장음표시 사용
101쪽
s Io. LODO VI cI VIVIsritia institutos. quanqrtam seniori in locum facultatis
discendi succedit iudiciiιm certius, prudentia experirimetis collecta, hoc est industria pro uiribus. Alterum vesEnd praceptoris officium est, emendare ac corrigere:quod MQ. non est: minus utile, quam umbratilis explicatio praeceis. piorum GT eo magis i corrector cur quicque uel proubet,uel reqcia tum norit ipficitum sciat tradere,σ uetalit diligenter explicare.Uitamus enim damnata pergismus,qua videmus eum praeire,ac nos ducere. Quod si folidi sit et exacti iudici praeceptor,plita ab emendatione paratur iudicit,quam ex alijs omnibus schola exercitaα mentis Collatio cuiusque Cr secum procedente tempoατGCT cum alio,ponit ob oculos quantu simus progresesiquid acquisitum est,quid deest. Accedunt hisce omniae
tristiscita bi sin D menta,von parua utique artificis pars.Natuista. ra homini artificium omnium in hoc mundo praestanistifimo,instrumentum externum est largita, cui nullum Manu,. potest omnisso comparari, vanum scilicet de cuius aptitudine,commoditate,utilitatelongum esset differere,nee huius tractationis.ipsa etiam uerborum uicem supplet: quod uidere est in mutis hominibus, Grijs qui inter se sis it barbari. istos enim sine gesticulatione manuum notam facile intelligeremus.Tametsi usum tam apti tamesque congruentis instrumenti seupra modum peritia fota terti is artificis adiuuat,er regit, Cr haud scio an arritiseis excellentia tale reddat instrumetum ipsum. quipispe hoc quotidiana experientia facile demonstrat, quo
quis polleat uel ingenio,vel arte aliqua,eo paucioribus leuioribu Gminusque accommodis instrumentis pulla ebriora atque exactiora opera perficere. nec credere,
nisi qui uiderat,postri quid homo nistra manu agat, praecisa
102쪽
DE ANIMA LIB. II. praecisa dextra:quid ipsis pedibus, quu caret manibm:
cibum ori admouere,scinder uerritexere, acuete uini
mentis necesitate,ut in caecis ex mutis. Nihil esὶ menti similius,quam oculus corporis.Eruditio est menti,quod lux oculo Cr mens eruditionis ope peculatur, ac cogi αtat,σ ocreius ope lucis intuetur. Ac quemadmoda plendidis ima lux praestringit oculos,ferunt tamen illipaliae latim uali copprimuntur imbecilli atq- infirmi sic eruditionem fu hinent magna ingenia Cr solida,parua atq; inania non uniferendosed sub illa tanquam onere in quo franguntur,a concidunt,ut oculi ad magnum fui gorem cernendi uim amittunt.quu autem perpauci sint Cur pauet
firmis solidiues ingenijs praeditidit ut in opificijs omnia
bus uitaes artibus plurimi militum promoveant, Cr celeriter:in excellenti uero eruditione rarolim lente,praeae tenuiter. Ingenium quoque ipsum inferioris notae,assueta tum in fulgorem illum eruditionis intendere,adeo stupescit,ut nec scientiam ipsum cerna nec iam ad res alias translatus inueniatur idoneum Cr congruens, quemadae modum oculus magno aliquo hebetatim 1 ledore. Qxin
er ipsi quoque probe ac feliciter instituti,quum subito
se ad res istas uitae inferiores,quae ueluti in obscuro filiae sunt,sese transferunt,uidentur caecutire, ut qui a lucido loco derepente in tenebrosum ingreditur.quod multi no considerites,admirantur homines doctifimos no adeo esse in republica aut familiari prudentes, ut imperiatos,qui in istis sunt exercitati.Et cursus eruditionis lentus es tardoque ad metam gradu peruenitur in alijs autem uitae exercitamentis, plerique omnes mullum asseriquuntur breuifimo tempore,CT acutiores existimatur,
aptioresque ad omnia negocia. nimirumstudiasapietis
103쪽
ss ΙΟ. LODOVICI VI vis posita sunt in arduo,affligi sitque ac debilitant ingeniae,
quoad assueta iam re irent, ac recipiant vires, quum quidem sunt natura sua firma a robusta. Iam uerb retiae quae artes cognitione'; brevisimis fiunt limitibus comae prehelise,quos pertingere haud est sane operosium, ita indocti felicisime uidentur in suis negocijs uersari.Sarapientia longis imos habesnes,aut nullos potius,σ diutifim II decurrendum,prius quam in tanta curriculi uassitate aliquid uidearis promouisse. Sed posZquam eruditus homo confirmatus,ez paratis ex studio scienistiarum opibus,applicat animum ad uitae administrati nem,bona utis fide,quod raria se posunt impetrare, neque enim tanti esse ducunt,sed quum applicat tamen, longi fime alios omnes antecellit,osteditque munifisto, quantum inter ruditatem Cr peritiam intersit. DE c OGNI TIONI B VS, seu nolit S.
