장음표시 사용
681쪽
ctis , e quae magis et quae natuus haerent, aequaliter transit. In ex errando teneasne, et maior intentio est, et nihil stuper-oncite temporis Perit : quo etiam, quac tinemus, ' myrti solent: ita sola , quae excideriant, retractantur, ut crebra iteratione firmentur: quamquam solent hoc ψso maxime haerere , quod
exciderunt. Et Paullo post inquit: Si quis tamen unam , maximamque a me artem mc oriae quaeraι , Exercitatio est citrabor: multa ediscere. multa cogitare, et, si stari ρotest, quotidie, potentissimum est. Nihil aeque Mel augetur cura vel negligentia Atercidit. Quare et Pueri Otuum, ut Pria mi, quan lurima ediscant e et quaecumque aetas operam in audae stuάio memoriae
dabit . deuoret initio taedium illud et scri 'la et lecta inmitis r olo Q. et quasi cum dem cibum remandondi. Quod ipsum hoc feri potest levtus, si Pauca Primum, et quae taedium non
asserant, commimias ediscere: tum quotidie adiicere singulos Deratis , quorum accessio labori Scusum lucrementi non afferat, in ummam ad infinitum usque PerDeniat. D einde : Mirtim dictu est, nec in Promtu ratio, quantum no interPosita ausi rat firmitatis. Postea, uti ad verbum ediscendum sit, in uniuersum pronunciari non posse dicit. Nam, bi, inquit, memoria suffragatur , tempus non desic, uulta me velim Ullaba efugiat: alioqui etiam scribere εit suρemiamiam. Idque Praec Me α Pueris Oblinendum , atque in hanc consuetudinem memoria exercisatione redigenda, ne nobis discamus Quoscere. Ideoque ci admoneri, et ala libellum respicere, Diliosum, quod libertatem negligentiae Iacit , nec qialiquam se parum tenere iudicat, quod ne sibi ei Adiat , non timet Si Dero aut memoria niatura durior erit, vitii non sufragabitur lemyus, Eliam inutile erit, ad omnici seMerba alligare , quum ObliMio unius eorum cuiuslibet, aut deformem haesitationem, aut etiam silentium inducat: tutiusque mutis, eomyrehensis animo rebus ψsis , libertatem sibi eloque i relinquere. Nam et invitus Pordit quisque tu, quod elegeral, verbum t nec facile reponit Hiud, dum id, quod scrimesrai, quaerit. Sed ne hoc quidem infirmae memoriae remedium est, nisi in iis, qui sibi facultatem aliquam dicendi ex temstore Paraseerunt. Quod si cui utrumque defuerit , huic omittere totum actionum laborem, at, si quid in sileris Malet , ad scribendum potia suadebo conMersere. Hactenus Quinctilianus : cuius ego pranceptatiae in re potiora esse iudico, quam huius auctoris. Est euisu ars ut vocant memorativo . ubi magister obest, dissicillima, qua paucissimi asis quuntur. Quare adolescentes hortor, ut Quincti
682쪽
Quoniam in hoo libro a Superioribus libris explicavit partes
ollicii oratorii quatuor, Iuventioue in , Dispositionem, Pronun- elationem et Memoriam, hoc libro mοὲ τῆς φρα-e, id est ac elocutione, dat praeceptii , quae reliquis partibus omnibus animani atque vitam dat. Dividitur autem hic liber in partes tres: προ ιαιον, πραγματείαν, sive ἐξηγη αυ , και επίλογο. Prooemium prolixum est, in quo primum genus, deinde ἐργασία tractatio eius est consideranda. Defendit autem so auctor ad 1 crennium iuhoe exordio , quod suis in hoc libro usus sit exemplis , non aliorum , ut in prioribus secit: et simul aliorum rationes Pesellit , qui ex aliis scriptoribus exempla sumi oportere eonteudunt. Est igitur απολογητικ39, καὶ ἀωα -υατικου προοίuios . tractatum διδασκαλικῶς. Docet enim suas rationes veras, aliorum autem falsas esse , et se defendit. Sed maiori tamen ex parte totum hoc prooemium est sophisticum : uuo minus refelli huius aucto-
