장음표시 사용
361쪽
DE ANIMA LIB. II. Issvictus, neque auditus percipit sentire se,iste colorem,bie sonum . ita, si hoc etiam perciperent sensiim, aut unius sensus essent duo obiecta, auiseis sesentiret, aut etiam fieret progre)fio in infinitum. Nam si usus, aut alius sensius percipere se obiectio furem sentiret, esset aliudouod hoc scutiret esset item aliud, quodsentiret hoc: 'sic non esset finis, aut certe non alicubi resisteretur, sed τes eodem rediret. Aliquid enim a se ipso sentiretur. Item bentire est ensiu percipere, G sentire est obiectum percipere: hoc autem est propemodum mutari in obietactum. Ergo, si obiccta sua sentire se,percipitfensius, i&la etiam potentia in obiectum mutatur. Haec autem ab esurda sunt, ex contra philosophiam. Ergo non idem percipit obiecta, quod percipit hoc,quod percipiantur obiectu hoc est,aliqua est uis facultas,quaesentit obisiecta apprehendi a sensibus, diuersa ab ea quae obiecta sentit. Ac propterea non sentientes obiectum, dijudia
sunt sensibilia, quae eadem a multis ex diuersis sensibus iudicari pol fiunt ita est sensius,qui multa π diuersa obisiecta hi bilia potest dijudicare , Cr inter se discerae
nere:σ quidem per se, ion per accidens Sensibilia comae munia propterea appellantur,fensius uero dicitur comae munis. Praeterea quod remota a sensibus obiecta sentia intra adhuc, indicat non eandem 4Je potentiam,quaesenatiat obiecta: Cr eam quae sentiat hoc quod obiecta perincipiantur a sensibus. Hoc autem cognatum est cum eo quod dictum est,fensibilia remota quoque apprehendi.
Namsentiendi potentia ,σben sibile, idem sunt aliquo
362쪽
3sis VITI AMERBA CIIII modo,hoc est fecundum materiam: quanquam ratis,feumo ειν , uisolet Aristoteles loqui, est diuersium. Secus autem est de sensu percipiente remotum sensibile, Crsensibili ipfio,quod proprie tala,ac praesens est. No ergo una potentia,σ eadem percipit obiecta Crfensius imos. Quod autem hoc modo idem sit actu sensus.fensibiale actu, Aristoteles cum alibi sepe dicit, tum in hoc Iota
eo multis π manifestis verba explicat: ac praeter caeαtera utitur hac similitudine. Sicut factio Cr pugio inpatiente sunt, Cr non in faciente, ita sensibilis actus infensitivo existit. Actus autem,seu operationes sensibialium non omnes habent nomina, ut coloris Cy saporis. Non enim actum haec vocabula significant, sed potentatium. nec alia babenturique actum significent quemadae modum aliorum fensibilium habentur, ut sonatio Crauditio .quod quidem etiam est ab Aristotele annota tum. Carent Cr tactus obiecta uocabulis actumsignifaecantibus. Atque ita color, sapor,bonus, odor, calidum, similiasignificant potentiam: actum uerosignificant sonatio, auditio, perceptio coloris, saporis, calidi, Crreliquarum qualitatum , quae luctui fiunt obiectae. Hoc tamen totum ad sensus ejὶ referendum. Nam eatenus
sinsibilia untsensibilia,quatenus a sensibus percipi pos
sunt: eatenus actiisen bilia fiunt, quatenus percipiuntatur. Hoc dico propterea, qu)d etsi colore sonus actu egent,Cr a nemine perciperentur, non tamen actu essent
repectu sensuum, aut quatenus essent sensibilia. Potest
enim.hoc modo constitui duplex actus. Et hoc estiquod Aris Poteles dicit, Abseν γάρ κ meo α,-. Erleν odopop. Quanquam prior actus est posterioris potentatia, G idem cuis sensibili ita, ut paulo ante est dictum. Ad
363쪽
DE ANIMA LIB. II. 3s7 Ad quod notanda sunt, quae Arisbotcles dicit ibi, tauin
bως uerbis ostenditur, idem esse aliquo modosensum ersen sibile. quod sepe etiam est monitum. Ita tamen hoc intelligi debet, ne putetursimpliciter dictum esse. Nam sensius, qui est potentia, omnino separatra est fenfiis bili, er sensibile tale a tali sensu: tantum abest, ut unum esse oporteat haec duo,Cr alterum fine altero non posse existere Hoc quidem verum est defensu Crsensibili. quae sunt actu ex unum esse ambo, Cr simul ambo ues esse uel
non esse, non alterum fine altero. Et hoc in eodem loco Aristotcles docet. Docet etiam, sensum esse rationem quandam,hoc est formam, ut est in uoce, aut σιμον in nasos, propterea corrumpi sensium a sensibili excellente, quod mistum Cr temperatum conueniat mactgis ration quam simplex σβncerum.verba eius sunt:
το βαρυ. Et paulo post: υπέὴ ἴαλλοντα , κλviam, κFJoeo. Ex his, quae hactenus dicta sunt de hoc loco, cpparet, sensum communem iudicare Crstatuere, quod
percipiantur tum a ius sensibus propria sensibilia, tumo pit ribus communia. Atque hoc est unum de proprijs officiys huius facultatis animae. Alterum hi, illicernere inter sensibilia diuersorum seu uum, propria Cy com inunia: ut inter albumodulce non aliquis sensuum sum pri explicatorum dijudicat, ed aliud quiddam,ez quisdem commune omnibus obiectis senstum intes se discera
364쪽
nendis. colores depresendunt oculi: sed non etiam hoe possunt uidere, quod differunt inter se, diuersa sint, colores, Cr aliorum sensivum obiecta sensus hoc est muri nim, qui inde Communis appellatur, quod ita iudicat communiter inter omnis generis sensibilia, non quod communis generis siensῖbilia percipiat. Num illa uere,CTper se ab alijs sensibus percipiuntur quanquam non cerrata a certis, sed omnia uel ab omnibus, uel a pluribus, quam ab uno. De qua re iam antea satis est dictum. Sic
autem sensus hie iudicat defensibilibus diuersis,ut simul
iudicet,er in indivisibili tempore. Quomodo autem hoc
fat, cum sit imposibila idem, quatenus est indivisibile,
moveri secundum contrarios motus in indivisibili tempore, in Aristotele disici debet. Et sane sicut usus iudiis care finiit potest dealbo Cr nigro, quaesunt contraria ita nihil absiurdum est,sensium communem simul iudicarire de nigro CT amaro, quae etiam non sunt coturaria. Quid sit phantasia. Haec facultu animae potest a Latinis imaginitio diisci, aut victo: non tamen, ut 1μpra haec vox est usurpata, prouidendi actu. quanquam alioqui tum Graeca, tum Latina uoces actum magita significant, quam poten αtiam: ac fortasse rectius diceretur phantastice, Latine imaginativa, aut usua, eadem ratione, qua uisionem uocari nunc dixi. Quanquam in sensibus etiam Cr in a s rebus turbantur aliquando uocabula potentiae Cra ου. Sentit nobiscum Fa Qvintilianus in duobus,aut tribus locis. Deinde a lumine, quod Graeci-dicunt, appellata est ut Aristotcles put i phantasia, Propterea quod ui αε exerceri,ut c dicam, non potest sine lumine,
365쪽
Dn ANIMA LIB. II, quam fortage melius utpotesecundum Q Horsi ,a veraebo φανεί res fumitur. Sic tamen eodem itur. Est autems o πασία nec bensius, nec intellectus, etsi non est absquefensu, sed sequiturbensium,ut ipsa praecedit agensionem: sic tamen, ut non sequatur sensium necessario ,sed ut neis
cessario praecedat asensionem , Graece υποληψιrdiciatur. Interpretes tum existimationem, tum ae limatiotariem Latine uocant,sed improprie,ne dicam male. Exia fimatio enim uerbum, Latinis pusiue,s loge aliud gnificat. υπύλη is uero Graece active,CTae bimatio ecialius quiddam, quam ut Graecam uocem exprimat, raegnificat: quanquam propius ad eam accedit, questi inlud alterum. Sulpicio quoque uox pro huc Graeca solet
usurparcuerum non fatis Graecam interpretatur,ut araebitror. Mensio uocabulum proxime uidetur inibi ad Graecum aecedere. Caeterum quod sequatur sensium neo
cessario phantasia,hoc ostendi quod pleraque animanaetia,quae, quia bunt animantia, necesitate quadam feri us habent,non habent phantasiam: ut apes, formicae, verrames . Quod autem sint diuerse potentiae, assensio Crimaginatio, duobus argumentis doceri potest. Nant phantasia in nobis est, hoc est,possumus fingere C Dromare apred animam uerus C alsu imagines pro nostro arbitrio ut faciunt ij qui memoriam exercent arte,quod cicero facere docet in tertio libro ad Herennium. αfensio autem non est in nostra potestate sicut uerum sit, aut fusum, cui asentimur, prout nos uolumus. Deinde in assensione ascimur pro rei, quam probamus,aut immprobamIs,natura, gaudio uel molestia, spe aut timore. in phantina non sic afficimur ex animo Cruere,fed ita,
366쪽
illa non serio nos inouent: quia non assentimur eis. Obae seruandum quoque est, Aristotelem hic facere quinque Decies potentiarum,quibus diiudicamus .apprehenaedimus aliquid aut uerum aut fallium sensium,assensionent scientiam, opinioneni, Cr intellectum.sed non explicat: fecit hoc in sexto libro Ethicorum. Nihil autem horum esse phantini,certis argumentis probatur. Primo,quod non libensius,hoc demonstrat, quod sensus aut actus est, aut potentia: phantasia non est semper alterutrum holarum,ut in somno .deinde sensus adest semper , phantasia secus. Semper, hic referri debet ad naturam animalis, non ad perpetuitatem temporis. Iam enim est alioqui contrarium dictum desomno, in quo non est sensus, aut