PRima ergo cognitio Ut ista sensivum simplicissima,
hinc reliquae nascμntur omnes, alia ex alijs, Cr creescunt augenturque.quod non sol min artibus disciplianisque experimur,ut Aristoteles in Resolutorijs docuit, sed in ipso uitae totius cursu Rerum alia cudi nisub sensu quae foris sunt expositae,seu obviae aliae fiunt reconis
ditae. tum ex obuijsqμxdam sunt praesentes, quaeda abissentes.Res exposito praesentes cognoscunt sensius, abessentes autem imaginatio. consideratio autem metis opes
serutatur, σ mentem quasi in seipsam reflectit, ut reis cognoscat quid contineat, quale quantumque sit.ratio
autem ex obuijs concretisque reconditas er uacantes
eorpore eruit,ex singulis rerum generalia quae omnia tradit
104쪽
DE ANIMA' LIB. II tradit ueintelligentiae, ac deinde contemplationcssu cat. Et quemadmodum orali corporis indigent Ilamine
exteriore ad cernendum, ita oculus mentis lamine inteis riore ad intelligendum Cy cognoscendum. Res vel unt Rei muta.. naturae huius mutabilis ac temporariae, uel illius immutatabilis ac perpetuae.ad haec intuenda opus est lumine μὰ 'pernaturali, cuius cognitio Sapientia nominatur. Si est sapientia. naturae huius fluxae ac instabilis, uel est in ea uariabile, ut quae desingularibus cognoscuntur: uel de uniuersaliabus quidem, sed quae non obtinent constantiam perpetatuam,opinabilia nuncupantur a M. Tullio. Eorum clata
ritus sit sane uerisimilitudo, me ut alijs placet opinio,
uertentibus e Graeco Adfαν. Vniuersalia,cuiusimodisere Iiiudo.
