes malae, quia maleficae'. Iam fines nostri impii sunt, quum ea gratia discimus , ut laedamus. Nec virtutem non diminuunt, quae ostentationi quaerimus:cuiusmodi esse quidem possunt artes omnes, sea necessario sophisticae, quae aliorium quam ad vanam quandam iactationem ac libidinem non possunt reserri. Curiosa etiam desectatio scrutandi nihil ad pietatem facit, quae quidem nulli esse valeat deinceps usui ad vitam. Magister gentiu Paulus non patitur nos curiosis scientiix abduci:& in Actis Apostolorum multi eorum qui artes erant sectati no malas, inquit,aut impias, sed curiosas tantummodo, eiusdem apostoli doctrina adducti, publice libro S

269쪽

bros suos exusserunt, quorum pretium summam reddebat d contemnendam liurus sunt generis praestigiationes, chalchymia,sive metalli Maum,divinationes. &aliae mapo itura . Quae vero foedas corpori voluptates conciliant per lenius omnes quantam pietati plagam infligunt' siquidem Vna uerlam mentas vim immergut In corpus coguntq; obruDeo cogitare principi pos

inuendos sunt instriictae omnes, auertendosque a bono

atrula,aut ventura immittere.

Il)d si endi ratione,atq; exercendi valde illud improbari dςbζt,deteri propter humanas artes pietatem vel in totum ἡός ς 0 x-ntum ei impendi, quatum opus est iter oc conficienda beatae immortalitatis.Quum

in Officia deseruntur necessaria vel publice, ver pri- -- Τ/Τ m Q bψ'l Dicurrimus, quem instantem iam atq:, p ., nT m tacite prouiderimus. Tum enim non solum

unt disciplinarum exercitia seponenda, sed vitς inexcusabi-iei quoque donia atque In ciuitate functiones. 1 raeter haec omnia euentus non debet praetermitti. O uio nye m multa S artes atque eruditio religionem solet deletere LV ' ψῆ ac per Oris conditionis facere: velut inquisitio rerum nature rerum reconditarum, quae vel locis secretis occultantur, vel teporibus venturis an uolui intur, quas Dominus sibi uni reseruauit:vt nec Apostolis dignatus sit communicare, vetans allos tempora,& articulos teporum rimari, quos Pater po sui stet in sua potestate:c6sueuerunt enim haec a siducia Dei traducere ad fiduciam rei conditς. Sunt quae augent sere vitiam plurimum de virtutibus detrahunt:tanquam libri al-

270쪽

13o DE TRADENDIs DISCI P.

tercatorii, rixosi,contentiosi:in quibus contra veritatem se armat ingenium : & impia laudis assectatione malit veritatem obscurari, quam ipse cedere. Eodem pertinent libri de

vitiorum laudibus, nempe crudelitatis, belli, pecuniae,tyrannidis, fraudia. Sed de rebus potissimum lasciuis, quales sunt milesiae fabula: : quibus nihil est neq; insulsius, neque impurius tum multa in poetis. pleraq; omnia in cantiunculis, ac Iibris vulgaribus linguis conscript m Q uae omnia prout cuiusque est ingenium censenturina Alia aliis ingeniis conia

uen unt .vt palatis,& ventriculis. Neque est enim ulla ad cibona cognitio, quam nos non possimus corrumpere ut nul

Ius tam salubris cibus,qui pestilentia correpto no fiat pesti-Iens. Sed quan uis nulla eruditio, & peritia pietati no seruiat ex se, non hoc tamen est con syderandum unum, sed quid nobis conducit: quandoquidem artes ac disciplinas non propter ipsas discimus, sed propter nos. inremadmodum omnia sunt in hoc mundo a Deo condita, ideo etiam bona &pulchra. Bona vero baec non omnia ubique ab omnibus sumenda. Bona quidem illa sunt in se ubique, non tamen nobis. Ita in disciplinis, &cognitione omni statuendum est. At vero visit quisque affectus, quomodo contemplandus, ud cui rei sit idoneus, iudicetur, a qua illi abstinendum, sicut de corporibus dicet peritus medicus post usum cum illis ali- . uena, ita de animis vir prudens excellentia ingenii, iudicii,

octrina: .ad talitum munus ascitus: quibus tantis ad arbitrandum facultatibu ac suetudinem adiunget aliquam. Cui nos rei nonihil ad uimenti aliarcmus explicatione ingeniorum. sed hoc post paulum.

Nunc autem quae artes Christianis congruant salua pie tatis suae custodia ostendamus. Nam haec, quod saepe diximus , saepe est enim dicendum . prima semper debet oculos obuersari: nec ab illa mentis intentionem dimouendum. Si cui vel in prima sui origine. quum a natura fingitur, vel de an de munere aliquo Dei amplissimo ac prosperrimo tanta

estat tributa mentis praestantia, ut ad illud se fastigiu diu nostsublimitatis attollens in eo tanquam in iucundissimo & naturali sibi quodam domicilio conquiesceret, & humanis omnibus dei pectis mastiditisq;, ceu incola quispiam fieret il- Iius in aecessibilis lucis, quam incolit sancta illa N praepotens natura,na: iste maiorem humana sortem nactus,vitam

quandam