장음표시 사용
81쪽
opus P neque mutae animiti tributa est ratio, bio ita in ad eius uitam atque essentiam tuendis, imaginationi adisiuncta extimatio abunde magnum esset praesidium. Iam uero Cr non loqui istas,defectum rationis ostendit. nam
si ratione intus dueerentur, quid illis desset ad loquen, dum Haud quidem,qubdfermo sit discrimen inter hominem G beluam essentiale,quod quibusda placuit, non satis in quo sita esset essentiaconsiuerantibussed 'nasciatur ex illo discrimine,ratione scilice tanquam riuus e fontea At in brutis alia alijs praestant ingenio, ac mirine,prudentia nam hoc dicet aliquis: Non sunt haec quia ' idem talia,sed similia:in nobis enim solis ingenium est prudentia.quemadmodum stirpium quosdam annotatsi est ea agere,propter quae sensiu esse praeditos credi νομsit,ex lapides non inrqssimulachrum quoddam refertit vittae, qxum constet nec plantis ullum inesse sensum, nee rapidibus excisis,praesertim uitam.umbrae sunt ista,non
uera corpora.Et quEadmodum homines omnes ratioEnis facultatem acceptares, uni tamen inter nos magna indium odi facultate discrimina, omnes tamen fumus rationabiles 1fic beluae naturae doctrinam hauserunt mnes,si ierationesed alia alijs doctrinam hane fortitia sunt uel purius,uel largius,quum sint tamen omnes irritionabiles. Hoc fecit omnipotens ille autor omnium, ut serie quadam rerum gradus interse applicaret, quibus ad suprema ab imis ascelideretur,quemadmodu in Pra maphilosophia docuimus.Verim non esse illa rationis opera,hinc est intelligere sicut Gregorius PQ genus am notauit,quod eadem eciatim agunt,neque illoru operi
82쪽
D E AN 'MA LI B. . II. ius aut mim ita ut si qua animans paulo operetur diauerisius quain caeterae eiusdem figurae,asteri protinus peciei adiudicetur.Accedit lus,quod per vivonta discurri
sunt erigit se homo si ira sensus phanta L,inclusumin ciues se istu teneri assequitur sicut tui clausus est in cuis biculo, csi alia non usiurpet sensibus, quam quae sunt misso,intclligit tamen multu esse extra cum locum. brutunoro haud se habet aliter quam infans, qui per uitrunc vleum aut rubcu intreetis,ex ignorantia unde id fat, omnia quae cernit,exi Piniat ese illius coloris. Sed iam ad alia transeamus iam hunc locu arbitror abunde esse planum factum.Discursuum magna dὶ uarietu, ut jun Discursuadiuersi ima in hominibus iugenia partim ex constitu Miς tione ipsa naturali,partim ex doctrina usu ictione, huiusmodi de quibus post loquemur. Sed ut Ammat dicam, ὶ discursus quidam acutus circa rem aliquam,peranetrans illius intima eis alius fugax ex paruis conie'urivis,autprocul dis itis,perueniens quo intendit alitas est latus, multa complectens. est enim in quibusdam tanta mentis amplitudo,ut uno uelut intuitu cuncta circumspiriant quae ad rem factu π: bis er phatasti expedito imae, CT apertus memoriae thesaurus, expedita confide τatio,. recordatio integra uige Uuue lenta enim phantasi aut memoria obserata,aut co deratio cegans,aut
'recordatio imbecista, tardum infelicemque discursiura efficit ut in infantibus,aegris,commotis, magno affectis senio. In intelligentia est ceu aspectus quidam eoru γα .uidemus, uel audis A iste est simplici initu. ς' alius, qui in procul quasi intuenὶur,quo qui is pertineat istud. ex discursu rationis petitur in rebus ignotis, aut a fuem
factione in notis:O l. est in c. nibas ,equis, elephanari,
83쪽
76 ro. LODO VI ct VII Is ut aliquid usu aut disciplina nostra perceperunt Di. cursus finis est inuentio u conclusto reisue collectio
Non assequimur autem quodpetimus,ei demide causis, quibus canis amittit feram,quam persequitur. vel quia discur*ου tardus est natur res autem procul digita, ut non habeat satis uirium ad perueniendum:uel feniis est uoluntario,ut quum no libet attendere uel sequitur,qua non conueni ut qui uiam non tenen qua iit insistendit seu infelicitate de tenebris ingeni cu perturbatione alia qua temporari ut in affectu concitato,cπuari' cogiatationibus,quae obturbanimutuo:uel quia praetervolat, ut tu nimium acutis,er qui celerrimam habent phant fam hi enim ulterius transcurrunt quam ubi res est posita ita quod oportet a tergo relinquetutes, in res minita me necessarius incidunt,ut ineptias absurditates,d eutia ,res denique ab eo quod conuenit aliensim .oportet enim ilico post discursum, hantasiam Cr scrutati nem memoris 'Pere, ut mens quod fectata est, coiit mode a prehendat, ne alio rapiat eam concitatio illiu locistima Iudicium est censura,hoc est approbatio Cr improbotio rationis, discursus uidelicet Cr clausula quod est