683쪽
ris sententiae possent, quam illorum, quos ipse reprehenditi Vt enim Hermogenes, quum de ideis, id est, dicendi formis,
scriberet, earum quasi persectum exemplar ex Demosthene Ostendi posse non dubitavit; ita etiam hic auctor ex iis, quos ipse paullo ante enumeravit, suarum de elocutione praecepti num exempla lacile elegisset. Sed excusari tamen potest, quia non doctis, sed rudibus rhetoricae artis scribit. In tractatione Partes sunt spectandae, quarum docendi gratia tras esse possunt, ωροὶ , πιτο ια, και ἐπειγος. Principium huius prooemii est i
rutis, id est κατα προκατHra iv tractatur. Poterat euim nrrogans videri , quod nou aliorum, ut ante, sed suis uSus esset exemplis : id necessario defendendum suit. Compluribus de causis Partem prooemii alteram dixi esse
απολογία, , quae bipartita eSt: prima enim Para est ἀυτεεσις. προ- κγουαέsη. id eSt explicatio rationum adversariorum , qui arbitrantur in praeceptis elocutionis a poetis, aut oratoribus exem-Pla sumenda esse. Λltera pars est αυα-υαγχη: resutat enim aliorum opiniones, ut suam defendat. Est aute in duplex: primum enim resutat argumenta singula ordine: deinde separatim contraud versarios dicit, alienis exemplis non utendum esse.
ID i partita erit igitur nobis elocutionis Praece tis Pars altera huius
libri est ipsa πραγ- τεία, sive e Oritio atque expecli
tio rei, in qua de Elocutione, pulcherrima ossicii oratorii parte, Praecipit, quae a Graecis φρασti: dicitur. Accedit ad hanc partem κατα διαίρεσι9: Bipartitam esse elocutionis praeceptionem. Primum enim dicit, quibus in generibus semper omnis oratoria elocutio debeat esse; deinde ostendit, quae res semper habere debeat. Est autem Elocutio, nostrarum Seu leutiarum, quas in antino nostro reconditas hubemus, congruens et apta
rebus ipsis explanatio. Fit haec definitio ex relatione; landa
mentum enim est sententiae auimo nostro Conceptae ac re uin
ditau: terminus, explanatio; addita est disserentia congcuens: quoniam εὐσχημ6, 9 eMe, et cum rebus ipsis, dicendique genere convenire debet, cuius poetae veteres studiosissimi fuerunt. ElO-quentia igitur, quam ρροισιν Graeci vocant, ut et eloquentiae
684쪽
nomen ortum esse putant, omnium partium ut pulcherrima , ita quoque utilissima utque dissicillima est, in qua oratoris vi illa divina virtusque cernitur, quam Cum Cicerone, optim a doctore, tu Partitionibus co sese loquendi sapientiam delinimus. Nam et ea profusae et immensae rerum omnium inventioni varietatem plenitudinemque addit, et certis dicendi luminibus , res in orationibus explicat atque exornat: et flumen gravissimis sententiis et optimis verbis, propriis, apte translatis, sonanti hus ad dicendi genus adducit. Nec solum ex flumine isto elocutionis eligere verba oportet, sed etiam collocare. Vis enim aeneultas elocutionis in simplicibus verbis et coniunctis versatur, quarum illa invenienda sunt, haec collocanda; est enim quidam ornatas, qui ex singulis verbis est: alius, qui ex coniunetis constati Eligere autem, et suo quidque loco eollocare de
sententia Ciceronis in Oratore, et Quinctiliani libro Instit. Orat VIII nequaquam facile esti Sic M. Antonius dicere solebat,
disertos se vidisse Inultos, eloqueutem adhuc neminem. Et M.
