장음표시 사용
341쪽
linguae euoluet Isocratem, quo simplicius ac purius cogitari nihil potest, Xenophontem,& decem Rhetores. Luciani verba satis iunt tersa,&phrasis dilucida. Alianus est, verborum
apparatu instructus ac tumens, rerum inanis prorsum. Ad
iunget his Thucydidem Atticum, di iaciliorem hoc Herodotum, licet Ionicum. Ad varietatem rerum habet libros Aristotelis de animalibus,3c Theophrasti de plantis: quos ita
Latinos secit Gaza, ut utrisque legendis magnae pol sint in linguis illis opes compream. Sic porro leget; t magis de verbis ac sermone sit,qua e sensis solicitus . in Demosthene, quem crebro habebit in manibus,ab: oluta est linguae illius vis,ac gratia, non aliter quam de Ciceronis orationibus
In bibliotheca tanquam adesi sulendum reponet hos. Le- O uti, xicon Graeco latinum geminum , ex Graeco in Latinum , & G eo, ex hoc in Graecum. Hesychium ad intelligentiam poetaru, e Homeri potissimum. lulius Pollux varietatem copiam uerborum suggeret, lectore tamen indiget doctissimo : na innuit magis peritis, quam docet in p.ritos. .sunt in his Austores duabus linguis authores quidam misti. qui simul & historias & fabulas,& vocum significatus, & oratoria, & philosophica attingunt: quorum appellatio vera est , & maxime propria philologi. Huiusmodi sunt in Graeca Suidas, de Athenaeus: in ambabus Aulus Gellius . homo rhapsodiis plane, congestor potius , quam digestor. & ostentator, quam peritus, loquacia luvii ne eruditione: in verbis ac sententiis putidulus. Qdiae de significatu vocum disserit, sunt friuola & plerunque imperita, ac sal a. Legendus est quide,
sed ita, ut te rem leuem scias inspicere. Sanior est aemulus
eius Petrus Crinitus. Ad philologiam etiam pertinet opus Augustini de Ciuitate Dei, Erasini adagia: quod opus assu
facere potest lectioni magnorum authorum,ut ades adolescens non omnino veniat rudis ac nouus. Huius fere notae sunt Budaei annotationes,& assis de quibus sum locutus. Caelii lectiones antiquae, quae interdum vetustate horrent notam rerum quam verborum. Macrobii Saturnalia multum habent bonarum, ac variarum rerum. Petrus Textor leuidensam texuit licebit tamen officinam eius nonnunquam consulere, quan uis perturbatam, nec semper certam: ut erat author literarum Graecarum prorsum ignarus, nec
342쪽
in Latinis magnae dexteritatis: meruit tamen laudem dilia retiae aliquam. Raphael Volateranus variae vir eruditionis ac late patentis inter alios est mihi reddendus. In hunc numerum nescio an patientur grammatici Isidorum Hispalensem in tet farciri. Adsert non ulla ex antiquis hausta haud prorsum aspernanda, praesertim quod sontes illi non perueneriit ad hane aetatem. Resant scriptores alii linguae utriuiaque, quos partim in aliis disciplinis propter rei argumentum necesse erit cognolcere, partivi get alio tempore, vel in hac ipsa proseisione remanens s es quum in altioribus animi reficiendi gratia ad haec vacabit respicere .Hic est cursus octo aut nouem annorum a septimo ad quintumdecimum annum,uel etiam sextum lecimum, ut cuiusque ingenium S progressus fuerint. Sentio me diu esse in hac de lin, suis praeceptione immoratum, quod eo seci quia multi praue sunt a pueritia instituti,quum tanti reserat, quemadmodum in exordio haec tradantur, unde reliquae deinceps artes omnes ac disciplinae dimanant. Hactenus linguarum institutio vel iis qui ad disciplinas alias parantur ,& quasi formantur , vel quibus ea sola per ingenium aut delectationem sufficit,ut in earum rerum sola cognitione velint subsistere. inii ingenio erunt vel tardo admodum, absurdoque, di inepte coniectante,vel suspicaci inique,& in peiorem partem reiiciente, quae audiat,his Latinam linguam utcunq: didiciste sustecerit, & portiunculam Graecae aliquam,