in mente uelut amussis quaedam G norma,aut ut examinin libra. Itaque dum ratio est in actione sua,quiescit tuis dicium ea ubi functa est uo munere,exurgit censiura, iudicat primum de connexione,hinc de discur u quem approbet,lio potest reprobare clausulam. Haec si absum da uideatur,. receptae infixaes Priim sententiae cotra
84쪽
DE ANIMA LIB. II. 77 nihil metuit sellacis, transli iii sententiam diuersam,ui
argumetationis impalbum eas est maxima uis seu uuiaca potius,quae potest menti adferri,si uersimilis ratio
ostedatur,ad reliquas omnes uioletius immobili. QVod se non recte esse discursum, qua oporteat, arbitretur, continet ac cohibet se,nec quoquam inclinat. quod si eisquens sapienti accidi propter magnam uarietatem,e discultates in omni probabilitate,quae citius docti hois minis σ cordati cogitationi occurrim quam rudis erstulti nec male qui dirouerbium finxeruut,ab stulto iudice praecipitari sententiam pauca enim circum picit. : Et ficut ratio utitur formulis dialecticis, quae sunt de probabilitate ta iudicium ijs quae de argurientatione, in quibus ob ingeni nostri tenebras sepe fallitur. bene enim confici putat argumentatione,quae est praua:unde in imperitis praefervidisque ingen Adefiniendi ac prois
nunciandi exHit temeritas praecipitata. Non raro ela
post rectu uexactumque discursum obi citur attentioni concludendiac iudicandi quaedam uelut nebi la, qua tuis icium balluctuatur, aliudque pro alio sumit. quoi a cidit ualde biliosis, etiam exercitatis sapientibus:atisque eo magis, i uel metu,uel iracundia,uel ludore per 'cella uur. quocirca rectiu3hi descripto disserent, quaniloquendo. SMnt qui ipsi a te ratiocinantur apudferae
fos,uerum nostes ac lubrici facile se ab alijs sinunt a ferri, me ex affectione sae qui non multum sibifidunt. Iudicium rectum σfanum est,quod apte circum picit, 'νς ' quid ex qMo nascatur, quid c*ique sit consequens, quid
aliorum, quid repugnans,quid congruens Cy consentataneum. hoc bono nuit m est maius a disciplinas ut i, aristes ornars, leni ue ud uitam uniuersam. μμ no cois
85쪽
gnitione rerum multarum ei uariarum, non acumine,
non eruditione e scientia disciplinarum atque artium, sed hoc solo distant maxima Cp praestanti, ima iugenia ab infimis, aut media uotie. Veritas res ejὶ menti conis
gruens,lit bonum uoluntati me iacium autem,aliena atta
Me inimica, ut malum uoluntati. alijs quoque sensis , sunt qMae conuenientiam cum eis habent, uni quae inconvenientium.Itaque si iudicitum censeat conclusonem ei Ieveram,illise applicu er eam complectitur tanquam in Assensus, bicongruensem quae complexio,assensus,feu opinio,atisque existimatio dicitur in falsum, agersatur, quae est di se icto Est assensus quidam firmus haec fides nomina itur,quam cicero in Partitionibus frit, opinionem esse su iri . firmam. est alter infirmus,quae est Auspicio:utsi hoc neu
trum,nec in bonum vergens,nec in malum.medium inter
PM agensium Cr diissensium,est dubitatioseu ambiguitas .credulitas Cr incredulitas magis habitum mentis significatu
quam actionem.creduli sunt,qui cupiunt, ci i metuunt,fimplices, nito,benevoli. Incredulisunt,qui ratioes can' sis cuiusque rei non assequuntur,aut non intelligunt: qui contrarias habent rationes, qgibus uarie destinenta tur:qui nollent,qui cupiunt immodice, experti res non ita esse,aut euenire. Sunt naturaliter ingenia quaedam praua σmalevola,prona ad incredulitatem uniuersa flem,quae conglutinationem omnem applicationemq; aa alia ingenia refugiunt,nihilque solui credere,nisi quod suspiς se ipsa uel inuenerint, uel attulerint.Suspicacita , habitus w''' est animi in deteriorem puri . tales fiunt ingidi,auari, ambitios maliciosi,malevoli,experti mala multa dana, fraudes uelut senes, rqui in negocks dolosis sunt uerissati, tinter ueteratores,aut rugdulentos.Sust icio giagnitur,
86쪽
