Rhetorica ad Herennium ex recensione Petri Burmanni

661쪽

casum temporis accommodatur, deinde quando illo sit utendum.

nunquam ab ordine artificioso recedendum est, propter aliquam circumstantiam, quod quum fit, orator suo iudicio dispositionem ad tempus accommodabit. Oratorem enim prudentem esse docet, ut intelligat, quid utiIe sit, et quid causa requirat. Quemadmodum enim imperator bonus multa agit ex improviso, qu rum ante nec exempla vidit, nec praecepta didicit: ita etiam orator bonus facile animadvertit, quo ei sit utendum ordine, non modo in ipso principio, sed in omnibus totius causae partibus. Nam auditorum aures ut in Partitionibus inquit Cicero modorantur oratori prudenti et provido: et, quod respuunt,

immuta udum est.

In confirmatione et confutatione etc. Praecepta communia iam tradidit utrique generi: primum de contentionc , deinde des collocationis utilitate. In contentione primum illud animadve tendum est, saepe constrinationi praeponi consutationem, quum ea, quae obstare plurimum videntur, removenda sunt: ut iu litoniana secit Cicero. Deinde status etiam mutari, ut Beces socius principutiorem antevertat: incidens aut praeoccupetur, aut postponatur. Principales quoque commisceri Sic posse, a maxime si locos sinitimos atque consimiles diabeant, ut legitimae sere omnes et assumtivae: et cum his definitio, ut nunc ex istius, modo ex illius loco vicissim arguatur. Tertio sciendum est, argumentorum collocationem similem esse debere aciei militari. Optimos enim milites imperator in principio ac linestatuere solet, tirones ac triarios in medio: ut a petioribus de sendantur , et a posterioribus cohibeantur in ossicio, ne fugam mcditentur, et ne hostes post priticipia impeturn saciant. Eodem modo orator faciet, ut firmissimus argumentationes in primis et in postremis causae partibus collocet, mediocres ita medio. am , ut illo inquit : si non Prosunt singula, iuncis iuνant. Huius praecepti rationem reddit, quod, re narrata, statim ex-εpecta animus auditoris, ex qua re causa confirmari Possit,

662쪽

COMMENTARIVS

Quare continuo firmam aliquam oportet inferre argumentationem, quod etiam in fine sacere utile.est: quonium nuperrime dictum , lacile memoriae mandatur. In Partitionibus praecipit , omnem collocationem ad finem quaestionis esse accommodatidam e quare genus quaestionis considerandum est. In infinita enim, ut sunt Tusculanae, Academicae, et do Finibus bonorum et malorum, libera est collocandi ratio: ctime enim personarum ac temporum notationem non hahent; quoniam earum finis est fides tantum, quae firma est opinio, ex argumentis nata. 1 2isiit autem circumstantiarum habent complexum, inter quas persona est praecipua, qune se in per assert aliquid, de quo vel metuas, vel Cnpias, vel laeteris, vel angaris animo. Res autem ipsae movent quidem, sed si ad personas reseruntur. Quare in quac-stione finita non solum rerum, sed etiam motuum est habenda ratio: quoniam et fides ipsa et motus finis est causae, id est iamΘέσιωe. Primum igitur orator in singulis causarum generibus in collocando res ipsas, m πρηγματα deinde motus, et, πάθη eonsiderabit, ut in laudando delectationem, in iudicio saevitiam et clementiam, in suadendo spem atque metum. Haec diFositio γ Nunc effectum atque usum indicat colloca tionis, κατα συγκοι riv Sed γενικως. huiusmodi dispositionem sucillime in dicendo, sicut instructionem militum in pugnando, parere posse victoriam. Habet autem tres utilitates εμαξ. a. Primum affert lucem et illustrat cogitationem: magis enim perspicua sunt bene collocata, quam confusa. Deinde confirmat memoriam: quia iacilius tenentur, quae dicuntur intelligenter. Tertio prodest ad persuadendum: sunt enim saepe multa, quae si iuprincipio collocantur, auditorem offendunt: si alio loco ponantur, grata erunt. In servit igitur collocatio τη ευ-θρια , et* ε' μυητεία , καὶ τη πιγι , et mugnam eum inventio ue utilitatem habet.

