장음표시 사용
601쪽
Jtioniam satis etc. Proponit non simpliciter , sed κατ' ἐυθύαη-
μα : quouiam satis ostendisse videtur, quibus argumentationibus in unoquoque genere causae iudicialis uti conveniret. Atque hoc est το ἡγουμευου; Sequitur ἐποM9ου. Consequi videtur, ut doccumus , quemadmodum ipsas argumentationes ornate
Haec enim res Κατωμυη . ab utili, quod ostendit καγ' αναίρεο tu μου κα- v. Enumerat enim argumentationum quinque vitia, quibus vitatis, facile virtutes atquc utilitates argumcntationum Possumus consequi. Primum CSt κακῆ , καὶ μακτος ἐπιμονἡ , quum diutius, quam satis est, in iisdem locis commoramur. Altu
eamdem rem dicimus, et uos divel'sa dicere putamus. Tertium, aiaet ἐπιχείρημα, argumentatio inchoata , nec dum persecta. Quartum, incommoda ad aliam deinceps transitio: quum argu- metitutiones ne conclusiones inter se non distinguuntur. Hoc apud oratores vitiosum est: sed tameii , quum sit apud dialecticos κρηεο ς ευεκα , laudem habet. Illi enim ornate ac dilu-eide dicutit, hi argumentose. Quintum est, ἡ τῶν ρηθε, v , obliMO Dum , quac dicta Sunt , quum nescimus, quid quis loco dixerimus : ut Deo auditor cum totius causae, tutuuniuscuiusque argumentationis distributioncm percipere, ci meminisse possit. Ex his vitiis sucile est vidure virtutus , quae
. Ergo absolutissima Cic. Argumentatio quinquepartita est amplissima , brevissima tripartita, quae sit, quum argumentatiotircvis, et rcs tenuis atque humilis non opus habent exornaliouc atque complexione. At mediocris est quadripartita , omissa vel cxornatione, vel complexione. Quocum illud coti- tingit, quum res parum locuples videtur ad amplificandum , vel cxornandum hoc , quum res brevis, Et memoria comprehendi poterit. Argumuntatio oratoria est , qua Ex rebus Prob.
bilibus aliquid probabile cilicitur, quod ante minus probabile ac dubium suit. Illictores Gracci ἐπιχεαημα vocant, id est, i cirrobandae aggrcssiouum: quae vox est Sophistarum , ct tortum
602쪽
argumentationem significat: est enim syllogismus dialecticus. Quidam etiam ἐυ o: mi vocant, sed breviorum illud conclusionum est. Philosophi Giuntinios ratiocinationem appellaut. Quum
autem in omni argumentatione res sint multae, ευτακτου curia Esse necesse est. Quamobrem recte nunc de partibus, quibus
constet, et quid harum quaeque sit docet. Omnis igitur urgumentatio vel est persecta et plena, vel coutra , imperfecta ut non plena. Plena est quae est, ni rixit, και ιγκοεις. id mi , quae vires et elegantiam habet. Vires ab argumentis sumuntur, quae Graeci ; elegantia vero ab Ornatu, quem illi ογκοs appellant. Non plena est, quae ornatu caret: ideoque non delectat, sed ad is, Mem , solummodo est accommodata , qualis est etiam dialecticorum. Omuis autem plena urgumentatio , quam hic absolutissimam et persectissimam appellat , in quinque distributa est partus, Proρω itionem , nationem , nationis confirmationem , Exornationem , Gn lexi nem. I. Propositio π stam dicitur ab oratoribus et dialecticis,
Rhetores etiam κατάσωσι. vocant: a non uultis ἐπιχείρησις, quasi ad
