장음표시 사용
611쪽
nem sunt homines,elephas non habet,& caetera. Sunt in certis vocibus, in aliis non : ut pauci homines loc campo, exercitus non est pauci homines, ergo
in hoc campo mihil concludes, ii dicas, albi homines
hoc campo, Aethiopes non sunt albi,ergo non sunt Syllogis io, in quo sint ipsi,&Germani. Singularitas pcr- montiu-aaedam uniuertalitas: ideoque in ea pro-gulari .
.so ei: in eris,& quidem in tribus ordinibus.1Aismo ex alentibi Γ: Ioannius legit, Calparis filius est Ioannius tergo Gai paris filius legit. Si maior 1:t negans. SO- crates non disputat, Sophroniici filius est Socrates , ergo nodisputat non valet in minore, Socrates est philosophus, Plato non est Socrates, ergo non est Philosophus mana arguitura non distributosd distributii, niti dicatur, ut antea , aliquis philosophus non est. In secunda ex amrmantibus: Orator est Cicero phiosophus est Cacero,orator ergo aliquis philosophus est. Ex negativa. aliquis theologus non est Vergara, aliquis theologus est Verpara, non conficitur theologum non esse theologum, scd theologum aliquem nonnuιlum theologum non esic. Et ex minore negativa ad eundem modum. I n tertio: Aristoteles est doctus, & ide est maritus, aliquis igitur maritus doctus. Et ex negati uis . Socrates non
fuit auri cupidus, Socrates suit philosoplaus, aliquis ergo pullosophus auri cupiditate caruit at minore negatiua , Socrates est homo, & non est Troianus , non sequitur aliquem
Troianum non esse hominem: sed licut dictum est aliquem Troianum aliquem hominem non ςJςν cultrim Sunt quidam syllogismi multiplices, qualis erat ille bo--y Ecraticus: Amicorum omnia lunt communia, dii & homines boni sunt amici Aeorum sunt omnia ergo & bonorum ho- Pminum. Gradationem quidam vocant: ego ut sic non appellem facit, quod non semper posterius sequitur ex priore. Sed est geminus syllogi linus, ad hunc modum Q U orumcunque amicorum omnia sunt communia,dii S brini homines sunt amici, ergo eorum omnia communia. Rursum, inla: cunque sunt deorum, lunt bonorum hominum, Omnia quae
sunt, deorum sunt, igitur & bonorum hominum. SI quis velit et radationem nominare, nihil impediO- . .
Syllogismi qui fiunt in comparaturis & superlativis habent peculiarem quandam rationem:vt, Quisquis animum
612쪽
Omnis homo qui se sum inittit, extolletur,vir sapies est homo qui se summittit, ergo extolletur. Non tamen sic, Vir sapiens est homo, ergo vir sapiens qui se summittit extolle- turmam in simili obiicitur, Uir stultus ac deploratus est homo, ergo vir eiusmodi, qui se summittit, Ptolletur: quum nullus lit talis . in iis quae referunt genu satis est sumere antecedens, ut, Omnis sophista est rixosus, qui & cauillatur, Lucianus est sophista,ergo rixosus, qui & cauillatur. Similiter omnis iustitia&sortitudo, Cato vel Cicero pro simplicibus suntaeoniunctio naturae est uniuersalitatis. ac proinde utrunque necesse est esse verum: quocirca ab illa ad utranque eius partem rite colligimus, non autem retro Uimus. Obediendum est & Deo & homini in potestate, ergo homini in potestate. A negatione partis contradictorium totius
concluditur: nulla est in dissidio respublica erpo non & in dissidio est respublica,& magistratus auara recte administrant: quae est disiunctio, a qua ad nullam partem valet complexio, ted a parte ad illam. bimiliter adii iunctiva, si quis
tollat unam partem, ponet alteranL. Theologus vel curat animum suum, vel alienum, non curat suum rergo alienum: non reflectitur,nam potest utrunque facere,. Sed qui dii iunctionis alteram partem veram volunt,alteram saliam, bene putant argui a politione unius partis ad sublationem alteri us:vel scdet, vel edit, sedet, non ergo edit. Sic Cicero pro Cluentio: Vnum quidem certe nemo erit tam iniquus Cluentio, qui mihi non concedat, si constet corruptum allud esse iudicium aut ab Habito . aut ab Opianico esse corruptum. Si doceo non ab Habito,vinco ab Opianico : Si ostendo ab Opianico, purgo Habitum: non videtur in genere bene colligi, nam potuit corrumpi ab utroque etsi non in illis, certe in alias: quemadmodum supra demonstraui,