Tullius ut ait Quinctilianus inventionem quidem et dispositionem prudentis hominis putavit, eloquentiam vero oratoris. Batio enim inveniendi et collocandi communis . omnium esse potest, qui vel antiquitatis clarissima monumenta in codicillos reserunt, atque historias literis memoriaeque mandant, vel qui de re aliqua loquuntur: eloqui apte, distincte ornateque admodum paucis Concessum est. Sed , quoniam bipertita nobis elocutionis est praeceptio, primum dicemus, quas Te omnis oratoria elocutio habere debet; quae pars iu sermone latino atque perspicuo, et compositione et dignitate posita est: deinde quibus in dicendi generibus versetur. Elocutio commoda et perso ela tres res in se habere debet, Sermonem latinuin et perspicuum, Compositionem, Dignitatem. De his autem, quae tu Elocutione posuimus, haec sit prima cura, ut Latine et perspicue ad rerum diguitatem atque naturam loquamur, et verba esseramus ea, quae ut ait de Oratore nemo iure reprehendat. Latinus autem sermo et perspicuus ex grammaticis discitur, qui orationem puram, atque ab omni vitio intermissam conservat, et facit, ut unumquodque pure et aperte et dilucide dici videa tur. Constat autem latinus sermo usitatis verbis, quae in usu quotidiani sermonis versantur: et propriis, quae eius rei sunt, de qua loquetur. Nec vero proprietates ad nomen dumtaxat, sed multo etiam magis ad vim significationis referri, az potestatem oportat: nec auditu, sed intellectu perpendi. Ita traus-Diuiti co by Cooste
685쪽
Intio quoque, in qua sere maximus est elocutionis usus, verba Non suis rebus accommodat; sed tamen aliquando habet etiam in oratione inusitatum aliquod verbum, aut pretium, dignitatem , quibus loco positis, ut Cicoronis vcrbis utar grandior atquc utiliquior oratio saepe videri solet. Poetas enim omnicioquasi alia quadam lingua loqui, nemo est, qui ignoret.
olint igitur tria) Nunc Elocutionem in tria dividit genera, deinde eadem desinit: φράσις, elociatio, duplex est; vel est enimaυελς, bona ; el κα oti δης. Ditiosa. Bona aut geueralis est, e ius genera sunt grave, mediocre, attenuatum; aut specialis,
cuius septem Hermogenes species tradit, de quibus paullo post. Vitiosae tres sunt species: inflata, fluctuans et arida. Primum hic de elocutione bona praecipit, tum de vitiosa. Omnis igitur non vitiosa elocutio in tribus dicendi generibus consumitur, gravi, mediocri et attenuato. Quae hic genera et figuras vocat,
Graeci του Ἀγου γένη, χαρακτῆρες, στιλματα, τροπους, λαι γλους OP Pellant: Hermogenes ἐθtae, Platonem secutus, et Aristotelis verbo nonnunquam εἰδη nominat: de quibus scripsit separatim copiose. Gravis a Graecis . mu9ου, αθρόν, καὶ D σχηματισμυου dicitur: ea est, quae frani βολην, ὀγκου, et ἀξίω habet. Constat enim ex verborum gravium magna et ornata constructione. Constructionem vocat λυονris, quum Hermogenes συυοκκην appellat. Omnis autem constructio incipit a connexione verborum, et membrorum connexione desiniti Est ergo apta verborum, Commatum et membrorum collocatio et counexio. uano vult Esse
magnam ad vincendum ae movendum, quia animum serit; est enim magna vel sono, vel significatione, vel utroque: idcircond violentiam pertinet, in qua motus et vietoria est, ut octanta ad delectandum. Mediocris, Grurce μ σου, ἐμυίαν, ανθηρου , κκὶμ oti&: dicitur; mediocritatem habet inter infimum atque suimum dicendi genus: eamque ob causam a Ciceroue TemPeratum dicitur. Attenuata, toti uis, gracilis, insima, ἀπλους, ἐσχυον, βραχiς, ἀτλη mesu. λεπτοτης r in usitatu dicendi consuetudine ni ariet; puritate cnim contenta, elegantia atque pulcritudine caret. Quamvis simplex illa puritas Per se forulosa est, ut Cultus Dissili eo by Goosl
686쪽
mulierum naturalis, qui ipsa placet munditie. IIaee divisio universalis est, et Latinorum propria, et ab Antonio etiam in Iude Oratore usurpatur: quo in loco haec tria dicendi genera, sub ipso orationis habitu, id est aptitudine, Comprehenduntur. In eo enim libro, principio quatuor diccndi modos tradit: pu-Tum , Planum , ornatum, nptum. Hermogenes magis specialem
habet divisionem, qui et plura proposuit, et aliis nominibus.
iam in libris moi et i litiis septem facit Species, σα τλυε αυ, με γε-οος, καλλος, γοργοτητα, ηοος, αληθααυ. διιυοτητα. Sunt illae tres L tinorum communes, ad quas reliquae omnes conserendae fiunt.
