De polymathia tractatio. Integri operis de studiis veterum, apospasmation.Joan. A Wovver

41쪽

CAPUT. V.

Primum Grammatificae munus in formanda uoce ad lectionem et pronuntiationem. Tertullianus illustratus. Edomator uotas. Grammatista quid docuerint. Vocis exercitatio cur antiquis usurpata. 'ac torum eis. Honascus. Praecentor.

μαῖ ιῆ. Eius munus dusex; in dirigencia scilicet uoce & manu. Illam, ad lectionem,& aptam ac rectam pronunciationem uehanc,ad scriptionem&computationem. De lectione , quam Caelius Aurelianus lib.I. litterale appellat superuacuum existimo Grammaticorsi commentarios exscribere. Vide Quinctilian. lib. I. cap. II. Hieronymii Epist. ad Laetam.&. Gaudentium.Deprima pro- mmciatione Plato in Protagora. Quinctilianus lib. I. cap. XIX. Homiliae G colat.Tertullianus de Pallici De meo uestiuntur se primus informator literarum, o primm edomator uocM, O primus numerora arenarius. Edomatorem uocis capio e a μαῖ G, qui praeit puero discenti ad ueram pronunciationem,cuius uox adhuc rudis & indomita. ideo ut cognata & eiusdem artis coniunxit,informatorem literarum,edomatorem uocis,&numeroru harenarium. Ea enim docebant primi magistri, siue Plato VII. de legibus prima institutione d ceri jcribit literas,artem numerandi,& canendi lyra. Augus. tinus lib. I. Consessionum : Primas literas, ubi legere crabere se numerare discitur. LucianuS πεοῦ γυμνάστων: τίω s onuυ ψυχία, μι mκῆ Λ πρωπν ἀ- αρριπιο ν, κ κα, μαS

42쪽

χαψαι , υμ τηρῶς απα. ἴλλεῖαι διδάσκομῖν. nimum ita- 'rimum Musica, ct Orithmetica excolimus , o literas pingere. es a resti pronuntiare docemus. Non audio illos, qui edoniatorem uocis Phonascum interpretantur, & pari errore praeceptorem uocis in remediis morborum adhibitum coniundunt cum praecentore chori. Vocis exercitatio antiquis usurpata duplici fini : ad remedium morborum, & uocis cultum. Oribalius lib. I. cap. V. Cum ergo sanandis morbis adhibita, ratione morbi saepe initio lenis, interdum concitatior x altior ad maiorem motum, saepe remissa& exilis, ut multis docet Plutarchus de tuenda ualetudine. ideoquGadhibiti, qui modum praeirent ad uocis temperamentum Caelius Aurelianus lib. I. tardarum passionum: Hocis exercitium taxusico monitore adhibitum. lib. II. cap. VI. Vocis exercitatio adhibitopraeceptore. Ita Neronem narrat Suetonius nihil seri . iocoue egisse, nisi adstante phonasco,qui moneret parceret arteriis. Longe diuersi usus Phonascus, quem Glossaeu calem, auctor libri de mundo U-ουον, hoc est, interprete Apuleio, praecentorem in choris, quem & ducem carminis

uocat eodem libro. Plato V I. de legibus υρῶν - hnis appellat. Augustinus Enarrat. Psalmi LXXXVII.

In arte GMusica praecentor dicitur, qui uocem praemittit in cantu, succentor autem, qui subsequenter canendo restondet. Varro ον

. Phohassiciis adsum uocis suscitabulum es' G1italitrum ch gallus gallinaccus.