arcebitur lectione authorum. Sermonem vero ad commercium humani generis didicerit: nisi forte furiosus omnino sit & vaecors, quem praestabit a lingua doctor u summouere: ne quae sub illa sunt abdita &conclusa, magno tum suo, tum alieno malo intelligat .Qui saniore ingenio ac iudicio,
nolet tamen, aut non commode poterit altius conscendere, Viti Un- hic etit linguarum & authorum cognitione contentus. Huruarum ius porro ad vitam usus fuerit,ut sit teriba ciuitatis publicus, -d vitam. capessat minores magistratus, fungatur legationibus. Habebunt & hi,& superiores illi sermonum peritiam , qua senectutis graue taedium authorum lectione levet,quum iam alteris licebit,alteros aetas meliora docuerit, 'uodque in eis adhuc erat acerbum mitificarit .Hi sunt philologi,& eorum Plidolo- exercitatio philologia. Ex his deligetur, qui alios instituant gi. quos nolumus iis tantum limitibus, quos descripsimus circumse
343쪽
cum sepiri, sed alia etiam omnia scrutari,& pernosse, quae ad philologiam pertineant, abstineant modo ab anxia atque Magistro
inutili Graecorum subtilitate, quam in omni tractatione de rum eru- sermone sunt persecuti, seu commenti verius, velut in car- ditio. minabus,& tota poetica in contextu orationis , in schematis, ac figuris. Credat M.Fabii grauissimi praeceptoris sententiae,ac consilio inter virtutes grammatici poni illam, aliquid nescire. Quos vero scriptores ceu consiliarios aliis reliquimus, huic tradimus 'eetendos, ut pro ratione suscepti officii unus ille multorui aborem sustineat. Itaque in arte
Grammatica restant huic Priscianus, Diomedes,Asper, Pho Qui incas, Caper,Capella:parum quidem ad docendum idonei,sed arte au- qui moneant multa,quae prarceptor in suum & discipuloru stores. usum facile depromet.Terentianus item de prosodia& carminibus .Ex vicinioribus huic aetati Perotus , sulpitius Verulanus,Curius Lancilotus, Aldus, Ioannes Des pauterius, qui sunt multo quam illi commodiores. In Graecis vero Herodianus, Thryebonius,& qui patrum memoria Gradicis literas in Italiam inuexit Chrysol oras & Ioannes Lascaris. Ruthores Latini & Graeci sermonis, si qui habent argumentum ex reconditis quaestionibus altioris disciplinae videlicet primae philosophiae,aut scrutationis causarum naturae medicinet iuris ciuilis,theologiae, ii relinquendi sunt penitus suis professoribus. Sin de facilioribus disserunt, nempe astronomia, cosmographia, pbilosophia morum, prudentia, descriptione naturae, aut in illis quidem prioribus, sed ex- osite tamen ac dilucide non vidco, quo minus sint philo-ogo attingendi. inuod si quis in illis locus altius se aperit,
contentus quae sui l unt muneris,inspexisse, ad alia transibit, examinationem illius modesu iis concedens , qui in eiusmodi artibus operam ex professo ponunt: ut suus cuique professioni honor,ac dignitas constet, ne termini confundantur,& aliae in aliarum ius ac possessionem temere invadant. Itaque Senecam licebit euoluere, a quo multum adiuuabitur verborum & propriorum,& translatorum vi, tum copia & varietate : ut rem eandem crebro, ac sine fastidio possit expromere multumque alere potest facundiam Latinam metaphoris potis finitim prae caeteris scriptoribus dextere accomodatis. De Marco Tullio quantum proderit, furer uacaneum est dicere, parente copiae Romani sermonis,
344쪽
nis,ut eum Caius Cς sar appellauit. Ciceroni Quintilianum