Quod est inventione dissicile, observatiouo suave, imitationo necessarium, usu admirabile. Redeo ad Hermogenis divisi nem, quac septem fuit partium. Prima enim orationis virtus est, ut sit perspicua, cui ἁσαρια, καὶ σωογος, obscuritas, eSt Contraria. Quia vero ex nimia perspicuitate sit ἐωτιλία, id est co temta orationis humilitas, propter Dtτολογία, i ideo magnitudo sequitur, quae orationem, ne humi repat, in sublime tollit. At, ne magnitudo sit deformis, pulcritudo et venustas additur: cui mox celeritas adiungitur, ut sit pulcritudo virilis, agilis atque vehemens. Et quia oratio moribus, institutis ac conditionibus hominum convenire debet: mos ipse, quem Graeci ηθος vocant, observandus est: quo ingenia hominum, aetates, sextis ac conditiones explicantur. Alia est Achillis irati oratio, alia estoris consilium dantis: quod non ininus oratori, quam POE-tis, observandum est. Etsi autem humanum est errare ac decipi : tamen, ne aliquid dissonum rebus dicatur, veram esse orationem et probabilem docet, ne contradici illi possit. In his vero omnibus decorum dominatur: quod si negligitur, oratio sit inepta. Non enim omni causae, auditori, personae, tempori, oratorum genus unum Congruit; quare figura orationis ad id, quod agitur , accommodata, deligenda est: ornamentis iisdem fere uti licebit; alias conteutius, alias remissius, qualis scilicet
dicendi figura erit. De hac re vide lib. III de oratore. Atque
hae septem orationis formae speciales sunt nc simplices, et tribus latinorum generibus inserviunt: ac sere nunquam solitariae, sed mixtae inveniuntur. Λlia tamen est frequentior alia; ut apud sophistas χαλMe regnat, apud Demosthenem μγεθοer ita tamen , caeterae etiam sunt admistae. Quibus autem ex rebus illae Constituantur, etiam observandum est. Hermogenes illus ex octo rebus consci docet: sentcntiis, methodo, verbis, figuris, mem-hris, iunctura, clausula, numero. Sentenam, ἐγυοιαι, Loc in Diuiti od by Corale
687쪽
Ineo sunt quaelibet cogitationes, non γω. Hii , quae ad vitam atquc
Inores ii ominum accommodantur. Dinnes autem sententiae sunt vel magnarum , vel parvurum, vel mediarum rerum. Magnae
sunt divinae et humanae : in divinis est religio et res coelestes, et opera Dei universa. et quaecumque de Deo dici possunt: inhumanis, quae de virtute, republica, bello, pace et similibus
dicuntur. Parvae sunt, vel parvarum rerum, ut sunt desCH-ptiones ruris, Mntium, montium, urborum, locorum, temporum : qualis etiam turris mobilis apud Caesarem; vel sunt Pa Varum controversiarum , ut de stillicidiis et similibus. Mediae surit, quae ad mores et vitam hominuin pertinent. In sententiis observandum est, ut pro earum varietate oratio varietur,no ubique sui sit nile esse videatur: quod Lysiae vitio versum L Suam autem unaquaevis sententia collocationem habet, quam Hermogenes suboci, appellat: aliae enim primo, aliae saeeundo, aliae ultimo loco povi debent. Sunt enim tria sententiarum genera: unum alterum ὁ δακτixos, tertium παλτt- νου : primum ad conciliandum, postremum ad movendum, medium ad docendum pertineti Sunt etiam ita collocatione propinsitio , divisio, transitio, commutatio, vel conservatio ordinis Naturalis spectandae. Non solum autem seu tentiarum, sed etiam erborum ΜΘοδας esse solet, quae εiκου c. et αραῖα, id est notaentque signa rerum sunt. Aliud autem paucis, aliud pluribus verbis est tractandum ; deinde res magnae sona uti hus verbis et gravibus atque plenis efferri volunt: parvae propriis, mediae humilioribus, neque tamen promulgatissimis. Figurae rerum Et Verborum ornamenta sunt, ac vivus orationis color; quam o rem non minus auditorem delectare solent, quam colores in imaginibus. Membra sunt periodorum, in quibus colores atque ornamenta, tanquam in certis quibusdam partibus cernuntur. In his spectandum est, quae coniungere, quae separare, quae Praeponere, quae vero Post ponere, et an longis, aut brevibus uti velis. Clausula est membrorum ne periodi pars extrema, qua tandem mens hominis acquiescit. In principio enim occupata est, in medio satigata, in fine quid orator sit dicturus, quo delectetur ac reficiatur, expectat. Postremum est numerus, qui etiam ad rei naturam est aecommodandus. Alius enim ir tum, alius lenem, alius gravem, alius remisse dicentem num rus decet. Constat autem -Θέσει, ωαὶ αυακαύσει. in qua Persici