Pronunciationem multi eis. Pronunciatio est tertia pars omlicii oratorii, quam alii actionem nominant: sed prius nomenn voce , sequens a gestu habet: utraque appellatione indifferenter uti licet. Graeci eam inre ρισιυ nppellant. λει di υεικριτες.

663쪽

κενεουο υη. Id est: Pronundiatio est imitatio rerum atquctactionMm , quae sit voce ac motu comoris. Primum autem alio rum ostendit sententiam, qui senserunt, prouun tali Otiem Essentilissimam. Quinctilianus illam moram quamdam in orationi-hus, vitia ac potestatem habero inquit: quia nota tam referat, qualia sint, quae intra nosmetipsos composuimus , quam quomodo esserantur. Nam ita quisque, ut audit, movetur. Quum neque probatio ulla, quae modo venit ab oratore, tam firma

est, ut nou perdat vires suas, nisi adiuvetur asseveratione dicentis. Assectus omnes languescant necesse est, nisi voce, vultu totiusque prope habitu corporis inardescant. Documento sunt

vel scenici actores, qui et optimis poetarum tantum adiiciunt gratiae, ut nos in sinito magis eadem illa audita, quam Iecta delectent: et vilissimis etiam quibusdam impetrunt aures, ut, quibus nullus est in hibliothecis locus, sit etiam frequens in theatris. Quod si in rebus, quas fictas esse scimus et inaues , tantum prouunctatio potest, ut iram, lacrymas , solicitudinem uiserat: quanto plus valeat necesse est, ubi et credimus t Equidem vel mediocrem orationem commendatam viribus actionis, affirmaverim plus habituram esse momenti, quam optimam eadem illa destitutam. Siquidem et Demosthenes, quid esset ita

toto genere dicendi summum, interrogatus , Pronunciationi palmam dedit, eidemque secundum ac tertium locum, doneci ab eo quaeri desierit: ut eam videri possit nota praecipuam, sed solam iudicasse. Ideoque ipse tam diligenter apud Andro Diuiti hypocritem studuit, ut, admirantibus etiam eius oratio nem Rhodiis, non immerito Aeschines dixisse videatur : Quist, .i ii sum audissetis 2 Et M. Cicero unam in dicendo actionem dominari putat. Huc Cn. Leutulum plus opinionis Consecutum , quam eloquentia , tradunti Haec ideo ex Quinctiliano exscripsi,

tit cognoscatur, qua a tum Veteres Pronunciationi tribuerint, qui nihil crodiderunt esse persectum , nisi ubi naturam cura ud iuvaret. Nos quid ΕΗχnim: auctoris: suam enim etiam fert de hac parte sententiam ἐθικωe. Non entiri nihil, ut quidam, nec nimium, ut olim, Pronunciationi tribuit: sed partes omnes vult ex aequoesso utiles. Vt enim reliquae partes sine hac, ita etiam haec sine illis nihil valet. Quare, quis Concludit iam , pronunciationem nou neglige uter esse considerandam. Causas affert duas. Prima, quia

Dei no de ea re diligenter scripsit': quod omnes vix Putaι1nt.

664쪽

posse de voce, vultu et gestu dilucide scribi, quum hae res

ad sensus nostros pertinerent. Altera , quia musu opero ea pars α nobis ud dicendum comparanda est.

Dioiditur igitur pronunciat Pars secunda liuius capitis, in qua primum dividit Prouunctationem, deinde partes eius quo modo comparentur, iudicat. Dividitur igitur Pronunciatio in

vocis figuram et corporis motum. Figura Vocis est τῆς ρωνας ηὐκ, ἡ σχηματι γος. Conformatis: 1unt enim variae eius species, ut magna, PRrva, clara, rauca, alta, Pressa, lenis, firma et c. Eius causas ellicientes tres ponit, naturam, rutionem et industriam. Natura est causa absoluta, sine qua non, quae dat, ut hic loquitur, habitum quemdam et instrumenta vocis. Lingua enim vocem secat atque moderatur: arteria aspera iter et vehiculum eius est: pulmones vocis sunt receptacula, qui, quia sunt sun-

si, septo transverso premuntur. Addidit etiam latera, ne pulis oves premendo nimium infirmentur. Sed haec physicorum sunt , qui diligenter omnia tradiderunt: neque ad oratorem