sunt, filium a matre diligi, huic morbo hanc aut illam herbam mederi,sic affectos animo haec aut illa uel cupeis re uel a1pernari, hoc habitu coeli haec contingere: quae exceptiones recipiunt, Cruarietatem. Tames in his magnum est inter singularia discrimen ,σqualiacunque uniuersalia. Nam degeneralibuis statui possunt reis gulae ac praeceptiones,unde ars existat aliqua, er disciis plina de singulis,utpote infinitis,er infinite uariu nulla. neque enim est ingenij humani ea persequi, quorum intari numerus non posit quapropterPlato in infimis forismarum merito iubebat conquiescere descendentes,priusquam ad inbecabilia peruenirent. Sed reuertamur ad propositum. Restat tertium, quod est in natura mutarubili perpetuum er constans qualia fiunt,quae semper eaαdem atque uniusimodi per stere animaduertinxu , uelut coelestia: Cr in his sublunaribus, quae naturalia funigeaeneri alicui, aut formae. Huius lucem habemus a natura inditam,sicut prius loquebar:ex queis alia permulta colae
105쪽
scietti . luit ratio, emus cognitio scientia tiscatur. Iumeri auatem secundi est, longisimus quidam ex naturali lamines lendor uultus solertia,in litutione,nfeditatione,exeris . . . ' citatione, die ipsa,quae ultro adfert multa in primis iris naturalibus,qsque quae fiunt primis proxima, id est, quae ex principibus breui imo uis apertistimo tramite duacuntur .sed longius tamen progresis tenebrae Quoluuntatur ilico, io a rebussed a nostris ingenqs,quae graui haceorporis mole onu Pa,ta tarditate impediuntur,uel nuaebe aliqua interiecta perturbantur, atque ballucinantur. Itaque modus cognitionis lucisque in assequenda uertistate,nostrarum est mentium,non rerum.Nam fiunt qui in rebuου apertifimis caecutiunt, Cr tenebrae illis offunduntatur etiam in cIaro meridie,uel ex ignoranti uel ex to
pedine.alij obscuriora clarim cernunt beneficio ingeni ' vel naturalis, uel exculti. Quo pluη ergo est lucis, plus scientiae : quo minus, plus dubitationis si nihil sit proris fum,aut ita parum,ut pro nihilo ducendum sit,ignoran, tia se diffundit,tanquam densa inviubila atque illuni nois cte obscuritas,sine scientiasne uerisimilitudinesne is
biguitate. Quocirca necficientia,nec uerisimilitudo est erroris cause,sed caligo luci admixta quae lax nulli conis tingit pura,obumbrante corpore. quomodo enim posset ignorantium scientia parere, aut errorem peritia, aut nebulam fulgors Nec aliter quam mutatur luminis quaalitas eruis ex obiecta mole, ut alia plus aut minus adaemittat claritatis: ita illuminatis mentis ex multarum rerum in uita bacquin obiectu,admirabiliter redditur uaria, ut diuersifime homines tum colligant, tum indicent, ex statuant ue de bono, siue de uero. Sunt autem hae res,corporis constituti l igiletudo robur,affuis
106쪽
DE ANIMA Lr B. II syfactio, integritas, ut ectio praesens ex qualitatibiis tonae
porarijs, quM gignunt alimcnta loci, Cr temporis, tum actiones, atque externa: tametsi haec variant, prout curitusque est animus,m moresAn animo affectiones omnes: in mente tarditaS,celeritas, umen,hebetudo,doctrina,
secta inueterata, aut certe persuasio quae prior adhaesit,
mores,consuetudo, autoritas alterius unde tanta insentatiendo cristatuendo,CT tam crebra uarietas atq; aduerositus, nonfolum hominibus inter se, uerum etiani cuique secum: uisequens temporis punctum, prioris sententium decretam omnino CT fixum damnet penitus,ac tollat. DE coNTEMPLA ΤIONE.
