장음표시 사용
141쪽
II 6 ΟNT. SECT. III. CAP. IV. quam ens a : ergo posta hae hypothes e res prius, ct posterius exsistit ente b , & ens pariter prius , & posterius exsistit ente a ,s ed haec omnino absurda sunt: ergo duo entia libi mutuo caustae essicientes esse nequeunt . Tna ne- CLIV. Ens necessarium non habet eau a cessariis efficientem . Quod habet caussam essicientem,
caussam 336, Cor. L. , sed ens necessarium quo-emelen. ad exsistentiam a nullo pendet i f. ios. : er- ςm; go ens necessarium non habet caussam essLeientem a Collo . Ergo etiam quod habet eaussam eam cientem, non est ens necessarium. hibet CLV. Omne ens contingens habet eauga, autem esseientem. Omne ens contingens quoad exst-OmRς stentiam ab alio pendet f. hor. ὶ : ergo ili latera, iud λl ud essicit, ut ens contingens exsistat , ' atque adeo etiam , ut ens contingens ad exsistentiam perveniat; quare, cum escere, ut aliquid ad exsistentiam perveniat , sit agere g. 326. , illud alterum agit, &actione suae rationem continet , ut ens contingens exsistentiam obtineat; sed id est esse caussam enficientem g. i 44.ὶ: ergo illud est cauta eL sciens , ac ens contingens effectus , id est , omne ens contingens habet cLussam eruie
COROLL. Cum exsistentia entis contingentis pendeat ab ente necessario foro 3. , di quidem exsistente g. aos. , evidens est ipsumens necessarium esse caussam eruientem entis. Contingentis : atque inde nova rursus ratione patet exsistere ens necessarium , fi existat ens sontingens conL cit. sor. .
142쪽
DE PRINeIPIis, DI CAUssu. 'CLVI. Omnerens exsistens, quod habet cauo & omissam escientem , est ens contingens. Ens exs-ης II assens , quod habet caussam.essicientem , non haberest ens necessarium β. Is 4. coroll. : quare , causiam Cum omne ens exsistens vel necessavium sit , ςmς ς vel contingens β. io , coroll. 1. , ens exsi- ὰ,h in flens, quod habet caussam essicientem, est ens gens .
CLVII. Nequis plus esse in essectu , quam sis Non po-ἐn eas a . Sit aliquid in effetiu , quod non est in caussa: illud ve I pendebit a caussa, Vel effectu , non ; si primum : jam eatenus est in causia , quam in
quatenus haec ejus rationem sussicientem con causi stinet; si alterum: tum illud vel est a seipso, vel ab alia quapiam caussa non illud
as x. : ergo istud , quod si vero ita , tum es in Ius quoad hoc ad aliam caussam reserridebet, sicque non erit plus in effectu, ac se in caussa ; igitur generatim nequit plus esse in effectu, quam si in caussa.
Seuo L. Patet inde sensus axiomatis: nemo dast, . quod non habre s ita nullum posset esse em intelligens in mundo , si prima caussa , a qua omnia pendent , intelligentia non polleret . De reliquo non est necesse, ut effectus formaliter sit in caussa , sed satis omnino est , ut contineatur eminenter. Dicitur nempe forma liιεν inesse alteri , quod ita inest , ut est in se, ita nigrities atramenti chartae illita sormaliter est in attramento , quemadmodum postea in charta apparet cujus vero tota exsistendi lassicientia in altero continetur, illud eminen- ὸν inest . Est de alius horum vocabulorum sensus : qua de re infra dicam . Et haee de caussa essiciente s nunc ad finalem progre- diamur
CLVIII. Finis est id , propter quod caussa essiciens agit, seu quod per actionem suam plex ob
143쪽
rag ou T. Sr e T. III. CAP. IV. obtinere cupie; μ ωictorin pugnantium , eruditio studentium finis est . Est vero vel promi mus, qui nullo alio interposito, vel remotus , qui alio , vel aliis interpositis s vel ultimus qui denique ultimo ab agente intenditur, atque ad quem omnes medii, qui eam ob rem
subordinati audiunt , reseruntur e se emo librum , ut mihi doctrinam comparem , doctri nam qua ro , ut reipublica ferviam sud ad gloriam Dei propagandam dirigo . Alius item finis est prineipalis , seu primartas , qui in consortione aliorum ita intenditur, ut, tametsi omnes reliqui abessent , actio tamen propter eumdem poneretur ; alius minus princi- pMis , sive fecundaνius , quo solo praesente caussa non ageret; ita uterque Mix eoncurrit, eum valetudinis eo erυanda, Θ amiel visendi eaussa deambuIamus.
