De natura et incremento nili libri duo : in quibus inter disputandum plures aliae quaestiones physicae explicantur

61쪽

ψ a Liber primm

quantultimaquam vasis subsidat ut Ι irtitis lib. r. de bello Alexandrino litteris commendauit. l od vicitdferet , dc aqua deposito limo statim clare laeret , s Olitos veteres infusa aqua tur

bida in vase, citis oriticium & marginem linere lam 'gdala , scriptit Leo Bancilia Albertus libro

decimo Alchit. capite nono . itaque merito Eu-1tat linis lio. 4. 'd vir cum Heliod .lib. 2. Ethiop. Nili aquam dulcillimam esse dixit, ob cuis bonitatem & praeibantiam ex ea tantum bibere HS supti Reges: iiciat Parthorum Reges ex Choa spe de Euleo ibi ἰim bibebant etiam in longe dictitis regionibus, ex Plinio lib. I. c. g. Quare ne illi e mutim si Ptolemaeus Philadelphus cum Berenicem filiam in matrimonium tradidisset Antiocho Assyria: Regi, ad delicias magnis impei 1iς curauerit illi ad potum Nili aquam perpetuo

uippetere , Ut author est Polybius dc Athenaeus lib. 2.c . h. aut si Pellennius Niger,ut AElias Spartianus scribit, militibus in AEgypto vinum petentibus resiponderit, quasi Nilus cum Vino certaret illim haberis, M vinum qi antis'Huc pertineti pii, d ait Ruistis Ephesius , etsi palustres aquaepcllimae sint, in AEgypto tamen este salubres, nec piutrescere, quod Nilus aestiuo tempore exmi dans veteres aquas ex paludum caIIernis expellat, S reponat recentes,ut etiam in frigidis regionibus imbres,qui vere, & autumno pluunt, pallistiis uliginis virus nonnihil eluunt. Neque tantum in nutriendo Nili aqua probatur, verum etiam in medendo. Vt enim aquae Abulat ex Galeno, Sc Scotussae, ex Theopopo ac

Plinio

62쪽

De natura or incremento Nili i

Plinio lib. s I. cap. 2.& aliae,ex aliis,Vlceribus me- Aquam dentur,quia cum sint aluminosae,exsiccent; quaedam, ut Ciceronianae inter lacum Auernum &Puteolos, oculis i. rosint, quod aeratae sint , aliae vitiligines tollant,ut lacus Alphionis , ex Varro ne,& Alphaei,ex Strabone,aut podagras,ut Cud-ni, qui Tarsum praeterfuit, quδd,ex Plinio, Iul-phuc contineat, quod medetur articuloru morbis , nonnullae arteriam purgent,& vocem cano ram reddant ut ex Varrone & Plinio lib. 3I. c. a.

Zamae fontis in Africa,qubd Sandaracha sint ii)fectae ; plures laedant caput, inflamment furo re,quod sint bituminosis; unde Ovidius,

. Eihi γῆ ue lacus, quod j quis faucibus hausit,

Aut furit,aut patitur mirmngrauitate soporem. quaedam vinum sapiant & inebrient,ut Lyncestis aqua,ex Plinio lib. 1.cap. io 3. Tertulliano lib.de anima. c. t o.& Seneca lib.Gnat. qq. c.2o.& fontis alterius in insula Naxo ; aliae vinum auersentur, nec si illi infundantur,commisceantur, ut fontis Dianae prope Camerium,ex Leone Baptista Alberto lib. io. Archit. c. a.& vini taedium iis venit, qui ex Clitorio lacu biberint,teste Plinio lib.3i. cap. 2. aliae necent, ut Styx in Arcadia,ex Plin.loco cit. qubd malo succo sint mixtae ; aliae bibentes oves nigras reddant,vi amnis Melas in Beotia ex eodem Plinio; aliae essiciant candidas, ut

Clitumnus in Falisco, & Cephises ; aliae rufas, ut Xanthus iuxta Ilium,ex Seneca lib. 3. nat. qq. Aristotele libro de Admirandis audit. Plinio Agricola lib.de his,quae fluunt e terra; aliae con fracta consolident ossa, ut fontis in Corsica, ex

Leone

63쪽

tatio Cintiam inhumana specie.