rem ipsam aggressio, appellatur. Est autem id, quod in argumentatione ponitur primum, et tu Conclusione repetitur postremum, de quo dubitatio fuit. a. natio, κατα-υii, Sive αἰτια t, propositionis confirmatior demonstrat enim, id verum' esse , quod intendimus , id est, quod est D virgisti. brevi subiecti Oue , hoe est, uua atque altera fientcutia. Haec par est magnitudine, quoniam in eadem re ac persona versatur , sed ii de maior cst. Propositio enim το γ τη- πο-χου . id mi , quod in quaestions est, continet, de quo adhuc dubitaturi natio a tem asseri aliquid probabilius, quod conclusionis causa esse Potest. Oinuis propositio vel est α, m. id est simρlex: vel α- λομενη. Coniuncta. Simplex est, quae summatim id , quod in quaestione est, ostendit: quod tum sit, quum res ipsa non est multiplex. Coui uncta est, sive copiosa, quae ἐπεξεργασίαs. η ἐπιμονηs habet: quae duas ob causaa sunt: Primum, Propter rem multiplicem, quae vel partitione habet
opus , vel Urnatum ac splendorem, propter magnitudinem , requirit. Deinde memoriae causa, ut ipsa repetitio, sive tinniOratio memoriam adiuvet. . Eodem autem modo propositi nis ratio tractabitur, quo ipsa est tractata propositio: ut, si haec simplex sit, etiam illa eriti sin tractata copiosius, etiam ratio vel επεξεργασίαs, vel in Obἡs habet. Uratorcs euim semper acqualitatem observant, ut paria reddant paribus. 5. Rationis
603쪽
5 io IN RHET. AD HERENN. LIB. II
quae pluribus argumentis corroborat breviter Expositam rationem. Differt a ratione ἀοεθma, καὶ στά ii quod haeC unum hahet medium: estque Umo kii, ut etiam propositio: et plerumque breviter, hoc est sine amplificatione, quum propositio Simplex est, Tem exponit : adprobatio vero, quia θετικη est, pluribus, magisque probabilibus argumentis ac mediis copiosius rationem corroborat. Est eDim causa sine qua non, ut dialectici loquuntur, ideo αἰ ιολογία dicitur, rationis adprobatio, quia rationi est addita ratio. Exornatio, ah aliis Εστιξεργασια. ab Aristotele προσοεκοδόμη me , dicitur, quasi altera coaedi alio; ab Hermogene ἔγκυοappellatur. Est autem Exornatio , qua utimur rei cohonestandae et locupletandae causa, confirmata argumentatione. Di fert a reliquis, quod propositio simplex est, et nuda: ratio plus valet probabilitate': adprobatio vi et robore argumentorum :exornatio nutem vehementior est propter amplificationem. Οmnis enim exornatio aut viribus valet, aut ornatur viribus cavalet quae est argumentosa: ornatu, quae habet amplificati nem. Ea autem , ut in Partitionibus inquit Cicero, et verbo-Tum genere eousicitur, et rerum. Verba ponenda sunt, quae vim habeant illustrandi: in quibus decorum observandum est, ne sint graviora, quam Causa postulat. Rerum amplificatio sumitur ex iisdem locis omnibus , quibus illa , quae dicta sunt ad fidem : maximeque desinitiones valent conglobatae , Et cou- sequentium frequentatio, et contrariarum, et dissimilium, et inter se pugnantium rerum conflictio, et causae, et en , quae sunt de causis orta, maximeque similitudines et exempla, fictae etiam personae, muta denique loquuntur. Atque haeo omnia magna esse debent. Ged, quamquam in cursu ipso orationis locus, declinationes amplificandum dantur, consi mala re aliqua, aut reprehensa : tamen , quum Proprius amplificationis locus sit in perorando, nihil de ea hic dicemus
Rinplius. Complexio, Συμπέιασμα, est, quae Concludit breviter, colligens partes argumentatio uis. Est enim oratoriae argumentationis terminus. Atque haec tractatio partium argumentutionis etiam in ipso exordio observari potest, nota minor , quum in confirmatioue aut in reprehensione.
