장음표시 사용
121쪽
. LIBER 'Gcv NDus ι ox sed nos vulgarem quandam opinionem, Iicet minus veram hoc loco sequimur.In Amphit. Mercurius & prologum agit fabulae partem non modicam. Est auteprologus plerunqIn Trinummo ubi propter Lesboni ei adolescentis αμπαν commode LuXuriam cum filia Inopia introductas videmus: ut in Rudete Arcturum, ct in Aulularia Larem familiarem. P Ro-ΤΑ s I s prima parilisia, in qu umma re proponitur, narratur. non tamen sinis ostenditur: nemps Vt ex in
opinatotexitu crescat fabulae iucunditas. Quanquam enim ex argumento σςrum ordo teneatur, tamen breuis illa indicatio non tam expletanim v, qu m incendit. Sed argumentum, quo sententia fabulae breuiter explicatur,tum fere locum habet, quando nec in prologio nec in prota si explicatum est: Plautus tamen perpetuo solet adhibere. Protasis actu primo interdum secundo quoque conata prehenditur. E Ρ Ι Τ Α S I s definitur earum reνώ qu.
continentur myrotaspincremensum. Seu,altera pars legiti omis fabula,rn qua turba aut excιtantur, aut intenduntur.
CATAsTAs Is in Quor aestat- fabula, in qua minor cernιtur rerum perturbario. Epitasis ct Catastasis secundo dc tertio aliquando etiam quarto actu conricluduntur. Quintum Catastasis raro attingit. C MTAs TROPHE 'olt ma pars, qua fabula clauditur, in qua res in metius commutantur sv Ub ι negotii in tranquistitatem non exstediatam conuersio. Haec partem actus quarti,nonnunquam totum quar-
122쪽
ACTUS eHI par abula,continens diuersae actiones pro Huersitate parisum, de quibus supra explicatum est. No plures autem actus, nec pauiaciores quinque, siue in tragoedia siue in comoediae me conuenit quod Horatius etiam docuit. Vide tur Cic. tertium acturia pro extremo posuisme, nec plures requirere. Sic enim stripsit ad QJ. AMP/ν
- uisse videatur. Sed mens Ciceronis est, ut territius annus Quinti, qui est in administratione prouinciae ultimus, ita sit perfectus, ut est vItimus. actus in fabula. Quasi Quintus fabulam ageret,cul. tertius annus emet velut quintus actus in como dia. Caeterum distinguere actum ab actu haud est facile. Olim interuentu nouae alicuius personae secernebantur.Deinde aliter saepe factum est. Et primus quidem materiam seu argumentum fabulae comprehendit: alter res in actum deducit: tertius impedimenta 6c turbationes affert: quartus viam monstrat, qua res implicitae soluantur: postremus res implicitas artificiose dimotuit. Actus in scenas diuiditur,quem perraro totum una scena absoluit: nisi aliquando in tragoedia. Erit aute cenatura a W,m qua dua pluresue persona cotii, V. 'L o loquun-
123쪽
loquuntur, qua dicuntur diuerθω. Initium capit non
nunquam ab omnium ingressu in scenam : nonnunquam ab unius tantum: qui deinde alium inuenit e scena superiore. Finitur abitu, interdum omnium aliquando unius tantum. Vt si tres fuerint, duo reliqui scenam sequentem constituant. Est cum unus solus ad futuram scenam relinquitur. Scenarum numerum quidam censent mai rem denario esse non oportere: nec actores plus quatuordecim.
Actores qui ct histriones. sc scenici,& Iudiones, ct ludij, ct comoedi, graecisi simulanda per imitationem veritate dicuntur υποκρι . Et erant primarum quidam, alij secundarum, alij tertiarum
partium, quos Graeci vocant πρωταγωνι ς, δευ ego ννι ς, τροπιιγ ιπις, tres enim histriones fabula
absoluebant. Non licere autem in eodem actu uni personae plus quinquies exire, in comoedia minime verum eth. Potest id fieri in tragoedia, in qua personae 3c pauciores, ct grauiores.' Personae in comoediis distinguuntur conditione, professione, ' officio, aetate,sexy. Protatica, siue prostatica, quae primo actu introducitur, neque amplius unquam comparet qualis est Sosia in Andria quod quidem in Plauto mi squani factum cernas. Sunt item qua dam personarum genera, velut in ima cera. Earum aliae non prodeunt, verum intus loquuntur, aut clamant quippiam. Aliae neutrum faciunt, ut est seruulus Storax in Adelphis. Nam ibi Mitio e Xiens, non eXeuntem appellat, ct ille tacet. Aliae apparent in pro scenio, mutae tamen, seu nihil loquentes, ut sunt satellites in Milite, α famuli in
124쪽
3ο POETIC AR. JNTS I Tu T. Andria. Sed quid sibi vult.quod Horatius praeeiis
Pit: nee quar is loqu/persena laboret i Hoc utique, ephires personae uno eodem tempore in scenam prodeant locuturae, quam 3. Si erit ut quarta intercedat , ea vel tacita audiat, vel secum, non cum aliis verba conferat,ne sermones perturbentur.Id obseruatum videas in Andria actu 3. Ibi Mysis, Si mo , Davus, Lesbia, Glycerium quinque personae in scena producuntur:sed Mysis cum Lesbia duntaxat fabulatur: Glycerium intus manet. Ite actu 4 quatuor sunt personet uno tempore,Mysis,Pamphilus, Charinus, Davus: sed Mysis interuenit ali unde & cum Charino non loquitur. Plautus hanc Iegem non seruauit: nam apud eum reperias quatuor & quinque personas inter se colloquenteSet quod etiam solet in tragoediis.