adiunxit Laurentius Valla,tanquam comitem, aut verius socium, paremque non omnino iniuria, quum verboru munditie, tum translationii,& totius dictionis acumine. Quintus Curtius candidus est, sed Criticorum quidam eiusdem illum este coloris causificantur: non pErinde est nitidus Iustinus. Post hinc periculosa sunt omnia. Gellius durissimaruelegantiarum affectator. Apuleius in asino plane rudit. In aliis sonat hominem, nisi quod si 'da sunt ridicula, sed excusat ea inscriptio. Macrobius m stor est his, atque explanatio r,habet quiet non tam vulgari sermoni sint utilia, quam philosophiae explicandae. Tertullianus perturbatissime loquitur, ut Afer. Cyprianus & Arnobius eiusdem gentis clarius, sed & ipli nonnunquam Afre. Augustinus multum habet Africitatis in contextu dictionis, non perinde in verbis, praesertim in libris de Ciuitate Dei, quod unum ex eius operibus legendum censeo pbilologo: id enim bona ex parte in media philologia versatur, quemadmodum superius admonui. Ambrosius non aded Latinus est , ut suavis: Latinior Hieronymus, nisi quod nonnunquam sacrum se authorem esse meminit,de re solicitus magis, quam deverbis.Christia norum omnium facundissimus est Lactantius. sonum habet plane Ciceronianum: praeterquam in paucis, imitandus caetera. Postremus Boethus cuilibet nostrorum superiorum comparandus. In Symmacho, Sydonio Apollinare, Paulino parcam philologo,& eam illi operam remittam. Hi ne longo interuallo est descendendum ad proxima nostrae aetatis. Franci lcus Petrarcha ab hinc annos paulo plures ducenteis bibliothecas tamdiu clausas reseravit primus, S puluerem, litumq; e monimentis maximorum authorum excussit: quo nomine plurimu ei Latinus sermo debet. Noli
est omnino impurus , sed squaliorem sui seculi non valuitlirorsum detergere. loannes Boccatius eius discipulus iani a ex parte est cum magistro conserendus. Rursum linguaiarum lilentium usque ad memoriam auorum. In qua Leo nardus Brunus ab Aretio satis fuit emendatus, simplex, naturalis , & nonnunquam in historia scribenda nescio quem ex Liuio colorem ducit. Laurentius Valla egregiam prae sesert i ndolem,& verbis quum turis, tum etiam propriis uti' tur: quae ante elegantias scrip:it,ut de voluptate minus sunt
345쪽
accurata, quam quae post eas. Itaque meliora sunt quae de Graeco vertit iam senex, Thucydides, ac Herodotus. In Fracisci Philelphi verbis plane nihil desyderes : eius tam e lectio est molesta, quod motu omni, & quasi vita caret: & sortasse is est genius, quem in quoque libro victuro Martialis re uirit. Theodorus Gaeta plurimum locupletare potest nostram lingua vertendis ad nos Graecis. Minus est felix Georgius Trapezuntius,& verbosior, minore etiam verboru delectu. Ioviniani Pon' i verba ex Cicerone sunt desumpta, & phrasis tota. Pomi nius Laetus exiguae eruditionis,tota illa eius celebris diligentia circa verba, & historias aliquot, tum saxa eruta,&monimenta diruta consumpta est. c ampanus festiuus, Ze facilis, a rebus est inops. Hermolaus durus, styli genus quoddam affectauit submorosum ex vetustissimis & nuperrime inuentis vocabulis conflatum,ut Ennium , & Plautum Apuleio, Capellaque videatur miscuisse. Politianus elaboratus,verba eius bona,& usui comuni apta, osticiolis duntaxat: nam grauitatis minus habet, quam vellem: R dum selectas quasdam vel voculas,vel dicendi formulas, quasi gemmas avet ostetare, lonῆius circunducit lectorem, pluribus tum verbis, tum sentis orationem onerans, quam erat o pris . Grauior Ioannes Picus,& satis castigatus,
