장음표시 사용
121쪽
r I 6 Os T. Sac T. III. CAp. IV. pars sui est juris , sive integrum agendi
, , principium: quandoquidem corpus ab animori humano, ut animus humanus a corpore huisse mano , quoad durat homo, pendet. At u , , nica est persona , quia homo ex corpore ,
, , de spiritu constans ita sui juris est, sive in- , , tegrum agendi principium , ut non exsistae, , in alio tamquam persectiori quemadmodum, , pes Socratis exsistit in Socrate , aut guata is aquae exsiliit in oceano nec alio nisi diviis vino praesidio indigeat, ut ad exsistendum .is sic ad agendum. sed quaerunt ratami, quid & qualis sit ille subsistendi modus : qua in re communior opinio est , esse eum pure . negati Vum , ac proinde entis ereati subsisten etiam in sola negatione unionis persectivae eum alio eme consistere hae quippe solum positae jam sabstantia creata redditur ultimo completa , sui juris , ac incommunicabilis alteri tamquam supposito , necnon adaequatum suarum operationum principium.
De Principiis , ct Caussis. CXXXVI. Principium generatim omne iIIud dicitur, quod continet rationem alterius, hocque alterum principiatum audit f ρ---dus es priscipiam motus in horolagio.
COROLL. r. Principium, & principiatum connectuntur, hocque ab illo depentet 6 6O. COROLL. a. Quidquid non agnoscit rationem sufficientem , nec habet principium , 8c quidquid rationem sussicientem postulat ,sprinci' Piatum est.
122쪽
DE PHNCIPIIS , ET CAUssIs. I I7 CX XVII. Cum de principio agimus, con- Quid sideramus vel illud, quod est principium, vel quatenus est principium : in priori casu ma' inate terialiter , in altero formaliter spectari dici- tia luertur. Idem de principiato obtinet, Eiscno L. Per principium sine addito semper inlium telligam principium formaliter sumtum. CXXXVIII. Principium est prius principiaWptinciisto Id , quo nondum posito , alterum poni
nequit , est prius altero; sed nondum pQ sit Q p Thei principio principiatum poni nequit , secus pico, poneretu aliquid sine ratione sufficiente f. 36. : ergo principium prius est principiato. CXXXIX. Principium non est prius tempore non ta principiato . Ponamus principium esse prius tempore principiato: exsistet ergo aliquo tem - pote, Poris momento principium absque principiaco & quia principium non est , nisi quate n*s habet principiatum, sive, ut a junt , qua tenus principiat , simul non exsistet . Quare cum hoc repugnet, sequitur principium non esse tempore prius principiato.
C o It o L L. Si igitur sola temporis ratio habea tur , principium , & principiatum si inul.sunt. ScROL. Per se evidens est , non repugnare , ut principium materialiter spectatum sit prius tempore suo principiato, si e pater', ut homos , prius utique tempora exsistit , ac filius . CXL. Principium est ργἰus nativira princi- sed na
Italo . Principium est prius principiato q. R at 3 8.) ; sed non est prius tempore g. prae C.):
ergo natura . Siquidem prius natura altero
dicitur a philosophis . quod , licet tempore simul sit cum altero, ad illud tamen efficiendum per sese requiritur.
123쪽
Quid Tis o κτ. grex III. CAp. Iris c M o L. De hac naturae moritate nonnulla , qt e plus utilitatis habere videntur, ex philosophqrvin scriptis paullo Post adnotabo. o. CXLI. Principium continet rationem alte.etuplex bius f. t 36. : sed ratio est multiplex fg. pNηςi' is. ergo & principium . Est igitur principium fusciens , vel infusciens r illud
Turius vel cognitionis , vel possibilitatis , vel naualitarci , internum denique , aut extar-num . Sic principium cognitionis V principium contradictionis 3 essentia est principium ρυφι- Iitatis modorum g. sy. , vel compositio diu sibilitatis e Deus V principium adlualitatis
CXLII. Principium actualitatis nominatim I ius. τ με- is ejus 'ero principiatum appellatur satum uisatum . Caussa igitur illud est , quod ra. tionem exsistentiae alterius Continet , ex quo proinde intelligi debet , cur alteram vel abso te, vel saltem tale exsistat. COROLL. Generatim adhue de principio die cum proportione ad caussam applicanda sunt.
