장음표시 사용
711쪽
I titiocinatio est Vocat hoc in loco ratiocinationem, quod
CriueCi m σαα. καὶ αἰτιολογίαv nppellant, Cicero percunctationem ,
eamque ah interrogatione distinguil : quod interrogatio, sive
rogatio, absque explicatione sententiae nostrae fiat: percunctatioue sibi orator ad interrogata sive suo, sive adversarii nomine respondeat. Est igitur Bati inutio, η φου αἰτιωυ ο , Vallo- νιum explicatio. Habet Primum παθαms . Prvosicionem rei: de inde ψω'σis interrogationem rationis: tertio G αmου ἡ τηυ κατασκαν ν, CauSam. Quum Plures sunt propositiones, plures etiam sunt reddendae causae. Omnis autem ratiocinatio vel est pura,
vel mixta; pura est, quae interrogatione caret; ut in Roscianado mandati iudicio : Itaque mandati constitutum est iudicium non minus Iurye, quam furti ἰ credo, PDOPtcrea quod, quibus in rebus si intoresse non Possumus , in his Ucrae nostrae via carta fides amicorum s ponitur. Mixta est, quue vel interr satione figuratu est . ut in his excmplis: vel υπολσει. et interrogatione simul, ut in eadem oratione: Si 5ρOliorum causa vis hominem occidere, Foliasti: quid quaeris a litis P si inimicitiariam: quae sunt tibi amicitiae cum Co, cuius antea praedia Possedisti, quam ipsum cognosti ' Sin metuis; ab cone metuis
quem vides ipsum a sese tam atrocem iniuriam Proytusare non
posse' Altera divisio: omnis ratiocinatio vel est simplex, quae unius rei est, et unam tantum habet propositionem: ut in exemplci de mandati iudicio; vel est coniuncta , quae plures habet propositiones , quia rerum est plurium, ut in exemplis
huius auctoris. Tertia, omnis ratiocinatio vel sit asseverando, ut in auctoris exemplis, vel sit κατὰ προκατειλ- , iv. Quarta, omnis ratiocinatio vel est κατα Gατεκη, qua aliquid probatur: ut tu auctoris exemplis, vel est αυασκα, αγκε, ut in quarta Verrina twid enim Nis constitiai y consumtam esse omnem istam Precuniam in statuis p fac ita esse: tamon hoc ferendum nullo modo est, tantam ab sociis Pecuniam auferri, ut omnibus in ang*ortis praedonis imProbissimi statuae Ponantur, quia Ax tuto transire Posse Mideamur. Vcrum, ubi tandem , aut in quibus stratuis ista tanta pecunia consumta est y consumetur, inquies: scilicet
eam temus legitimum illud quinquennium. Quinta , omnis Dissilirco by Gooste
712쪽
causa ratiocinationis vel est inivmrii, quae alterius nomine redditur, ut in primo exemplo et vel est 1πim , quae simpliciter Oratoris nomine redditur, ut in Secundo exemplo. Possunt plures et huius et aliarum figurarum tractationes in Ciceroue o
Haec exornatio Vsum ostendit, primum quo in genero orationis usurpetur , deinde quid essiciat, postremo quibus m dis. nabet igitur locum ita sermone , hoc est, in altercatione , sive oratione impedita , qualis et ita coufirmando et consutando Est; nam in exordiis, narratione, locis communibus et epilogis,
quae oratione perpetua constant, locum non habet: quare generi convenit subtili. Inservit autem dis πιο χῆ, vitentioni, tum Venustate sermonis, tum rationum Exspectatione.
