De conscribenda rerum historia libri duo, quibus continentur totius historiae institutionis breuissima, & absoluta praecepta. Auctore Ioanne Costa ciue Caesaraugustano ac legum doctore. ..

71쪽

3s DE CONSCRIB: IIIs T. gua Sabina profectum, Romani aliquot accepe-rnut uppare,pro equitare;quod olim Siculum

erat .aras atro Jacio triginta stadiorum , quod Persicufuit,ab Hi anis caestallis carrus, pro rheta a Panis Mappaero descriptione. Huiusmodi quos erunt propria cuiusis artis vocabula si alieno loco msurpentur: Sunt enim quada ἘBeologorum propria, quadam Philosophorum, Grammaticorum alia, pleras QMedicoru;multa pcritis N polyticis viris aliena, qua vulgi cre iactantur,ut rustica, qua ciuili oratione admitti non debent, qualia sunt in nostra lingua, palla, propria: mulo fro macho ;tastar, progu'stat' casuelo, pro puclero , bullir,pro heruir, ρο- Iar , pro 'bir; teguisio, pro Iecho; recular, pror elirarse atras , sipedo, pro a sador ; cacho, pro ab ado ; cama,pro pierna guello, pro Ho ; dueno,

pro duende quibus re similibus apud nos lippi, cupidinarij, nebulones, s mechanici alijplebei

artifices frequenter utuntur IJ enim urbanis est siermo quidquid in Succolicis, s Georgicis a Vergilio dicitur:*nde illi mersiculi eiprobro obiecti ad nostram M aetatemperuenerunt. Donatus si Dic mihi Dameta,cuiu pecus anne latinust in Vi i Ion meruingonis,nostri sic iure locuntur.

72쪽

LIBER PRIMVs. II Noua sunt merba, qua a recentioribus nulla 'μὴ

. is V . . . t a verba

smpellete nece putate,ac latina lingua inopia libe quae diare ficta sunt: quod et iliu familiare est His quino camuraua quanda philosophia profitentur, ac in ea seuntharesint existiment,nullis philosophia ornamentis indigere,nulla verborum proprietate exposcere, Nullums unquam siermonis delectu admitte- resed nouis quibusidam verbis repertis,mira misteria,s mortalibns inaudita miracula pollicentur. Qui quantopere decipiatur,audiat ques eorum marisbum Aristoteleproprio ore diceUtem go e. de

his merbis:qui nouumsermonis genus excogitat, relat. res quasdam nouas, omnino incompertas obtrudunt,s somniant,du inepta seubtilitatis tau . adem assectant noen retaeaicitur,quod inepto sermone dicitur,ne apte Philosophia docetur, noua quada orationi acie reperta. Cicero, qui elegas fuit verboruArchitectus,primus dixit declamare,pro eo quod est,intra priuatos parietes ad exercenda eloquentiam dicere: cuiμs tepore i o mi ipse testatur fauor tar urbaVus voco erarat post rea nuper inuenta: obsequiu primus dixit Tergitus, dit. ut Cicero π ύuintilianus annotarunt. Hoc ''

verbum materia tempore Ciceronis, ut irino Sce. i. Cicero costetur,nouum erat , non tritum 2 o ta i

73쪽

,8 DE CONSCRIB. IlIs T. Itb de A tatum,eo tamen ipse Uuffuit, a quo materia- 'hi tum deriuauit, qua vox delicatis auribus abso- ib 8 c. 3 na erat,ea tame libenter Uus est. Madaurensis in 'ς d FUAsi bus Platonicus, ut Vse sicum gloria tib.a.of tur,primus inuenit has voces vertillam, is mias i. ginal, see solo ut opinior) nec alio intelligente. Philip -tandem hunt vituperones, amara In Apo- bundus, subsequa , nupturire, verbigerari, Σ' ira I alia βxcenta, quibus Apuleius abundat. Foe-

In histo. ctus est. cum libere, ut bbet, quibuscumqj ver-Auh bis viantur iuxta illud orati, In Arte di Ut olua foliis pronos mutantur in annos,

-- prima cadunt cita verborum vetus interit alas:

Et iuuenum ritusiorent modo nata vigenti. Et paulo inferius.

Multa renassentur , qua iam cecidere cadent s.

