Ioannis Lodouici Vivis Valentini De anima & vita libri tres. Eiusdem argumenti Viti Amerbachii de anima libri 4. Ex vltima autorum eorundem recognitione

321쪽

D E A NIM A . LIB. . II. nsiit cognita obiectar riste a re ipse uocat. Itaque haec etiam cuiu modi ostendendum est prius, quam de nutritiuo quid sit dicatur obiectum itaque nutritiui, t alimentum,quod di cibus uel pabrium,S potus et quod alitur. Quia autem cibi s Cy potus no,ut uni, cum sumuntur,manet in alandosed transimulatu in aliud ensalu G haec mutatio uocatur Generatio:ideo hic etiam debet sciri,quidi i generatio.Est autem generatio,inuritatio ex non ente in res,sicut est supra fatis ostensum is tertia parte huius operis.Talem autem quandam mutaation fieri,cum ex cibo er potu fit sanguis exsano gliine caro,eTalia membra,aut potius quaedam similia membris. Non enim fiunt membra in utendo, sed conserinuantur,veI auge inur,e tamen interim cibus ex potis in alium naturam . substantiam mutuntur. Etiamsi eis nim Aristoteles hoc loco scribit, opera huius potentiae generare esse,Cr uti cibo non tamen alteratio tanti mriuaedam est nutritiosed generatio fecudam partes abo Prte respectu uero corporis,quod alitur,facile posum concedere,quod sit alteratio. quod ad ipsas actiones per se attinet.Quanquam G ἐντελέχ aeseu actus est resperie potentiae,quam tritiuum appellamus, eadem e stin utroque ratio.sicut enim anima in alendis membris facit ex cibo Cr potu actu similia membris,ant partibus totius corporis,quae potentia erant similia: ita animal

totum, uel planta facit ex se totum simile sibi animal, vel plantam actu,ex eo quod potentia erat simile, ut est semen,uel furculus. Atque hoc est obiectum nutritiui Actus aute esst 'seu nutrire quod nihil aliud est, quam mutare cibum Cr potum in similia eius quod utitur,non

ut fat separatim quid ab eo quod alitur, ae fecundu

totum,

322쪽

3is VITI AMERBA cIlII totum, ue fecundum partes sed ut conferuetur idquὸd iam est in sua substantia. Hoc autem fit partim etiama finit ut e Isuo loco indicatum. Potentia quae hoc 'iaci est ipsius animae uis commutandi ita cibum ac potu, illa quidem communifima omnist. Nihil enim,quod ii tu est praeditum,hac carere potest, cum ipse posit alijs omnibus carere,ut e st in plantis cernere. Atq; ita sunt tria ad hic rem maxime necessaria ac principalia,co piis quod alitu quo alitu π alens. Et hoc Aristoriteles sic dicit:. l δία, τρ

Et obstrua dictum,quod additur:ὰπὸ φ τέλγρ απώlae Fένυ δίκαρο. Galenus dissentit nonihil ab Ariae κstotele,e docet,hanc potentiam non animae,sed natκ functionem esse,atque propterea polor appellari ea quae hac potentia praeditasset.Qua in re proprietatem ferrimonis quidem Galenus considerauit. Nam CT Φυl Crpuris dictiones ab eodem uerbo putii, quod gnimat nasci,deriuantur CryRὸν gnificat plantam, cuius foritae sunt potentiae nutritio, Cr ei cognata augmentatio, sed tamen cum uocabulum φυπις latius pateat,quam uel δorigo eius,aut alia derivata, non uideo causam, cur ab

Aristotelis sententia recesserit Galenus, praesertim cum ne ratio quidem p sicarum dissutationum patiatur

adeo anguste hanc uocem usurpari.Nam Cr aquasi exuere,Cr aer ex aqua secundum naturam, non tamen in

illa mutatione est baec potentia nec appestatur per huc motum resfact et pol ρ graece,i et latine planta. Silade motu naturali iudicari debet. Aut igitur haec no fiunt

naturalia,cμt naturae uocabulum plus signisc, GP

323쪽

DE ANIMA LIB. II. 3ippo se, aut Praeterea unde est uoluntas ct sensus, quae dicit Galenus auimae est e functiones, non naturis Nonne uni etiam a naturas Sunt enim corporis natura αiis principales partes,id est animalium formae,aut paristesformarum in illis corporibus.De augmeritationcide

qua in hoc loco etii d putari solet, antea disseruimus,

uando pulicauimus de Generatione Cr corruptione. An sint aliae facultates huic cognata ξSunt etiam huius generis alia potetis.Verum Artastoteles non tractauit de eis.Galenus hoc diligenter feescit in tribus libris de Facultatibus naturalibus. Quare nos tantum nomina, er breues earum definitiones huc adscribemus,ut uelut degustidas etiam praebeamus meis dicorum di1putationes imperitioribus. Sunt autem fuiscultates attrahendi,retinendi,coquendi, Cr expellendis

