Iacobi Pontani de Societate Iesu, Poeticarum institutionum libri 3

161쪽

LiBER SECvNDVS. 44 Libentissimh immiscet articulos: quin etiam statim iterat eosdem.

Quae dulcedo a nobis latinὲ scribentibus, quando

articulis funditus caremus, exprimi nonpotest. Sunt α. haec exempla conduplicationis.

Hunc versum alicubi intercalarem secit: ut appareat perquam eo fuisse delectatum. Aliam oderasie incipit.

Aliam sie.

Et illam quoq; in columbam paene similiter

υκ οἶδά,-το δε οἶδα&αode. η - -ε , duorum versuum princia pia alternatim repetuntur, secundi etiam qua tiim unico semper Versiculo interiecto. Sequitur deinde continenter trium versuum simile principium. Denim nimium extenderetur oratio,si notare omnia ornamenta huius carminis velimus,

quibus id condecorauit Anacreon: quae legendo sentiri

162쪽

loquens de telorum multitudine, credi potest respexisse ad Laconis dictum, quod Cicero r. Tu cul. retulit. Cum enim Persa hostis ei dixisset : Iem hodie prae iaculorum multitudine non videbitis, respondit ille intrepidus : in umbra igitur pugnabimus. Talia non pauca notabit in probatis poetis, qui multa audierit,plura Ieserit, ac memoria retinuerit.

DE INCISI ONE PENTAMETRI, ct eius exitu. CApuae XXVI. IN cisio NεΜ illam, cui graece

latine semi quinaria nomen est, perpetuo quidam Grammatici in hoc genere Versus requirunt,collisionem j seu elisionem in ea fieri prohibent : quod alioqui, ut dictitant,durus & aspere-uasurus sit. Redigere fortasse nos voIunt ad Ouidianam concinnitatem,quem poetam Vnum maxime tribuerui. Ego vero nullum ferme, dempto

Catullo, ab his in iudiciu vocari video: apud quε istiusmodi carmina legi minime negauerim.

cuam semiens sena ars Gltera rursus fems. Cessarent nem rere, νmbre madere gena. Mimeras Musarum h/nc eris re Veneris. Nee desipere amare omnia sit acias. Troia strum ci tutum omnium acerba cinis. Conce-

163쪽

, LIBER SECvNDvs. 329 Coneedamus ista horridula,nec imitanda, aut rarissimὸ imitanda esse: qui id in virtutibus ducunt. ct libenter imitantur & vitium u Moiλία dicitur. Quod autem negant, syllabam, quae post duos pedes relinquitur , ct est pars extrema verbi proximὸ antegressi, breuem esse posse,adduntque rationem: propterea quod ,si in anapqstos versum diuidas, nequeat consistere: necessse enim est tertium pedem spondeum esse, quem conficiunt duae longae: quod si penthemimeris illa sit breuis, iambus fiet:hoc, inquam , poetae nobiles non tam religiosi obseruandum sibi duxerunt,id quod patet his exemplis. Catuli. Persecta ea igitur sontea amistria.

Properi. Hnereis ain sincis,hae in amore rota ea.

L aftem Et mi in obriguisse bruor. Ouid. Indigus effectus omnιbus ipse mus Horatius quom, tametsi in alia forma versus,aeque caesuram illam breuem non reformidavit. Quinetiam Virgilius toties Georg. AEneid.

Omn/a sincit amor,'nos cedamus amori.

OE, serua datur operum haud ignora Minerva.

At enim poetae auctoritas sese tuetur iudicio: ita ut temporis iacturam in syllaba, numerorum elegaritia redimat. Pro caesura tamen paulo durius collocatur monosyllabum . Catullus in Caesarem.

Nec scire serrum sis albu an ater homo. O dij rediate mi hoc pro pietate mea.

164쪽

iso POETICA R. INSTITu T. - Mitigatur autem si antecedat monosyllabum. Ο-uid.3. de Ponto. Magna tamen stes en in soni ine Dei.

Nullum vero dubium est, quin petameter, utereberrimε, sic aptissimis, ct pulcherrimε in vocem dissyllabam finiatur:in monosyllabam autem non male,si alia praecesserit. Ouidius. Pramia uio consequar se ae HK Aut si antecedat hiatus, siue complosio,quo ita cupraecedente coalescat, ut apud eundem.

Ee solum constans νn leuitate sua eLEAlioqui dura carmina fiunt, ct insuauia, ut apud

Catullum.

Autfacere,hae a te H , facta, sunt. Etsi Ouidianum hoc non displicet sanε ubi extrei mam vocem monosyllabam antecedit dissyllaba.

Omnis at m magnos culpa Deosesiis eis.