DE ANIMA LIB. II signitur,quum liues quidem remur esse coniecturas, non tamen nullas, Cr qui fatis ut ad mouendum utpote quuin contrarium uel nuTe omnino sint,uci tales quas plus uirium habere existimemus,quam diuersas.Aflansius fariettius in securitate elicitur,quam in cura Cr follicitudiane.citius enim eu capitis,qui nihil timet,ac proinde nec euuetra vocirca promptius fabellae consentimus simpliaciter narratae,quam argumentis ex praeparato ad puis
gnam certamenque in tructis:eoque ad fidem uulgo faciendam utilior est rhetorica,quam dialectica, uti est nobis alio loco dem stratum. DE INGENIO. Niversam mentis nostrae uia de qua sumus hacto Inuentium. nus loquuti,ingentu nominari placuit,quod se tua strumetorum ministerio exerit Cr patefecit mens enim
est in hoc corpore,sicut qui clausia in cubiculo, no alia habet fenestri, per qua foras pro iciat quam uitrea 'is profecto nec alia potest,quam quae vitta patitur, in tueri quodsi nitidum' ac pellucidum,clariussa pulis uere obduhumae situ,obscurius cernit. Est item sicuti sapiens in domo stulti,nempe a sedibis sensuum ab illis
quippe ducitur. Et quemadmodum conclusius cubiculo, non ignorat obstare bi uitrum, quo minus res elarius vernat ac apertius ita mes nostra in corpore quae,iama
es ducitur a sensibus,eos tamen ipsa corrigit. Hierorin mus in Iovinianum,mentem nostrum in sensibus simialem facit sedenti in equo.Nuiquam it gor, quin Nebais tur ab equosed regit tamen equum atque hoc est inter hominemήbeluam discrimen, quod homo fisicit fena
87쪽
8 IO. LODOVICI VIVIs Iorum erration assequitur brutum autem,quod honis tegetium,nihil horum intelligit. Ηxe est mentis nostrae abductio a materia,qu)d supra materii uprάs ea omnia quae sunt materiae atque imaginationis, Iesiuis possit non quod sine instrumento materiali aliquid hieposit,dum inter concreta Cr corporalia uersatur, uti
iam diximis.Onofit,ut saepenumero ab actionibus suis retardetur,quum minus se instrumentum istius faculta ti obsequens praebet. Cuperet quidem mens plerunque optimis,ac praeclarifinita cogitationibus se oblectare:
sed impediunt eum organa,auertuntque inuitam acreta pugnantem, traducunt ab excellentibus contemplatationibus adlusius,ad ineptias, res leusimas, quibus facilia se cr tractabilia exhibent in Τrumenta.Sed funis ctionis rationalis organa sunt in cerebro piritus quia dum tenuisimi Cr lucidisini quos istuc exhalat sanguis eordis ij fiunt organa intima cognitionum omniu. Qui quum frigidi sunt, sanguine rigido circa cor euapois
rati egnes existunt actiones mentis, σ languidae uriti
homines sunt hebetes ac torpentes. quod subsignifices
Verhilius,quum in Georgicis dicit: Sin has ne possim naturae tangere partes, Frigidus ob Titerit circum praecordia sanguis. Pu sum quum calidi sunt 1piritus,celeres Cr concitatae sunt actiones his Cut cordis habitudo atque a Delio
ad cogitationem atque intelligentiam . non parum conis ferat.Vnde homines uel cordati nominantur,uel contra excordes a vaecordes Cr corculum Nasica iste appetasatus,quod esset sapientisimuε.ut cor etiam pro mente ipsa uiuatur,bae eadem de causa uelut in sacris literis, De corde prydeuictaitationes,V .Deushectator com
88쪽
DE ANIMA LIB. II. 8idium appellatione peculiari nuncupatur,ac propria. Et quanquaru fons atque origo omnium actionum animixa sit in corde, oscina tamen est in capite. nec enim inaetelliget mens, aut irascetur, metuet, moerebit, pudefet, prius quam piritia illi a corde exilientes, ad cerebrum peruenerint. Documento est, quod quantumuis sanguis ferueat circa cor, nisi is ipse feruor caput attigerit, nulla exurgit animi perturbatio: ut in uiris animosis ermoderatis, in quibus sanguis effervescit in praecordi , nuilam tamen edunt iratorum significationem,quod cerirebrum noudum sit excalfacti .Sanguis C piritusse αquuntur quatuor principum qualitatum uim naturi τam,prout quaeque in commixtione inualuit: pituita huis mores giguit crassos, functionesque intelligent lentas: bilis aua, ubitas Cr celerrimas fungujs,mod ratus. In
insanis e furiosis exardescunt liquores omnis in lupiadis refrigerantur,ac conden antur. Quo sit, ut utrique ualentes sint corpore ac robusti, fiuriosi ad agendum,