x Liber 'imm

Leone Bap.Alberto loco est.ubi aquarum mira lcula prosequitur 1, aliae denique animantes steri. les reddant, ut de Tharra, ex aliis scripsit Theophrastus ; ita Nili aqua adeo tacundas esticit, Theophrasto. Seneca,& Plinio testibus, ut Uno partu iatus plures enitantur. Quod etiam conticinat AElianus lib.3. de animal. c. 3 3. affirmans, AEgyptias vaccas quintuplum istum aliquando ledere, plerasq; binu ob Nili aquaadeoq; pastores quibus cura est de augendo pecore, aquam hex Nilo pecudibus intacundis , vel lactis inopi- bus praebere. Habemus quoque in quinto st. lib. ttit.sipars haerediet.leg.3.plures mulseres AEgyptiasvno partu septenos tatus enixas; de quandam lab Alexandria Adriano Imp. perductam cum iquinque liberis , quorum quatuor eodem tem- lpore peperisses, quintum autem post diem qua- dragesimum , publica sima testabatur. Accidit in. aliquando superiatatio etia in humano par ltu,ut Plinius quoque docet lib. 7.c. ii .novique lego Genuae nobilissimam iam inam tertio mcn- se post legitimum puerperium, nouum mascu- llum enixam. Quod si quaeras cur huiusnodi aqua secun- ldet animantes' Respondeo cum Tlieophrasto, id euenire quod Nili aqua nitrosa sit, unde eam AEgyptii in nitrarias infiindunt, ut nitrum elisi ciant. Etenim aquae nitros, locum conceptioni dicatum abstergunt. N ad conceptum reddunt idoneum. Q nod etiam sentiendum est de Sinuessinis in Campania , Thespiarium fontis in Beotia,& Elati fluminis in Arcadia, cum etialias

semi

64쪽

De nasura se incremento Nili. 4 3

seminarum sterilitatem abolerescripserit Plin. Solent autem quae aluminoia sunt custodire partum,nec pati fieri ab ortum, ut Lini fontis in Arcadia,eo quod vulvam parum tenacem roborent & constringant, ut docet Plinius, Seneca, Athenaeus lib. 1.c. ΣΟ.& Georgius Agricola lib. i. de his quae fluunt ex terra.

stantum ad AEgypti sertilitatem

Nilus con erat.

L 'RiMVM adiumenti ad fertilitatem gypti Nilum conferre, is facile intelliget,

qui meminerit Nilum censeri cor AEgypti,ut docet Orus lib. r .Sicut enim cor nobilissima silmmaque necessLia est totius animati corporis pars,ex quo omnis virtus in caetera membra dimanat, ut pluribus docet Aristoteles lib. de som.3c vig. c.3.& lib. . de pari.anim. cap. .ita Nilus eam vim tenet in AEgyptum, Ut tota regiocius opibus & virtute pascatur, ut scripsit etiam Russinus lib. 2. hist.c. a a. Et si enim caetera flumina, ut ait Seneca lib.4.nat qq. terras abluant, &quasi elliscerent, Nilus tame tanto caeteris maior

adeo nihil exedit,aut abradit,ut potius sua pinguedine vires adiiciat, dum AEgypti,quae areno i a quaedam adaggeratio videtur Aristoteli lib. a. Meteor. illato limo arenas iungit, & saburit, simulque agros irrigat & iacundat. Q in ob

causam

65쪽

44 Liber primus

causam Herodotus lib. I. Nil tim se es: κ ν. id estν propemodim agricolam,2 aratorem, nominati,& Vir

gilitis lib. i. AEncid. dc Valerius Flaccus lib. s. dc 7. l. ingliem. quod innuens citam Tibullus , ut

alias meminimus, cecinit:

Te propter nullos tellus tua postulat imbres Arida vec plumo supplicat herba Ioui.& Proclus in Platonis Timaeum scripsit, homines ab inopia & paupertate soluere. Sed audiamus hac de re disserentem Plinium Secundum in Panegyrico Traiani. inquit in alendis augendisique seminibus ita gloriata est, ut mhil imbribus, caeloque debrret. Siquidem proprio semper amne perfusa. nec alio genere aquarum stita pinguestere, quam quasi e deuexerat,tantis segetibus induebatur, ut cum fera' cissimis terru quasi nunquam cessura censeretur. Is crates etiam in Busiride scribit, AEgypti Prouinciam es Ie in commodissima orbis parte sitam, omnisque generis bonorum feracissimam,& Nilo immortali muro circumdatam, qui eam non tantum muniat,sed insita etiam vi,dc liberalitate alat. Gregorius Nazian Zenus orat. 39.ait, Nilum praedicari frugum parentem,spicisque copiosilm,& locupletem,atque ubertatem cubitis metientem. Anastasius Synaita Patriarcha Antioche nus lib. 8. Hexam. amoenissimum & frugiferum fluuium dicit, eumque inferiorem regionem AEgypti disare. Eundem Epiphanius, Eust athius, dc Cedrenus auriserum eadem de causa nominant; dicta enim sunt haec de Nilo,ut Pontani in Meteo iis verbis utar, qu bd sit Ialixfruge noua aecundisque uber aristis.