2 i uria nunc sunt in honore vocabula ,si volet

guem penes arbitrium est,s vis,N norma loquendi. Lib sese Cicero vero tamquam spinosum reprehendit dicendi

74쪽

LIBER PRIMUS socendi genus Stoicorum, qui rebus verba adita se l. bitum nullumsectantes orationis splendorem accommodarunt. Eodem nos modo hac nos a atare spinosum appellauimus dicendi genus urisperitorum quorundam, qui a veteribus illis lati- Genus nisermonis obstruantissimis Legislatoribus lo-ge quidem abfuerunt oe nulla orationis, vel quorun- propria, vel elegantis, vel copiose habita ratio. dam ΠΩ

ne, in eam barbariem inciderunt, ut omnem a poris iu

prorsus, tam crassa iuditiorum caligine, oe tu- risperi- multuaria opinionum varietate, veteru Iuris I9 μ' con 'li orum elegantiam oppresserint. Hinc multitudo litium: hinc varietas caussarum inc tot inueterata alte cationes , hinc priuatarum publicarumi rerum perturbatio, hinc denti labes Τει' pernities ciuitatum . Sippe eo animi omnes cogitationes referunt,mi terminis quibusdadeterrimis, in infinitum lites augeantur, re cunullus futurus sit unquam rixarum contentionum i sinis,sitim insatiabilem auri iure melinis urIa expleant, miserrimorumι clientum qui

se sumi fortunas su dei ati tuteia commisse

runt) bona prorsus absorbant, nou controuersias dirimant, siles componant, aut ius uniculi tribuant,ais conseruent: cum antiqui Legisla

tores

75쪽

so DE CONSCRIB. IIIS T.

tores nihil magis in litibus quam tempora dilationem respui fient .Hinc etiam fit, vinulla qtia tumuis turpem caussam deserant, sed iu=is scientiam suasponte ReipubLsalutarem, ad bonorum prUidium repertam: ad iniurias alendas extrahendas liter per calumnias, ου malcitoses iuris interpretationes conuertant , cum ea sine culpa legum temere abutantur, ipsas te effrustrari, ac iudices eludere captionibus practigish contendant. Sed de hac re diximus elegantius plura in oratione, quam in Salmantiscensi iacademia in laudem Lurisprudentia habuimus: nunc adpropositum reuertamur. utitutilianus nouorum verborum usum videtur his' verbis reprobasse: nam si recepta sunt inquit)orationi laudem perexigua aserunt: si repudia-tacu ludibrio in scena quasi prodibunt. AEtate

mero Ciceronis cu omnes latine loqueretur, licebataliquando rebus nouis adsimilitudinem receptorum noua vocabula inuenire,quod σCicero fecit, sinuenieri facultatem concessit. Hodie die tame si res noua in historia ocurrant, tutius esse crediderim,periphrasimti,quam ridiculas rebus voces imponere,ne cum ex spanicis nostris

latinas reddidisseputemus oe Italis,s Gallis

parum:

76쪽

LIBER PRIMVS. SI

parum intelligamur. Vnde Iouius cum explicare vellet id , quod hi anice dicimin, Est ibos quibuου cum Romani olim caruissent , rei e latina voce carebat circuitione Uelgauis errea instrumenta, quibus pedes sustinet eques. Ad eudem modis Paulus Manutius, quod hispanice Hrimus, Guadama lia periphrasi nominauit, C h. ''

coria deaurata, quibus parietes iuduutur. Vuomodo elegatius loquemur,quamsi temere nouas voces excogitemus, mi redicule Dialectici

Thilosophi quidam fecerunt, qui barbarassiua

dam voces ut praedicari, praedicatum, praedicabi Barba se, pr dicamentum peciem opecia ima, quid y ς Di ditativam definitionem,ratisnale, risibile, Cni- Σ' vocum,aequivocum, salia huius generis prope infinita inuenerunt. Vuibus quid alsurdius uidinsolentius' quid turpius potest cogitariZ id si eis obitrias, resporibunt sitispalcet quid aliudfaciemus, elegantiores voces, quibus ista exprima' mus, minime iuueniMntur,sit profecto, ut in quo

se sapienter respondisse existiment, in eo potIus fuam ignorantiam ostendant.Nam quod Perionios Uruchis elegantissimis Aristotelis interpretibus mira facilitate licuit,cur sibi eodem iur e non licebitZAn serae quia illis natura mater sibi r .

77쪽

6, DE CONSCRIB. HIS T.

sibi Cero nouerca fuitZ fur non aut latinis etlen. tur, aut graeca oristotelica retinebunt, ne barbare, agrene, inculte loqui cogantur. Vuid ni pro praedicari, Verri, dici, enuntiari; pro praedicabili, uniuersium, etocem communem, id quod fertur aut dicitur ;proste cie specialis a speciem

infimam pro rat ionali rationis particeps ero rissibili risus capax,pro quiditativa definitione, δε- finitionem accuratam eleganter usurpabunt Zpro praedicameuto, Categoriam, pro univoco ,mno mu Pro aequivoco homonymum dicentes Grace fere loquenturi cyraca enim retineri maxime possunt, quando nostris sunt etenustiora, quando aliquid occultare contendimus, quando strari auctoris siententiam, eterbas referimus , stunc maxime,quando nostra, idest latina dem rantur. Nei ob id improbo aliquas voces, quaquamuis non sint latina,partim eliganter iuuenta, partim ά Graeco, partim ab uabreo fonte prodierunt qui usu apposite recipiuntur , ut Christus Ecclesia, Euangelium,Spiritus sanctus, Apostolus,Sacramentum, charestia, rchiepiscopus, Cardinalis, Diaconus, rophetabo alia, qua mutare impium censeretur, s no minus eis