CV hi neutrius borum Comicorum virtutesct ornamenta per se cognoscere sit facile. tum arduum videtur opus, uter alteri praestet diiudicare. Sed nos non tam quid ipsi quam quid doctissimi quidam viri, in utriusq; lectione multum adeo exercitati in hac quaestione senserint, ad emolumentum comicae poeseos studiosorum proferemus. Quam plurimi Plauto multigmodis superiorem Terentium: facere non dubi- tanta
125쪽
L1BER SECUNDUS. 3Ostant. In quo proprietatem latini sermonis. per magnam inesse non eunt inficias , tamen ab ea Terentium usque adeo non desertum atque inopem esse contendunt, ut ipsi vel maior adsit. Eius locutio mundior, politior, quodammodo nobilior censetur. Stylus liberalis: sales non plebeii mee vulgares: nihil in eo abiectum, humile: cum contra Plauti ingenium seruile sit, nec ita liberale
ct ingentium. Terentium ait Donatus retinuisse morem, Ut comoediam scriberet, ac temperaret affectum,ne in tragoediam transiliret. Quod Plautus neglexit saltem in Amphitruone, quam tragi- eo comoediam ipse vocat. Praeterea Terentius neque ad tragicam sublimitatem exsurgit, neque ad histrionicam humilitatem se dimittit. Nihil ab strusum,quod p in historicorum libris inuestigana dum sit, affert. In quo peccare visus est PIautiis. qui, quoniam antiquitatis est studiosior, taetreo etiam locis non paucis euasit obscurior. Immodi eὸ sibi indulget in personis seruorum, nimium prisus de cachinnos theatri S applausum populi auacupatur de est obscoenior : quibus in rebus maa tua cernitur Terentij verecundia, ct egregia moaderatio.
Nunc videamus quid pro Plauto asseratur. iniceri ἡ se ducem, auctorem de exemplar habere Terentius profitetur: cui proinde satis honorificum videatur, si eum sit assecutus. Quod de seruili ingenio obiiciebatur conuitium est.Humili quidem
genere, di seruili conditione erat, ut etiam Tereritius , at ingenio liber. Quod autem est plebeius. gessit se pro natura re ratione comoediae, quae lon-
126쪽
so 6 POETICA R. ΙNsTITVT.gὸ secus atque tragoedia, non grandis dc elata, sed tenuis ac demissa, dc cum plebi scribatur, plebeia esse, plurimaque secundum mores, verba de sales plebeios dicere gaudet. Nimis aequabilis, de unius fili est Terentius. Quocirca Caesar de eo,
Vnum hoc maceror, Udo oo tib/ deesse Terenti.
Possidet hanc vim de varietatem Plautus, qui nue assurgit, nunc se submittit: nunc protrita, nunc grandiora dicit: proponit vitia dc castigat: locos communes, ethica oc politica intermiscet, aliud
quidem agens, sed quasi hoc unum agens: de iocis lepidissimis haec omnia aspergit. Varronis iudicio propria laus Plauti est in sermone. Non igitur po Terentius mundior, purior, nobilior. Quod
nonnunquam τρογκω ρω est , scribit Horatius comoediam interdum tollere solere voce. Quod deos induxit, Iouem Ec Mercurium, habuit exemplum veteris comoediae. Reconditior est, fateor. sed imperitis, ct veteris memoriae ignaris. Non tamen adeo saepe, ut pertimescas. Ipse Vero Terentius de rebus in medio positis loquens, interdum inuolutus ac difficilis est. Vetustas voces, nec illas tamen innumeras non studio quaesiuit: sed se o ferentes non repudiauit. Et erat is illius saeculi sermo: habuit enim aetates suas Iingua latina. Sic loquitur etiam Naeuius, Pacuuius, Attius, Afranius. Terentius prae Plauto sterilis apparet, parcus cesQui, si res saepius se eloquendam offerat, eodemne semper modo, an parua mutatione eam efferar,
127쪽
esserat nihil pensi habet. Plautus sibi nunquam similis,semper nouus. Et Terentius non castior, sed magis tecte impurus: cuius argumenta non magnae utilitatis, plena nugarum utique, cum multa Plauti perquam utilia, ac grauiora sint. -
OTATIO, ET DEFINITIO TR igariae . item gus fiat ut delectet. CAPYT XVIII.