Nee etiam illud Martialis. Sunt haerrita quidem Zoile, βdmea Funex Quod verd docent, non esse ponenda in extremo metri huius vocabula duabus syllabis longiora. nimirum trisyllaba,tetrasyllaba pentasyllaba: nisi forte ob impetum quendam, aut affectum, aut in exprimenda sententia morali,aut in argutia aut in epigrammatis,quasi alioqui parum decenter, de festiue claudatur carmen : quod Ouidium in ea re testem laudant, qui in omnibus scriptis suis vix decies trium, qualubrue syllabarum voces adhibuerit,id 3 in rebus tristibus,Vt aiunt, quibus proinde numeri moestiores conuenirent, ipsos* veri. sus ad unum repraesentant hoc, inquam,totum est inane, dc friuolum, nullam omnino vim habet.

165쪽

LIgER SECvNDVS. 33smaiorumque ili meliorum poetarum, ut Catulli. Tibulli , Propertii auctoritate praeponderatur. Quaeso num hi versiculi adeo iniucunde ad aures accidunt i Properi. . Agu amplastu forma pud citia. ,

Libera eam duris eorrbuae Andromede.

. Catullus. Cum quibus Ma malum fecit adulterium.

Meundum cum aetas sorida seruereri

Poma, non notis segre ab arboribuου. Hasura in nostro tela gerit larere

Videtur tamen mihi Propertius hune leporem praecipuo quodam studio frequentasse atque coluisse. Apud illum quippe voces istae polysyllabae,

in extremo carminis pentametri perquam frequentes cernuntur. Et quoniam ille poemata sua unus omnium maxim elaborauit; artisque de imitationis plenissima vi essent, omni ratione co- tendit, ct praeterea quid bellum, nitidum, tenerum iudicare unus optimε potuit, nobis non Iicet hanc finiendorum pentametrorum consuetudinem criminari nec ullo modo contraria Grammaticorum doctrinam velut oraculum amplecti.

Sileo de epigrammatis, in quibus hae gratiae singularem animis legentium Voluptatem infundut. Sunt enim squod ego quoque non innitus confiteor) hae longiusculae voces ad acutε, sententiosε, grauiter, lepidὶ dicta exprimenda mirabiliterae commodatae. Quamobrem censuerim eas in epigrammate componendo etiam studiosὶ inuestigandas:in elegia,si se obtulerint,rion aspernandas. I a Vir

166쪽

POETICA R. INsTITVT. Vtrobique nihilominus quod immodicum est, in vitio est , recteque prouerbium κν του φλιήν τὸ Φλέον os χολη. Illi igitur non in frequenter plurium syllabarum nominibus pentametrum finiunt: ut eos appareat hac in re no mediocrem venustatem inesse decreuisse. Addunt Grammatici vitiosum esse in fine participium: quo de nolo plura: certe perraro inuenies.

DE LYRICA POESI.

LAUDES, ET NO MINA L TR D

eorum versuum.

matis disserendum, in quo facultas poetica totam se ad deliniendas hominum mentes, Varietate versiculorum etenim cum olim uno genere form que decurreret Lyricum,ob maiorem voluptatem dissimilibus numeris,ct vario pedum discrimine ita temperatum est postea, ut innumerabiles lyricorum carminum species extiterint, quas Grammatici persequuntur) breuitate eorundem,ae totius can ilenae exquisita vocum elegantia, nitore, no, concinnitudine numerorum, descriptione rerum suapte natura maxime delectabilium fingere de accommodare consueuit. De hoc solo accepimus, eius iucundissima modulatione sylvas, ct saxa suisse commota. Itaque quomodo

167쪽

LIn ER SECUNDUS. 333modo reliquae partes poeseos, eodem modo ista suam sibi insignem notam vendicat, qua potissimum commendatur, Ec ab aliis quasi secernitur. Nam in carmine heroico quis nesciat dominari.&eminere grauitatem. in bucolico simplicitatem.

in elegiaco teneritudinem ac mollitiem, in iam-beo,& satyrico acrimoniam & acerbitatem,in comoedia iocos, in tragoedia m γ', in epigrammatis aeument Quae igitur Iaus propria paene relinquetur Lyricis suauitas, quae cum ex verborum floribus,sententiarum copia,collocatione pedum, rerum ipsarum ornamentis permagna existat, accessione cantus, ct fidium pulsu adhibito non m diocriter augetur. . Quapropter quod haec carmina cum cantu, εα ad lyram pronuntiari solerent, a canendo φδου α forma diminutionis φλίεια, paruae odae seu odulet ut latine carmen eadem ratione, & τ εξοχν ab instrumento musico lyrica,& vates Lyrici cognominati sunt. Dicuntur praeterea Graecis appellationibus , μολπω, , quarum eadem est potestas, quae primi illius: cantus enim iis signatur. A melos autem cum vocetur melicum, non ignorandum est, propterea quod ea vox cantum significaret,poetas omnes,quasi cantores squos se

ipsi fatentur, cum se non scribere, aut loqui, sed canere dicunt appellatos fuisse melicos, ct ipsam

artem melicam, propter suauitatem nimirum .Ve- ' runtamen melicum carmen in eo dici maximδcaeptum est, quod ad neruorum tibiariimue cantum esset idoneum: qualia sunt lyricum ct dith