pertinent. Ratio et industria sunt eausae adiuvantes atque conservantes. Est autem ratio nihil aliud, quam ars quaedam vocis conservandae. Quia enim natura vocem dat aequabilem et informem , qualis puerorum est, ratio illam insormat, ut intelligi queat. Est enim vox, imago et simulacrum nostrarum cogitalionum , quae lingua exprimuntur. Docet igitur ratio primum , quis cibus ac potus sit servandus: deinde, cuiusmodi vox esse debeat in omnibus partibus, sive in interrogando, sive in respondendo , sive in altercando. Industria est ipsa exercitatio , quae sit declamando. Ars certas vocis species tradit: scd industria illas conservare solet. Quamobrem crebra debent esse declamandi exercitia : quae hoc tempore magna studiorum iactura passim negliguntur. Dividit hoc in loco vocem in tres species, magnitudinem , Irmitudinem, mollitudinem. Magna , μοκλη est, quae aures serit atque implet. Firma, Λά, και ἐτυρὶ

est, euius magnitudo continuatur: est enim vox aequabilis. Vtitusque causae duae sunt, natura, quae est ahsoluta: et cura atque exercitatio declamationis, quae rei causa adiuvans: quoniam augent conservantque maxime naturam. Consistit firmi-

ludo in instrumentis et continuatione: ut sit eadem magnitudo, ne pars aequabilitatis remittutur aut iuclinetur. militudo, ιυκοi,iu. est nebilis vox; modo enim gravior esse debet, modo remissior, modo ad contendendum inclinet, modo ad concludendum. Est enim torquenda, id est flectenda vox Pro nostro commodo. Iluius

665쪽

II ea parte frmitudinis Dividit vocem in tres species, singularum etiam causas indicavit: nunc, quo modo conserventur,

docet. Firmitudinis duae sunt partes r una, quae histrionum cura comparatur, cuius Praeceptionem prius reiecit : altera, quae ratione declamationis conservatur, de qua hoc in loco diciti In ea quinque observanda sunt: primum, ipsa quantitas, ut sit vox sedata, neque nimis magna, aut alta. Est Eraim vox sedata, quae nec velocitatem, nec clamorem habet, sed depressa est et humilis. Ea in exordiis decet, quoniam laeduntur arteriae, si ante, quam leni voce permulsae sunt, acri clamore compleantur. Non

debet igitur pronunciatio esse Satyrica. Deinde interspirationes. quas hic interualla voca L Fiunt haec vel incisis , vel membris, vel periodis. Inci a igitur intervalla modica; membra autem magna; sed periodi maiora intervalla habebunti Spiritu enim

vox ipsa recreatur, et arteriae retice do acquiescunt. Tertio mutatio , ut clamorem continuum remittamus, et ad sermonem transeamus. Commutationes enim faciunt, ut, nullo genere vocis

effuso, id est consumto , in omni voce tu tegri simus. Clamore enim auditor fatigatur, sermone vero spiritus vires suas colligit: ἀμοιβηω igitur esse oportet. Clamor vocis Est contentio, Sermo vox sedata. Quarto, ut acutae vocis exclamationes vitentur. Ictus enim fit, et vulnerantur arteriae acula atque attenuata nimis acclamatione. Habent enim eiusmodi exclamationes intentionem, ut uudiantur, et exilitatem, qua arteriae comprimuntur. Hi ne Iarinx et arteriarum valvulae debilitantur. Quamobrem, si vox est clara, quam hie splendorem vocis appellat, in qua nulla est TauCedo, consumitur clamore universa. Arteriis enim debilitatis, excitatur tussis : haec raucedinem facit, raucedo vocem suscam et obscuram. Quinto, continuatio spiritus, ut multa contiuentecuno spiritu dicantur, in extremis periodorum membris, in sine confirmationum , et in ipsa peroratione. Rationcs reddit tres: primum enim sauces calefiunt: deinde arteriae complentur: tum vox, quae varie tractata est, in principio scilicet, et rcliquis orationis partibus, depressione, interspiratione , mutatione, Continuatione etc. reducitur in quemdam sonum aequabilem atqucteonstantem , id est, sui similem. Duiliaco by Cooste