688쪽
is q. γiria d Icendi genera, eademque breviter definivit: nunc, quibus
unumquodque in rebus Consumatur, iudicat, et singulorum exemispin subiungit. Hermogenes figurae gravi, qu'm ἰδεαv μ αναν appellat, dignitatem, asperitiatem, vehementiam, splendorem, vigorem, circumductionem tribuit. Dignitas, mus6 e . aestima tur oruatu sententiarum, quum de rebus divinis, do natara li-hus, de republica, de bello, de virtute Ioquimur. Asperitas,
τραχ meac, in dissolutione sententiarum constat, ne oratio sit eo m-Posita Et continuata, sed intervallis diremta , ut in divisionibus, et exclainationibus fieri solet. Quod enim in humano corpor exstantes humeri, pectus hirsutum, barbatus vultus, atque horror est, id est in oratione asperitas; quae idcirco additur dignitati, ut sit virilis, senatoria ac forensis, non sophistica, lenis atque theatralis. Vehementia, σνομα c. firmam lacit gravitatem, ne asperitas sit spinosa. Vt enivi saxa cursum fluminis non impediunt, sed augent: ita etiam asperitas orationem im-Pedire non debet, sed concitare, quod fit uchementia. Ne vero cursus ille nimium vorticosus sit, splendor, λαμπρου c. additur, ut oratio fiat luminosa. Vigor ει orationi sanguiuem trihuit iuvenilem, hoc est, succum bonum, plenum ac vigentem. Sed Circumductio, quae in longis membris ac periodis consideratur, haec omnia maiora atque digniora facit. Has partes gravi dicendi formae Hermogenes subiicit: sed hic auctor, quia quaedam propria tradere voluit, verba, sententias et figuras tantum, quae partes sunt praecipuae, posuit: non quod reliqua etiam necessaria non sint, sed quia quasi communia sunt aliis etia in Seneribus, his autem tribus grave dicendi genus ab aliis potis simum diiserat: deinde hic auctor membra ac periodum Instainter exornationes recenset. Gravitas igitur, quam Crassus in III de oratore plenam sp psellat, et tamen teretem esSe vult, secundum hunc auctorem praecipue spectatur in verbis, sententiis ac figuris. Verba dividit in propria et translata. Propria, ἰδία, a quibus est incipiendum, saepe magis numerosa sunt et
gravia, quam translata, ut, quum parricidam dicis, plus dicis, quam si perniciem, labem, aut pestem dieas. Futurus igitur orator in delectu verborum diligenter sese exercebit, ut gravi omeligat: quod ex amplificationibus , incrementis, distinctione pro-Priorum, atque ἰαλυαμ- sacile assequetur; ut: Facinus est Mincire cirem ἔ scelus, Derberare; Parricidium , necare ἔ qu a dieam in crucem tollere' Humile est, Mincire; medioere, Merberare , grave, necatre; fravissimum, in crucem tollere . adeo,
689쪽
ut nesciat, quo illud appellet nomine. Hoc ex loco ordo inter I igitur, quae primo, medio, ultimo loco poni debeant. Est in
Coniunctione observanda Latinitas, qua inulta fiunt barbara, quae simplicia sunt Latina; ut Prisignus filius, uitricus Pater barbare dicuntur: quum recte dicantur, Pater vitricus, et inlius Privi gnus: ut gemini fratres, si sint uterini et eodem nati tempore, si contra , vitiose. Translata τετραμαέωα aut sunt Propria, quae ex propriis fiunt, aut aliena. Propria, ut περίρρα τις, quum Pro parricida dico eum, qui luce PriMavit, Per quem mse lucem
Iatis verbis duabus de causis utimur; primum, ne eodem Semper verbo utamur , quod gravitati est contrari uin; deinde propter utilitatem: commodius enim translato verbo, quam Proprio aliquid esserimus. In deligendo quaerenda sunt cum ornatissima, tum gravissima. Ornatus autem verborum spectatur in potestate, in sono et in utroque. Potestas, quae est ipsa significatio, animum scrit, quum rem magnam atque gravem significat: ut sceleratus pro malo, in urus pro improbo. Sonus aures implet, ut parricida gravius est, quam homicida. Quum et potestas et sonus coniunguntur, verba faciunt plana, quae et animum et aures simul movent. Fit autem illa plenitudo primum mutatione verborum, ut si pro timere dicas extimescere. Deinde inflexione, mutato modo, aut tempore, ut, extimem bam. In his omnibus τὰ πρέπου observare est ne esse, ut Oratio apta sit, verbaque ipsa ad unamquamque rem accommodentur, ne gravitas sine causa assecluta esse videatur.