613쪽
poi. artes omnes disiunctionis verae verax esse. Iam a con
ira, est boniani. 'o virtus. Hi quidem lyllogismi, quae Reductio
est mensura& regula, qua alias argumentationes ceniemus. enthymel lam enthymema fiet uniuersaliter bonum ,sia eum redu- matis.catur. detuli 'mema est bifarium, aliud quod ex significationibus verborum vel et ut homo currit, crgo animal mouetur aliud quod quadan tenus ex verbis,ut quod habet aliquid in utroque pronuntiato idem, obiectum videlicet aut dicium: sicut Socrates vere philosophatur, Socrates ergo contemnit opes & gloriam . Socrates nihil habet arrogantia: . ergo philo ophus aliquis nihil habet arrogantiae: L hozs olum reducitur ad unum iyllogismum: illud prius ad mul- Inventicita. Q uod fici primum medii inuentione, propolito thema te quod velis probare, aut improbare: ut homo est albus non est homo albus. Videndum primum quid superius, qui inserius, quid oppolitum,aut alienum ab iis terminis, qui in ar-pumentatione sunt po iti: ut quum sumo homo & album, homini superius est animal corpus, substantia inferius Troianus, Romanus: nihil est aduertum: auersa aut separata sunt ea omnia , quae non sunt homo puta leo,lapis,Odor, sapor: albor,coloratum superius, hoc album inferius : candidum par nigrum contiarium, separatum, viride, laetitia.odor, sapor. Ad concludendum affirmanter aliquid, oportet id pro medio sumere , quod utrique terminorum competat. Ad cocludendum neganter, non quod ab utroque di: crepet, Neque enim eX negantiis quicquam conficitur,led quod uni conueniat,alteri non. Ad uniuersalem affirmativam medium oportet esse maius, aut par eo, quod distribuitur: minus,eo quod non distrabuitur, si utrique sit aequale, omnia erunt in confecto aequalia. ut omne risibile est corpus: medium erit homo , vel anima ad hunc modum : Omne animal est corpus, omne risibile animal, itaque S corpus colligitur Iolu in primo ordine,ideo in altera oportet distribui,
614쪽
sco DE CENSUR A VERI ET FAL si
tunc erit minus, aut par. Ad particularem annuenter nihil impedit medium minus esse utroque: omnis homσ χ animal, omnis homo est substantia, aliqua substantii st animal :haec insertur in primo & tertio ordine in prini Cic,omnis homo est substantia,aliquod animal est homo
substantia. Ad uniuersalem abnuente medium vi modo congruat,atque in hoc incumbat it maius,aut par,& hoc affirmabitur : tu iaptas, iam, - istud erit medium: nullum bonum dic voluptas, ona ustitia est bonum, nulla ergo voluptas bona : haec infertur in primo & secundo ordine : ideo in uniuersali non distribuitur affirmativa, tunc erit maius aut par: nam ea est assumptio. Ad particularem negantiae ut mediti ab eo, in quod incumbit negatio,tollatur, vel totum a toto, vel totum a parte, alteri congruat 'uomodocunque: sit in tribus ordinibus: si totum omnino a toto tollitur, fit in Ferio, Festino, Fela-pton Ferisco,Fapello : in quibus prior est uniuersalis abnuens: si a parte ni in Baroco,& Bocardo,& Barboco, in quibus altera est particularis negantia. Proprius iam de enthymemate. In omni enthymemate,aut est maior c si illatio. ne,aut minor cum illatione: hic deest maior, ill hic minor Sermo communis, & oratores , qui sermoni communi se accomodant,enthymeniatis ad persuadendum magis utuntur, quam expressis ac perlectis syllogi linis N omittunt eapoliis imum partem argumentationis, quae adeo est facilis ex se,& cuiuis exposita,ut sorderet si explicaretur, ac generaret fastidum, tanquam diffideret auditori, qui dici in codem modo in epagogis duo aut tria exempla pro omnibus putat susticere. Solent reduci enthymemata ad primum aut tertium ordinem: ad secundum veri, perraro. Quum obiectum est idem, non potcst reduci ad tertium ordinem : nam medium ingrederetur consectionem, reducitur ad primum.