Quid CXLIII. Caussa continet rationem exsisten- s. praee. ὶ : cogitia i itaque po-le, ω test ut iubiectum, an quo ratio ea Inlit , liC-
forma- que haec ab illo distingui. Cum subjectum so
l lum spectamus, materiale caussae, cum ratio nem eam Contemplamur, foνmale caussae, seu ea salitatem consideramus .: sic caussalitas in artifice funt Aniones mentis , guibus ideam operis animo moncipit,'externa, quibus idem
SCHOL. Cum ratio . eur aliquid vel absolute , vel tale exsistat . variis omnino modis ih en stiba tibus quibusdaan contineri possit, diversa inde Riot constitgunt caussarum genera Philosophii α im pri
124쪽
DE PRINCIPIIT, ET CAussas . Iro primis quidem secundum quinque modos
xime generales statuunt caussas asscientem , fitanalem , materfairm , formalem , ct exemplarem . Deinde , quia rursus in generalibus hisce modis oeci aliores discerni possunt , in
quovis genere diversos caussarum ordines distinguunt. Denique omnes caussas, qualescum is que eae iit , quae simul ad alicujus actuilita tem concurrunt, coneaussas vocant. Sunt igitur concausiae vel diversi generis , ut arefit actus , ct materia adiseii , υεἰ ei, em genetaris , quae ulterius aut sunt in eodem ordine , ut duo equi eurrum trahentes s aut in divertio ordine, ut architectuli, o oper4.
CXLIV. Caussa esciens est , cujus caussali ἀtas in actione consistit , sive quae actione sua continet rationem sussicientem , cur aliquid exsistentiam obtineat : ejus caussatum esse sappellatur.
COR OLL. I. Cum caussa tisiciens agat, vi pol- Maleat, necesse est g. III. ' quod autem Vim ἡ 'hi habet substantia est Iaa. . cor. et igitur omnis δcausta efficiens Hubstantia est. ctus Co Roc L. 2. Quod agit , etiam potentia agendi gaudet g. a 3 o. o igitur omnis caussa efficiens potentiam agendi habet , & ens , quod potentia agendi instructum est, fit caussa eiKeiens, cum eam potentiam exercet, sive agit.
Inde CXLV. Caussa effetens duplici modo con-Quid eiss derari potest , vel ut actu agens , vel ut jus actus potens agere': ut actu agens dicitur esse in actu secundo , qui reapse est ipsa caussae λ- eundus cito ; m anima volens est in actu secunda . Ut potens agere est in actu primo . Porro eum caussa est in assii primo, vel habet jam Omnia omnino requisita ad actionem ponen-dὶm,
125쪽
iro ONT. facet. III. Cap. Iridam , vel non ; si illud : adest actus primu
troximus , seu potentia proxima s sic animu abens restrasentationem bona est in aetu primo proximo ad ilIud volendum . ii hoc : 1betur forum a opus primus remotus , seu potentia remota , ut si anima non cognoscat bonitatem --3em propositi, ignis non applicetur ad stuppam .
Coco . Actus igitur primus petoximus collaetione omnium requisitorum , quae ad actiun ponendum absolute necessaria sunt conui SCHOL. s. lade νεquisita haec vulgo constitu. tiva actus primi proximi dicuntur , α Πλutra praecetant actum secundum. Sunt vero ea duplicis generis: nimbram vel compran rara, aut ca D , Deia , sea auxiliares , quae simul efficiunt eaussae sufficientiam , viresque illius dehincientes suppleat; se milites balliducem ιn suo, dando hoste , Deli Cajum in elevando stondero uvant; vel tonditiones, sim quibus causta ceteroquin lassiciens effectum tamen praestare nequit. Atque harum rursus aliae sunt i posititia , ut eunitio bon statis in Objecto adibillud va. len/um: prdentia hostis ad cadendum , cen
veniens Un s applicatio ad materiam comburendam: aiae n/gatiυa, qaae universim coasii. sunt in remotione omnium impedImentorum,' quae quoquomodo actionem vel ex toto , ve ex parte impedire possent . Ex his porro tu .culente patet discrimen inter comprincipium ,' de eonditionem ; illi enim vis , cui saltona a 'gendi potentia aliqua competit , huic nulla . quare permodica sol unis hientione opus est . ut' dignoscatur , utrum reqtiiiiiiiiiii . obvium 1ntec' eon princspia , utrum: inter conditioves repO
SC HOL. L. Dixi qui sita actus primi proximi 'Missi a praecederet inam secundum ', ut hoc rut
126쪽