allusit

66쪽

L e natura se incremento N/lt. 4 salicilit enim ad Martialeni, qui lib. i C. Epig 74. Nilum spicilarum appellat;

IM/in bla,non mesticifer capit Nilus. Addamus & loannem Cantactigenum, illi Constatuinopolitanum rexit Imperium circa aratur Domini ι3Jo.S lib. . c. ιs.lic lcripsit L nur emingens magn.: Lrcobi hors pminacissime cin lixa δε - - accolere, quam Stillantis et g pri osciis dimem inecesse haberempterea qu)u illa Nilum abo poti)t derutare ; quod siliat, tota e Ens Ius er Syria, quae rude a1fatim aluntur, umefunditus intereant. Iulult alitem Nilus agros duabus de causis, ex Seneca lib. 4.nat. qq. c. 2. & quod inundet eo tempore , quo maxime usta caloribus terra undam altius tralati, tantum hauriens,quantum siccitati annuae lusit cere possit 1, quod turbulentus fluetis terras

oblimet illato limo ac pingui quod tecum detulit,Vnde arenoso S sitienti selo & aquam indu cit, S terram .Eamdem AEgypti fertiliistem Hieroglyphice innuebat Serapidis seu Nili simulacrum, quod modiu in capite, & cubitum incnsura aquae habebat, Alexandriae sublatii Jheodosij Magni tempore a Theophilo Patriarcha, ut scribit Suidas . Sicut etiam Conit intinus I mP. cubitu quo mensiuatur Nilus, non iam in Serapidis templum annis singulis, ted in Ecclenam

portari sati ciuerat, ut do Cot Rullirius lib. 2. c. ψω. Socrates lib. i. cap. I . dc P. huius Diaconus lib. II.

Omitto quae de eadem ubertate ictibit Philo stratus in Imaginibus. M. Tullius lib. et denat Deorum, Plutarchus lib. q. qq. Conuiuat. q. F. Aristides in orat. Agyptiaca , Iussinus lib.2. Iuli mi

67쪽

6 Liber primu

lianus Apostata epist. I. Eusebius lib. 2.de praep. Euang. c. l. Hegesippus lib. I .c. 17. Plinius, Ammianus Marcellinus,Strabo S alij,quem frugum prouentum exoptantes AEgyptij, Isidis sacra celebrates magno planctu, verisque fletibus inundationem implorabant. Ad quem morem respiciens Starius dixit in Sylvis. melius votis Mareosisa sumat Coptos,cst a ni lugentia flumina Potio iactis post inundationem seminibus, ad

semina conculcanda immittuntur oves aut por

ci,ex Diodoro & Plutarcho lib. . qq. Conuiuat. C. s .alias leui utuntur aratro , ex Plinio , dc post quintum deinde mensem mestem colligunt.Nec silendum quod idem Plinius scribit lib. 2I. c. I S. AEgyptum quidem frugum feracissimam , sed prope solam iis carere posse,ianta est ex herbis abundantia,quas deinde ipse pluribus prosequitur,nobi stimamque censet Colocasiam, quam e Nilo metunt. Nascitur etiam magno AEgypti commodo in eiusdem Nili palustribus &quie aquis papyrus,ut docet Plinius lib. I 3.

c. i t.brachiali radicis obliquae crassitudine,triangulis lateribus , decem cubitorum longitudine in gracilitatem fastigiata, ex qua in tenuissimas philyras redacta fiebat charta ad epistolas de libros conscribendos,quam unc fit ex linteis contritis. Sed placet hac de'audire Theodoricum Italia: Regem ita Thusiae Senatori scribentem apud Calliodorum lib. I r.epist. 38. Pulchram sinquit sane optu Memphis ingeniosa concepit,vi unia uersas ta vestiret , quod unim loci labor elegans t

68쪽

De natura se incremento Nili. 47xuisset. Surgit Nilotica flua sine ramis, nemim sive

frondibus,aquarum seges,paludum p; lchra caesaries, ir- Iuliis modior,herbis durior, nescio qua vacuitate plena, plenitudine vacuasibula teneritudine, 'ongeim lignum, cui more pomi robur in cortice est, mollities in medullis. proceritas leuis sed 'sese continens ,faedae inundationis pulcherrimus fructus. Nam quid tale in qualibet cultura nascitur,quam illud ubi prudentum sensa seruantur' Periclitabantur ante hoc d ta sapientum, cogitata Maiorum. Nam quemadmodum velociter potuisset scribi, quod repugnante duritia conicis vix poterat ex pediri: Ineptra nimirum moras cador animi sustinebat,est cum differebantur verba, tepessere cogebantur ingenia.

