장음표시 사용
91쪽
8AE IO. LODO VI cI VIVIs trecundi, meticulosi, iracundi.omnis quoque animi as 4 lctio commota uelut nebulam offundit ingenio. Sunt quia ldum imperturbati, Cr sibi conaautes, quibus statim uetanit in mentem, quicquid est opus siue lacessendo, lae reis
spondendo quibus omnia sunt ad manu,e T ingenium balabent in numerato, 'ut de Vinicio dixit Augustus. Aliis qui in uno quolibet acutifimi, in multis perturba tur,er tanquam obruuntur copia. Alij quoci iis intenderint recta, perspiciunt acute,acriter ubtiliter: non circum ferunt tamen oculos ad ea quae ad dextrum,uelsinistrant obiacentiqui acuti quidem suntsd imprudentes, Cr indicio carent.Mutantur ingenia quaeda in melius,ut choes laricorum, quum deferbuerunt,mutantur in peius, ut iupituitosis,quibus humore illo rigido inualescete,extinae guttur calor. Itas obbrutes siqui in primo aetatis curariculo uidebantur cordatifimi. Mutantur item ex cursu lnaturae suae: alias quoque ex natura loci, uictus, ocij uel negocij. Sunt qui crebras recipiunt uarietates, ut ingeae lilia fui disimilia funt qui per longa interuasta,ut in fleaexu aetatis, in iuuenta, in senecta, p0ὶ morbum aliquem gravem. Expedit ijs qui tenuis imos habent piritus,inae crassari a loco, uel uictus ratione: qua de causa metantactoliam biliosis Exsanguineis utilem diximus. Dictu mi rum,esse quosdifano ad omnia ingenio,praeter quam ad aliquod unum: ut Horatianus ille haud ignobilis Aetii.
Quise credebat miros audire tragoedos, caetera qui uitae seruaret munia: Cr quae sequuntur. In materia quos permagna est diuersitus. quorum genium alte penetrat in ima rerum, ij multum ualent in
rebus grauis imis ac solidis imis. qui uolitant per fumis: ma, bunt argutuli cy dicatuli er cauillatores non solidi intuentur s
92쪽
ANIMA LIB. II. 8s intuentur minutias quodam minime necessarias, quas alij negligunt: aci in habetit sculpat non ensis,ut facile dissecent pilum latum: rei tamen durae si admoueantur,xetunduntur.alijseunt disciplinis praestantes,alij prudenotia rerum agendarum, alij artibus manuarijs. Ex discis
plinis autem sunt quidum natura sua poetae, alij ad lino
guas perdiscendas appositi, in reliqua eruditione relurictantes atque infelices.Videas quosdam ad dicedum naistos fetosq; ,quorum orationcm implicem nulla arte adaehibita admireris, Cr artificio Mime dicunt, absis arte. horum propriae sunt mathematicae, illorum medicin aliorum itis civile, aliorum in steria scrutari. Haec est distributio donorum Dei. nemo potest gloriari se acceu pisse omnia, nemo conqueri se accepisbe nihil. DE SERMONE. DEmocritus fermonem apte nominauit riuum ratationis: Cr Graecis eadem uox o I, Cr sermonentCr rationem signat. sermonem autem π uerba non foratum ea uolo intelligi, quae ore proferuntur,sed quae scrinbuntur etiam.ex uniuersa autem mente,tanquam ex Dura
te fuit sermo: simplicia uerba, ex simplici intcstigenritia , composita ex phantina, aptu uero CT connexa ex ratione coniungente Cr separante, strino integer ex rara' tione disicurrente, ex iudicio aptante clauseritu. Quomcirca animaduertere est eos, in quibus parunt uigetraotio, tanquam in pueris: fatuis, omnia simplicibus atri que inconiunctis uerbis exprimere, quod uitium in lino guis quoque infantibus annotatur.CI quanquam ex an mo profluunt uerba,non tamen eadem est illic composiotio quae in uerbis. multaenim inplicia explicantur comα
93쪽
Io. LODOVICI VIVI spositὸ multa quae erat simpliciterforis prolat animus non simpliciter accipit ,sed aliquid adiungit, ex affinis
git, ex celeritate phantasiae coaceruantis pingentιsque. multis desunt uerba:opus est longo circuitu,qui hebetes sunt,phantasiimque habent impeditam, Cr recordatioranein lentam segnemq/ιe, aegre quae sentiunt eloquuntur.