actu aut potentia propinqua tamen,non remota.nisi ue αlimus putare, quod ipsie pugnet secum Aristoteles, cum non sit hoc necesse.Quod autem non semper adsit phanistasia, indicio est , quod non est in omnibus animalibus, ut dixi paulo ante. Esset autem in omnibus,si esset actu sensius ilitelligatur hoc de imperfecto actu, id est, de potentia propinqua cum sensus insit omnibus animantatibus. Tertium argumentum est: Sensius semper funiueri, phantasia sepe fallitur. Postremo huc pertinet, quod upra dictum est, qu)d clausis oculis appareant uisa: ergo phantasia non est sensus. Praeterea non est scientia, aut alius habituum, qui certi sunt, phantasia:
cum positi esse falsa, quod sepe quidem est.Non est opianis phantasta, quanquam est non tantum uera, sed falsa quoque. Nam des est, ubi est opinio. Non autem
ulli animanti,praeter hominem, opinio inest. cum tamen phantasiam, praeter nos, multa habeant. Deinde desbequitur
367쪽
D E A NIM A L IB. II. 3σI- sequitur omnem opinionem idem persuasio,persuasorinem ratio. cum itaque phantasia plerisque bellijs insit, nullis ratio, no potest phantasia opinio esse. Porro phantasia non est nec opinio cum feti seu, nec per fensium, ncccompo trio ex opinione Cr senseu. Si enim hoc esset,aut periret in nobis uera opinio aliquando, cum haberetur: aut eadem simul esset era,Cr fusa. quod apud Arια stotelem explicatur satis argute. Est itaque phantasi motus quidam cum sensiu,CT in sentientibus,G ex ijs quae sentiuntur' semperque si uilis sensiui,qui est secundum anctum. Atq, ita phantus uidetur haberi ab Aristotele non pro potentia aliqua animae,sed pro accidente quos dam,seu a sectione potentiae :ac proprerea uox Actus ab eo phant.isia usurpata este, non potentiae phantarii C. Quia uero fe us uar punt, propterea certi alij, alij incerti: secesse est,ut ex phἀtamata,quae οράματα etiatio cat Aristoteles, uarient:aliis certis,alia incerta esse. Seqguntur enim uisa naturam Fensus.Tripliciter autem aliquid sentitur,aut ut proprium sensibila,er sic certum est uisum aut ut sci bile per accidens, quod etii inceristum phantoma parit aut ut commune, hinc etii inis certi in efficitur usum.Notandum est, quod ibi philo μαphita dicit,u δίη me των αΛηθαρμοῦ o τι ολιγρῆορ τ ὸ - - . contra quam postea doctrinam acriter dis' utatu est ab Academicis,lion satis cauα te Ct liberaliter,iιt arbitror. De qua re legat, quili l ea quae adhuc extant de opere Ciceronis, quod Academ
micis quaestionibus cst inscriptum. Sed ut ad propositu redeamus,phantasia est ille siue motus,siue actus appararentium imaginum, CT 1pecierum impressarum animo comprehensis obiectissensivum, uel proprijs,uel commis; et s
368쪽
36 2 VITI AMER BACHIInibus,ves ijs quae dicuntur fecundum accidens sensibilia. Aut etiam non in pectis prius istis,cir formatis tantum apud animum peciebus,non tamen intelligibilibus,sed tantam sensibilibus,uist in uigilantibus etiam,non tanctium somniantibus.Saepe autem uariae ac monstro e concipiuntur imagines abestijsσhominibus:ab illis, quia
carent mente ab his,quia aut dormitit,aut mens eis turribata est, uel animi, ut uocantur, uel corporis morbis. res etiam indica magnam esse mentis cum phanmtam cognationem. Id quod alicubi Ari Potelis signistrica cum uelut ecies aut partes intellectus facit albenis
sonem Grybantinam,his uerbis, τ το Aia. φαντα δοκει ειν , το ' Et alij graeci scriptores cum intelligendifacilitatem uocant aliquando καταληπH- 'a τασιαρ. Sub cere etii usum est Aristotelis verisb vi quibus clarisii me Lam sententiam de hac potenαtia declarauit.Sic ille ait, ut supra etiam est annotatMm, tripliciter fensium fieri : ἡ ' κίνηms κ τηβ hU-
quae ctenus dicta sunt de phantasi patet phantasiam esse uelut internum: intellectivum quendi senis . sum, agi inteilectum fensitiuum .Qua partate exposita, reliquum est, ut quaedam
etiam de intellectu ex Aristoritele pro nostro ingenioer intellectu exaplicentur.