Si dictum est idem, potest ad utra inque: nam si eius quod illi additur pro supplemento, obiectum congruit Obiceto, existit in tertio: si obiectum dicto in primo: quado dictum dicto , in secundo. inrando vero desit propolitio , quando assumptio, hoc est eius cognoscere, qui viderit, quid desideretur ad perfectam probationem. Reliqua enthJmemata, quae nihil habet commune,ad plures syllogismos reducuntur uiomo currit er2o animal mouetur:inlcrtur haec sic,ho-
615쪽
mo c. it omnis homo est animal ,ergo animal currit: tum sic , as at currit, quicquid currit mouetur , ergo animal mouer i. Ad explorationem siue syllogi: mi, siue cui ulcun ciuec secutionis nulla est carcior coticula, quam , ut saepe
bimus , contradictorium intentionis repugnare vel totii, , a vel cum una parte elus repugnare alteri, re rem deduc. duarum contradictoriarum : qua rare .atione euidentior in natura. Hanc sequit oc dogma: Cois.cquens temper meliore est conditione
quam antecedens,aut certe pari Nam ii quid boni habet ratio, intentioni communicat, non contra. Si quid vero habet incommodi consequens, in argumentum refundit: semper liquidius est,& purius, quod exprimitur. Si propo tum verum, & intentio: si propolitum necestarium, S intentio: alioqui poterit dari verum antecedens illati salsi: si possibile est antecedens,& quod conficitum si quid cog ruit cum sumptione,& cum intentione, no econtrario quippe antecedens
potest esse fallum,consequente vero:vt studia lunt bona. ergo ab omnibus expetuntur. Si quid shquitur ad illationem, sequitur ad praecedens : nam quod ad posterius,& ad prius, unde postemus : quum semper prius sit potentius, quippe ex his omnis homo est albus,& omne rationabile est homo, shquitur haec aliquod rationabile est album:ad quam non sequitur omne rationabile est album , quod tamen ex prioribus nascitur. Si quid repugnat tequenti,& praecedetiti, non vero inuicem : quandoquidem cum antecedente illo priori pugnat haec, aliquod rationabile non est album non tamen cum intentione consequenti. Similiter in nobis ex rebus,si argumentum est scitum, est intellectum , est concedendum,& illatio: quum haec neganda aut dubitanda, de ratio. Nam in hac collectione , omnem binarium scis esse parem, ergo& hunc , quem tego veste: deest minor, & hic est binarius. Quod ii quis de consequente probae conclusionis incipiat ambigere,ea dubitatio ad antecedens se porrigit de quo fortasse nihil prius ambigebat: ut, inuae duo lunt in tert; o saria, sunt ipsa inter se paria a & b iunt paria c, ergo & ip ainter se, quum c inde praehensibili discrimine excedit a , dc exceditur a b :b vero perceptibili iplum a , propositionem
putat se scire assumptionem credit te oculis cernere,in coniecto intelligit se captum : refert pedem,& recurrit ad prio-
616쪽
si DE CENSURA VERI ET F A L ς I
ra,vt fraudem inuestiget. γDe rese- Restant captiones pseudomenorum , quae a re itiori . xi, & in- bus reflexa nominantur , propterea quod de selo antur,1 olubili & in seipias reflectant veritatem aut mendacium V d hoc bus. crebrius : ideo a Graecis dicta sunt i ῬA r. QVA : vilia tiatio est falsa, demonstrata apsa eadem : omni r alis significat aliter esse quam est, Epimeni . Cretenses esse mendaces, de ipse est Cretc , c. so&i pzdax , ii mendax , ergo non ei credendum: & dicit Cre L n Ics esse mendaces,ergo non credendum : sunt igitur veraces , &illis credendum: at hic Cretensis , ergo ei credendum : quale
est quod Psalmista inquit: Ego dixi in excessu inco, omnis homo mendax. Apud Lactantium quidam admonitus est per q uietem, ne haberet fidem somniis: qucro habebit ne illi fidem, an non ξSi credit illi, credit somniis : si non credit somniis, credit illi. Et crocodilinae: virum reddam tibi filium, an non reddam ΘDic verum, alioqui non recipies. Sic dicis redditurum , retinebo , quia es mentitus. Si non redditurum, retinebo, ut sit verum : nam si redderem , esset falsum,& ita essem nihilo minus retenturus. De Protagora Sophisa Abderitano,& Euathlo eius discipulo, notum est illud de pacta mercede , quod Aulus Gellius refert. idem Protagoras dicebat, omnes omnium opiniones esse veras, Socratcs