604쪽
Inimicum Propositionis νατα μυη, ratio, non minus , quam ipsa propositio simplex. IIabet tamen in Se hunc συλλογισαο9: Aquo suminum metuetidum est periculum, is inimicus est acerrimus: Ab Aiace Vivssi summum periculum metuendum suit: Ergo Vlyssis hostis acerrimus Aiax fuit. Minor facti impulsio
Summum periculum Ilio duae subiiciuntur causae, et quod inimicus erat, et quod metuebat summum periculum. Videbat, illo incolumi, se incolumem non futurum Προκα
τασκε n, SiVe προτυλλογισμὸς, rationis adprobatis, quae tractatur Contrario, exemplo, conclusione et bisci. Primum contrarii in dium ex circumstantia Personarum ac causae sumitur. Perso
nae sunt, Aiax et Vlysscs: causa est ὀιεχτικη, irruulsiva, iu- columitas Vlyssis, quae ultero incolumi esse non potuit. Λlte-
xum medium ex eodem sumitur loco: CSi enim mu αι-iv avri-
Οο η: mors Aiacis, salus Vlyssis. Tertium medium est: consueverat, si non iure , quavis iniuria inimico exitium machinari. IIoc quasi ad παραδειγματα pertinet: ab ingenio enim, et vita lyssis anteacta sumitur. Exemplum t ὀποθετικου, a PerSona Palamedis, quo ante universalem conclusionem concludit. Sumitur hoc ex historia , cuius etiam ita secundo Sinon Virgilianus mentionem iacit. Conclusio et causam repetit: metum scilicet periculi et Vlyssis consuetudinem in peccando. θεσις, id est sententia universalis, habet ratiocinationem a minori ad maius. Videbat: Rationis confirmatio , quae Pluribus urgumentis corroborat breviter expositam rationem. Si multos Sequitur in Exornatione, intξεργα rit,i quae habet
primum συγχρι τιυ : deinde ομοι-εv. Pars primu συγκρισεως Prior Est καὶ υποθετικη, in qua Plu S, minores et extraneae res cum maiore conseruntur ius uite: nullam enim personam
nominat. Longe minora sunt pecuniae, imperii cupiditas ct leve compendium , quam formido acerrima, quae Vlassem ad maleficium impulit. Pars altera, ipsa videlicet προσαπόδεσις, trametatur ἐρωτησα, interrogatione, Propter vim maiorem.
605쪽
Virum fortissimum Altera comparatio, ὀρεσμάνη, sinita est,
in qua personas inter se conscrt Aiacis et Vlymis. IIabet autem haec ἐπαύξη τ . . incrementum in utraque parte, Virum D tissimum , intcgerrimum etc. pars altera: Homo timidus, nocens etc. Huic etiam subiungit interrogationem, vehementiae Causa.
Nam quum feras bestias -, similitudo, qua in rebus
diversitatem ostendit, et comparationem proximam probabiliorem facere conatur. Habet autem etiam haec ipsa similitudo ευθύει me συγκριτοv: cuius παραυξήσtu quoque, id eSt exaggerationem , κατ'αυτίθεms subiungit, qua rebus similibus diversitatem ostendit. I uius Pars prior ἀναίρεσιs habet, praesertim quum in bestiis nullam neque bonam, neque malam rationem videamus. Altera 6feri, di in isto plurimas et pessimas rationes semper fuisse intelligamus. Est haec exaggeratio eo firmior, quod, quum prima ἀυτιθ-ως Parte, Omnem rationem a bestiis removerit, in altera Parte quantitatem cum ipsa qualitate coniunxit: nec pessimas tantum, sed etiam plurimas Vlyssi rationes tribuit. Si ergo Συμπέρα in , Complexio, quae cum propOSitionE m dium comprehensum habet. In hoc enim conclusio dialectica dilieri ab oratoria , quod dialecticus medium omittit, orator vero et illud ipsum repetit, et ad hoc rationem eiusque D Ornationem addit.