nisi quo loco altercatur cum Theologis. Antonius Sabellicus fluit quidem plenus, sed lutulentus quandoque,simi Iss ei authori ,ex quo res desumit: ut colore videatur mutare cum solo, per quod omnino tanquam fluuius decurrit: suod non raro usu venit solicitis de re magis, quam de verbis. Memoriae nostrae sunt Erasmus, Budarus, Melanchthon , Sa- doletus , Bembus, Franciscus Picus, Andreas Alciatus , ut alii multi vel iam magni vel aliquando futuri, de quibus quoniam vivunt, nihil dicam: dicent sequentes quum erit iudicare liberius. In Graecis authoribus leget Platonis pleraque omnia, quem Iouis sermonem Grςci aiunt sonare,Aristotelis Ethica,& Politica, in quo est admirabilis loquendi proprietas, Plutarchi moralia,&vitas illustrium virorum ,Galeni quς-dam. ut de tuenda valetudine, versione Linacri addita. Fusus est Galenus,& plenus verborum, nempe Asianus, sed bonorum,atque elegantium. Philostratus floridus ac picturatus:
dilucidus magis & simplex Libanius. Ex nostris Synesius
346쪽
' elaboratus & transationibus paulo obscurioribus freques. Dalilius &Gregorius culti , Cnrisostomus apertior & redundantior, in praefationibus Itbcrati similis, in elocutione Luciano & Galeno. Et hi quidem prosae orationis autho res, quis omnibus si Plinium secundum voluerit adiungere, non iam author unus aliquis accesserit, sed bibliotheca integra ac plane iusta , tantis rerum , ac verborum diuitiis.
Quis se illo praeterito philologum audebit profiterit Poetae. Poeta: restant,ad quos tanquam a idolum librum adhibebit Plutarchi de poetarum lectio ubi vi alterum Balilii Magni de legendis ethnicis, breuiorem quidem illum, sed pietatis resertum. Ars Aristotelis poetica non multum habet bonae frugis,tota in obseruatione antiquorum poematum occupata , & in iis subtilitatibus , in quibus molestissimi sunt Graeci, quodque cum bona illorum venia dixerim, inepti
quoque. Palaephatus vetus author poetarum fabulas ad congruentem quadam historiae, ac veritatis applicationem traducere est conatus, non omnino sinistre, nisi fluod in nonnullis alias deficiunt eum coniecturae, alias saliunt. Horatius numerosus, festiuus, translationibus, ut Q 9intilianus
inquit, feliciter audax. Ovidii de illo testimonium est canere eum Romana lyra culta carmina:heroico carmine est
Planipes, nec obtinere poterit sonum & maiestatem illius. Catullus duriusculus,ut ait Plinius,& probe sarriendus non minus etiam Tybullus, ac Propertius dulces,& Ouidius mirae facili tatis, quem Seneca seculum suum amatoriis non tantum artibus, sed sentetiis impleue merito ueritur. Manilii astronomicon graue est, sed sine motu, quemadmodum de Arato Q uintilianus inquit: etsi hic noster assurgit nonnunquam ,& ardentius spirat. SIlius Italicus diligens, plus artis , quam naturae habet, quod Pli- mo est visum. Valerium Flaccum, ut Apollonium Rhodium, non video quid attineat leti, quali nihil sit, in quod
tempus consumatur potius: non tam illorum vel carmen vel dictionem improbo , quam argumenti leuitatem. lu- uenalis multis in locis asperest. ac durus, materiae suae conueniens, mollis & suauis Statius. Ex Martiale reiicienda
obscoena , in reliquo cui iii modi sit , testimonio Plinii Caelii credamus. Longe cst his posterior Ausonius Gallus, Vbiquc aTutus, excitans, nec lectorem sinit dormita
347쪽
xe. Claudianus melior, & ingenii ac spiritus plane poetici. Iuvencus, Sedulius , Prosper, Paulinus lutulentae dc perturbatae sunt aquae, salubres tamen , ut de quibusdam fuminibus serunt. Apollinaris minus in carmine dep-henditur orationis molestia , quam in prosa : numerus enim illam vel operit, vel sustinet. Ioannes Hant uillen sis, qui Architremum propter materiam inscripsit, non omnino malus, certe melior, quam pro seculo. Longo interstitio subsequuntio ranci lcus Petrarcha, in quo si non tantum fuisset naturae iuxta & studii, artas illa orationem eius facile contaminasset. Franciscus Philelmus profusor carminum, ut praecoces partus subinde agnoscas. Elaboratior & dignus magis legi est lovinianus Pontanus. Politiani musta plurimum suauitatis habent, multo sale, argutiis, Veneribus conditae: sed ex eius epigrammatis ex