item apponendi,agglutinandi erasimilandi. sunt in D omnes potentiae quasi famulae quaedam nutritiui hae

gradus,aut partes eius. Adduntur etiam alis, ac quide magis principales,generandi facultas,formandi Cr alaterandi quae omnel uocantur eodem nomine,Facultates naturales. Et Galenus quidem,qui eis autor horum tam variorum discrimisum,generales Cr praecipuas naturae uires poni generandi uim,nutriendi, augmentandi. Reliquas omnes tum harum ministria tum inter se alias aliarum De alterandi facultate nos non habemus nees

cesse dicere, quae nihil differt a generandi facultate, quam quod pars a totρ:Crde hac est antea traditum,

quantum,ut opinor,ad hanc rem fatis est. Formati uum alterativum dicit Galenus partes generati i est emec proprie tamen satis,ut existimq,nec explicate. Nam cr

uocabulo Alterationis ibi pro substiti actione,ut si

dicami

324쪽

dicant,utitur paulo ante in eodem loco,usus eo pro ratione,quae fit in qu ilitate,ut est ex albo nigrum, ex

calido frigidum feri. cum formare nihil sit aliudq amfigurare, hoc fit moueri in qualitate: non est ςai fa,cur magis formatrix facultas flat pars generanis difacultatis,quam mutatrix aliarum qualitatu Cr afectionum omnium Par enim est in omnibus ratio. Atque fc res in infinitu excurreret.Multo ergo expeditius Crplauius Aria oteles docuit cum generationem fecit muritationem seeundumsubstantiam,alterationem uero inuaetationem secundum accidens uisint non altera pars utiterius ed distin tripecies. Quid sit attrahendi potentia. Attrahendi facultas est,quae id quod aut nutrire,aut expelli debet ex corpore,adse trabit sicut magnes feris rum, aut succinum paleas, aut similes res leges, acari

ridas. De retinniadi potentia. Retinendi potentia est,quae retinet alimetum in aliae quo loco,donec ita fuerit praeparatum,ut alio commoride amandetur ut astomacho retinetur cibus,donecfate mus in epute,donec melitis coquatur in corde,donee i anguisfiat, sicut Aristoteles docet. Galenus in ute, aut potius in uenis esse .uμῶlom iuri doce quem pleruisque sequuntur medici cananquam Avicennasententiant Aristotelis non improbat. De coquendi potentia. coquendipotentia,s escietis coctionem alimenti. coquere autem,est uincere,aut alterare alimentu pro

uniuscuiusque membri natura Cr officio,in quo sit talis cibi mutatio. Medici autem in quatuor locis concoqui cibum

325쪽

DE ANIMA L1B. II. 3Ist cibum docςnt:in ore primum,deinde in stomacho, teris tio in epule,aut uenis ultim) in extremitatibus minutis simarum uenarum. Aristoteles Cr in his libris, en in .ii libro Meteorolog.tradit, a calido naturali concomotai nem es ei Haec aulcm sunt eius uerba in Meteorolog. πεψου τελειωσις ωo τ φνίτας ψ disicia μῆia i talinei u ωμ παξ ilo ἀῆν. τἀτα A's Alco αεκάς ω υλη. Idem propemodum docet Galenus tum aliab tum in tertio libro Natura faculta. Caeteri in hoc etiam sciant adolescentes,pro uocibus,coquere,G coaectio, nedicos recentiores,Digcrerrier digestio barbari

re dicere Nam Digerere latinis significat distribuere. ut apud Ovidiu mTempora cum causis Latiuin digessta per orbem. Sic etiam apud Plinium,. cornelium celsum usiurapatur. De expellendi potentia.. est potenti quae tum cibum in alia membra diis geri tum excremeta ejcit ex corpore:ae utitur ad hoc uelut instrumento quodam laua bile in animalibus. Quid sis apponendi potentia. Apponendi potentia,est: vis,quae alimentu, quod nuα triturum e st,ut quando adhuc cibus es aut cismus,aut sanguis etiam in uenis,applicat membris,quae alere deribet. Quod quando non jit rite, gignitur Ebopta, is in corporibus.

Ud sit agglutinandi potentia. Haec afligit membris alimentum Id quod si,quando fung is lentorem quendum contraxi factus esὶ siciscior. Huius potentiae corruptio creat genus aquae inter cutem,quam Graeci vapor ἐκα uocant.