G enera duo sunt uitiosarum Tradit hie πιρὲ τ μα-υες καταληφεις . PraecePin, quo modo urgumentationes vitiosae sint reprehendendae. Ac primum, quot sint earum genera , et quid unumquodque sit, doeet: deinde, se exemplis omnia explicaturum esse promittit: tertio, usum huius praeceptionis indicat: postre nio, quibus in rebus vitia illa sint, considerat. Genera duo
sunt vitiosarum argumentationum : unum προς θωtv , Bd cauSum Pertinens , alterum mi προς blata, ad causam non pertinens. Primum, tametsi necessarium non est, tamen, quia ad Causa ita
Pertinet, in qua aliquando orator probabili pro necessario utitur , ideo aliquo modo tolerabile est. Reprehenditur tamen PT Pter materiam, quia aut est salsum, aut infirmum. Alterum nugatorium est, hoc est σοριγχοὰ: quod quoniam uot α λώγις ,
606쪽
Id est, in ipsa sorma peccat, nec ad causam pertinet, reprehensione non eget, sed tacite contemnitur atque vitatur, sine reprehensione. IIoc triplex est: salsum, leve, alienum. Utuntur tamen huiusmodi poetae, idque artificiose ac laudabiliter: quo- nium in personis, quas loquentes introducunt, τὰ πρέπου mrixi me observare solent. Vtriusque generis exempla se subiecturum esse promittit. Quae tacite contemni, atque uitari sine reρrehensione Eius autem generis sunt argumenta nugatoria, quac prima literarum figura se prodant, ut si dicas, Iura sequi oportere, ut Pecuniam lucremur; vel si dicas , Magistratum venerari oportere , quia vestibus splendidis et longo famulorum comitatu incedit. F. Osilio Mitiosa est Enumerat modo omnium partium vitiarac primum Propositionis, quam hoc in loco vocat Expositi nem , quae Propositionis est eorrelativum : est enim Propositio , rei concludendae expositio, et subiectum habet couelusionem , terminum vero expositionem : a Graecis dicitur ἔκθεσις .n πρότασις, n ἐπιχeίρησις. Omnis autem propositio, vel simplici constat sententia, ut: Omnes, qui in Paupertate εunt etc. vel divisione, aut disiunctione, ut: Duae res sunt, iudices etc.
Hoc in loco de simplici agit propositione, et, quae eius vitia sint, ostendit. Est igitur primum propositionis vitium, quum universale pro particulari, vel aliquando contingens pro plurimum contiugente ponitur. Id Dialectici ia sophisticis eleneliis appellarunt a dicto secundum quid ad simpliciter. Quum dicita maiori parte, intelligit contingens plerumque. Quum dicit
quod non necessario est omnibus attributum, intelligit id, quod
re vera non est universale. Quaecumquo ante complexi vem
uinuntur, possunt Expositionis appellatione contineri, si Ciceroni credimus de Inventione. Et in hunc finem hic intelligendus Cicero. De Inv. lib. II arguineutatione reprehendi possequatuor modis docet. Aut si ex his, quae sumta sunt, id est ex argumentis ut Victorinus explanat non conceditur unum plurave: hunc primum modum hic prosequitur, appellatione Expositionis. Deindc, si cou essis , quae sumta sunt, complexiueon fiet ex his negatur. Τertio loco, si geuus ipsum argumen
rationis vitiosum ostenditur. Tandem, si contra firmam argumentationem, alia aeque firma ac firmior ponitur. Tres posteriores modos hic non prosequitur: uos non tacebimus. Circa primum modum argumentatio uis, advertendum est, quod aliquando res esse credibilis negatur: ut, si pro crodibili propo-
607쪽
sitione dicam, neminem esse, qui pecuniam malit, quam sapientiam , iam negatur credibile. Aliquando negamus comparabile, cuius tres sunt species: ut si dixero a Gallis ad Germanos argumentum perfidiae sumi, quod sint proximi, aisnes, vel confines et hoc enim negare iuste possumus. Aliquando iudicatum negatur: ut, si ex eo, quod iudex ali prolem decreverit, arguamus, vel evincamus agnitionem prolis: nam hoc iuste negamus : habet enim vitium. Aliquando arguimus a signo, ubi u cesso est primo, ut probemus signum esse : deinde, ut constet signum accommodari crimini: quorum utrum de lacrit, iam argumentatio vitium habet; ut: Habuisti Destem cruentam sanguine , rego occidisti: hoc argumentum habet vitium. Quae
omnia Cicero de Inventione latissime, et ex pari elegantia tractat. Dicit porro Cicero, a rebus in speeio iniuste argui ad
Omnes , qui in Paupertate sum Hoc primum vitium etiam Cicero de In v. lib. II inter alia connumeravit. Videndum autem , ne isthaec vitia probe excusari possint tribus modis. i INam in moralibus, in positivis universalitas sumitur ex communiter accidentibus. Quo casu expositio necessario non urgeret , potest tamen defendi tanquam probabilis: quae est receptissima doctrina totius iuris scripti. a. Si universalis propositio