Platonicus refellit eum sic , at multi opinantur hoc esse falsum , ergo ita est: falsum ergo opiniones omnes esse veras. Idem Socrates dicebat se m sit scire, & hoc erat aliquid, non ergo nihil sciebat. Pseudomenorum meminit Marcus Cicero quarto Academicarii quaestionum , & in libello de Fato: a quibus dicit vehementer fui se Stoicos perturbatos, qui ea inexplicabilia nominariit, aculeos & tortuosum genus disputadi: quae colligauit magis Chrysippus, quam disia
soluit: ita ut haec a regula illa exceperint, omne statum verum esse aut falsum : idcirco etiam & a nostris hominibus insolubilia nominantur. Sed harum omnium quaestionum una est profligatio : quoniam verba, sicut instrumenta aliis rebus accomodantur, no sibi: neque enim cultellus sibi scindendo est repertus, aut malleus 1ibi tundendo , sed aliis rebus : sic in verbis semper alia sunt censenda , per id quod dicitur, non idem ipsum, nisi sorte in quibulda iocosis& puerilibus: ut haec seripta sunt minio : nam serio quum loqui
617쪽
LIBER POSTERIOR.c scripsi tibi ad Calendas Octobres, de superioribus
ur,aut sequentibus, non de eo ipso: ut saepe Cicerom,& alibi Haec habui de amicitia, quae dicerem. ibi dictabam templum post putre Vacuna .er quum dicimus, omnis homo mendax, alii omnos,on in hoc. lam minime credendum somniis, retenses mendaces praeter illum, & ille: in eo te d dicit .Quum vicero primam litem, reuciam tibi mercedem , sed non de hac ista re. Crocodilinae interrogationi nihil potest responderi: proponat alia, quae in se non retorqueanturmam ad illam nihil potest aliter verius dicere, aut aptius, quam se nescire: aut aliquid argutum ridiculum. Tum omnes omnium opinionum esseveras aliis de rebus. inlidam dixerunt se nihil scire, ne hoc quidem metu argumenti illius. Atqui nec Socrates ignorabat se es e, & hanc Xantippem esse uxorem suam, & iiuncesse Platonem discipulum suum : caeterum ad persectam quandam scientiam dictum illius pertinebat. am-dam minime necessariam exceptionem addiderunt: Socrates nihil sciebat praeter id unum : ut Varro in Academicis quae stionibus Ci
CENSURA VERI ET FALSI LIBRI FINIS.
618쪽
ENS humana, quae est facultas veri cognoscendi, naturalem q uandam habet cognationem atque amicitia cum veris illis primis, &tanquam seminabus,unde reliqua vera nat cuntur, quae anticipationes atque infor
mationes nominantur, a Grςcis 3t x-
Niar. Hinc Platonis est orta opinio, recordari nos, non addiscere:&animas hominum, magnarum,multa rumo; rerum habuisse cognitionem priuiquam in corpus mergerenturi sed proseacto non magis, quam habet oculi notitia 3 colorum, priuia quam ex matris utero in hanc lucem prodeant: potestas ea est ad ista, no actus. Ex principibus illis veris, paulatim alia vera colligit sicut ex seminibus stirpes crescunt. Sed nouitas omnis admirationem parit, quς postquam aliquandiu in ea substitit mentis acies, stimulat ad quaerendum, atque inuestigandum. Ea prouincia iudicio madatur: unde assensio sequitur eius, quod iudicatum est verum, & quali accessio:dis 1ensio autem & auertatio ab eo quod fallum. Est medium quiddam quum neutrum horum agit: quod contigit velambiguitate distracto iudicio argumentorum momentis In varias partes, qui est motus & nutatio iudicii: vel quiescente iudicio, quum a quo Impellatur, no habet: Sc assentio unius, Assensuu est oppoliti dissentio, ac vice versa. Assentitur simpliciter, differen- hoc est,hoc non est: assentitur, scd pedetentim,& caute, non-tiae. . nihil addubitas arbitror,opinor,credo quum animus, quo argumentum impulit, ita adhaerescit, ut tamen securus non sit,& fieri aliter posse putet: infirmaus etiamnum adhaeret, quum
619쪽
quui. 'illa exeunt, suspicor,coniecto, ni fallor,videtur & perdem , non credo, non arbitror, non suspicor, non