Oentcntia est oratis Quod Latini Sententiam vocant una voco, id Graeci Ευ,6ias, καὶ r-,uns appellant, vocibus duabus, sed Inter se tamen disserentibus. Ε οια enim quaevis est sententia :γυω Vero, quae αστο τοὐγι- riv dicitur, sentcntia insignis aememorabilis, omnium iudicio et assensu comprobata. De hac
loquitur in hoc loco , eamque dicit esse orationem sumtam de vita, quae, aut quid sit, aut quid esse oportet in vita, breviter ostendit. Ossicium duplex est: sententia enim vel ESt θεωρητικῆ , quae, quid sit in vita, indicat, et ad cognitionem rei Pertinet, dum aut substantiam ostendit, ut definitio: aut qualitatem, ut descriptio :Virtus est Mittam fugere, et sapientia ρrima. Vel est πιακτικη , quae, quid tim debeat, ostendit, ut :Vitae summa bre is Fem nos uetat inchoare longam. Sunt autem variae sententiarum divisiones. Primum enim omnis sententia vel est ἀπλη, sin sex, vel συυ-ς. Simplex est, quae est ακατασκευος, quae προσ---ι caret, ut priora quatuor eSem Pla. Deinde, omnis seu tentia simplex vel rem et Personam habet unam, ut in primo et secundo exemplo: vel res et Personus duas, ut in tertio et quarto exemplo. Tertio, oinuis
713쪽
62O IN RHET. AD HERENN. LIB. IV
sententia composita sive duplex, aut est ιγνατασκευος, id Est, rationis subiectionem habet, ut in quinto exemplo: aut constat ri&rit. Quarto, omnis sententia eontrario constans, vel si me ratioue effertur, ut in septimo exemplo: vel cum ratione, ut ira lavo exem No. Quinto, omnis sententia duplex vel una PQ riodo absolvitur, ut in quinto et septimo exemplo: vel qualitaς, ut in sexto et octavo exemplo. Sexto, omnis sententia vel ostrelata ad rem , ut: issa sibi pretium est Mirtus etc. vel ad personam, ut: A aro tam deest, quod habet, quam quod non habrere vel ad utrumque, ut: obsequium amicos, Meritas odium Parie: Septimo, omnis sententia vel est pura, lihe est, semel tantum figurata, oinues enim sententiae per se ornatum habent, quo niam tuter exui rixis numerantur ut pleraque exempla auctoris; vel est mixta, quae per vitam etiam si guram tractatur, ut: Umiacta leone mori miseriam est y liguratum enim est interrogatione Octavo, Omnis sente utia vcl cst acuta, quae ad docendum, vel arguta, quae ad delectandum; vel gravis, quae ad move uduui
Oontrarium est Contrarium hoc in loco vocat Aυτιλτου . και F. - ιηim, contraria contrariis relata: illudque sepe idem es oeum contentione docct. Sed a contentione disseri tatneu nomine et rebus ipsis: nam contentio simplicem tantum habet vir ορατιυ.
Muciationem; contrarium vero συλλογιγκου est, et cou Clusio nem habet. Deinde contentio ex contrariis constat, ut: Tacito quum ostias est, loquitur; quum loquondum est, obmutescit. Cou-trarium autem ex antecede cite ac consequente conscitur: hoc Est, ex contentione. In omni enim contrario est ἀντιοισις : quantitate igitur, ne gravitate, hoc illam videtur superare. Contrarium autem esse inquit, quod ex rebus diversis duabus altera uibreviter et sacile eoufirmat. Diversa vocat omnia contraria clopposita, ut adversa, privantia , relata , disparata, assirmationes, negationes: item specie disserentia, ut homo et bestia. Res duas intelligit, antecedens et consequens: quorum alterum, quod dubitationem habet, coniicitiatur breviter, id est membris paucis,
per alterum scilicet, quo sit fides : et suci tu, id est, cum us- Dissili co by Goosl
714쪽
sensiona auditoris Deili. Omne autem contrarium primum vel est stos,iens infinitum, et πρωου ἐωθοαημα dicitur: quae est oensui. ,ει itum, est enim syllogismus imperfectus. Αοιi s est, quod maiorem solum propositionem τού καθοδου habet, quae semper in se conclusionem Comprehendit; ορισμασω vero , quae minorem ponit, vel in prima persona: Ego aliis bene consulam, qui mihi constitui male ' vel in secunda r Tu aliis consules, qui tibi ipse consulere nunquam metuisti y vel in tertia : Hic qua ratione consulet aliis bene, sibi male semper qui consuluit' Deinde, omne contrarium vel est simplex, sive solitarium , ut in quatuor prioribus exemplis; vel est duplex , quod habet, ut in quinto exemplo: cuius et antecedens et consequens ge
Hoc exornationis Primum ostendit, qua ratione fieri delicat, verbis scilicet, id est membris brevibus, et in περιοδικως conne xis. Deinde usum e primum enim commodum ευάκου v eSt, et propter brevitatem, quoniam omnis prolixitas est ingrata: et propter absolutionem, quum ad lacteudam fidem nihil deest. Deinde vehementer, hoc est, magna cum fide per rem contra riam probat. Tertio, ex eo, quod dubium non est, hoc est antecedente contrario, id quod dubium est, id est conclusionem, ita expedit, ut aut necessariam, aut prope necessariam faciat.