Quibus eist ratio ac iudicitum citum, sed inefficax, ij lom
Eloquen- quaces esse possunt,eloquentes autem nullo modo. Eloriquentiam uoco,absolutam expresionem eorum quae mente conceperis, aptis atque accommodis uerbis:quod pomsitum est in perfecta cuiust, linguae cognitione, tum conranexione sermonis congruenti, Cr rationibas appositis.
quod est iudicij non solum acutifim sed etiam solidi,
circum specti. Sallustius de L. Catilina bene exproit: Satis loquentiae, sepientia parum. Cr mllitos uideώμα cundos in narrando,in argumentis plane infantes: sicute contrario. Expensio haec eorum quae dicenda sunt, Crcircumspectio illorum quae adiacet, loci,temporis, perra sonarum,atque huiusimodi, tardiloquossaepe ac paucilom quos facit uiros magni inge iij. leues autem CT acutuli,
quod nihilpensi habeant quid profundant, uerbo Mimi
sunt. cogitatio dissolui quae nullis rationisstaenis cohiaebetur,ut infatuis et in unis,loquac imos facit. ita enim profundunt omnia, ut ueniunt in buccam. Penetratio quoque acutifima in rerum intima, er lata multarum magnarumque rerum cogitatione complexio, infantia nonnunquam reddit praestantisimac clarifima ingenia: non enim apta inueniunt uerba, quibus exprimant res tantas .qui uero de rebus istis, quae quotidie versanae tur in manibus,locuturi sirent, s CT uerba σsensa accommoda facile ac copiose suppeIunt. Eget quoque sermo doctrina
94쪽
DE ANIMA LIB. II. 87 doctrina atque exercitatione: nec mirum est,acutos inraterdum,π multis amplisq; disciplinis homines eruditos esse infantes, qui linguam purum didicerint, uel parum exercuerint. Memoria loquendi facultatem uehemenaeter adiuuat Cr qui ea pollent,facile linguas perdiscunt, loquunturque expedite, tanquam thesauro benigne supα peditante, quaecunq; sint opus.nec immerito peritia linis Suarum inter exempla vicinoriae reponitur, ut in Cleoα patra Aeg)ptia,Cr Mithridate Pontico,Cr Themistoricle Atheniensi. qua de causa melius omnes quamcunque linguam intelligimus,quam loquimur. In loquendo enim quaerimus, quae pro seramus: quae sepe nos latent,necfedia quaesita ostendunt.in intelligendo autem,tantummorado agnoscimus oblata. exiguus porro est hic labor, praeisso. Inuenias tamen nonullos,qui quod loquisiciant,ideminum si audiant, non intelligent. scilicet quum loquunαtur, quaerunt ipsi uoces per ocium, Cr fingunt: quum item τδ audiunt, celeritas sermonis praecurrit attentioni. quo
fit,ut intellectio perturbetur.quo de gcnere siunt ij poti simam, qui ex lectione didicerunt magis linguam, quam audiendo. Vehementius autem admirere, si uideas, qui quod loquisiciant, loquentibusq; alijs facile intelligant, idem illud eos fallere, si legant.bi sunt ad attentiostiem
segnes.quibus loquentibus,uel audientibus,calor illeoraationis excitat attentionem : uersis autem ad legendum, CT refrigeratis, remittitur attentio, CT torpet infestigentia. Sunt qui melius loquantur, quam scribant: quod de Galba tradidit Cicero. idque euenire ait hominibus
ingeniosis quidem, sed parum dictis: qui ardore illo diiscendi rem o , quum arte non adiuuentur, impares signisbJUiscribendo:docto ni tem homini proferuore anta
95쪽
ss Io. Lo Do VI cI VIVIS mi esse indu Priam. Sed ars tamen non multum proficis, quum uigor ingens languet: sicut in erudito delassato,