menti l Assentitur firme,& secure & omni semoto dubio, icit, thio,copertum,exploratum habeo. Aut per ne ira, nempe assensum firmum contrarii: Res est im-t' incredibilis,fabula,cornentum .inais credatZ Tulum habent dubitationem ,& admiratio rem is, sum contrarii confirmatum. Ironiat issentione est, N. inus 5 diligens praetor Verres: Homo infans & stultus Cicero. Ex admiratione nascitur quaerendi cupiditas: in qua primus aggressus vocatur quaestio, qua volumus scrutari de essentia, aut inhaerete alicuius rei, siue foras exeat ad altu, siue intra seipium subsistat, qui quaerit.Q u*stionum aliae simplex quoddam responsum postu- Quaestiolant affirmationis aut negationis sine argumeto: vi, Dic mihi Da meta,cuium pecus quae interrogationes nominantur: aliae rationem Ic argumentum requirunt, aut certe fultore explicationem,quae propriaequet stiones. Graeci i tetrina interrogationem, πυσμα quaestionem dicunt: qua uis haec interdam linῖuis colandutiar. Rogat quisque vel de re, quid sit,aut cuiusmodi, quemadmodum assecta, quae sunt isthnl-ra: nisi quis forte redigere ad ea loca argumentorum velit, de quibus statim loquemur: ut totidem ex rcbus quaestio existat ex quot argumenta, per quae fatis fit quaestioni. Rogat
item de assensu aliorum: inuid tu lentisi Quid populus
inuid senatust u id δε ristoteles, aut Cicero ξ interdum s iplum. Ego ne id credam Zmane expendamus acrius. Tum venit ad inqui litione eorum, per quae vel probando vel improbando acquiescat cuius haec est via: Mens nostra in extrema rerum facie sensuum cognitionem, atque arbitrium velut ducem sequitur, sed quem ipsa interdum deflexum de via iudicio suo reuocat: tum ex iis, quae a sentibus didicit attollit se altius, ac penitius se condit in rerum intima aliaq: aia sequitur, Jc eruit occulta atque abstrusa : sic tamen ut aditus ad incognita,sint prius cognita ad incerta vero sint certa: credibilia quoque ac verisimilia ad ea de quibus ambigit. Necesse est enim ut in assensu gradus attollat gradum ,& sequentium adminiculum sint quae praecessere. Neque fieri potest ut in cursu ad metam perueniat, qui medium prius non attigit: nec in tenebris spectari quid potest, nisi lucem admoue-
620쪽
ris:ita neq; dubia oc tenebris obscurata cerni unq uam 'te runt, si non lux aliqua affulgcat ex iis, quae nos vel urta iam habemus, ac certa. Eundem ad modii in me ponderi hus res ipsa nos docet,ut quae sunt iam nobilia ἐκ ex plo rata, quae probabilia & verisimilia reddat bus Pro censura admouerentur talia, siue qu4d con sibi lint,sive quod dii sideat. Incredibile de quam varias ad veri inuestigation .άlii . ingeniuineat,ac tentet, haud aliter q qui rem ira Opere abditam In tenebris inquirunt. Confirmant dubia itacite aut non esse duorum modorum altero, aut quia aliquid sit, aut quia non sit ut, An chartis quis Deo: charus, quia pacis & concordiae amicus, dc quia fluxas res non amat: non chartis, nam concordiam habet inuisam,& amat immodice Argume' suum corpus. Ergo cst argumentum id, quod iam creditumetum. ad fidem rei nondum creditae sumitur . Ordo vero eoru , quae
ordo cre creduntur hic est. dibilium. Primam fidem arbitramur esse sensuum, hanc vulgus certissimam esse ducit, nec falli se ab illa posse unde sunt illa, Et vocem his auribus hau li:Ego hisce oculis vicit. Et Domi inus in Evangelio, seu vidimus, inquit, testamur. Apud Plautu.quidam pluris facit oculatum testem unum, quam auritos decem. Sed lalli nonnunquam oculorum obtutum,& aliorusensuum aciem, res est quotidiana, vatio suo, aut medii, aut obiecti, ut communis lenius, qui nisi aduertat, nihil percipietur recte. ideo in antiquis Romae testimoniis illud semper etiam ribus manifestissimis addebatur, ut credo. Verum Daec causa non erat,cur Academia in totum abrogaret fide
sentibus: quali nihil recte possit deinceps agere, qui semelegerat praue: sed quod uno tempore erratum est a sensibus, alio corrigitur: quod ab uno homine sarcitur ab alio. Sunt paucula quaedam in quibus necessario sensus labuntur, noculpa sua, sed rerum: his subuenit mens, cuius est certius iudicium atque cxactius, quaeque depraehenso semel sensuum
errore, certius deinceps iudicat.
Secundus iidei locus est, quod suus cuique affectus. suasit: qui quadiu dominatur animo omnia sui i uris facit, & qualibet fiat faex plo ratissima creduntur: nam acumen ingenii Macrimonia iudicii nebula quada obducit, ne quid valeat inspicere nisi per eam apsam. Interdum quoq; tanta est cςcitas,