historico uti licebit,quam his qua a thesauro Ciceronis

78쪽

LIBER PRIMUS.ceronis eruuntur. Obscena seunt Cerbis,qua Ora. In Arretius inmuda s ignominiosa vellat, qua s a b d;

bris deleri deberent, s ab omnibus penitus igno cantur rari. eretursane de Repub. Christiana melius, i 'Rh

si rigido quodam iure panalii lege lata magistra

tus omnes interdicerent, ne deinceps Scholarum

Maelmagistri turpes Poetarum fabulas iuuentuti

exponerent,quae in bona indolis animis corruptos

mores generant, sedne faedos N impudicos Poetas ipsi manibus attingerent,omness cuiusuisgeneris sordidos libros reiicerent, ut se omni macula deinde liberos discipulis,ac Reipublica exhiberent: suam sane pestem quamplurimi auctores In lib. summopere detegantur,quos retulit eruditissimusD octor, nostericoncisis Petrus coneri Beata Maria dei Pilar pristiantis dignitatis Cano- Colle- nicus. V ods consilium, video iam aprincipio Omnasio Societatis Iesus valdeplacuisse, Vete re obscehementerConsilio videntino probari. Etenim ob '' eqst scenos Poetas perniciosi'mis leno vibi deterio- tutia. res esse crediderim,lenones enim nonsemper aperte pudicitiam impugnant at Poetae obsceni, simprobi perpetua lectione no modo palam expugnant , hed omnino corrumpunt, adeo ut etet inui. tuae illud Ouidiuae cecinerit. Eloquar

79쪽

64 DE CONSCRIBO FIIS T. Eloquar inuitus, teneros ne tange Poetas,

submoueo dotes impius irae meas. Callimachum fugito, non est inimicus amori, Et cum Callimacho tuquos De noces e certe Sapho meliorem fecit amica, Nec rigidos mores musa Thaleia dedit.

Carmina quis potuit tuto legisse Tibulli' etet tua,cuius opus Cynthiasola fuit8 ni potuit lecto durus discedere Gallost

Et mea nescio quid carmina tale sonant. Concinna certe multa Martialis cecinit sed quam turpia nimium multa ubisi deuomuit, quae teretes aures pati nonpossunt Zfamiliariter

loquitur Terentius,iucunde Plautus; at vero, quantopere iuuentuti noceat,arte cortandi didicisse, R espublica magno cum detrimento experiuntur' omitto reliqua,qua ut alibi diximus colloquiis impudicis rectos iuuenum mores vehementer inficiunt. Nihilde viristophane dica, quod nota fit omnibus non modo eius libertas,aut

licentia, ed turpitudo,ais impudentia. 2uam subtiliter Lucretius de rerum primordiis ,seu corpusculis indiuiduis de eorum motu π Duris; de imaginibus,siue simulacris, qua e summo

rerum

80쪽

LIBER PRIMVS 6j rerum corpore mittuntur,de auimyrum motu,

de ortu obitus erum, de Solis 'Luna desse- .ctis,de fulminum natura, imbria, tempestatumi icogis; de arcu calenti, de avernis, de morborum

aspectionibus, s causiis,allisis multis rebus didu

tauitiuuam venustum, quam praeclarum, quam

omnibus ingenij luminibus distinctum,insiline, illustratum poema adidit' inseritum tamen absurdis Epicuri quem secutus Diso opinionibus; quibus animorum immortalitatem oppugnat, deoruprouidentiam negat, religiones omnes tollit, summum bonum in toluptate collocat. ut illas interim detectabiles ineptias consubo praeteream de atomorum concurtione fortuita, de mandis innumerabilibus,de eis nunquam ortis nes inte- Opimo

rituris, quas neo, diffisi nobis esset resutarc , nex Epν nes necesse est, cum ab ipsa veritatis voce, vel cura &tacentibus omnibus facillime refellantur . Sunt LRς ς 'Itamen inter Poetialis, qui opera omnibus numeris absoluta ad mita sentitutionem reliquerunt, qualia siunt, Phoclidis, Cirtei, Cheos nis, IV odi ac similia, qua Isocrates m Vopere co- Iri O, 'mendauit. Herum eti hos cu Isocrate mirifice lata tio.addo siccum Platone poenis ks abominor omnes eos 2 ς'ς βToetas antiquos recentiores, qui quocums Repub