aut aegro, aut herturbato. Alij quum usum ab eruditis acceperint, nec fatis tamen norint cur quicque dicatur, translati adscribend*m, uolunt aliquid efferre politius atque elimatius, discedunt a recto illo usu ad prauum sermo ni impζrit m. At quandoquidem semoturali,. ratione Oritur, tam naturaita est hominiserino,quam ratio. ubicunq- enim ejΙfons,ibi Cr riuuε. Nullus tamen certus est ac naturalis, omnes sunt ex arte,unde distin α.ctae sunt linguae, quarum tractatio alterius hi speculatationis. Sermo omnis uel scriptis uerbis constat,uel prora latis uocibuου, quod etiam nomen adscripturam quoque vox. accommodatur. Vox est quidem sonus quicunque, sedi aptius CZ peculiariim,quem animans edit ore ad aliquid significanduit . Articulatus autem sonos.distinctus solius est hominis,ad cuius imitationem auiculas quoquei in instrumenta musica, quae sonos edunt sine iudicio utaeque intelligentia, uoces emittere dicimus. Voces in homininesignasunt animi uniuersi, Cr phantasiae, Crassemctuum, en intelligentis,quoluntatis in belluis autem tantummodo affectionum,quemadmodum in nobis uoces inconditae, quaeque a Grammaticis interiectiones nomimnantur. Admirabile est, tantam humani oris sonorum diuersitatem, tum paucos potuisse literis comprehendi, unde confecta est uerborum, sermonis , linguarum tantactarietaS e T copia. DE DISCENDI RATIONE.
Octrina est traditio eorum quae quis nouit ei, quinoo nouit. Disciplina est,istius traditionis acceri
96쪽
DE ANIMA LIB. II. 8sptio nisi quod mens accipientis impletur, dantis vero
non exhauritur. imb communicatione augetur erudiatio sicut ignis motu atque agitatione. Excitatur enim ingenium,ci discurrit per ea quae ad praesens negocium pertinent:ita inuenit atq- excudit multa,σ quae in mentem non ueniebant ces aut docenti aut differenti occurrunt,calore acuente uigorem ingenij. Idcirco nihil est ad magnam eruditionem perinde conducetis,ut docere.
Disciplina est duplex. altera est appositio qualitatis in animo ut quum lingua noua tradiίur,quod fit in bonitanum inuentis. altera est eductio ingenij, de potestate in actum sicut in scientijs artibi sque, quarum est materiaves naturalis.istarum enim omniusculi antea diximus, semina sunt naturaliter menti nonrae indita,uelut stirispium ipsi terrae ut nihil uideatur aliud docens agere, quam quo o quum vi sua profert ex feminibus germian proditura alioqui per se,sed non tam feliciter, nec tam cito.Docent bruta sobolem suam,ut citius faciant, quod per se nihilominus facerent ut auis pustum suum' uolare,felis uenari mures,ut quam citifime uideant eos sui finite hoc est in D pecie perfectos.nos uero docemus ista,ut quod uel nunquam facerent,uelaliterfaciat uti nos volumus.neque aliud est nostra in eis doctrinae, quam assuefactio ad nihil fere aliu quam ad corporum
ieexerciaum aliquid,ut loqui, currere,aut modo aliquo corpus seu corporis partem aliquam mouere. Brutu ad sua edoctum est magisterio naturiri nos indigemus Cr nostra exercitatione, π admonitione aliena, ut proferaramus quod est inditum cursus dipendi est ex sensibus ad Distendi imaginationem,ab hac ad mentem qualis est Cr uit σnaturae.Itaqge da inplicibus progre)lio fit ad coluncta,
97쪽
so IO. LODO VI cI VIVI gasingulari ad uniuersale. quod est annotare in pueris, qui ut dudum dicebam primum exprimunt partes separatas fingularum rerum,deinceps coniungunt CT copum lant.Vniuersalia etiam singulari uocant nomine, ut fambros omnes nomine eivi fabri,quem primum noverunt: π Omnes carnes, capum aut bubulum, si eam primi nominari audierint,quum incipiat formare uerba. tunt