326쪽

32oVITI AMERBA CHII Quid sit assimilandi potentia. A imi laudi potentia transimulat alimentum in subis stantium membri,qu)d alit, er prorsus ei simili facit

tantum,ssantum est in eo resolutum,aut consumptum a calore natural aut etiam externo. Nam si plus adnariscature non inutritiosed augmentatio.Tametsi haec

non positi fieri sine illaMoenisi fia contrahitur mortabus,qui λακη graece dicitur,latine Vitiligo. Ilus quais. tuor peries nutritiu Galenus,ut puto nuenit,ac usura pauit. De speciebus concoquendi facultatis. Aristoteles in quarto libro Meteorolog. ponit tres species coquendi facultatis maturationem, elixatione, CT agationem. Ipse graece,quibus uocabulis etiam uungus hactenus est usum, uocat πέπυσθιε η M/, σαμ .haru uitiasseu contraria,id est in concoctionis 1peis cies,cruditatem,inquinatione, Cr excalfactionem graeis

toribus per θ scribitur melius.ab ἐνω id eibvro,inflammo.Omnis autem coctio it a calido. Matuta

ratio,6ὶ proprie coctio,quae fit in fructibus Wrborum, seu, ut Aristotelis loquitur,alimenti.quod est intrasti ctuum opercula, Mr- popus

Transfertur etiam ad alias res ut pituitae e T tubercuisiorum coctio in corporibus animantiam,vocatur etiam naturatio. In omnibus autem quae maturescunt, aerea mutantur primum in aquea,haec tandem in terrea conis

densentur, adeoque semper ex tenuibus criniora. Ita quidem Aristoteles etiam docet, ac loquitur sua lingua. Huius contrarium est cruditas, quae fit, cum non uinci potest aerium,aut humidum a calido,propter eius debita sitatem:

327쪽

DE ANIMA LIB. II. 31 Ilitatem estque,ut Aristotelis definit,ὸ ex pu hedor,id est,humidum indefinitum,non uictum Cr subactum. Inri outur quidem coctio, sed non absoluitur. Hinc Aria stotelis illam uocat perfectionem quandam, iram imae

perfectionem. Elixa tio est indefinit quod est in humo, re,coctio,quaest calore humido. Quid sit hic iude finiatum,nunc esὶ dictum. Inquinatio , seu ειρ υας contrast, cum aut nimia frigiditas est in humido agente, siue

coquente, aut in eo quod coquitur, immodica humidi,tas. Estque inchoata elixatio,non perfecta.Ideoque duariora sunt,quae sunt inquinata hoc modo,quam elixata,

Iutio Hi coctio,quae fit ab humido sicco. t dii non fuistis forte aut magnum sit, imperfectast assutio , quam

Aristoteles qαθὸ cnν appellari posse dicit. contraria 'quaedam etiam sunt in elixatione, er agatione. In illa enim, quae ita concoquuntur, exteriora sunt molliora Cr humidiora,interiora duriora Crsicciora in hae ueri exteriora duriora et sicciora, interiora molliora. humidiora. Cr hoc ideo, quia calidi est humectare, id est,humidum attrahere. Nunc in qs quae agantur,color intus co igitur,er augetur propter partes exteriori res induratus,aut exiccatus: injs autem quae elixantur, calor humidi coquentis foris potius manet,ac euocat ex eo quod coquitur humidum. Addit hoe Aristoteles, qu)d hae uoces coctionis, cum suis contrarijs, non pro

prie pertineant ad eas 1pecies coctionis, quae sunt in animantium corporibus illis similibus. id sit sensitiati . Sensitiuum est, potentia percipiendi quantitates Crqualitates quasdam, Cr quaedam relativa:ut fiunt, matagni paruum,motus quies, numeriis,figura,calor, μα

328쪽

322 . VITI AMERBAc Hirnus, sapor, calidum figidum,asperum Icue. aut sensiistiuuni est potentia una talium rerum,quae nunc sunt enuis meratae. Et haec definitio consentit cum ijs quae ab Ariaestotele traduntur de huc potentia. Est enim potentia verilat patiens,sensibile uelut agens. Et sicut peritus Gramismaticae non exercens eam artem, patitur aliquid fere, quando incipit exercere Gramimaticam: ita sensus, uel

potentia sentiendi patitur, tanqMam aliqui cum percipit sensibile, crust in altero genere patiendi Aristola teles enim duo facit) inimitatur sensibili, seu obiecto. Nam uidise, nihil est aliquo modo aliud, quam uictura