Blembrum orationis amellatur Quae de membris , articulis
atque ipsa continuatione hoc in loco praecipit, ad compositionem potius, quam elocutionem, videntur pertinere. Quamobreni etiam Quinctilianus de his in lib. IX, cap. 4, u hi de compositione praecipit, post figurarum tractationem agit separatim: ut etiam ante eum Cicero secit. Sed hic nuctor, quia continuationis mentionem secit in figura proxima, verba breviter debere continuari, ideo membra, articulos atque continuatio nem utiliter hic subiunxit. Omnis igitur oratio aut incisis
distincta est, aut membris absolvitur, aut uno ambitu est circumducta, quem hic vocat continuationem. Membrorum κῶλο, Telativum est, correlativum vero est totum. Est enim membrum
Pnrs totius, sive integri, quod est periodus; appellatione sumta
715쪽
humano corpore. Id dicit esse rem breviter absolutam, sine totius sententiae demonstratione: quae denuo alio membro excipitur, vel periodice, vel distinctive. Hic enim auctor mem-hrum vel in periodo considerat, quum aliis membris est coniunctum e vel vult illud esse periodum , quae μου Ἀλος dicitur.
Neque putat membrum solitarium esse : quemadmodum manus Tesucta a corpore , membrum eius amplius esse Don pcilest. Omne isembrum vel est vel Miκροκωλου est, quod
uut par est, ut in hoc exemplo, aut paulo longius inciso; μ-σι- λον bis est longius. μααροκωχου, quod est oblongum, quod
ultra octodecim s llabas extenditur: a Graecis σχιευιτι,ας dicitur. Quemadmodum autem incisum et membrum μικρόκάα, idem sunt, ita parum refert, sive membrum vocetur μακροκωλου, Si e Periodus μῆχωλος; tametsi quidam periodum monocolam omnino excludunt. Artιctilus Aρθρο, GrBeCi, α ουθετου , διαλυτον , βραχυ-γιαν, καὶ νομux appellant: Latini caesum, articulum et incisum vocant, quia a membro est ablatum et abscissum; ut enim membrum cst totius, ita membri est articulus, qui est pars inclubri minima.
Disserunt primum quantitate, quod hic paucioribus, illud vero
pluribus constet syllabis, deinde viribus: membrum enim, caesim.1eriens, vulnera iacit maiora: articulus autem purictim serit, caesa oratione; hoc est, membro diviso et distincto: ideoque vulnerat gravius. De his duobus, ut etiam de periodis, et diligenter et longe aliter praecipit Hermogenes qua in Grammaticorum vulgus adnotare solet.
Continuatio est Continuatiouem Graeci περίοδου, απο του πι- ρυχ οὐσθαι, ambire, et πεοi8οληω vocant: tametsi περιβοληs Hermogenes inter dicendi ideas numeret. Cicero et alii, Graecos
ecuti, circuitum , circumductionem, comρrchensionem, Circumscriptionem et ambilum vocaverunt: etiam conclusionem. Est
enim periodus, quae sententiam et rationem aliquam absolvit concluditque. IIanc vult Esse frequentation in densam, verbis pluribun scilicet; et continentem, cum verborum compositione, tum connexione membrorum, quae et Ionga et numerose connexa esse dehent; est enim oratio aut διημα--, divisa, aut hamo, ἡ περιοδικὴ . Connexa et continuata. Deinde hanc frequentationem vult habere absolutionem sententiarum. Constat
periodus incisis atque membris tanquam partibus materialibus: sed differt ah liis conclusione, ab illis frequentatione densa ut quo continenti. Formales autem partus suut, Principium, quod Aristot.