ex singularibus mens colligit uniuersalia,unde ad singularia rursum ex uniuersalibus reuertit. Itaque primi magistri sunt fensius,in quorum domo est conclusa metis,e quibus princeps est uisus:qui,ut Ari,oteles inquit, pluis rimas nobis rerum species patefacit,aut5rque ad inuem stigationem'it sapienti quemadmodu praeclarescripsit Plato in ex alpectu nata est admiratio,ex qua animaduersio,Crscrutatio tudiumque sapientis.P ost coaegnitionem autem rerum inuentam, artesis constitutas,
Auditu audiendi sensus tum plurastinatora, tum celerius domcet accipimus enim breuifimo tempore,quae tradens parauit longo nec immerito sensum hunc Aristoteles dilasciplinae nominavit:ques animantes eo careant, disci
plinae non esse capaces mo magis miror fuisse mutum CT surdum natum, qui literas didicerit. Ades sit penes Rodo hum Agricolam,qui id memoriae prodidit,Crse illum uidisse virmat. Quiquam in ardiis ingenij nostri
limitibur,admirabilis est latitudo facultatis ac uirium. Onam bene egit Deus cum homine,ut quod necessariuesset,iam in obuio proposiverit.Nihil utilius quam mutita disicere,nihil facilius quam multa audire.Ipsium quomque ingenium in quibusdam hominu,natura sua dextruta felix,uel tenuisima ope extrinsecus adiutum mirifice
sese extendit et dilatat utque ippus magister est atque tut
98쪽
DE ANIMA LIB. II. SI institutor.nec perinde a sensibus doceri, aut etiarn in terdum ab homine magi,ro potest,u docetur asime, ipso:unde sunt isti ἀνυμ sisAngenium fuix habet primi ,qui rerum imagines eorum quae loco uel tempore comprehenduntur facile atq: apte concipiunt,quos Graeci συφαῖα χω retus uocait,ut Quintilianus tradit hi sunt adldescribendi in Cr narrandum aptis inti, unde Cy armgumentafacile colliguntur efficacia tum qui uel natura sua, uri arte celeriter discurrunt, CT recte colligunt,γ' solerter coniectant.in quo namero ponuntur naturales
Dialectici,πpotissimum qui cuiusque rei ultimam ori ginem dextre inuestigant quales,erunt Aristoteles crGalenus Iam quibus nullo admonente, omnia quae opus sunt,ueniunt in mentem,quos Hesiodus in primo genere excellentiae collocat,qualem fuisse Themistoclem tradit Thuc dides. Grandia praestant ima quocunque in genere disciplinae ac cognitionis ingenia sunt naturae beneficio,quae insito qκοdam uelut impetu ad res maxis mas praecurigimisque impelluntur, ex sortita sunt in mente imaginem rei exactifimam,ceu canonem,ad qAcer quae ipsi, quae alij agant in eo genere, accommoradent,uelut ad normam:quo sit,ut tum sua tum: aliorum uel errata, uel recte furi deprehendant acute, ac di adicent Adeas Plato formas eiusmodi nuncupauit rerum agendarum uer una CT certifima exemplaria, quae si extrinsecus doctrina Cr usu adiuueritur,dictu incredibile quanta sit eis modi ingeniorum magnitudo Cr excenIentiactuuat mirifice ad eam rem, uersuri cum id diu
Cr multun legere etiam attente ac diligenter eorumsonumenta,qui tantum hoc bonum fiunt nacti necesse enim
est,ut aliquid ex Viduo illo uelut assi icatu adhaerescat. Accedit
99쪽