Et si graves Verba rebus convenire debent: quae quia in
hoc genere gravia esse oportet, ideo graves etiam eligi vult sententias, quae magnarum et gravium solent esse rerum de quibus dictum Est. Omnis autem sententia vel est simplex atque solitaria, quae tantummodo docet, ut: Vos istaec intro auferte,nbite et . vel est καθ-κη, quae auditorem etiam movet: ut illud: Degeneres animos timor arguti et heu, quibus ille
Iactatus fatis 3 quae bella exhausta canebat sostendit autem, huiusmodi sententias eligendas, quae in amplificationibus atque commiserationibus tractari solent: quae quia
non solum docent, sed etiam movent, graves appellantur.
In hoc genere Indicavit, quihus rebus ipsa gravitas confi- elatur; nunc etiam exemplo rem ostendit. Habet hoc exemplum
690쪽
Nam et opinionem iudicis assumit, et περ γρώσει orationem dila tat, dum non nominat perduellem , sed lais Eum verbis circumscribit: Etim, qui prodere hostibus patriam cogitarit. Fit enim παρεβοri vel ἐκτάσιε, extensioue atque dilatatione verbi, quum pro verbo utimur κερε ρά- . Vel sit προσ/ηψει, cis rami ne rerum extranearum, quum aut genus ad speciem assumimus, ut pro Domo Cicero : Quum multa dioinuus, yontifices, a maiornas nostris inomia atque instituta sunt, tamen nihil Praeclarius, quam quod uos eosdem etc. Aut partem ad totum; ut: Cum Omnibus membris dolet, tum praec*ue yedibus. Aut Personaequalitas; ut: Vir fortissimus Milo, Cato homo sapientissimus. Aut e vetita et res gestae; ut: Arma Pirumque cano, Troiae qui primus ab orisItultam , fato Profugus , Lavinaque Meuit Littora. Pro Aeneam. Quod malescium γ Estim, . immoratio in eadem re; ter enim
idem dicit: Quae poena quod maleficium quod sumlicium 'Ierba sunt diversa. Fit enim ἐπιμο, i vel ἐλδυυαma, quando in eadem re iisdem verbis immoramur, ut: Fugit, excessit, marit: pro liberatus est. Vel quum diversis verbis ae sententiis rem Eandem saepius efferimus, ut illud de Ciceronis genero: Quia tuus ille , Tubero , gladius etc. In iis etc. λυζουσις συ γνοιτiκ,1 : est autem Comparatio ingens et accumulata a minori ad maius. Omnis comparatio vel est sim plex, quum singula singulis comparantur ἔ ut Parricida cum Perduellit, vel est composita, quum aut plura univom parantur, ut in hoc loco , aut plura pluribus , ut bina binis , terna ternis; raro enim ad quaterna ascendimus. Exempla passim in Cicerone sunt obvia. Habet autem Comparatio προκεim v, Iid quod comparatur, et metvιυομυου, id cum quo comparatur. Ac, quia orator gladiator, non saltator esse debet, ἀωτεμετας inti. M Horum transpositione, vitabit ιρι-οτίλευτου. quae figura suavitati atque auribus inservit. Huic truculentissimo II mutarime, quae ratiocinationem ha het; maximum enim esse scelus oportet, cui Poenam maiores non invenerint.