666쪽

Sactye rerum naturae Quinqua rebus docuit firmitudinem vocis conservari: nunc illorum omnium αυακεραλαιώσει Probis t. easdem etiam ad suavitatem pertinere. Facit hoc συγχρisti, prae cepta en tua firmitudinis eum iis, quae suavitatem essciunt, confert. Primum igitur , ut sit ευρ α , id est, Nox suqVis, Sed ala est loquendum. Clamores enim non solum aures non serunt iri. Principio, sed ne mens quidem: quoniam hominem arguunt impudentem. Deinde intervallis uti, et in sen inutiis concinni talem parit divisione, hoc est, interspiratione, et dum audi tori spatium cogitandi relinquutit, memoriam adiuvant ; idque gratum et iucundum est, tum , quemadmodum continui cl--

moris remissio vocem conservat; sic varietas audito rom mvxime

delectat. Est igitur interdum animus auditoris sermo De retinendus , interdum clamore exsuscitandus. Quarto, quemud modum voces faucesque exclumatio acuta vulnerat, ita eadem laedit auditorem: vel quia illiberalis est, vel quia ad muliebrem via ei serationem, non virilem dignitatem accommodatur. Postremo spiritus continuatio et oratorem delectat et auditorem; illum quidem, propter ipsum continuationem, sunt enim iuui auteria ucale sacrae: hunc vero, quia iam excitatus est, et, quae dicuntur, cogitatione potest consequi . Atque hactenus de firmitudina vocis, et de suavitate Pronunciationis.

J Lolliιudo igitur vocis Firmitudo vocis, ne facile formam

suam immutet, oratori omnino neceSSuria: quamobrem prudenter

docuit primo loco, quibus illa ratiouibus conserva uda sit. Veruui quia firmitudo haec non agrestis, aut barbatu esse debet, qualis Cyclopum fuit. aut Stetitoris, sed ευχευκτος, in cibiais ad nostrum commodum: ideo nunc de vocis mollitudine, quoniam omnia ad Rhetoris praeceptionem pertinet, diligentei' dicendum fuit.

Supra dixit. orationem coulentiosam cum sedula Coin mutuu-

dnua esse: quamobrem tu voce molli rasησις. ευάγ, id est inflexio sucilis esse debet. Quemadmodum enim ii, qui stultius faciunt, ex signis aliquando ulla signa suridunt: sic etiam oro tor ocem, ut res ipsa post uiui, pio orbi: rio suo mutabit. Ηane

primum in tres partes dividit: deinde siugulerum species deli-

667쪽

mie Io, diuidendoque explicat: tum ordine omnimn pronunciationem demonstrat. Mollitudinem vocis dividit in sermonem , contentionem, amplificationem. Non igitur in extenuat ue et humiliatione, sed in cIamoro , vociferatione et remissione consistit mollitudo. Ilis enim tribus orator utetur, quum est ri Cessarium: primo in contentione, altero in amplificatione, tertio in sermone. Sermo est, inquit, oratio remissa, et sinitima quotidianae locutioni. orationem vocat σν sua, id est habitum atque formam pronunciationis. In sermone remissa esse debetiorma vocis, et finitima quotidianae lolcutioni: qualis Est εω relaavτtὐ εM , οαιλιαροῦ, καὶ σιαλογοις. tu Congressibus et colloquiis quotidianis amicorum , et hominum doctorum ac prudentum. Contentio, Gias , est oratio Clamosa, acris, et ad confirmandum et consuta udum accommodata. Λcre est, quod mordet linguam , et pungit ut ocetum : sic tra ustate vox dicitur acris , quae ἀροτητα. καὶ se, id est vehementiam et vigorem habet, ad graviter concluderidum. Fit liace acrimonia vel continuando,

vel dividendo. Continuatio est, veluti vulncratio, caesim facta: divisio, sicut vulneratio facta punctim. Adhibetur acrimonia,