5 2 Io. LODO VI cI VIVIs Accedit celeritati huic metis er acumincmeditatio alavsiv que usim cuiusque disciplinae,quae istam auget magnoperare.nes enim tam scitur,quod tacita contemplatione 6ὶ acceptum,quim quod in exercitamentum usum s transemittitur, in artibus actionum Cr externorum operum, in
virtute,in musica, loquentia, fabrili arte, pictoria, Crreliqua huiu modi tantoq; est profectus maioris perseueretur in opere si te offensione, aut indignatione antismi dstrandum est,Cr persiliendum quodq; hac non sucineesit,alia tentandum. Iuliari oportet cum cpere,ns inae dignari An sciensqs autem contemplationis, pro mediatatione atq; exercitamento est tacita cogitatio atq; exaecri quae no adeo sunt formulis illis a natura instructa, quantumcunque maximorum ingeniorum adiuta monumentis,non tamen tantum cilicient, quantum ista exceiasa, uelut gradi quodam numine illata es enim itilis superioribus,quod maximium est, exemplar illud rei
bene atque excellenter exequendae.Haec quidem interna. Externa unt,magister et instrumentum agistro non
satis est,hene quae profitetur scire,nisi expedite ea positexplicare,CT artem dexteritatemque eam ad rem adisiungat.quodsi continga breuiter in magnam eruditio Docilitas. nem docilis discipulus euadet. Docilitatem adiuuat diriligens attentio,quum animus in eo est cunctus, quod uim de quod audit,nec alijs sese cogitationibus procul abis ducit. Breuiter etiam proficiunt, qui recolunt singula, Cr reputant secum. Addebis,quos non pudet discere
qua de causa superbi disciplinae uiam prauo isto affectu
per Io,qua altius in rei notitiam penetramus, quam dirisputationibus uel altercationibus quae plus sepenumero obruunt iudicium,quam exacutit.etiam ingenia mediori
100쪽
DE ANIMA LIB. II. 93iate sibi interrumpunt, Magnum profectus omnis imaepedimentum icebat Bion esse arrogantiam. Sifueris discedi cupidus,inquit Isocraterieris breui eruditifimus. Adde istis illos,qui non arbitrantur se multum in eruta ditione promouille. Praeclare Seneca: Puto multos ad
sapientium potuisse peruenire,nisii se iam peruenisse cre didiJent sistat enim necesse est,qui nihil existimat retastare amplius,in quod tedat,Cr tanqua ad extremu peristigerit, quiescat. Sunt qui docente praecurrunt sunt qui seqvsitur,doctrinimque fatis capiunt,CT ea acquiescui. hisiunt intelligentia praedit nolunt tamen, aut nesciunt in ea perscrutari,quod discursium habent rationis lenis tum,aut uim mentis non in sua potestat sed disyolute effuseque divagantem. Ex his autem qui praecurrui, alij faciunt id dextere,q iratione ac iudicio possent:inepte ali ,qui ad coniectandum fiunt inidonei. Eorum quae trariduntur ab institutore,receptaculum ac thesaurus quida
est memoria,quae illa omnia conseruat. Superuacaneus Memoria.
est labor disciplinis impensius,ns fit quo accepta contineiss effluunt omnia, erinde est ucsiri dolio pertullo aquam haurius,ut desiliabus Danai est infabula dei
cb puerilis aetas accipiendis quae traduntur est appositatisma,propter liberam memoriam expeditimque, nec alijs impedita cogitationibus σcuris grandiores enim natu adferunt secum alios cultatus, qui non facile uerinienti doctrinae cedunt.Ηuc accedit,qubd pueri non reae putant laborem sedendi,attendendi, legendi, scribendi, ediscenicoperandi,idcirco minus delassantur: adultos uero non parum defatigat uperae ac laboris expensio. Graeci apposite, quos bene rem aliquam edoctos uoleae
bant significare,nominabant muse ις iis, quasi a pueri ritia