43쪽

CAPUT VI.

iterum Grammati cae munus in docenda

scriptiove N computatione. Artis scribendi is , E

γραμμGM De triplici scribendi ratione apud antia quos. inli ριοι. Nota. σιγγλM. Litera singularia. Prudentius explicatus. item IVI. de bon. p . Nota ad celeritatem. Notarii mi χυ ράφοι Notas quis inuenerit. Notoria Abgusino S Apuleis quid notu. Aota occulta. Liter aera aera tiomm. Antiquaris καλλιγραφοι. Librarii. eorum latissimus usus. Scriba librarii. Grammalsa pro librario apud Sucton. Notarii excipiebant σις τάχος, unde exceptorcs, tib res redigebant εις καλλος. , I terum munus Grammatisticae in

directione manus ad scriptionem & computa-jionem. Capitolinus Pertinace: Puer literis ilementariis, Π calculo imbutuc Vide Lucianum - γυμναMων. Diodor. Sic. lib. XII. Augustinus de ordine lib. II. cap. XII. Sed audiri absentium uerba non poterant,ergo illa ratio peperit literas notatu omnibus oris ac li Paesonis, atque discretis. Nihil autem horum facerepoterat multiarado rerum sine quodam defixo termino infinite patere uideretur. E go utilitas numerandi magna necessitate anima uersa ea. ciuibus duobuπ

44쪽

dus repertu nata eis siti librariorum ac calculonumprofessio, uelut aiam Grammaticae infanti quam Varro litterationem uocat. Amtem scribendi Aristoteles Politicon lib. II X. cap. III. καμ- , μίτων /wάλαν vocat,& aliis disciplinis addiscendis adiumen

λας conferre ait. Eiusmis s ut doceat recte & ornate litteras pingere. Ornatus in eo est,ut api ae ad lectione literae exprimantur,& uersus directi margini inclusi. Scribendi artifices ad artis compendiariam literarum characteres pingere solent,x ductu praeire ad imitationem,quod Latini praeducere.

Ulpianus l. XI. D de in .& hon. Magistros, qui primis Euris pueros inducunt. In aliis Homii. Graecolat. ἐξάγω καφίδα. λε-

no, describo aδ exemplar. 6-καμψὸν appellat tabulam, in qualiterae ad imitationem expressae. Interdum discentium m nus adductum dirigere solebant, aut literarum elementa tabellis insculpere, lineas praeducere,quas regulam & amussim sequerentur. Hinc uulgare illud apud T. Vopiscum in Tacito : D; auertantprincipes pueros, ct quibus ad subscribendum magistri literarii manus teneant. Plato in Protagora : οι καριμαῖςάρ , Λῖς μιηπω δεινοῖς γράφειν των , Ἀπικάψο-πς -ς κα - μἁς τη κοιφιδι λω υ in Ua ον διλοπι κ .ώοαγκάφα κάφειν. ταν υφυ - των καμμων. Vt literam magistri, iis qui necdum Marie scribunt, lineas praescribunt, se earum ductumsequi cogunt.. Quinctilianus lib. I. cap. II. Cum uero iam ductus sequi raperit, non inuitae eris eas cliterasa tabel quam optime insiculpi, utper illisuccut Icos ducatur blus. Nam nes errabit, quemadmodum inc ris, continebitur enim utrinque marginibus 2 neque extra praescriptu oreris egredi, se celerius ac saeptis sequendo certa uestigi firmabit a xicuos , neque egebit adiutorio, manum suam manu perposita regen-

45쪽

uerbis: Cum uero caeperit trementi manu st)lum in cera ducere, uel alterius superposita manu teneri regantur articuli, uel in tabulasculpantur elementa,ut per eo emsulcos inclusa marginibus Irahantur uestigia,utforas non queant evagari. Triplex autem scribendi r tio apud antiquos: Notis siue ιχμειων, literis singulis,d uerbis integris. Plutarchus in Catone: μῆα, ω μυιροῖςis βράχεστ π πιις πιΜων καμματων λωαμιν εχοG. Signa sue nota

paruis se exiguis figuris plurium literarum tum habentes. Euodius Epiphanio : Noturum compendia. Prudentius Hymno dicto Cassiano: Notarumsigna. Sidonius Apollinaris lib. IX. epist. II X. Comprehendebant signis, quod literis non poterant. Graeci notas uertunt. Glonae: ιχμεσοκα p Notarius. Hieronymus Epitaphio Nepotiani. Prudentius

eodem Hymno: Puncta. Ausonius Epigram. CXXXVIII. Punctis peracta gulis

Vt una uox ab luitur.

