Ethica extempore concinnata in publica universitate Neapolitana ab A.R.P. JosephMaria Amati ... Complectens proæmialia ethicæ, et quæstiones 1. De felicitate. 2. De virtutibus. 3 De passionibus animi, elucidatis per themata concionum ..

141쪽

, nempe dictat, quantum in aliquibus circumlhantiis debeat poni de medio, sed justitia dictat rem redden. Uam iualem, & tantumdem debere restitui, quantum fuit ablatum. Iustitia commutativa est illa , I quae respicit rem , Commutationes , Venditiones , Emptiones , Contra litus'Ue. Ipsa Ius ilia commutativa dici, tur Habitudo partis ad partem; respicit enim partes R eipublicae, quarum quaevis mutuo jussuum alteri tribuat,& dicitur etiam Iustitia particularis , quia in particularibus reperitur.Per- nis. Justitia distributiva est habitudo totius ad partes, nempe virtus illata, , qua totum , sc. Respublica, vel Princeps, seu Caput Reipublicae dispensat, honores, dignitat*s,& pr aemia, Prout merentur partes Reipublicae, seu juxta jus, quCd ad illa habent Reipubli '

Justitia Legalis , quae dicit 3 'etiam

142쪽

ι a m

etiam Generalis,est justitia partium autotum , nempe VirtuS illa , qua partes Reipublicae ad bonum commune totius Reipublicae, imius servant leges promulgatas ob bonum communei ς Haec autem Iustitia legalis duplex est ;primo stricta, & rigorosa, quae servat verba legis, & regulatur a Synesi, seu judicio , dependenter a principiis universalibus secundo minuS rigorosia,que interpretatur mentem legislatoris ,& dicitur Epicheja,ac regulatur agno . me, scilis judicio illo prudenti, quo homines judicant, mentem legislato-xis esse aliter interpretandam in aliis circumstantiis, in quibus Legislatoraliter definisset, meae circumstantiae tunc eaetitissent , quando lex est promulgata, sive statutUm. Partes potentiales Iustitiae, seu ipsi Iustitiae subordinatae,sunt MVem,sc. Amicitia , Gratitudo, Liberalitas, Observantia , Pietas, Paenitentia, Religio , Veracitas , & Vindicativa r de his omnibus sigillatim. Ami in

143쪽

Amicitia a Cicerone definitur,

voluntatum, studiorum, & sententiarum omnimoda constnsio, & dicitur a graeca Voce ama, Q. simul, vel ab amo; amici enim se mutuo amant,&simul esse desiderant; Vel amicus, quasi ameciis, scilis me, vel quasi animus aequus, & hae Omnes Ethi molo gi se adseruntur a Vossio , sed id nobis est adnotandum , quod non omnis ainor sit amicitia : amicitia enim est sulus amor Ob honestatem . . . AmantUr bona delectabilia , &hona honesta, ac utilia , sed diversis

amoribus; foruS enim amor amicitiae respicit honestatem ,' amor Vero concupiscentiae respicit bona delectabilia,& utilia : Solent juvenes amare delectabilia; sequuntur enim VoluptateS; senes vero utilia, quia pluribus egent, in aetate virili constituti solent amare

amore amicitiae. Caune amicitie plures censentur,& primo Similitudo in Temperamento, & complexione, ut Pisistratus, &

144쪽

Hippocrides , quia nati eadem die, eadem die semper infirmabantur, eadem mortui die, vix se semel viderunt, &perfectissimi evaserunt amici. Alia causia amicitiae est similitudo

in studio ; si enim aliqui eidem studio

attendunt , Vel apud eundem Magistrum, ut fecere Damon , & Pythias, qui ambo studuerunt in schola Pitha. gorae,solent amicitiam inire . Similitudo etiam in aliqua PrO-fesi1one, veluti I hesiuo, & Pirithoo ambo militantibus, solet esse amicitiae causa, & omnes intent pariter pUgna-xe adversias hostes , quos unus quis que censet pares hostes fui, ac nostes amici. Alia tandem similitudo adserens amicitiam es , cum similantur plures moribus, atque virtutibus,sic Pelopida', & Epaminonda erant amicI, CX. eo quod ambo pugnabant Pro Patria .

Quinque statuit Cicero amicitiae leges, quarum prima es , quod turpia,

145쪽

vel inhonesta, neque rogati Ob amicitiam committamus, secundo quod honesta fiant propter amicOS, nec eXPC-ctemus rogari ab iis, itaUt non operC-mur ea , quibus ipsi indigere Videntur; tertio,ne aliquis delectetur de criminibus Objectis amico, neque credat detractoribus ejus; quarta lex est , ne amicus sit simulatus, non singat, nec quod suspicetur. Quinta est, ut amici sese invicem moneant, dUecet enim adulari, & qui verus est amicus, de .

bet amicum monere. Benevola debet esse correctio, neque aliquis moneat, ni si prius informetur de Veritate illius, quod amico obiicitur'; Hinc Deus, cum debuiis tulcisci de Sodoma , & Gomorrha , dixit, descendam, & videbo, Ut nempe,

sicut docetGregorius lib. I O. moralium, doceret nos, quod debeamus prius certificari de crimine alicujus, dc Poiteat illud juste corrigere. Vera amicitia cognoscitur in adversis, unde dictum.