TR A G oz D 1 A M nominatam του ut sit quasi τώγου ω N, inter plures constat. Caussa nominis incertior. Potest enim vim deri datam hanc ei appellationem inde, quod agricolae prisci qui ortus est tragoediae) cum Laccho pro annuis frugibus sacrificaret, ardente iani victima. hirco scilicet quae huic deo propria erat; quoniam Vineas laederet) loco precum quippiani cantarent: & quo illo beneuolentiore uterentur, magis', propitio, res eiusdem gestas , ac triumphos, deuictas*getes, & debeIIatos reges,eorumque calamitates, ac postmodum, non suppeditante materia , aliorum praeterea regum infortunia, aerumnas* concinerent,victorii in huiuscemodi cantilenis hircum in praemium darent. Ex quo
illud Horatij , Carmine id si tragico silem cerraure os
Drcum. Item quod fortasse vxer hirci m isto ple
128쪽
1o3 POETICA R. INSTITVT.nus donabatur. Scribunt di hoc Grammatici,appellatam ατον τρυγτονδε vindemia: quod nimirum vindemiarum tempore illa, quorum meis minimus,sacra cum cantibus peragerentur. Praeήterea 'των τρομν a faecibus, quibus histadi efante usum personarum ora consueuerant perlinere, ne agnosceretur. Adducitur ad probandunt Horatius:
Dicitur,qplaustris sexisse poemata Thestis, Eua canerene agerems perunm facibus o QVerumtamen quia tragoediae nomen prius extitit,
quam Thespis usum faecis induceret, explodenda plane est haec sententia. Non displicet, quod nonnullis placitum est , vocatam a principio non τρογωδαν, sed τρο χωλαν , quasi τρο ῖαν ω ν labasperitate cantus videlicet: in auis enim cantus, cuius materia res tristes asperat,atroces ac miserabiles. Deinde usu loquentium, ut alia mille Ico ruptum hoc nomen , ct pro τροχωδεα coeptum dici, ct inde natam opinionem de hirco qui huic genexi fabulae nomen attulerit.
Definimus autem eam hoc modo. Tragoedia es poesis seirorum 1 sirium peragentes personas evr.mens calamitates, m sericord a ta terrore animos ab iis peria turbationibus tiberet, a quibuου huiusmod ac1nora tragica
pro cisuntur. Atque hic quidem finis est tragoedii. Quod autem diximus, e sse virorum illustrium, in eo a comoedia, uti per agentes personas ab epopoeia secluditur. Sed cum tragoedia rebus luctuosis plena sit, mirum videatur quomodo voluptate pariat, quam
129쪽
LIn Estis CVNDvs. to parere debet omnino, siquidem delectatio aut finis est,aut coniuncta cum fine poeseos,ut alibi docuimus: quem quo pacto per moesta de flebilia co- sequemur' Si praeterea terrorem de miserationem incutit animis tragoedia non utim delectationem. Huie dubitationi sic occurremus. Non ipsae res tragicae, sed earum excellens imitatio nos delectat: ut in pictura leonum, draconum imitatio, quas bestias vivas fugimus : at in pariete, aut peristromate artificum manu bellissim ε expressas insatiabiliter contemplamur. Quia vero res graues, atroces,aerumnosas,lacry mabiles, crudeles imitari difficilius est, quam ciuiles, leues,ridiculas, nugatorias: idcirco amplius tragoediam, quam comoediam admiramur, solidiorem p ex illa, quam
ex ista voluptatem percipimus. Item dolemus propter eos, quorum res aguntur, seu de quorum rebus agitur: nobis gaudemus, ct gratulamur,qui tantorum malorum eXpertes simus. Dulce quoque, ct a natura nobis ingeneratum est misereri. Quae autem veniunt a natura, ea iucunda sunt. Adhaec erudimur, ct monemur, quae nos fuge re ut malorum , ct casuum aduersorum
caussas oporteat. Atqui doctrina
130쪽
a V A N QS A bi tragoediae argumentum saepius vel ab historia, vel a fabula nota petitur,aliquando tamen totum fingitur: id quod semper fieri consueuit in comoedia. Oportet autem id quod dicitur & latin ἡ fabula, id est, rerum actionumve constitutionem , unum quiddam e sse, ac breuissimum, id p breuibus epi- sodiis dilatari & amplificari, rerum* ac personarum varietate distingui. Quales personas amet tragoedia dictum est alias, ct infra rursum dicetur. Humiles & plebeias raro admittit, quibus frequetius est in epopoeia locus. Res erunt eiusmodi, ut di eam breuiter, in quibus inest quaedam atrocitas de indignitas, unde terror & commiseratio: quae est nota peculiaris tragoediae, qua agnoscitur: etiamsi felici claudatur exitu, ut Electra Euripidis ubi caedes 2Egisthi multis gaudium creat. Tales item numerantur Ion, Helena, Orestes. Illa vero duo terror,inquam,ct misericordia cum ex re bus,tum ex personis comparabuntur. Erunt enim 'funera, fletus,cruciatus,caedes, orbitates, desperationes denique res grauitatis, ct acerbitatis plenae, quaru vim magnopere vel auget, Vel minuit personarum conditio. Considerandum praeterea.