doctrinam de prioritate naturae paucis exponam, quemadmodum superius g. 1 o. sch. promiseram. Natura igitur ρνδειν esse dicitur . quod ut aliunde exsistens complet actam primum proximum caussae . eamque proxime ad agendum expeditam reddit . Inde vero intelligitur i. quodvis constitutivum actus primi proximi, seii comprincipium, seu pura sit con- ditio , esse natura prius actu secundo; i. quod natura prius est altero, non posse sub exratione ab altero pendere , quamvis sub alio respectu possit: sic dum valetudinis rauga a minbulo , pendet ea quidem ab ambulatione , ut effectus , est tamen simul natura prior ut in mente exsistens, sic enim fit caussa finalis , ut
dicemus 3. 3 prioritatem naturae non obstire, quo ininus ea, quorum unum prius, alterum posterius est, uno individuo momento si mul exsistant. Quia vero plura eodem temporis momento exsta quia stere ponunt , inter quae nulla relatio priori- si ς' talis . aut posterioritatis intercedit , excogita- runt philosophi signa , ut a junt, natura, seu rationis, ut breviter, ordinate tamen de ejusmodi rebus disserere possint. In quovis nimirum individuo momento concipiunt duo μgUAE , per quae non partes reales momenti ipsius , utpote quae nullae sunt , sed ordinem.& mutuam rerum eo momento exsistentium
relationem denotant . Inde in signo natura prIori , dicunt exsistere actum primum proximum, Sc singula ejus requisita; in signo vero natura posteriori actum secundum, de quae ex iis fluunt f illa autem, quae, tametsi fimul exissi stant , nullam tamen ad sese relationem ha-- bene , in signis natura disparatis ponunt . Quodsi plura, & diversa ab eodem actu primo proximo procedant , ea in eodem natura imino exsistunt , de olfectus simultanei audiunt. Storehen au Metaph L. I. F Ex
127쪽
Quae raussa libera ,&necessaria toti T. si cet. III. CAp. IV. Ex his porro sequitur: i. potest aliquid cum altero simul reapse exsistere , nec tamen esse in signo priori, aut posteriori, unde si quidpiam negetur esse in signo priori , vel posteriori, non continuo negatur eo momento exsistere 3 α.) ex eo, quod res quaepiam non sit in signo priori respectu alterius , nequaquam concludendum est, ejus rei negationem esse in eodem signo priori a si enim , quod fieri potest , nec res ipsa , nee eius negatio consi tuat actum primum proximum , neutrum alte ro natura prius erit : certe nihil est in priore signo ad seipsum , an propterea negatio illius erit natura prior Quod si hoc fieri ponset , essent duo contradictoria in eodem mento reali, unumque alterius caussa. Sed satis de his. CXLVI. Caussa effetens Isbstra est , quae habitis omnibus ad agendum requistis potest
agere , vel non agere , ut anima nostra involando et necessaria vero , quae habitis omnibus ad agendum requistis actionem omittere amplius nequit 3 ut ignis ad stuppam applicatust .
COROLL. I. Actus primus proximus caussae ii herae est de se indifferens ad actum, secundum, potestque absolute spectatus conjungi vel cum actu, vel cum omissione actus. Costo . i. Si ergo actus primus proximus necessario connectatur cum actu secundo , oussa est necessaria, proinde si caussa debeat esse li- , bera , nullum constitutivum necessario connexum cum actu secundo ejus actum primum
proximum ingredi potest. .l , .... CHOL. Non ignoro notionem caussae liberae a me constitutam a multis in controversiam vocaris IerRm quod hoc loco asserui , gravissimis argumentis in psychologia demonstratum
128쪽
DE PMNeIrris. Er Caussis . a 3 CXLVII. Caussa effieiens dicitur prine' Iis , quae propria sua vi agit, estque vel prima , seu princeps , quae , quod vim a se habeat , nullo prorsus patio ab λlia pendet , qualis est selus Deus, vel saeusa , aut femeunέaria, quae vim a primλ participat , proptereaque in agendo ab ea pendet , qualia
fiunt entia creata . InstrMmentalis vero vocatur , quae vi aliena, caussae nimirum principalis agit, effectumque producit. COROLL. I. Caussa principalis tam potentia. quam vi agendi pollet; instrumentalis contra, etsi potentia agendi praedita sit , vi destituitur: quare illius potentia per vim caussae principalis ad actum determinari debet. CORO x. Cum actio pendeat a vi 6-33l. , ubi unica vis est, ibi pariter unica est actio et quare unica est actio caussae principalis , de instrumentalis ι constituunt proinde simul unam caussam , Sc effectus tribuitur principali, quae
instrumento usa est . COROLL. 3. Quia tamen talis effectus sine instrumento non poneretur, ratio, cur talis eia