716쪽
os , Hermogenes 'γοτα ris appelint, et sinem, quem ilic ἡπόδοτε, . ille τ λεχ υ vocat. Principium est, primu membrorum cxplicatio, quae sententiam inchoat, finis vero absolvit. Proponitur autem vel unum membrum , et redduntur duo, vel contra; vel paria Proponuntur et redduntur, ut in tetracolo. Ea ιιtemur ostendit materiam atque usum, quibus in pn tihus uti periodis debeamus. In sententiis igitur orator - perio dis utetur, quum de vita morti, usque hominum loquitur, sen
in syllogismis, quum est κατασκευατι ς; et in conclusionibus, . hoe est, in sine confirmationis, et in ipsa peroratione. Fit igitur periodus ante conclusionem in sente utia et contrario: in con- Clusione vero, quum repetimus argumenta ante proposita, ct id, quod volumus concludere, connectimus. Magna autem perio dorum est varios , quarum prima divisio a qualitate sumitur. Omnis enim periodus vel est vera , quae proprie periodus appellatur, vel est verae similis, et πειιοδικου dicitur. Id rursus est duplex, aut enim verae periodi modum excedit membrorum numero, quod GTReci περιγοαροις πεοιουικuc BPPellant; aut membra extra periodos sententiam absolvunt, quod genus πινυμα ab Hermogene nominatum est. Utrumque vel tardum est, et τατε:dicitur, productio spiritus sedatior, qua in defendendo utimur; vel est volubile, et καταροιὰ appellatur , id est productio spiri
tus longior, sed vehementior etiam atque incitatior, qua in ac cusando utimur, ut contra Vatinium testem. Nam in accusando graviores, in defendendo affectus oportet esse leniores. Differunt igitur haec duo, ut amnis leniter fluens, et incitatus atque verticosus. Altera divisio est a forma apud Aristotelem; omnis enim periodus ἡ ευ κω οις, ἡ αρελες ετ , est, vel membrati Πιsertur, vel est simρωα ς ἡ αρε te simplex est, quae est soranius membri, quae fit vel υπερβατν . vel intu 3 g, ut ista Virgilii: TitFre , stib togmine fagi recubans , auena musant modi taris ; placuit enim ita pueriliter resolvere. Hanc uutem den
ttilae sub tegmine fagi; rectum enim erat, sub' tegmine Patulare fagi. Facit continentem participio recubans ἔ vim enim participia continuandi atque connectendi habent. Hoc genus est ali
qua longitudine informandum , ut vel byperbatis, vel interpo-
717쪽
sitionibus, ut in Virgilii exemplo vidimus, producatur. Tertia
divisio, a membrorum numero sumitur. omnis enim periodus η is κωλοις, quae membratim effertur, aut est MM, M. duorum membrorum, ut: Atque antea quidem maiores copias alere ρο- terat , nunc exiguas Mix tueri Potest; aut viκωλος, trium m brorum , ut : Omnes bene inuendi rationes in, Mirtute sunt collocandae, ProPterea quod sola Virtus in sua Eotestate est: omnia, Praeter eum, Subiecta sunt fortunae dominationi; aut rerρακωλο
quatuor membrorum , ut: Si exstitisset in rege fides, nihil sapientius Postumo: quia fefellit res, nihil hoc amentitis esse creditur. Quarta divisio etiam sumitur a sorma. Omnis enim Pe
quae finem longiorem habet principio. Fit autem redditio longior vel prolixitate verborum, vel syllabarum multitudine ac Productione in ipsa --ῶ-. Mi συρος est, quae Onem habet hreviorem principio. -κωλοe est, quae parium membrorum coniunctionem habete tametsi ἰσοκωλία etiam in periodo τρικύλω MS solet, quum duo sunt paria. Tertium autem aut prolixius, authrevius, sive id sit primum, sive medium, sive postremum. Crassus μακροκωχias. Hermogenes μιουρίαυ, Aristoteles λκω iis, probat. Quum igitur omnia tria probentur, omnibus utemur varie, et a μουρία incipiemus: cui μακροκωλία recte subiungitur. Corrigitur enim αιουρία ἐπι υά siti, id est, alterius conversionis