Literae singulae Nou. Iustin. α β υ. & Constit. II. ad Amtecesse. de iur.doc. rat. Agellius lib. XVII. In his epistolis quia busdam in locis inueniuntur literae singulanae sine coagmentis bitabam,' as putes positas incondite. Nam uerba ex his confici nulla possunt. Coagmenta syllabat una ductus aut lineae, quibus literae comnectuntur. Prudentius appellat, eodem Hymno: Flexas catenis impedire uirgulas. Festus . Nota nune significatsignum,nunc literas singulariaut binas. Ergo& notae litterae. At l. VI. S. ult. D. de bonor. possessi. Notas litteras non ciste.Intellige scripturam integram sine notis. l. XL. f. i. de testam. mil. Haec scribendi ratio duplici fini potissimum usurpata, δεπιχ siue celeritatem,&obscuritatem, scilicet in iis, quae alios caelare uolebant. De Uelocitate Seneca Epist. X CI. ciuiduerborum notaου, quibus cita

46쪽

DE POLT MATH. CAP. VI.ra excipitur oratio, o celeritatem lingua mani jequitur Hrim

breuibus eo rendere cuncta peritu fRaptimp punctis uerba praepetibus sequi. diri

Ausonius Epist.

Puer notarum pretetum nigres minister.

Manilius lib. IV.

Hic se scriptor erit uelox, cui littera uerbum eZαuique notis Enguampuperet, Ums loquentis Excipiat longas nouapET compendia uoces. Martialis lib. X IV. a . A. ti Currant uerba licet anus inaelocior illis. Nondam fingua sum , dextra peregit opus. Notarii uero οἱ κάφο ς - τάχωμέων. ita interpretor uerbis Galeni lib. I. t λαγωπους S λυ πώς των cinia ου ψυχῆς ἰδίων παθών. Idem Galenus τῶ ἰλων βι- ίων : M σημμίων ές ταχύν ἐσκηψνω κάφων. Basilio Epist. ad Diodorum: se et ' χάφοως. Nou. XV. -χm MPhiloni λοῦ καος πως α orem: ὀξυκάφοι. Synesius Epist. LN I. & L X VII. Asterius jαχυκαφPH Plutarcho in Catone : σημειοκά p . Epiphanius καθ' ωρμων lib. III. Hieronymus ad Iulianu: Apposito notario cogebat loqui, quae uelociter edita uelox consequeretur manu es lingua celeritatem prenderent sLeua uerborum. Augustinus lib. II. de doctrina Chrstianais. Contra Academicos lib. L cap.I.Hieronymus de uitando sus pecto contubernio. Ad Pammachium de optimo genere interpretandi. Cassiodorus in Psalm. XLIV. Eunapius Pr Ercsio. Suidas. Moscopulus. Notarum inuentio uariis ad- Scripta Isidorus Originum lib. I. cap. XXI. ab Ennio in aetatas, & libertis Mecarnatis auctas refert. Dio lib L V. psum Mecaenatem earum inuentorem ait. Eusebius uero in . . F Chroni

47쪽

.a TR A CT AT IO N. Chronicis Tyroni Ciceronis liberto adscribit. Apud Grae

cos Xenophontem primum notis scripsisse auctor Diog neS Laertius. Notoria uero apud Augustinum Epist.CLX.& Apuleium Milesiarum VI. non est breuis aut compendiaria scriptio, ut aliis perperam uisum ue sed indicium, quo crimina siue rei deferuntur. L. VII. C. de accus notoriis in Lmulatus. L. V.D. ad S. C Turp. taui per notoria indicia produnt. Glossae: Misηας Indicatio, Notoria, Indicium. Tertullianus Apologetico,& lib. ad Scapulam elogium uocat. Neque notoria,quod notis perscripta,ut alii ridicule existimant, sed quod notos faciebat, siue indicabat reos, ut apud Petronium,&. Senecam Epist XXXIX. Notor γνω , siue is qui ignoti