propter feruorem qui est in actione praeualidivi futui ad patiendum,propter frigus quod est firmae patientia C
lore T humores contemperat faciunt ad acumen. μαnitatem ingenij. Cogitationes ex flaua bili concitatus Guagantes,temere si Sit atra bilis, ut in id quod agunt, intendant. quin etiam eadem bilis fulica, nempe densa diateria, si accendatur, plus ignis calorisque concipit. idcirco non uolitat per summam rerum faciem, ut flamoma ardens in Ituppa, vel paleis: sed penetrat intima, Crprofunda. Accenditur porro melanchylia ex agitatione Melaebis cogitationum, uel affectionum calidarum. Oportet auρ lia in ingetem eum esse aliis humoribus admixtum,praecipue flavae bili, tanquamsi aenim, ne illa ex ingenio er natura sua
89쪽
81 IO. LODO VI cI VIVI sinstabilis, quo minime conuenit,sese proripiat. sola sit atra bilis relicta ex adustione humorum omaeniim,multa Crobscura invadit cerebrum, denset atque offuscat 1piritim, unde furiosi CT maniaci evadunt: tum
exugitur corpus,ac debilitatur.quod in omni etiam contingit uehementi cogitatione, atque intentione mentis. Nam in illa cerebri atq; spirituu actione,aduocatur mi rabili naturae artificio a uentriculo Cr uitalibus calor ad caput,tanquam ad eam partem mittatur subsidio,ubi plurimum laboratur. qua ex causa crudita s exist i notaxiorumque humorum redundantia, CP debilitas neruotarum, lenis corporis uniuersi infirmitas atque afflictio.
Quod fisubtilibus er claris Diritibis admixta sit nigrabilis,dexteritatem parit rationis, iudici,prudent fatapientiae.bi enim descendunt alte, excuduntque atque inaeveniunt praeclare quamplurima. Huc pertinet Platonis dictum illud ex Democrito Abderita sumptum: Nullum excedens ingeniumsine mani hoc est 'rore,qui fur bilis effectus est Quocirca uini naturam refert atra bialis, ut ex ratione corporis, in quod infunditur, actiones producat quemadmodum est 'se ab Aristotele in Pro blematis tractatum.Sunt ergo omnia haec mentis instruae menta nec aliter quam quum artifex instrumenta di*oὰ ni aptitque,non potest operi faciendo intendere ita crfacultas rationabilis in infantia,circa liquores atq; pseritvi occupata penitus,nequit illus ad functiones suas convertere. est enim in aptatione CT accommodatione illa tanta permixtio confusioque omnirem, ut ratio quoque perturbetur atque obruatur ipsa,qssio minim exequi mi nus suum ualeat, ut in officina quapiam perturbata.tum motivi ire atque Gitatio materia, non fuit rerum effingies
90쪽
DE ANIMA LIB. II. Dgies haerere in phantasia. Et quemadmodum in infautiam non utitur ratio fuis organis, quia nondum sint apta: sic neque in decrepita senecta, quia iam desierunt se apta, uaguo scilicet usu detritaincorrupta. Exhia
see humoribus atque iritibat,nascitur ingessiorum non intEh; uarietas soli in ac diuersitus, sed aduersitas qliosi tanta, rum diuer- quanta est intcr hominu facies. de quo sum loquutus nonαriusia in opere De tradendis disciplinis. Quidam habent vires ingenij ualidas ad laboremferendum, Cr insistunt operi ut melicholici,uel phlegmatici. Loca Cr tempora eiusdem qualitatis ad idem faciunt,quum no omnino cara Ioris uigorem si uiditas debilitaui nec restrinxit lucem
obscuritas. ideoq; hi artibus manuari s fiunt apti, in qui αbαε optra est patientia experimentorum, CT rustrationi operis non indignari, neque ex offensione materiam de manibus abiicere. At leues atque infirmas habent uires, nec diu posunt durare in opere ut bilio Aer calide an guinei, tum populi feruentium regionum, CT alij per aestum.ualent enim impetu,non constantia. Alij refugiunt laborem attentionis, ex graui Cr crassa materia. ut ij ex delicijs,aut in uetudine,uel desuetudine.Alij non patiun tur se assigari,nec quicquam posunt augere ea procriapto, sed pro libito animi fui liberi ac soluti. magnosque labores ipsi ultro siuscipiant facile, levifimos autem inα
dictos ais impositos non ferant. Celeriter currunt quimdam,sed no longe, ita ut in progrcssu admirabiliter mutarentur,er multo ad sint,quam de principio.Nonnulli ut lentius,ita Cr longius perueniunt.Multis est crebro cor quiescendum, recipiendAss de integro impetus: qui Discite delassantur, quibusq; caligo ob aciem mentis Ofunis ditur, hos enim semper uenire recentes conuenit ut lie