tirpanda sunt foeda illa gentili nedum Christiano indigna. Marullus obscurior est, & gratia impari. Strosae duo, pater, ac filius satis exculti. Hieronymus Vitas, & Rei iugSannaetarius Virgilianae imitationi tanquam sacratis legibus alligati. Acutus Thomas Morus, , plenus aculeis, ac ingenii. Erasmus Horatio similis, qualem se esse voluit. Graeci poetae praeter eos de quibus meminimus, sunt Quintius Calaber, qui παηαλιποι ex poemati Homerico assuit, ut Augustinus Vegius Aeneidos decimumtertium. Genealogia Deorum Heliodi ad intelligentiam Poetarum utilis, caetera futilissima. Sophoclis Tragoediae, cuius non leue fuit semper pretium,etsi hute Euripid es praesertur.Arari phaenomena, quae M.Cicero & Germanicus Caesar ad Latinos verterunt. Ioannis Lasharis extant Latini R Graeci lusus ex argutiis breuibus & velut punctis subobscuri. Praecipui interpretum sunt Valerius Probus, cuius per- Inter pauca supersunt adhuc in Bucolica ,δc Georgica Vergilii, preus. Relius Donatus, qui circa consilii explicationem in Terentio & Vergilio est multus: sed in Teretio magis se interpretem Latinorum verboru recordatur esse,etsi in his non raro infeliciter assignandis prς sertim differentiis,sicut in costiis cominiscitur plurima, quae nunquam scriptoribus in mentem Venerant. Servius Honoratus philologus est, ut facilὰ credat quiuis, diligens, sed multa affirmat in coperta.NOtas
in eum aliquot Philippus Beroaldus composuit, homo non
348쪽
multo quam Seruius ipse accuratior. Caeterum sunt in Se uio coplura, quae promptius sit dicere esse falsa, quam aperta ratione confutare.Acron & Porphyrion Horatii expositores plerisque recentiorum longe sunt impares, dormitatcrςbro,atque adeo stertunt quoque. Meliores sunt Bero al-dui,& Sabellicus in Suetonium. Brevis Sabellicus, alter ru'sor, sed negligentior, qualis etiam est ad Asinum Apulei. Mancinellus tu per Vergilii Bucolica & Georgica probe gramatici sungitur munere. Landi nure eundem poetam nimis philosophatur, ut Petrus Marsukin officia Ciceronis loquacitate pene intolerabilis. Parrhasius ad raptum Proserpinae Claudiani, & Nicolaus Beraldus ad Politiani rusticu,& Franci jus sylvius ad Gryphum Ausonii multum habent
ex philologia bonarum rerum accurate depromptarum. Asconius Paedianus utinam δc integer ad nos peruenisici, Asyncerus, potuisset magnopere intelligentiam Ciceronis,linguamq; adiuuare. Sunt enim in Cicerone haud sane pauca perobi cura,& iis tenebris obsita, quae discuti iam nulla poterunt luce propter ignorantiam actorum illius temporis. Multa in authoribus enucleant Hermolaus Barbarus Plinium ac Melam annotans. Angelus Politianus in Ceturus, Budaeus, Alciatus,Sabellicus, Beroaldus,Aegnatius opere cui titulum secerunt annotationes authorum. Tum Ludovicus Caelius. Antonius Nebrissensis in quinquagenis. iam Ioannes Pierius Valerianus.Vergilium colla- i iis variis codicibus eme lauit, labore pro-
secto ad lectionem praecipui vatis il per utili. De Baptista Pio,& b Cornelio Vitellio piget
349쪽
De tradendis disciplinis, sue de Insti Atione Christiana, Liber QuartUS
AC TENVS cognitioni lingua .rum vacavimus, quae scires sunt disciplinarum omnium atque artau earum certc, qua monimentis magnorum ingeniorum sunt proditae.