146쪽

. - Rebus in adverss pallinita vera

Robus in a Versis Gera probanda' L . sides. Non ergo dignoscitur amicus,niis' si tempore infelicitatis , & ideo qui vult bonum amicum seligere,debet alis tendere ad tempus infelix, in quo pr dentem invenit amicum. Adhus amicitiae fiant benignitas in assectu, concordia in Voluntate, 1c.

eadem velle, & nolle , Beneficentia ineflectu, Constantia, & Fides. Symbolum Amicitiae est piscis,

Anthias,opura accurrit ad extrahendum a reti piscem ejusdem speciei, cum videt eum rete jam captum, vel eshra-'mus insitus alicui arbori, cum lemmate , ex duobus tinum, ct idem. Liberalitas ab Augustino definitur virtus circa pecunias dandas, sine spe retributionis , ab Aristotele Vero, lib.4. Ethicorum, mediocritas Circa Pecunias dispensandas; a D. Thomaa. a- qu. II p. art. I. mediocrita8 circa d. dici .

147쪽

d pensandas pecunias sibi, suis, &aliis. Ex his colliguntur leges liberalitatis, quarum prima est, quod pecuniae, Vel munera non sint conterenda iis, qui abutiantur iisdem, & bene nOtat A Ug. ; quod histrionibus sua dare immane sit scelus. Secunda lex Liberalitatis es , ut non detur plus, quam facultas Permittit ; non enim debemus nos ipsos gra-γare , vel alios, ut i iberalitatem exerceamus , sed quando facultateS non habemus,debemus benignitatem eXercere, & blandis verbis munera non conserre; inde ex Cicerone Benignitas quatuor habet Virtutes adnexas,

scilicet Cornitatem, seu affabilitatem, Humanitatem, Liberalitatem, & Beneficentiam . Qui non potest itaque esse liberalis, vel beneficus, sit saltem

I ertia lex liberalitatis est,ut non sine delectatione munera conferamus,& debemus ordinem servare in perso-

148쪽

nis, quibus munera conseremus ,' ordo autem est hic , ut in primis attendamus ad dispensandas Pecunias nostras in cultum Dei, a quo esse recepimus , & consequenter in beneficium Templi& Ecclesiasticorum, Dei ViceS gerentium ; secundo patriae, Reipublicae, quia bonum commune praeserendum est bono privato; tertio parentibus,filiis , & consanguineis, quarto indigentibus ; debenti autem praeponi justi peccatoribuS. Alia lex Liberalitatis est , quam tradit Augustinus tract.as. de verbis domini: nolite facere eleemosinam de 'nore , & Usiira; ex quo bene colligitur, quod liberalis non debeat malo lucro munera dare. Ultima lex Liberalitatis est,quod non dentur omnia'uni, sed singulis quaedam. Notandum , quod liberalis dicatur , quasi liber ; non enim est servus pecuniae. Libera litas significatur Per ame-- tisium

149쪽

ias . thistum gemmarri,quq erat in rationali Surnmi Sacerdotis; quemadmodum enim amethistus roborat Visum, & fecundat steriles , sic liberalis est: gratus aspectu , & fecundat steriles, nempe egenos; imitatur etiam Deum , qui a clando nomen sortituri, ipsemet liberaliS .

Obseroantia est illa virtus, qua colimus homines Ob aliquam excellentiam, Vel dignitatem, maxime Ob 1enectutem ,.ut inquit Cicero ; senes enim ob experientiam plura possunt

docere , ac propterea reUerentia quae

dam ipsi est exhibenda. Di Sert Observantia ab Obedientia, quia obedientia respicit superioxes, qui nobis Praesunt,

non ita vero Observantia .

Pietas aliquando sumitur pro religione , & sic definitur ab Augustino verax, & debitus cultus Dei, sed,prout distinguitur a religione,est virtus illa, qtia Veneramur., &Obsequia praesta mus parentibus,conjunctis, & patriae. . Certe lex naturae dictat parentes

150쪽

esse honorandos, & ipsa irrationalia hoc a natura docentur, fic ciconia , dicitur alere senem matrem, & supra dorsiam illam portare , quando alio transmigrare oportuerit: simile quid resertur de aquila, & de cucula avi, Solet etiam pietas designari pee quaedam animalia dicta capreolos, quae solent praebere potum etiam paxentibus , ut refert Loya . Veracitas, sive Ingenuitas, si ve Sinceritas, aut Veritas es h illa VirtUS , Per quam unusquisque dicit ea, quae fiant clicet Praeclara in ip1do, vel quae suerunt, Vel erunt, non alio modo, quam fuerunt, sunt, vel erunt De hac virtute superius sistit. cum de

magnanimitate J dictum est fatis, ut de vitiis oppositis ei, & mod5 1latum addere habet, quod ea significetur per smaragdu gemma pretiosam,que hς-braici dicitur barchet a barac fulguri

hec enim.gemma memoria conser vat,

Et est colore semper firmo,neq; mutati colorem lumine Solis, vel lucernae,