quae aut iracundiam inducit, aut ad misericordiam trahit auditoris a Dimum. Quemndmodum contentio est Oiἰχ-κη, sie amplificatio est παθητικῆ: solo enim iissectu disserunt. in omni ampli- sontione est contentio , sed non in omni contentione amplificatio. Sermo distilitur υλλα tim: i nunc enim sermovem subdividit in quia tuor species, sive partes: digni inlcm, demonstrationem , Darratiotiem, locutionem. Dignitas τιαέλμα, est in Sola voCis Conformiitione , quae gravitatem et remissionem habet. Grave est, quod est ponderosum, ut aqua , plumbum , Et bis gravius nurum ἰ sic vox gravis cst, a pondere ni inpliora sum in , quouaures onerat, utque implet nuni cro. Fit liaec gravitas plenishuceis , artocia dilatata , et inflatis pulmonibus. Romissio est , quum oratio est sedilia e non cnim clam cisa gravitas o se debet Demora strutio, iam otiξic, sita est in prudentia, quae gravitatem v d rem praesuntem prudent eo applieat. Neque enim dignitas illa σκυhωπM . Sed tiῶακrio. καὶ ε ι 16υικη sso dchet, ideoque a Commodaridis Dulius cst, ut nuditorem tiliquid doceat. Est igitur demonstratio dignitus persecta, quoniam minoriis, e3se debet , Di, quid fieri, et quibus ex causis illi quid fieri potuerit, ostera da L Bahet aut in otium haec remissionem non in tuu S, quum

668쪽

dignitas. Narratio demonstrationem sequitur, Ut causa adiuvatis, quo Dium est verum obscurarum explicatio: qua non uunquam in demonstratione, quum aliqua ita ea est obscuritas, opus est. Iocatio est oratio tu unda , quae ex aliqua re risum prudente in et liberalem potest comparare. Dignitatem amabilem esse oportet, non agrestem: non .igitur cum Simone seinper, atque --men est loquendum, sed iocari etiam decet, in oratione prae sertim longiore, in qua medicina atque recreatio adhibenda est. Contentio diuiditur unc enim contentionis pOuit υπολαιωσιν, euius partes dicit esse duas, continuationem atque distri hutio nem. Cotitiuuat O , . e,t accel Erutio clamosa, id est, clu-mor continuatus utque acceleratus in coniungendis membris :membris enim pluri hiis tuter se connexis coustat. Distributio, διώρισις, Est tarditas in membris dividendis : absoluitur igituritiem bratim et incisim . Quod in elocutione membrum Ev incisum dicitur, id in pronunciatione appellatur intervallum et

interspiratio. Itarn intervalla sunt , quae non sunt Condensata ,

aut laequentia, sed seorsum posita, id est , ideoque

singulis vel incisis, vel membris ubsolvuntur. Frequens est, quod est condensatum. In periodis est membrorum densitas, in incisis raritas; non igitur hic inter se pugnant rarum atque frequens. Observatis autem circumstantiis , Eudem oratio vel eontinuari ,

vel distribui pol est. Aniplisentio distribuitur Amplῖficatio est oratio, quae aut

ad iracundiam inducit, aut ad misericordiam trahit auditorinanimum. Ex hac definitione vi domus duos esse amplificationis

sines, iracundiam et miscricordiam: unde et tuiti duae sunt eius dem partes, sive formae, cohortulio et conquestio, πιοτροπη. και ὀ Δαός. Προυοπη adhibetur ad iracundiam no saevitiam, cuius

Causa esliciens est peccatum rei , quod est amplificandum volvere, vel probabiliter. Quum enim haec duo exceduntur, amplificatio fit αυθωδή:. In saevitia iudicis ossicium, in peccato

qualitas cst consideranda. In utroque tamen moderatio adhi-heuda est, non sucus ac in clo utione, ne histriones esse videamur , nimiumque clam nudo iudicem offendamus. Osi me misericordiam habiti propositam , cuius causa esliciens est incommodu , quise non minus, quam Pe Catum, amplificanda sunt. ut ea iudex intelligat. Est hoc in loco Ohservul dum, φράπιν, κηδυπογρελυ multa habere vocabula communia: Et idem osse in pronunciatione , quod est in formis dicendi , quia orationis vox ὀgregala e..e debet. Quamobrem similitudine quadam naturali,

669쪽

sermo, contentio, amplisi alio, earumque omnium partes tam stitit elocutionis, quam pronunciationis. Quoniam eui in genera voeis nuncupari commodo non possunt, nominibus rerum pro denominauda voec abutimur.