sectus exsistat , ab instrumento petenda est rinstrumentum igitur modificando actionem caussu principalis ad effectum concurrit, ideo isque vero sensu nomen caussae meretur f. 2. . sc Hori t. Fit nonnumquam, utens propria quidem vi praeditum instrumenti tamen vices agat, tum Vero eaussa adminis ra , a nonnuulis instrumentum vivum appellatur . Id evenit , cum ens vim suam ad nutum , Se directionem alterius exercere cogitur : ita equus in exe eenda sua vi a nutu equisis , mitis ab impario belli dueis pendet , quare etiam uiana ceMetur esse actio equi, equitis , mili- eum, ae dueis. Caeterum in constituenda caus
de instrumentalis notione pervulgatum philo e F , so Quia
129쪽
phorum morem secutus sum, neque hoc loco definio . utrum revera exstet : verisimue istud non esse in sequentibus, ae praecipue in cosmologia apparebit. eeea. scito L. 1. Addunt his nonnulli caussas oeea. sonalis sionales, quae nec vim, potentia agendi , DI tem comparate ad eum estectum, ad quem referuntur , continent : sed solum occasionem praebent alicui caussae principali , ut actionem
quampiam ponat s quomodo Iosue dici potest
pronunciando ea verba r sta sol , occasionem praebuisse , ut Deus ipse solis cursum sisteret . Sed facile patet nomen caussae ipsis sensu proprio nequaquam competere ι sunt tamen, quod mireris philosophorum aliqui , qui omRes generatim caussas secundas , seu creatas ad occasionales reserunt , solainque primam , sive Deum vero sensu agere propugnant. CV04 Ca raesianorum haec est opinatio 3 docent quippe . nihil in rerum natura ab entibus creatis vere o i ut essici , sed occasiones solum ab ipsis tabmini. strari, quibus positis Deus secundum leges generales a se constitutas ipse omnia , di solus operetur: ita, a junt , non anima suum, quocum conjungitur , corpus , non globus incur. .. rens alium sibi oulantein movet; sed anima vo. lendo , globus incurrendo occasionem praebet , caussae primae , ut ipsa sola .secundum statas leges de in corpore , & in globo motum Producat . Utrum hi a duce suo Cartesio haue opinionem acceperint, dubitari merito potest: nusquam certe in ipsius scriptis ea clare reperitur , quin , dum illi ideo rebus, creatis veram emeientiam adimunt , quod vis movendi eorpora, ipsorum opinione infinita, in solum Deum cadat , ipse contrarium assertrit in epi-E s. r. stola ad Henricum Morum, ita scribens: , , Visa ep.Pa. M autem movens potest esse ipsius Dei conser. antis tantundem translationis iris, materia , M quantum a primo creationis momento. in
130쪽
DE PRINO , ET CAUssas.' in f , , ,, ea posuit, vel etiam Tubstantiae creatae , tuti mentis nostrae, vel cujusvis alterius rei, cui vim dederit corpus movendi. Q Uerius haec
sententia Malebranchio saὶ tribuitur , qui in arg. . '
ea exornanda eo processit , ut animam no- - , . ia
t stram ademta omni agendi vi, & libertate ex- morite uspoliaverit , & quovis stipite inertiorem eri Ο r.
eerit s quamquam alias b secum minimel consentiens liberas volitiones rursus animae tri- .uὸνἐus. buerit . Paucos hae in re , non tamen nullos fur te nactus est sectatores e certe ea, quae recentissime D. Didarot e) da forma constitutivo hominis moralis protulit , non longe ab his a ta s. i erroribus distare videntur. Sed de his alias preMve .l viderimus: nunc it solum ex Cartesiana savii. . ς ε' i lia impugnandi veniunt , qui ea utuntur m isis. i de ratione , ut relicta in spiritibus volendi Dei; eα- judicandique vi vere activa , reliquos estectas, φς qui in hoc mundo eveniunt , quique motione quadam indigent , a solo Deo velut caussantea, & immediata provenire docent.
CXLVIII. Longe probabilissimum est eaussas Causeae ereatas esse effectuum suorum vera dfectrices , ct non solum occasionales . Illud certe longe gunt. probabilissimum est , quod communi omnium non modo philosophoruni , sed aliorum quoque hominum persuasione nititur, nec ab ea, nisi fortioribus rationibus in contrariam partem adductis , ex legum criticarum praescripto recedendum est sed caussas creatas esse effectuum suorum vere effectrices , & non solum occasionales opinio est , quae communi omnium non modo philosophorum , sed aliorum quoque hominum persuasioni nititur, neque in contrariam partem sortiores adhuc rationes allatae sunt: ergo longe probabilis. simum est caussas creatas esse effectuum suorum vere effectrices , & non solum occas