Finis est C LIX. Finis mero sensu eausta diei ρονε δ .caasia, Cum finis sit id , propter quod caussa esleiens agit . praec. , finis continet aliquam rationem, cur effectus exsistat; sed id, quod
aliquam rationem continet , cur effectus ex-sstae, vero sensis causa dici potest g. 3 a. rergo finis vero sensu caussa diei potest ; inde
Seneca : D an non putas ister caussas M operis numerandum , quo remoto factums, non esset si di mo- CLX. Caussalitas eaussa finalis in movenδε,
alliciendo eosirit . Gum finis si illud , ' ' quod caussa efficiens obtinere eupi . 3s . , nihil vero cupiamus , nisi quod nobis bonum videtur , quod in psychologia docebimus ,
caussa finalis eatenus solum rationem effectus continet , quatenus benitate repraesentata nos ad eum ponendum allicit , sed in
hac ratione caussa litas consistit s i 3. : ergo caussalitas caussae finalis in alliciendo consistit.
144쪽
DE PRIMIMIs, 1T CAUSSIS . 339 Co Rox L. r. Finis est semper eonsecutio boni cujuspiam vel veri , vel saltem apparentis , quae per actionem speratur . COR L h. v. Caussa finalis non agit, prout re liter exsistit, sed prout a canssa essiciente eois gnoscitur, Ac appetitur: lassicit ergo exsisten. tia illius ideatis, teu logica . COROLL. 3. Caussa igitur, quae propter finem agat, cognoscendi saeuitate polleat, neeesse est, secus enim moveri , de allici haud poterit. Inde etiam ignoti nulla eupido. S C M o L. Id , ex quo motiva al agendum sumun. tur , ea a impulsiva dieitur . accurate a s-nali discernenda . Discrimen in eo ponitur et finis movet sua bonitate , quae in ipsius consecuticine apparet, de quidem ad hoc , ut essi, elatur; eaussa vero impulsiva nec bonitate sua, nec ad id , ut eviciatur , movet , sed alio. quin exsistens essicit, ut major in fine bonitas reluceat , utque propterea eaassa eviciens magis propendeat ad actionem , qua finis exsistens fiat.
CLXI. FIενς potest , ut ἰήem sit ea su fina' sint, Ii, Irmul, is estiorem . Fieri certe potest , ut pote stcaussa efficiens duntaxat propterea agat , ut esse H
effectum consequatur s sed hoc cala finis est T. , simul effectus t ergo fieri potest, ut idem sit causa fingis simul, & effectus.
Semo L. Si qua hie videtur repugnantia adesses ei omnis diversit ta statuum tollitur a finis enim in statu ideali , qa tenus nempe intelli
gentia caumae essitientis comprehenditur, causisse est; effectus vero, qaatenas in statu actuali eonstituitur'. Unde , tametsi sit prior , de posterior semetipso, quia tamen id pro di veroso statu contingit, nihil absurdi sequitur : ita sanitas ut intellectu apprehensa est finis uten- is medicamentis, de eadem sanitas ita statu
145쪽
plex mediisumit o oum Sac T. III. CAp. IV. reali est ejusdem effectus. Quare non est, quod
moremur Spinoetam inscite pronunciantem :,, Omnes caussas finales nihil nisi humana eL , , se sigmenta t hanc de fine doctrinam natu- , , tam omnem eVertere; nam id, quod reve- , , ra caussa est, ut effectum considerat, dc con- ira : deinde id , quod natura prius est , -- , , eit posterius: se aut eum, qui recentius ea.dem recoxit . Neque veto etiam Carte sim universim contra eos , qui fides creatorum en intium investigant, recte statuit: ,, nullum nosis posse cognoscere finem Dei in creatione, , naturarum corporearum, nisi Deus ipse eum D revelaverit. , , Errarunt procul dubio illi ex
philosophis, qui in finem Dei non ex operi iabus inquisiverunt , sed ex hypothesi eujusdam
finis temere assumta ipsam operis constitutio nem deducere voluerunt: ut cum solem, stellasque tam errantes , quam inerrantes propter tellurem , quam incolimus , conditas statue. runt , indeque concluserunt , ea omnia circa tellurem tamquam suum centrum circumagi.