Haec ille. Est porro difficultas quando nam papyri usus coeperit, cum Varro apud Plin.lib. M .cap. ii. velit coeptin post Alexandri victorias,ipse vero Plin.ibid. c. i3.velit fuisse etiam ante Numam. Sed id aliis disputandum relinquimus. Referri possent hoc loco variae belluae & ani Nili bel

mantes quas Nilus procreat, maxime vero Hip- tuae va- Popotamus ungulis bifidis,dorio, iuba & hinnitu equino,resimo rostro,cauda & dentibus apri, immanem habens corporis molem , & adeo vallum Os,ut ad cubitum cum dimidio diducat rictus. Nocturno tempore ex aquis exeu ut huius modi bellu in agros pascendi causa,herbis enim victitant, ac nisi tunc excubias agant agri cohe, Vna nocte extremam frugibus afferiint vastitatem. Dum sub aquis sunt,eis nihil auciacius, ferocium canum in morem impetunt homines, immaniter discerpunt. Sic ignem fugiunt, ut puerulus uncis accensam facem tenens , multa

millia

69쪽

4 8 Liber primus

millia in sigam dedat. Earum carnes nulla feri in re differunt a bouina. Ita de Hippopotamis Antonius Fernaradus apud Godignum loc. cit. ubi etiam ait magnam torpedinis copiam in Ni lo citioque reperiri, piscis i)hilosophorum opinioniblis & altercationibus notissimi, cui experientia constet tale inesse ingenium , ut ii ab aliquo manu teneatur, si immotus ira an cat,nihIlcfficiat , Iin autem se paululum moueat, adeo tenentis corpus eo motu torqueat,ut nerui,ariCriae

δί quotquot habet in corpore membra, cum stupore ingentem sentiant cruciatum : ubi e manu d1m ttitur, omnis illico dolor stupor recedat. Feruntque ex litoratum , si Inter mortuos pisces torpedo vitia ponatur, δί in abi se moueat, eos quos tetigerit, interno quodam dc arcano motu Ita cieri , ut vivere Videatitur. quod sane rerum naturas scrutantibus non cae guum facescit n/ gotium in intiestiganda causa huius motus. Na- . scitur in code Nilo Crocodilus bellua sexdecim cubito iam ,ex Diodoro Si calo lib. i. c. s.& saepet 8.ex Plinio lib. 8. c. 11. fere hominis vitam ae quans,dorso adeo squamoso , ut dixerit Aristoteles lib. i. de hist animal. c. I . cilc contra Omnem ictum inuictam. qui etiam lib. 4. de pari. cap.

1 I. scribit, carere lingua; qudd cum sit terrestris &aquatilis,ut terrestris quidem linguae locum habeat,Vt Vero aquatilis sit elinguis pisces enim ait)nullam habent linguam,aut inexplicatam. Qua- iis Scaliger exercit. I 82. scribat, habere quidem linguam,sed quae ob exiguitatem multos lareat. Otra parit ad sexaginta, ex Aristotele lib. s. de histor.

70쪽

De natura es incremento Nili. 4 9

histor.animal. c. 3 2. expetit auidissime litanianam carnena,ex Plinio lib. 6. c. 1 O .licdt antequam hominem aggrediatur, ex eodem Plinio, dicatur flere ; unde natum est Proverbium, Crocouilibro mae. Illudque inter caeteras animantes habet peculiare,ut superiorem maxillam moueat , ex Aristotele lib. 1.de his .anim. c. H.& Plinio lib. 8 c. 1 f. Ichneumon exiguum animal immani belline dormienti extremam perniciem affert, per os sit quidem clanculum ingrestum corrosis partibus interioribus Crocodilum interimit, & liberum foras egreditur,ut Plinius lib. 8. cap. IS. & Plutarchus lib. de animalium comparatione scrip*runt. Referri pyramides, quae Orbem terrarum impleuere fama, quarum amplissimam octo iugera soli obtinentem trecenta sexaginta homi-hnum millia annis viginti Construxisse produntur, teste Plinio lib. cap. I 2. tres factas annis 78.& mensibus quatuor ; nec constat,a quibus Regibus , iustissimo Dei iudicio obliteratis tantae vanitatis authoribus. Referri AEgyptius labyrinthus portentissimum sane humani ingenij opus,

ut vocat Plinius lib. 36. c. I 3. Sed omittimus, ne constitutos cancellos trans rediamur.illud om- AEgynino mirum , & non omittendum quod refert Plinius lib.1.c. 9. regnante Amase AEgyptum Vi- olim in

ginti urbium millibus fuisse inhabitatam ; quod habitata.

cum fidem omnem superare videatur, colligere tur enim tanta hominum multitudo . quantam

ne ipsa quidem Europa capit, aliqui putant irrepsisse mendum in textu, legendumque duobus

urbium millibus. Sed Diodori tempore adhuc E tria