notitiam dat. De notis occultis, quibus usi in iis, quae alios caelare uellent Cicero ad Atticum: rana ad te is legatis seri parum intellexisti credo, quia mi κειων seripseram. Agellius lib. XVII. Cap. IX. occultas ii teras uocat,& de earum significatione Probum Grammaticum Commentarios reliquisse scribit. Firmicus Astronomician lib. III. cap. XII. dissiciles & absconsas literas appellat. Harum frequens usus in sacris, quorum mysteria occultis notis & literis tradi solita, ne profanis paterent. Clemens Alexandrinus Stromaton lib. ULApuleius lib.X I. De opertis ad ti profert quosdam libros, literis i

norabilibus praenotatos, partim figuris cuiustemodi animalium, com pii ermonis compendiosa uerba suggerentes 3 partim nodosis, ct immodum rota tortuosis, capreolatimque condensu apicibus a curiositate

profanorum lectione munita. Huiusmodi apud JEpyptios literae sacrae, de quibus Plutarchus o A mi Nam duplex est apud ipsos literarum genus: commune, αfacrum. Illud, omnes passim discebant; hoc, soli facerdotes

Diodorus Siculus lib. II. Strabo Geographiae lib. IX. resertobeliscum Sesostridis ex AEgypto in urbem aduectum, insignitum notis, siue ut Ammianus Marcellinus, scriptilibus emgi

48쪽

DE POLIMATHIA CAP. VI. Iemgiatum elementis, quae rerum naturalium abdita innuebant. Norum inuentum Iamblychus de mysteriis ad Her- metem Trismegistum refert. Scribendi uero Obscuritas uariis modis inducta, siue pictura characterum prorsus a legentium cognitione abludente, siue literarum situ transmutato, siue alia quavis ratione scribentis arbitratu. Suetonius ii Iut Caesare. Exstant epistolae eius ad miliares domesticis de rebus. In quibussi qua occultiin quaedam perferenda erant per notaσsr fit, idens fructo literarum ordine,ut nullam uerbum effriposset. I irae squis inuestigare uellet quartam elementorum literam D pro A,se δε- iude reliquas commutet. Idem i n Augusto: a uoties per notam scribit B pro A, Cpro B, ac deinde eadem rationesequentes literas ponit. De simili scribendi latebra Dio lib. X L & lib. LI. Isidorus Originum lib. I. cap XXIV. Agellius lib. .X VII. cap. IX. qui & alia surtiui scripti ingenia narrat,qualis Laconum σκυα , de qua Phitarchus Lysandro, Scholiastes Pindari Olynth. III. Suidas, Ausonius Epist. Altera scribendi ratio

ad elegantiam siue se unde Latinis Antiquarii. Gloisse: ntiquarius 'χωοκάφύγ, Philostratus Apollonio lib. I. ἐξελαυνε πῶς Ανῖοχειμο -υ ες- ράφων, ο ες Eiecit ex Antiochia cum duobusferuis, quorum alter notarius, alter antiquarim. Augustinus Serm. X LIV. qui uidet literas in codice optimesicripto,

se non nouit legere, laudat quidem antiquarii manum admirans apicum pulchritudinem: HieronymuS: Habeo alumnos,qui antiquariae artisserui t. Vide Graec.Epigram. lib. VI. Cassi odor. de diuinis lectionibus cap. X V. M XXX. Auson. Epist. ad Pro bum. Sidon. Apollin. lib: IX. Epist. ult. Isidorus Originum

lib. VI. Librarii, iidem dr antiquarii uocantur sed librarii,qm noua se uetera scribunt. Oniquarii, qui tantummodo uetera. In

epta & non necestaria distinctio. Librariorum usus & iam mea latissime patet, quorum tota ars circa chartas & libros ;