Qis iam igitur mollitudo secis Quae hactenus docuit de

vocis mollitudine, eius leuique Partibus, sermone, contentione, ampli sicutione, ad rhetoris praeceptionem quidem Omnia perti-

Dueriini : sed obscuriora sunt propter eam , quam cum elocutiotiis praeceptis habetit, similitudinem. Uuniti Obrem nunC, quae singulariam portium sit pronunciatio, clarius explicat. Sunt aulem huius loci partes tres, propositio, explicatio et transitio

Propositio Est ευουακαριτικῆ. Cuius τι ἡγουμευου αἰτιοMγtas habet, quRe ἐκ-ῆι-οισεως Sumitur. uuoniam igitur mollitudo vocis in ives Partes divisa est etc. - ἐπιμιυου κατά m, habet : Ilaru in octo Put lium , quae cuiusque idonea pronunciatio sit, demonstrandum videtur.

Sermo quum est Explicatio: exponit enim nunc, quae sit in singulis partibus adhibenda pronunciatio , ut actio omuis sit conveniens et venusta. Quum igitur sermo dignitatem requirit , quatuor nobis observanda sunt: gravitas , tarditas , humilitas , inodus. Gravitatem sauces essiciunt plenae: quae quum non currere, sed lueedere debeat, ne in dignitatem peccet, ideo primum tarditate vocis, deinde humilitate opus est. Vocem tardum hic sedatissimam appellat, quae non habet anfractus et Praecipitationes , id est uccelerationem: metaphora a fluminibus

induti sumta, quae inti a suos manent alveos. Vox humilis est, quae non est alta: eam hic depressissimam vocat, id est maxim xemissam. Modum ostendit, quum inquit: ita tamen, ut ne titioratorici consueti diue nil tragi in transeamus. Vt enim comi Canimis su ut humilia, ita tragica sunt maiora, quam dignitas admittit . quae requirit mediocritatem. Quum titilem rat in demonstratione Quum sermo requirit domonstrationem, primum vox dei t esse attenuata, quae sit

raucium contractione: xst igitur contraria gravitati , quae ut Duiligod by Cooste

670쪽

autibus plenis. Deinde utendum est intervallis et divi ionihil. crebris , membrorum scilicet, et incisorum. Causum affert ut ipsa pronunciatione eas res , quas demonstrabimus, inserere atque intersecare, id est singillatim inferre videatur in animis auditorum Quum autem Dignitas a quo demonstratio aequnbilem semper vocem habent: illa gravem, haec continuatam. Sed narratio varietatem vocum postulat , ut . quo quidque Picto gestum sit, ita narrari videatur. Narratio enim πιρι- συο complectitur, personae, loci, temporis, modi, causae etc. unde rerum Exsistit varietas , ad quam etiam vox accommodanda erit. Quum igitur strenue aliquid volumus ostendere, celerius ule dicemus, ut illud est : Veni , Vidi, Vici. Laudatur enim celeritas in viri sortibus maxime. Ignavius autem gesta otiose retardabimus. Sed tamen et ille habet laudem in re militari summam, qui nota manu, sed consilio Haunibalis conatus fregit ; unde ille etiam

placet numerus :Vnus cunctaudo Romanam restituit rem.

Deinde, quum res aliae clementer, aliae erudeliter gosinst sint, aliae tristitiam nil rarit, aliae hilares et sciant, aliae mediae sint; in omnes partes ipsam pro nunc tutionem, non minus, quum verba rebus, accommodabimus. Quod si qua inciderunt in narratione dicta, rogata, responsa, si quae admirationes, de qui '

exprimemus. Id facile praestabit is, qui se diligentor ἐκ ταῖς

Sin erit Iu locutione quatuor observanda sunt. Primum enim vocem leve in , id est, sedatam esse oportet, et remissam: deinde tremebundum, id est pudicam , ut vitetur scurrilitas e tertio . parvam h libebit significationem risus , qui vel amorem ostendeterga amicos , vel amarulentiam ad exagitandum adversari iam , vel calliditatem; ue iocus videatur stultus, quum videris intellexisse , quod alius non intellexit. Postremo vox moderata esse debet, sine ulla suspicione nimiae cachinnationis, ut iocus sit liberalis. Quum autem In contentione talis crit pronunciationis ratio, qualis est membrorum atquc incisorum. Nam in periodis ac circumductionibus, continuandus clamor est : quum vero niat membratim, aut per incisa aliquid dicendum erit, prouunc intio dividenda est. Quuiti igitur duae sint contentionis partes, cou-

라틴어 텍스트