369쪽
DE ANIMA. Praefatio. Vae hactenus de nutriendi O' sentiendi facultatibus,qui es deinceps de intellerictu disseremus,miilium habent obscuristatis: uelut in alti)fimo puteo,ut Deaemocritin de ueritate solitvi est dicere, in rerum natura latent adhuc submersu,quod ad perfeα
Etam eorum cognitioncm attinet. Non enim uel undem uel quomodo ingcnerata sint animantibus, expresse atque absolute scire possumus:tantum adesie illa in noubis,eν esse uaria,quisque sit eorum usus, Alcunque videamuK.Atque utinam hoc sepe consideraremus G hoc nosolum ideo, ne temere cernentes nostram imbecillitate superbiremus, Cr arrogaremus nobis omnitim rerum scientiam, cum uix umbram earum teneamud c ' quan αquam in medio illorum Dei CT naturae operum uersa αmur,eis aspicimus e T tructamus quotidie,utimur eis, O non possumus sine eis uiuere tamen uelut Tantalus quidam in medijs aquis sitiamus,ac in summa rerum coctpia inopes simus uerumetiam ob hunc caussam,ut disceis τemus,quousque pertingerent nostrae uires intelligendii sapiendi ne tamen omitteremus ea quae possemus assequi, π illis inhiaremus,in illis laboraremus, Cr multu poneremus oper quorum cognitio seuperat nostru cari pigri. In utroque enim est peccatum, nescio an grarauius in
370쪽
ψΙTI AMERBAc IIII inretiri puendo eo,quod nostro ingenio subiacet:dsuero in altero isto,quando captamus ea, quae noster inratellectus non potest capere itantes illum Tantalu, de quo nunc dixi:qui,s di infabulis,dum captat mala campiti silio su pensa,no tamen ea prehendere potest Refuαgiunt enim captantem,ita ut miser frustra no modo θere sed operam etiam inanem fumat. Atq; hoc est,quod
ueteres periti rerum dixerunt γνωθι σε rui.Vere enimis se cognouit,qui didici quid pGit uel in Scendis,uel agendis,uefaciendis rebus, quid non possit incere. Nec putemus tantum agricolas fortunatos sici bona si fua noris quod dicit poeta. Fortunati sunt etiam retia qui homines,qui norunt ea. nisi non putamim esse miseririam,aliena sequi,. nostra negligere,ac tandem nihil nobis remanere. Id quod nece e est accidere,quando noexaminatis nobis, quaelibet fine iudicio Cr ratione agis gredimur.Sed quorsum hae Ut intelligamus,sobrie philosophandum essereonsistam usq; intra eos terminos,qui
sint nobis a natura praestituti. Putemus autem in talibus dissutationibus,quae ad naturam rerum pertinent, nosuere modum tenuisse,quando illa didicerimus, quae ueriteres homines docti'ini,qui haec summostudio perscrutati sunt, de tulibus rebus inueta Cr constripta reliquem runt:nec in argulijs non necessarijs consenescamus, aut hi olis operam demus nec ilia quoque discamus,quae vagis ad communem hominum utilitatem spectant. Si enim,quod uoluntflumini philosophi,Cr ipsa uitae ratio testatur,ciuile animal est homo,non soli in ad contentis plandil Grinuestiganda ea quae tantum ut sciatur,quaeraruntur tar discuntur, quod omnes homines natura scire