Itaque ignorataci linguae curus' v lut ostium disciplinet illius claudit,i quae ea ipsa lingua est compraehensa, & consignata. sed meminerintho- adiecerint linguis, adfores tantu peruenisse eos artium,& ante illas aut certe investibulo versa ri: nec plus esse Latine,& Gr ce scire, quam Gallice & Hispane,vsu dempto, qui ex linguis eruditis potest accedere: nec linguas omnes labore illo propter seipsas dignas esse, hoc est, ii aliud nihil quaeratur:quippe propter exteriorem utilitatem tantummodo parantur,ut ad ea penetremus, quae lin-lguis illis includuntur velut thesauris quibusdam pulchra at .
Studio sermonis finitima est ratio examinadrinstrumen - 1 tum veri & falli per enuntiata simplicia Reseposita: uc ren q/- ς sura veri nuncupatur. Adolescens ab studio linguatum liue . '' .
traductus facile quς proponentur,capiet: neque vero quie- - .c. quam oberit, quominu Sante finem peritiae sermonis censuram hanc auspicetur: ut pariter & illud consummet studiu, i& in hoc decurrat. In hac siue arte,sive artiu serramento atq; organo primu ea locabula exilicabuntur,quς huius tractationis sunt propria. Hinc de simplicibus ematis,tum de compositis, Postremo loco de argumetitationum formulis: eaq;
350쪽
υιτικν. dialectica κριτικὴ nominatur, id est, de iudicio argumentationis. Ad hanc libelli quidam extant hominum recentiunon omnino inutiles, ut Georgii Trapezuntii, Georgii Vallae, Philippi Melanchthonis: ii poterunt enarrari principio. Tum Aristotelis omissa disputatione suturorum contingenti ii, quae & per se intricatissima est, & altioris conte plationis. Libri prioru multa eiusdem generis continent,& ob cura,& mea quidem sentetia parum necessaria: desumet ill hinc institutor, quae videt tur ingeniis suoru ,& arti quam tradit, conuenire. Exercietatio erit in his non rixo Cainam talis est haec ipsa rs suopte ingenio. Q uod si rixis addantur rixae, quid aliud fuerit quam oleum incendio asperga Z ut aiunt: Erat consultius,ut conserant sua studia per
interroῖati aes, quam per argumetorum conflictum, neq; quam babebunt adhuc de quo argumententur. Parabuntur iam nane disputat ion 1bus aliarum artium, propositis thelibra ut ex regulis obseruationis huius condi lcant nihil repugnans admittere,nihil consentiens reiicere: quam exercita- Obliga- cionem obligationes nostri vocant, quae neque ars sunt vllio. la, neque . pars artis, ted tantum praeceptorum executio,& applicatio ad opus. In his duo sunt solum vitanda, quae modo artissi. recipere pugnans positis, non respuere cog ruens polito. Socraticae interrogatiunculae non modo per inductionem. sed eliciendo paulatim, velut actis cuniculis aduersarii sentu Aiuisionibus ac diffinitionibus, vehementer sunt ad multa conducibiles, ad verum exprimendum,ad exacuendum ingenium,& ad reuincendum eum, qui contra tendit.
Leget i pis perae adolescens tacito studio Boethum, Capellam inpaeeium, Augurinum; et si hi Graecissant. Politianus
sol culos quoidam decerpit ad ostentationem, quam Vna in , . Dre venaturi utilis est tamen luppeditare quaedam artis vo-
cabula i Cognoscet uniuersam Aristotelis Dialecti eam at- De Iibris tentus. Aristotelis quidem libri multo aliter distinguun- Aristote- tur,citantiu a veteribus Tuli io Cicerone, Laertio Diogene. lis. Seruio Honorata S aliis, quam a iunioribus: sed nos, quibus prisca illa sunt ignorata, acquiescemus iis, quae accepimus. Graeci in Aristotelem interpretes Psellus, Man genetus, Ammo nius obruut lectorem verbis inanibus, qui prope est mos enarrato ru illius gentis. Iacobus Faber tum in Aristotelem scriptu,tum Dialectica irae coposuit:multaq; ex rece-