49쪽

o TR A CTA TION.

quos describebant & uendebant: utrunaque enim librari rum. inde in Glossis : βιγιοκάς dii Librarius. βιγιοπωλης Li stis. Vario isto librariorum usu increbuit,ut librarii, scribar δ notarii dicerentur. Sane uocis etymon omnibus istis commune est ue scribit enim D. Hieronymus Epist. ad Niceam : Scriptores a libris arborum librarios uocasse. L. XC. D. de diauers reg. iur. librarium conscripsisse uerba stipulationis. & L. ult. de iure immun. librarii horreorum,caducorum. In ueteri

inscriptione ad distinctionem scribae librarii dicuntur.

LVCRETI. QVINTIANI.SCRIBAE. LIBRARI

Et in alia inscriptione rL. VIBIVS. AVG. SER. PAMPHILUS SCRIBA. LIB. ET. A. BIBLIOTHECA. LATINA. APOLLINIS. Palladius de re rustica,praefatione libri de insitione: Quod uolumina haec ruri, colendi serius quam iusseras,sic tasunt, librariinianus segniorfecit. Martialis lib. II. Epigr. II X lib. I V. Epig.

ult. Interpres Horatii in Arte ex fuetonio Tranquillo rScriptor, librarius, bibliopola. Suetonius de Ili. Gramaticis, Grammatistam librarium, siue bibliopolam uocat. In Valerio Probo : Legerat inprouincia quosdam ueteres libelgos apud Grammatistam. Ita librarius pro Grammatista siue magistro literarum apud D: Hieronymum Epist. ad Lartam: Nec rem bescet, inquit, uir do ου id facere in propinqua uel nobili, quodfecit Aristoteles in Philippifilio, ut ipse librariorum uilitate initia traderet literarum. Vicinae autem & cognatae artes librariorum,notariorum, calculatorum, & id genus. L. T. S. dabitur. D.de Oper. liberi. quos Themistius Orat. XIII.eleganter Καδμου - Παλαμήλους τενης δεμιουργής appellat ἱ ut pote quorunio

professio circa notas & litteras, quibus Ulpianus L. L S. VI.. D. de is

50쪽

DE P o L TM AT HIA CAP. VL. Hude extraordo cognito Opponit artes, quae sunt eXtra notas uel literas. Sed notarii concipiebant notis Q unde exceptores. Vetus lapis: ia

L. AURELIO MARCIANO. AUG. LIB. EXCEPTORI

Epiphanius contra Haereses lib.II. Eν οῖς tac ν -χυκα- ις κάφειν καλλικρατ' εμεάου, ρουφίνου τοῦ ἐπιμου. Historiae Tripartitae lib. V. cap. IIX. Exceptoribus uoces eoru conscribentia

bub. Librarii & antiquaris recognoscebant & redigebant . Q καχλ . Eusebius Historiar Ecclesiasticae lib. VI. cap. XXL de Origene. πια-άφοι θ si ι ς οπλειους η εἄἀπν ιλ

- ηρδμως. Plures quam septem notarii statis temporibus uices suo alternantes dictanti aderant. Hee pauciores librarii cum puellis adHeganterseriben um exercitatis. Expressius Suidas Origenes :

brarii ac mulieres edocti eleganter sicribere descripsierunt. D. Hier nymus inuita Hippolyti: Gambrosius cohortatuu in Origenem inscripturas commentariosscribere, praebens ei septem es eo amplius uotarios, selibrariorum parem numerum. Vides Hieronymum uertere notarios. Sophronius uero apud Hieronymum librarios uertit καλλικαφους. Notarii ergo ut exciperent εἰς librarii ut redigerent Paulus L. V. S. I. D. de testam. mil. L. Titius miles testamentum stribemium notis dictauit, ct antequam literisperscriberetur uita defunctas sis. Primo notis exceptum ait δε et iam, postea literis siue imrcya scriptura consignatum δε καλ . Epiphanius contra

F 3 haereses,