tio: iudicium, electio: contemplatio autem,in pcetio quieta CT tuta omnium, quae a ratione sunt collectae xculpta,a iudicio autem recepta atque approbata.non est in ea ratiocinatio ulla, in qua omnia sunt certa iam, atque exposita. Cr quando delectatio omnis nascitur ex proportione quadam, congruentiaque obiecti cum Dicultate,nihils est menti congruetius quam ueritus it ut in contemplatione magnae sint delectationes mentis. im strae In quo tamei pectantur ueritis CZ ingenium Nam ueritates tam bunt gratifimae, quam certistingae, maxiα
meque defaecat prolatae simul cum fluis originibus,priamisque causis. Id ueros non eqncedatrer,fecundum est, ut ad ueritatem quam proxime accedant ,simillimaeque iit. Nemo est tam torpenti erubiecto in terram animo qui non excitetur ad hane uocem, Ego tibi huiusce rei causam patefaciam. adeo uisitum est a natura humanis
pehoribia, causas u in cognoscere:ut merito felicem
107쪽
ioo. : IΟ. Lo Do v I cI VIVI stilum poeta pronunciarit, qsi potuit rerum cognoscere
eausas. Ingeni uero militudine ac proportione deIeis ctantur,summa Cr praestantissima rebus excellentifimis,
Cr alia deinceps, ut est cuiusique gradus inque ab infimam despicat ima, quae uiligimis ac nugacifimis rebus
tenentur.Voluptus haec contemplationis tanta est generi
rosis mentibus, quae illam semel degustarunt, ut renuntaei segentiles multos rebus humanis uniuersis propter eam solam mirandum non fit. Ηος uel incredibile sane,
vel absiurdum uideatur ijs qui spiritales istas dulcedines
nunquam gustarunt. His de causis beatifima omnium erit illa in coelis contemplatio,quippe de Deo,quo nihil excogitari potest amplius uel excellentius: tum dimota omnι nebula, non verisimiliter, sed uerisime,certifimaveritate o tensa, causisque rerum omnium in ipso autois reperipectis er cognitis, Iiberatis quoque nosis menestibus ab obscuro hoc Cr tenebroso carcere, quum nulla erit amplius distinctio er differentia iudiciorum,ut alia alijs placeant, idem erit omnibus iudicium. Quae ad sciendum tantummodo faciunt,manent in contemplatio
ne ipsa,nustum habent foris Uum: quae uero ad bonum de agendis sunt oras se proferunt,in quibus quae certaue fiaxasque habent praeceptiones,uel perpetuas atque inuatariabiles,uel admodum uniuersales,arte continentur. Est Ars. enim ars, collectio generalium formularum, ad usum aliquem tendentium. quae uero circumstantib seu negorici uariantur eae sunt enim et sique is hoc est locis, temporibus,personis, eiu od circuit pectionis sunt, prudentis seu prudenti quam multi iudicium appellant sed in hunominandis magno in errore versatur communis ferino,
108쪽
DE ANIMA LIB. II. i IVOLUNTAS.Cognitio omnis propter bonum expetendum est tria buta, sensiualis propter sensuale , mentalis proptermentale, ut cognitum bonum expetat, expetendo autem
sequatur, donec se illi adiungat, quantum quidcm fieri polit, Cr congruat. c enim illi erit bonum, nec aliter: malum ueia,quod bono sit contrarium,auersetur Cy derifugia ne se isti applicet,quosat ei malum .Facultas quae id exequitur in brutis,appetitus est sensiualis, seu uolunae tis. Est igitur voluntas, facultas seu vis animi, qua borinum expetimus, malum auersamur, duce ratione. nam imulae animantes duce natura,quae sensius extimulat.Sunt
ergo in uoluntate actus duo,propensio seu amplexus bomni,CT auersio mali. orbatio est utriusque,quum illa octoissa neutram in partem inclinat.Voluntas quidem ipsa dois mina est omnium Cr imperatrix ,sed perbe nihil habet lucis.illuminatur a mente, hoc est a ratione, aciudicio, quae apposita est illi uelut consultrix ductrixque: non ut
τega aut torqueat, sed ut dirigat, Cr meliorum admorineat. Itaque nihilii oluntas appetit,aut deuita sarao itione praemonstratum .Quocirca actus uoluntatis a Mislantate quidem producitur, a ratione autem iudicatur iersuadetur atque ut edicam,arationegignitur,a αluntate paritur. Magistra est igitur,e praeceptrix uo* tas. . luntatis ratio,non domina. Voluntatem enim humanum