Verunt nullum generatim Dei finem a nobis cognosci posse prorsus a vero abhorreis cum enim Deus infinita polleat intelligentia, cumque praeterea talia ab eo condita videamus , quae & ad determinatos effectus edendos aptita sima sunt , & eos naturae quoque ordinatione necessario efficiunt , dubitare haud possumus eosdem reapse esse fines entibus illis a supremo suo conditore constitutos . Ita oculi sum. ma arte constructi sunt , partesque eorum et iam minutissimae eo tendunt , ut imagines objectorum distincte depingantur ; quis igitur dabitet hune usum tamquam finem , intentum fuisse a Deo, dum ipse corpus humanum ocu
lis instruxit CLXII. Me.Itim dicitur omne id, quod aliis quam in se rationem conrinet , ut finis exsiis
146쪽
DE PRIΝcipIIs, ET CAUssIs. I xstentiam consequatur, estque vel necessarium, vel accommodum , quod per se intelligitur.
Collo . I. Fines subordinati sunt aliqua ratione media ad finem ultimum consequendum. CORO . h. Finis sine mediis necessariis exsistere nequit c cons. 9. 21.ὶ .
CLXIII. Rui ferio muli finem, etiam velle qui debet media necessaria. Qui serio vult finem, vult fi- etiam velle debet ea , s ne quibus finis exsistere non potest ; sed sine mediis necesIariis i finis exsistere non potest I. praec. cor. 2.) : dia. ergo qui serio vult finem, velle etiam debet
SCHOL. I. Intellige, nisi certo praevideat media esse alioquin ponendas tum enim lassicit, ut ille, qui finem cupit, non impediat, quominus ea ab aliis ponantur , & nulla in eo positiva volitio requiritur. Ita venditio Iosephi ex fratrum iuvidentia prosecta medium fuit , ut is in AEgyptum perveniret , ibique
ad summet m dignitatem eveheretur ; Deus tamen , qui- hunc finem. intendit , medium non positive voluit, sed tantummodo permisit. SCHOL. 2. Qui media appetit , appetit ea propter finem, ac proinde inedia prius exsistant, quam finis, necesse est. Item qui mediis.utitur ad finem quempiam consequendum , jam ante de fine cogitavit. Inde patefit potestas axiomatum in philosophia usitatorum: sinis est
primus in intentione , tittimus in exsecutione I is dat mediis amabilitatem , bonitatem , mensuram , ordinem . Sequuntur jam caussae, materialis, formalis, & exemplaris. Quid
CLXIV. Materia, physice accepta , est ea P/rs compositi , quae varias in se determinationes recipit, in marmor respectu statua. Ip- plaste sae
147쪽
a 1 ONT. SECT. III. CAP. Irisae eae determinationes, quae seciunt , ut res in certa entium classe coonstituatur , forma sunt , ut figura marmorἰ inducta . Exemplar denique illud est, quod caussa essiciens , dum agit , intuetur , ut opus illi smile essiciat , ut idea animo architecti informata , wl .elineata , aut typo efficta .' cCLXV. omnibus his tribus vero sensu nomen eaussa competit. Materia enim recipiendo determinationes; forma determinando ensad certam classem; exemplar dirigendo cauiasam effcientem , continent rationem , cur
effectus talis exsiliat ; sed hoc est proprium caussae s Ni x. γ : ergo iis omnibus nomen
caustae proprie convenit . , scΗ I. In tria vulgo genera materiam tribuunt , in qua , eirca quam , ex qua et Illa subjectum inhaesionis appellatur p altera 'bjectum est, circa quod causta essiciens operando versatur; de ulti ina hic agitur. Sed neque ma gni hare partitio momenti est in eamdem quippe rem sub diverso respectu consideratam ' omnia cadunt r ita marmor materia est , ex qua statua evicitur a in qtia figura inhaeret ;circa quam artifex occupatur.
fCHOL. a. Ια sensu metaphysico materia est ipsum illud subjectum , in quo praeter essentia in variae determinationes , seu astectiones insunt f. s. ; sed monente UVolfio ab hoe vocabuli usu abstinendum videtur , ne , dum spiritibus quoque in sensu metaphysico materiam tribuimus , id a nonnullis sinistram in
partem accipiatur . Inde vero etiam sermam in sensu metaphysico constituunt determina istiones ellentiales , ita ut edentia , & forma interi se non differant, nisi sub diverso respectu : eaedem nempe determinationes, quatenus primo in ente concipiuntur, & ceter rum rationem e tinent, essentia dicuntur: quatenu
148쪽
DE EMTE COMPOsITO, ET sIMPLICE. 143 vero essieiunt , ut ens sit hoc potius . quam aliud , liujusque potius generis , vel speciei , quam alterius, forma nuncupantur. Aeque hine illa veterum estata ortum habent et forma daeessa νεi , datque disinguis. item, forma daerat operari , quia nempe attributa , in quibus agendi potentia continetur , in essentia rationem sussieientem agnoscunt . De caussis proscopo satis dixi , nune gradum faciam ad teriatiam entium speciem g. 94. compositi nimirum , & simplicis explanandam P sed neces se habeo , ut ante de toto , & parte breviter
De Eute eomposito-, o simplici.