168쪽

334 . POETICA R. INsTITVT.rambicum. Quinimmo, cum melicum dicimus, nomine generis potiorem speciem appellamus,dclyricum intelligimus. Melici ergo a lyricis separ ri non debent.Simonidem Suidas nunc μελοποἀν,

nune Lyricum vocat:& Platoni φλοποιοὶ cantico . rum scriptores ac Lyrici sunt. Item Sapphus, Alcmanis, Anacreontis, qui in Lyricis numerantur. horum,inquam,versus φάλη dicuntur. Iam igitur

si melo diam diuo nomine harmonia afficitur in reliquis eantionum formis attribui videas, ct AG chilochi, Hesiodi, Mimnermi, Homeri, Phocyllita dae poemata Iegeris, didicisti, opinor. quid te intelligere oporteat.Sed ad nomina redeamus. Lyricum a Iaudatione at* votis appellatue hymnus, de quo seorsim agemus. Pindari odas inscriptas videmus, quasi poemata sint rerum imagines quaedam,ut vox latine sonat,sOrmq, species: hinc formulae: fortassis formulae poematis , seu parua poemata, poematia : qualia de Graecis fecit Theocritus Syracusinus, de Latinis Ausonius.

DE PARTIBVS ODARUM,

CδRΜεN lyricum, quod scholiastae Pindari

tradiderunt, antiquitus tantum erat mo- nostrophon, posterius tribus partibus constare coepit, strophe,antistrophen epodo. Laudes

quippe

169쪽

quippe Deorum Dearumc3 carminibus comprehensas, aram circumiens chorus decantabat. Primum ambitum,quo sinistrorsum ingrediebantur, ροοφην conuersionem : alterum quem dextrorsu in redeuntes conficiebant, ανπθοφta reuersionem, ipsa cantica oden ct antoden vocabant: quae quidem ab illis itionibus, ct reditionibus etiam stro phae , ct antistrophae. Tandem in medio, & vefutin conspectu Deorum quiescetes, quod reliquum erat cantus persoluebant idoso τῆ τη vοφεῖχm αν Προο si quod accineretur cetteris partibus,siue διὰ το μετα τί Pοφην αδε θου, quod post strophen canebatur,tapAς dicebatur.Strophae dc antistrophae totidem ac iisdem versibus, pari serἡ numero syl- Iabarum componebantur: epodus alios, Vel plures, vel pauciores quam illae recipiebat. Si quando oda plures strophas, Ec epodos haberet, in sequentibus praecedentium ratio custodiebatur. Et hiequidem mos Graecis fuit.Quod vero praescriptum est odis Horatianis, o de dicolos, tricolos, distro phos, tetrastrophos, cte. declarat ex duobus, tribus,aut quatuor diuersis generibus conflatas esse: ει aliquando post secundum, interdum post tertium , aut quartum carmen reuersionem fieri ad primu genus. Itam ode secunda. Lamuestu rerris. Est dieolos tetrastrophos. Me re Hua potens. Dicolos distrophos. Sed haec ube-

vius Grammatici.

170쪽

DE REBUS, ET RTIFI cIO carminis lyrici. C A p v T XXIX.

a. HORA Trus huic generi materiam attribuit deorum heroum laudes, Olympionicas, seu pugilum equitum p victorias. Hanc adeo praecipuam esse indicauit de Pindarus his versibus Ο-

πνια δ' ανθα κελαδήσομνόEt Pindarum, ut alias, aemulatus Horatius.

Atqui postea terminos protulit, ct complexum est

amores squales celebrarunt Alcman, Sappho,Α-nacreon conuiuia, compotationes, de res hilaritatis plenas. Haec omnia argumenta esse Lyricorum ostendit FlaccuS. M is dedis fidibus diuos pueros, Deorum,

Et pugilem Pictorem, cs equum certamιne primum, Et ruuenum curis 'tibera ψιna referre .

Tractantur lyricis etiam iurgia, insectationes, vota, preces, exlibriationes ad voluptates honestas. Commendatur sobrietas, iustitia, fides, continentia, parsimonia, religio, caeterae virtutes. Laudes eodem