liberam infit esse autor suus, ex quinctui iuris ac mar c ij. obtemperat quidem illa semper rationi, sed nusti uni est astigata: sequitur autem quamcunque libuerit ex
propositis. Liberam quidem animo inter ictum CT ortabationem, uelle non velle,nolle non nolle, non inter duos
actus contrarios.quando enim uis haec nihil potest uae,
109쪽
nisi sub aliqua boni facie:nihil noste,nisi sub mali ostenissa boni Jhecla,non mali,potest quidem non uelle, sed ii potest nosse,boe est auersari er odisse. uici im quoque
obiecta mali pecie, non boni, potesὶ non nolle, sed non potessti esse, hoc est amplem G amare. Declaratur a 'tem ius libertatis huius er domin uoluntatis multis modis. Primim quod libera sunte confiniationem: Ita cetenim illi referre ad mentem,de quo deliberet,Er non referre. Tum in ipsa deliberatione licet uel iubere rem differri,uel in uniuersum silentia indicere, intentionemq;
mentis aliorsum conuertere: non aliter quam princeps,
qui consultari de negocio quopiam imperat, uel omitti prorsum uel reqci. Quin etii posteaquam est decretum, potest ii ase uoluntas cohibere,' nec id expetere, quod iudicatum est a consultore esse bonum. Ipsa quos consiuitatio ex libertate est,qu)d non rapimur fixo atque immuα tabili naturae impetu, uelut beluae: sed ratio disquirit, quo sit eundum,aut unde declinandum:G expendit quid in quos uel boni insit, lici mali. Potest item uoluntas utiteriorem deliberatione indicere, quasiamplius proununciare,ne ibis batur,sed inquiratur,an quicquam inα veniri queat potius Cr conducibilius.Multis quos prout positis ostensiss, etiam si efficax G ualida ratio unum aliquod probet ac suadeat,si quod aliud tamen faciem praefefert boni aliquam, quamuis tenuisima potest huc sese lectere, Cr exsolou pictucula hoc fumere, altero repudiato, in quo infit permagna boni σ1pecies er essentia, quam in rem magnam ei ausam praebet, qu)d res nostrae omnes mistae sunt bonis ac malis, tum ex nobis
ipsis, qui ex rebus diuersissimis constantss:multas sunt nobis cire Oicienda er respicienda in animo in corα
110쪽
DE ANIMA LIB. II. Iospore,in externis. In tanta autem rerum uarietate nihil uenire potest sub consultationem,in quo rationi vis non bona π mala deprehendat,quaeIuadeat, quae dissua dea pro locis,temporibu pers)nis,qssalitate, ei mo di.Saepe etiam ut se ostendat uoluntas esse dominam,reri Vcit aesternit omnia ud aliter quam princeps, qui ne uideatur a quoquiregifalutaria omnia consiliariorum
suorum monita excludit czrepuit, it quod dicit ire in fabra sic uolo,sic iubeo, sit pro ratioe libido.Tumries neque hoc fine boni forma. nihil enim potest volun tus expetere,aut agere,nisi eo proposito,quod ratio aliis qua bonum esse censiuerit, Illud p orro statuit sibi esse iuco bonum,quo mouetur, ut potetiam suam Cr libertatem noscant omnes,quod princeps interdu pluris facit,quam. consilia omnia praesenti rerumstatui utilia. Adolescenistes etiam nonnulli, quo se liberos esse declarent, nec obis temporare cui quam iugis,quae uel parer ues,liel praeceraptores probe monent astidiose er contumaciter a peris nuntur.Ηaec quidem in libertate actionis interii in e ternis quos patefit libertas. Nam ubi rem approbauit, potest non exequi, aut postea quam capsiuit, cegare: nec tantum praestare,quantum ei licet,nec tam celeriter. Bruta nihil horum habent: naturalis enim facultas agit semper quantum, Crquam cito per uires ei conceditur. Nam quod mutae animantes agant hortius σ celerius uno tempore quam alio,non est hoc quod uoluntario reα mittant uires, aut intendunt: sed extimulata partim foriris a qualitate loci aut temporis , partim intrinsecus aeorporis habitudine uel animi assectu excitant atq;