ad actus humanos sese accommodarct: quia tune semper Co DP
cetur ad materiam subiectam, ad habilita ictu, ad naturae conditionem. Sic sere dicimus, omnes homines timere in mari, in periculis: licut Stoicus hoc non reciperet, tamen veritas Sumitur ex communiter accidentibus: ita, quum dicimus, nemo odit carnem suam; nam multi sunt, qui oderunt, ut Medea. Hac secunda specie Potest defendi exemplum huius, de pauperibus: nisi dicas, ibi non esse communiter accidentia , scd actus medios , quod verius est. Tertius modus est tropicus , quia huiusmodi universalitates si ita loqui licet saepe tropum hal ut, ut ex hyperbole intelliguntur. Si quis Causas ponit, quibus oratorcs saepe in hoc incurrunt vitium. Primum enim id fit, quum non quacrunt, quae sit ratio eius, quod est in quaestione. Deinde, quum etiam rationis confirmationem non investigant. Qualis ratio Nam, quum ratio sequatur expositionem, et Peudeat, ct eodem modo de reliquis partibus, ut a ratione ra-ionis confirmatio: necessc est, si propositio sit vera, rationem quoque esse veram; stu salsa , salsam item esse rationem. EO-
608쪽
clem modo, si ratio vera, veram esse ratiouis confirmationem , ut o contrario. Iure igitur reprehendemus in hoc exemplo, non convenire omnibus pauperibus id, quod exponitur, quum Osteu-dimus, id, quod in aliquo paupere improbo sit, in omnibus esse pauperibus, salso quidem, et iniuria. Item Mitiosa Secundum vitium vitiosae propositionis, quum negatur, omnino fieri posse id, quod raro fit: quod vitium in eo convenit eum superiori, quod ambo peccaui per salsain Consequentiam; sed in eo discrepant, quod ilIud affrinat, hoc
Θιωm id, quod raro fit, fieri omnino negatur In iure civili ea, quae raro fiunt, intelliguntur nunquam fieri: ius enim
scriptum, ea, quae raro fiunt, non curate i. iura, cum legaseq. ff. de legibus. Inde Imperator ita Autlienticis dicit, propter
bonas mulieres non oportere legem constitui, quia rarae sunt: malas autem multas esse Ne ergo iura dissideant ab hoe . di Stinguamus iciter tria causarum generar nam, si iudiciale tractes, et maxime in criminalibus, utraque ea vitin, quae iam tractavimus, recepta sunt: nec enim reus condemnari ex eo debebit, quod vel frequenter, vel raro fiat, regula ex universo sumta. Sed nec ex coniecturis ullis, nisi evidentem iaciant probationem. Practerea multa circa locos in coniecturali in criminalibus non procederent: et creditur eo Domine processisse Eo
stitutio Imperatoris, in l. sciant, C. de probation. In civilibus res temperamento eget; ex frequentia enim, et raritate actuum, si contructus , vel ultimas voluntates disceptaveris, in dubio iuste arguitur: ut ita non sit tutum, ea, quae pro vitiis hic scribuntur, tueri tanquam vitia, siquidem communiter, vel raro accidentia , item natura rei, et conditio materiae, saepe evincunt aliquid vel esse suctum , vel non esse factum: ne negotia hominum relinquantur ambigua , etiam si nihil necessario col- Iigas : quod tame a latiorem tractatum habet. Caeterum in genere deliberativo, et demonstrativo superiora vitia tantum abest, ut vitia putentur , ut etiam arti detur, et universo e nunciata sumere , etiam si ex frequentia , vel raritate sumantur, dum ex natura , vel Conditione rei, vel per hyperbolem pronunciata defendi possint. Nam, si deliberes, num homo inops, ignotus, ad munera recipiatur; nihil absurdi seceris, si ab eo abstineas, motus ea sententia , quae ex universo sumitur, quod pauperes Seso vel scelere ab inopia redimere, quam eam ossicio tueri pergant. Nam et ita ius nostrum iudicat, Inst. de suspectis tutori-
609쪽
Ilus, ad finem I. 3, j. Tu magis, ir de testibus. Quod vel maxime in demonstrativis receptum est, in quibus nihil aliud , quam laudamus, aut vituperamus. Eum in sensum illud Quinctiliani dicitur, aequitatem optimo cuique notam esse: et illud sapientis, iustum hominem nulla re contristari. Sic Iuno Virgiliana quum quereretur Ilium in Italiam portari. Sic Cicero in oratione pro Flacco, reiecit testes Asianos ex universo, quod Graecae nationi fides negaretur. Concludo, quae utrobique vitia ex hoc tractamus, in criminalibus semper recipi, a civilibus iudieiis frequenter removeri: in deliberativo et demonstrativo raro esse recepta, si per supradicta temperamenta expurgari possunt. Sed, quod nd legislatorem attinet, id est, ad iura eondenda , tune non curantur ea, quae raro fiunt, per iura supra a primipio allegata: quod Accursius ibi latius explicat.