CLXVI. Quae sint multa, dixi . εν. . Quid
Unum constans multis seu reipsa, seu cogita- 30 R tione solum nostra distinctis, atque idem eum μῖ iis simul sumtis totum vocatur. Pars est quodvis eorum, ex quibus unum constat. CLXVII. Totum aliud est essentiale , quod Quot uis constat partibus ita necessario requisitis , ut plex et vel una solum ablata ipsum totum pereat , xum cumque essentia se vel physica, vel metaphysica β 46. sch. , etiam totum istud vel phr-μum est, vel metaphysicum e si homo eo ram corpore, animo est totum physicum t animal ratione praditum , seu quidquid eonstat ex genere, is disserentia speei ea , ast totum metaphinciam. Aliud integrale, cujus partes solum ad integritatem pertinent, ut adeo sublata una vel altera totum tamen maneat Porro partes haee vel habent eamdem essentiam , vel non; in primo casu oritur totum homogeneum, seu similare , ut moneta aurea r in Ritero
149쪽
Sc μοι. Addunt etiam totum Iogitum, seti Mnsis versale , re potestativum s illud est qua vis nota abstracta pluribus conveniens , ut genus, vel species ἐν hoc habetur 3 cum in ente plures potentiae , seu facultates activae insunt , quo sensu anima nostra dici potest totum potestativum.
CLXVIII. Partes quoque diversae sunt . Pars aliquota dicitur , quae aliquoties sumta
totum exaequat, ut binarius in denario e reliquanta , quae saepius repetita .vel totum excedit , vel ala eo deficit, ut ternarius in eodem denario . Rursus pars est actualis , quae propriis suis terminis constringitur , ut fune partes in horologio: alia possibilis , cui termi ni , quos proprios non habet , pro arbitrio constitui pollunt , quales videntur esse in tabula vitrea, vel marmorea.
CLXIX. Cum duo tota inter se compaetantur, vel ratione quantitatis sibi mutuo substi. tui possunt , vel non : s primum , aequali 1 sunt ό si alterum, inaequalia 3. . In hoc porro casu necesse erit, ut unum sit majus , alterum minus. Majus est Altera , cujus pars alteri toti minus vero, quod parti alterius totius sequatur. COR8LL. i. Cum idem pro se ipso substitui possit , etiam omnes partes simul sumtae prototo , & vicissim , substitui pollunt : igitur totum est aequale omnibus partibus simul iuni
COR O I. L. 2. Totum majus est qualibet sua par. te , di quaevis pars minor est suo toto , nec non pars partis est pars totius. Consulatur eistiam S. 65. sch. . - - CLXX,
150쪽
DE ENTE COMPOSITO, ET 'SIMPLIGE. I sCLXX. Compositum generatim voco , quid. Quidquid quo demum cumque modo in varia reis '- ,
ωlvi potest , dc simplex , quod huic directe situm de
opponituris Speciatim vero ens compositiam di, simplex eo enso quod in plura entia, ex quibus certa quadam ratione conjunctis coalelella, resol
vi potest, quodque sic resol vi nequit , ess
Cia OLL. I. Omne ens vel est ens simplex ; vel ens compositum: inde, etsi praedicata comis munia entis utpote generis saperioris enti tam, Omposito, quam simplici conveniant , Rraedi- . ,eata tamen specifica , quae cuivis ut. tali comis petunt , sunt contradictorie opposita : igitur; quae de ente composito ut composito affirmana tur, negari debent de ente simplice, qua si plice MORO . a. Omne ens compositum habet patiates realiter distinctas , quae sunt ipsa illa entia , in quae resolvi potest at vero ens sim plex id genus partibus omnino destituitur.
COROLL. 3. omne ens comp situm est quo isdam imum , non autem omne totum est e
compositum ; positat siquidem in toto esse paristes ratione solum nostra distinctae r66. . ScR OA. Est de aliud inter totum, & ens com positum discrimen : idea totius repraesentat uinnum , quatenus idem est cum pluribus simul .suintis , ac proinde sola haec identitas in co siderationem venit , cum agitur de toto: idea vero entis compositi exhibet conjunctionem .plurium reapse distinctorum et neque enim sine tali nexu concipi potest , quomodo plura di- sincta unum constituant compositum. CLXXI. EIsentia entis eo sit eo Ris io sati sita certa certarum partium eonjugatione . Illud 'st
essentiam entis constituit , per quod unum ' 'myo. quodque ens possibile esse intelligitur g. 46. sitionis 3 Storche an Metaph. L. I. G sch );