colorari CT audire,auditum sonorum reddi. Quod auritem dixi, Arist facere duo genera patiendi acile potest intelligi ex ijs quae supra fiunt ex eodem authore annotatat de duplici potentia. Eadem enim est utrorums r tio. Et ut remota potentia est priuatio,propinqua autehabitus ociosius: ita prior unio, mutatio in contrarium est, seu ut Arithoi .loquitur,snt τάρ ς' ητικὸς posterior transitus ex habitu in actum eu naturam. nam Arist. hoe addit. Atque hanc esse deIensu Arist.sentenisti ,haec eius uerba demonstrant: το χαίaικον δι-οὼν Τὸ αὐ Πιν Ulη,ἄs

oioν ἐκεινo. Et cum haec duogenera patiedi non habeant propria uocabula,alterum alteratis,alterumpasusio uocatur,eodem Aristotele authore. Hanc potentiam habent omnia animalia. Num anima est proprie corripus naturale,sensu praeditum. Qitot sint sensis.

Quinque fiunt sensus, uises, auditus, olfactus gustu Melus. Quod autem no 'sintplures, docet expertcntia.

329쪽

DE ANIMA LIB. II. 323 Sic enim ait Aristoteles in scin γρ ρ mo

Quid sit sensit, ile. Sensibile, 0ὶ obiectum sensus, aut id quod facit,sinistiens potentia,ut habitum se fus, actu sentiens. Et huius est agere ,sicut sensitivi est pati. clausi enim oculi, aut

aperti etiam, in tenebris non uident: sed aperti, in luce illuminantur ipsi quoque,er colores recipiunt seu coloα res sunt actu,qui clausi,aut in tenebris fuerant hoc poistentia.Ηanc enim esse Aristotelis sententiam,iam est inridicatum,σ infra iterum hoc ex claros fet. caeterum

sensibile est duplex:est sensibile perse,ez per accidens.

Sensibile per se,uut est proprium, aut commune. Prora prium est,quod unius tantum sensus est obiectum ut cori Ior folius usus est obiectumsonus auditus,saporginus, odor olfactus.Et obserua,quod Aristoteles dicit ensis

non decipi circa haee obiecta, quae fiunt ipsis propria. Quod tamen debet intelligi sic,ut nihil aliud hoc imperidiat. communia sensibilia fiunt, quae a pluribussiensibus, quani ab uno possunt percipi: ut sunt motus, quies, num

merin glira,magnitudo. Haec enim omniasentiri pose sunt, Cr uidendo, Cr tangendo. sensibile per accidens,

est id quod accidit ei quod uere Cr proprie sintitur, ut

nigrum fit durum,aut molle. Videntur etiam durum, aut molle, non simpliciter,sed quia nigro accidunt, Cr ualde improprie. Itemsi uis dicat, se audire patrem, qui loquatur, non proprie audit, nec dicit. Audit enim vocem,uel orationem, cuius accidens est pateriquod ad hanc rem attinet. Accidens enim,Cr subiectum hic conis siderantur, prout propria, aut impropria certorum

330쪽

sunt sensivum obiecta, non ita ut uere sunt inter se ac denser ubiectum. Plenus est communis sermo talibris figuris, uae ex improprijs obiectis sensivum ducuntur, socantur Metaphorae ut sunt, Video quid dicis,Audio quid sientias. In plerisque tamen fiunt tantum metaphoriraesine hac improprietate js quod cum intellectu, cognatis potentijs, uelut interioribus quibusdam fen bim, hi qui profite sensus appellantur, magnam habent affinitatem ut, Gubaui doctrinam Aristotelis, olfacio dolum, aut insidias. I ii summa, huius siensibilis per acciis dens omnino usius est necessarius,adsignificanda corpora omnia, quae dicimus nos uidere. Non enim corpora

ipse,aut ubstantiassed affectiones tantum, G accidenaetia cernuntur ut est, magnitudo, Rura,color, miolia,quibus etiam corpora discernuntur. inare habeant sensis an malia. sensus inditi sunt animalibus propter nec statem, er suae salutis construationem. Sensibus enim pςrciripiuntur, quae animalibus tum prosint, tum ob*nt: ad quos cum accedit appetitio, eliguntur CT accersuntur salutaria,nocentia declinantur. In hominibus etiam ad prudentiam, Cr intellectum multum habent momenti seMut Aristoteles aliauis 'pρονκμωρ Τυ εα ΠῖχA-οτυυαρχουσι. Nam varia rerum discrimina olenta

dunt menti: unde postea si ratiocinatio, quae est utiliis ad intelligendum,Vad agendum. Id Aristoteles dicit his uerbis: De ei Aborpoξὸs, εἱ

eium propter siuauitatem Cy delectationem quandam non enim audeo dicere voluptatem, propter huius uocabuli hostes: quanquam nomine potius quam re dati

animan