adiunctione, quae brevitati est contraria Iongitudine. Quinta divisio est: omnis periodus vel est ληρη--, quae membrorum distinctione coniicitur, ut: Hic ego nunc non vos prius implorabo , equites Romani, quorum ius iudicio tentatur, quam vos, Senatores, quorum agitur fides in hunc ordinem. Vel est ἀ-κει--, quae fit contrariorum compositione, ut: Si exstitisset in rege fides, nihil sapientius Postumo: quia fefellit rex, nihil hoc amentius ereditur. Sexta divisio: Omnis periodus vel est insistens, quae
si moderata, et interspirationem habet, et minus est coacta, uti Satis est, homines imprudentes IvSos non erigere: urgere Memiacentes, aut Praec stantes in ellere , certe est inhiamanum. Vel est cita atque velox, quae sententiam non absolvit, priusquam perveniatur ad extremum: ideoque neque cogitationis vim, neque spiritum sinunt interquiescere; ut: Hoc ille natus, quamquam patrem suum nunquam viderat, tamen et natura Usa duce , quae Plurimum isset , et aasi is domesticorum sermon bus, in paternae cu*ae similitudinem deductus est. Periodi usus
apud Aristotelem lib. III de dicendi Ratione, duplex est: nam
718쪽
et Mais.. suavis est, dum orationem suavem reddit, et aud torem delectat; et est ευμαθες, quoniam membra ita connexa sa ellius mente capi, et memoria retineri possunt. Vera igitur
Quinctil. e. 4 libri LX, Ciceronem de Oratore, Aristotelem iunhetoricis libro ΙΙΙ. .
omyar amellatur Sequentia tria σχηματα non modo ἀοῖα
Sunt, verum etiam εὐρυθμα. Compar Vocat ισοκωλίαου, quam alii, Θαρισου. καὶ π bimettv BPpellant. Ea est, o etαυ α τα κωλα, quum
membra in periodo syllabaIum numero paria sunt. Hoc non Haec καταλη sue quum ad omnes figuras accommodari potest, ut in iis domi nos diligenter exerceamus: tum ad hane maxime, ut etiam ad sequentes duas. Assidua enim atque di ligens praeceptis omnibus exercitatio adiungenda est: quae tametsi nonnunquum puerilis esse videatur, multa tamen seria ducit secum, ut, quum subito nobis ost dicendum, minime haereamus. Primum , Omne compar aut est verum, δι ολου, quando
non solum syllabae, sed etiam tempora paria sunt. Ad hoo consciendum orator non est adstrictus; aut est quasi par, in quo nec tempora Paria sunt, nec syllabae: neque enim hic refert, si interdum aliquae syllabae supersint. Deinde: omne compar, quod est quasi par , vel est in binis membris, ut in exemplo secundo : vel in ternis, quod Hermogenes probat, ut in priino : vel ita quaternis, Cuius quia usus Parior est, etiam observatio dissicilio esse solet. Tertio, ἰσοκω iis vel vario talem habet, vel non habet: sed omnia paria sunt, quae vere iis κι,λiet dicitur, ut in binisci nonnunquam in ternis, ut hic in primo exemplo. Varietas autem est aut in ternis, aut in quaternis membris. In ternis est, quando duo latera aequalia unum inaequale Lubent: quae varietas ab oratonibus Βοσχελία dicitur, voce a mathematicis sumta. Est etiam in hoc ipso varietas; nam vel duo priora paria sunt, et tertium impar , sive sit prolixius, sive brevius, ut in principio Quinctianae: Quae res in cisitate duae plurimum possunt, hae contra nos ambae Iactans in hoc tempore, summa gratia
719쪽
et eloquentia; vel primum et postremum paria sunt, medium autem impar : Quae res in cisitate duae Plurimum ρOSsunt, summa gratia et cloqtientia, hae contra nos ambae faciunt in hoc tem-Porvi, vul primum membrum impar est, postrema duo paria, ut: Summa gratia et cloquontia, quae res in es itate duae Plurimum Possunt, contra nos iambiae Desunt in hoc temPore. Quia enimalia iam exempla nobis nota Occurrubant, μεταθίσει usi Sumus. Distinctio ista in exercitatione compositionis, in qua omnia sunt tentanda plurimum affert adiumenti. In quaternis vel omnia paria sunt, vel varietatem habe ut , ut priora duo paria, aut longiora sint postremis duobus paribus, quae μιουοία dicitur: aut i, viora , ut sit in μακροκωλικ. Similiter cadens Similiter cadens ab Aristotele Παρομοίωσις, ab aliis Ouοιοπτωτου nppellatur, quoniam τα οὐ, ουυματων τελε υτaiae .uοια πραι. Cicero in PartItionibus, Verborum similitudinem et aequalitatem vocat. Casus hoc in loco intelligit τωι Ουο ια v, ψε