I em Ditiosa expositio est Hactenus simplicis expos; tionis vitia duo indieavit: tertium est propositionis compositae, quae δαιρεσευαπαρδι .sis habet. Haec vitiosa est, quum non est plena et sunficiens, sed εχ ιιπουσα. Quoniam igitur Enumerationis, sive expeditionis expositio . quae primum habet κατά ms , Hominem occisum essu constat rdeinde διαψtiris. Necesse est, aut a Praedonibus etc. tertio αραψoris. Praedones illo lam etc. Postremo conclusionem, quaa tractatur καθ' υποθ-9 Cum eiusdem adiuncta ratione. Nam in huiuscemodi ex ositione Docet etiam hoc vitium reprehendendum esse ἐν osti: si quos praeter eos, quos ille dixerit, potuisse suscipere maleficium ostenderimus. Quiam hoc modo Monet in hoc loeo, primum, de utilitate, quam ex huius vitii reprehensione capimus: deinde, ut in expositione caveamus, ne quam idoneam partem in colligendo relinquamuS. Item Miliosa etc. Quartum expositionis vitium est, quod constat ex falsa enumeratione; idque duplex est: vel euim plura sunt, et pauciora dicimus; vel sunt pauciora, et plura dicimus. Dilserunt inter se abundantia. Primum enim enumerationem habet, ut in scholis vocant, non s cientem: et idem est cum Diuiligod by Cooste
610쪽
tertἰo, nisi quod illud quasi formam argumentationis habet: in
hoc vero extra argumentationem expositio simplicitor proponitur. Alterum vero, quum scilicet pauciora sunt, et plura dicimus, enumerationem habui abundantem. Examinatur igitur cvumeratio omnis defcctu atque abundantia. Quae constat ex falsa enumeratione ) Praeter hoc vitium, Cicero de Inventione alia duo vitia adiccit: aut quia enumer mus , cui contradici potest, aut causa non est, quare non honeste possimus contendere: id est, nulla nos ea usae turpitudo impedit, vel moratur, quia honeste possimus unam ex partihus Concedere. Exemplum prioris , ut e Nis emisti , nec suac isti ,
nec tibi donatum est: relinquitur, te mala sile habere: hic nego, quod non sit mihi donatum. Iain tota argumentatio cecidit. Exemplum posterioris: Non stetisti frustra in dioerticulo: aut enim furari Molebas, aut asseclari puellas, aut insidias Ponere
Olcino: hoc ultimum sine Pudore concedes: Derum esse, te loca-oisse insidias, si tibi eae Professo inimicus fuit. Sic, quum Roscius accusaretur interfecisse Saturninum, Cicero ita oratione Cupide se hoc crimen consessurum dicit, si ei ex veritate liceret. Iteην fastis enumeratio Aliud vitium, quod sit, quum enumerando ponimus superfluum. Dissert autem a superiore, quod illud paucitatis est, hoc vero pluralitatis. In eo tamen Conveniunt, quod utrumque sit per enumerationem, quum dixerit, Duas res; et hic dicat, Tres res. Non vitio vertendum, quod iterum de enumeratione hic tractet: nam hic tractatur vitium Partitionis, non emimerationis; quae partitio ab enumeratione differt; quia enumeratio ex particularibus negative collectis inseri positionem alterius particularis: at partitio ex partibus t tum infert, si sit tu ta. Tres res sunt In hoc exemplo vitium est ιυ vis Opino, in abundantiar aegritudo enim et metus, et cupiditatis genus est. Hoc igitur, quum to mum, osteuditur, reprchendi potest.