tametsi noti eaedem semper ici siue terminationes si ut: omne autem Ouοιον του vel in duobus verbis est, ut tu primo exemplo:
vel est in pluribus, ut illud Ennii,
Moerentes, simus , MCrymantes, commiseranteS. et illud Aquilae Romani : Imae igitur socios oestros criminanti, et ad byllam Mos cohortanti, et omnibus modis, ut in tumultu essetis, molienti. Deinde Omne 6-ο- ω vel Est Purum , ὐπλῆγ. quod solitarie ponitu P, ut in his exemplis: vel ESt συαπεπλι Πιέ- coniunctum, qualido cum Sequonti figura, ut post dicetur, coniungitur. Similiter desinens est Haec figura Graecis OMi-λιυτου dicitur, quia exitus habet similes. Ita priori est ustinis, ut vix distingui possint; quare et hic recte coniunguntur, et sub verborum similitudine utrumque Cicero comprehendit. Primum Omne similiter desincias vel sit in verbis duobus , ut in primo exemplo: vol in tribus ut in secundo : vel in quatuor, ut: Neque tu deliborando consilium , neque in proeliando irtus, neque iuben sicio benignitas deerat, sed dumtaxat in surelicto crud litas. Nam , quum aliqua res dubia reccidisseri, πρarctat sapientissimus : quum autem confligendum osset cum hostibus, fortissimus: quum ostro praemium dignis tribuondum , liboralis simus: at, quum anima Pertendum , clem ntissimus. Fiunt have
720쪽
oste udunt. Deinde, vel postremas solum syllabas habet similes ut in tertio exemplo: vel ultimas et penultimas simul, ut in primo exemplo: vel ultimas, penultimas et antepe uultimas, ut in exemplo secundo, ubi tres illae syllabae , di , o , ae, tertium repetuntur. Atque illa priina concinnitatem habent simplicem , Posteriora vero duplicem. Tertio, similiter desinens vel est simplex, ut in tribus primis exemplis: vel est coniunctum , ut in Proximo. Quarto, vel est purum 6 inino ras, ut in superioribus: vul est cum aliis figuris mixtum, ut cum priori, et eum adnotatione, ut: In hac calamitosa fama, quasi in aliqua Perniciosissima famma. Accidit etiam tu cotitentione.
Idnominatio est Αda ominatio ab uermogene Παρῆχησις, .la
Aristotele Παραγρά uin appellatur. Dicitur autem Παρουομχma. llρο-
ροαοι in Verbis, Παραγρα-α, και λυτα,ακλασιο in utroque. Tametsi
omnes hac figurae, ut etiam aliae, adhuc confusae sint. Hanc figuram multis et variis rationibus coniici dicit. Primum igitur, omnis ad nominatio sit aut in literis, aut in syllabis, aut in verbis similibus ad res dissimiles accommodatis. Deinde , omnis adnominatio vel σαρξο, verta , vel est ἀσαρκὲς, tecta. Tertio, omnis aperta adnominatio, quae sit in literis atque syllabis, aut sit κράσει, ἡ Ουαιο- , attenuatione, aut complexione eiusdem literae: ut tu Veniit, Venit; aut εχτ ii , modo contrario, id est dilatationet ut i a Vincit et Vinciat, aut . Productior is eiusdem sive literae, sive syllabae: ut in A. tum et Aoium ; aut, brevitate, ut Curiam et Curiam; aut additione litera rum, quae fit vel in priucipio προωθίθει. ut in TemPerare et Obtem erare; vel in medio irascimi, vel in sine παραγωγ'. Ilo
rum duorum exempla me non memicii legere; aut ἀπιαιρέσει de mendis literis, ut Lenones, Leones; aut sueta ista transferendis, ut Naν , Vano '. Laudator, Adulator aut is αλλαγῆ , commutandis.