Ioannis Lodouici Vivis Valentini De anima & vita libri tres. Eiusdem argumenti Viti Amerbachii de anima libri 4. Ex vltima autorum eorundem recognitione

401쪽

DE ANIMA LIB. III. 39siectum, enunciationern cuiusdainde quodant compositu. Ad quae praecedentia facili possent applicari, si initio huius loci,ubiscriptum est,holi 3 πο-το ἀληθὲς pro ligeretur ut esset disiunctiva oratio ut factu est ab interpretibus in uerbis iam citatis, ubi pro

is degisse uidentur, 3 4 αλκα θήλει δεδzm aut certe utraque sententia non copulam

liue,sed disiunctive intelligeretur.sic nihil esset in tota

hac parte incommodi,σconueniret tota nostra expora

sitio cum tota expositioe Themist .sed ego feci'orsum periorem sententiani,σ faciunt pro me quae habentur in fine noni lib. Fμῆα τα puer ubifunt haec Herba my

itera Aristot. de inuisibili cr diuisibili percurrit, puta quod aliquid sit alterutrum aut actu, aut potentia, aut per accidens,quia supra etiam,ut opinoris pertractam tarno tamen quod ad intellectum attine quorsigni Ari stoteles hic eam adhibui ex Aristotele sumat qui ci pit, aut potius ex Themistio, qui diligenter est persecutus illas Aristotelis argutias, nee facile textim philosophi sine illim adminiculo poterit intelligi. Vnum tamen de

eo loco uolumus monitum Lectorem,uideri mihi leget

dum esse pro eo, Hloρ ἄνου - τω quod est scrispium in nostris libris, se L . Atque hoc uts picarer,cum hoc me impulit,quod alioqui etiam ibi est uarietas in scriptura, tum quod ibi conferuntur ea quae contrarietatem habent,σsic inteiliguntur, ut sunt in ma

402쪽

in materi cum ijs quae non habent contrάrietatem, sine materia intelliguntur. inales motiis sint intelligere de

sentire. Non dicuntur proprie motus haec, sed actiss. Motta

enim,ut in prima parte est dictum, actm est imperferictus intelligere autem,ex sentiresunt perfectum quido

dam. ut uidens albedinem totam horam, non magis uia

deo,nisi aliquid obstet,eam initio horae, quam in fine aut medio. Sic de intellectione fit. Aristotcles tamen hiemotus appellauit illa,sed diuerse ab illo speciei. Quare sunt etiam absolutum quiddam,nec res intelliguntur aut sentiuntur, quatenia expetuntur aut figiuntur sed exis petuntur aut fugiuntur,quatenus sentiuntur aut intelliaeguntur hoc est, eadem quidem sunt illa,ns quod ratio eorum est. diuerse,ut Aristoteles bolet loqui de rebus, quae sic cohaerent,ut non positit separari,quanquam noprorsus eaedem sunt forma,non materia. Appetuntur autem res,autfugiuntur, pro eo ac seunt aut bonae aut malae,aut pro talibus habentur, quod est intellectus aut phantasiae opus. Et hoc est, quod Aristoteles etiam in sexto Ethic. perspicue dici ε ιδ' ωοα o se simois

Intelligaturne aliquid sine phantasia& sensit. Nihil sine his intelligitur. Et prioris causa haec est: quia phantasmata fiunt intellectui, aut intellectiuae aniernae,ut Philosophus loquitur, ut sensibilia posterioris, quod in 1peciebus sensibilibus fiunt intelligibilia, tum ea quae absirecta uocantur,quam ea quae sensibilium bubiatus sunt.esectiones. QEod fine phantomatibus non intelligat

403쪽

DE ANIMA LIB. III. 397. inter ut anima,hu etiam uerbis Aristotelis affirmat:

iste iuum igitur ecies in phata malibus intelligit, sicut in illis determinatum est ipsi expetendum et fugiendum, sic ex intra sensium ibi enim nostri codicesseros habent scriptu,CTrecte meo iudicio,quod loquaistur de intellectu coniuncto cum sensu, CT de intellectu cum phantasia coniuncto,ut quae sequutur exempla clarire testantur cum in phantasmatibG est, mouetur. De utroque fiunt haec eius uerba:Et ob hoc,qui non aliquid sentit,nihil utique addisicet aut intelliget. Phantomata

autem uelut sensibilia sunt,praeterquam quo sine materiria fiunt. Quid autem phantasmata ab intellectu disse Erantsupra indicauimus.Suntque haec omnia de patientate intestectusseu communi intelligenda.

Sintne res,an species rerum,in Anima.

Cum Aristoteles in multis locis dicat,idem esse inaetellectum actu,quod sit res ipsa merito potest dubitari, utrum de rebus, ut sunt in materia,sit accipiendus, an deformis rerum.Deformis rerum se dicere,sic ipse ex αponit.Necesse autem est, aut ipsa 'biectu aut res esse in anima . At non sunt in ea res ipse.Non enim lapis in

anima est, sed species. Et sequitur insignis similitudo,

α me s tith, Mod Mi.Praeterea quae sunt aeὰ terna,magna ex parte sunt immaterialia, quorum prori prie est intellectim. Quid sit intellectus contemplativus. Contemplativus intellectus est,qui separatus a uolita tale,CT appetitione,Cr cupiditate,cunctisque alijs animae potent ijs,nudus res comprehendi confiderat,no propter

404쪽

cet his uerbis in3ibro de Anima: οὐθὲν νοῶ - ἡ λέγi περὶ τ-διωῆς ἐθάρ. Sed aliud quiddam agens hoc docet.Ostendit enim ibi, u)d intellectus non fit principium eius potesta,quae motivum dicitur. Sic etiam de eadem rescribit insexto libro Ethicorum si Ait Meims,M E si πραῆι-

sis'. τῆτο γαρ νῆανο si κουε φρον.Ηscautatem se omnia debent intelligi,omnium rerum comprerihelictionem esse hunc intellectum,etiam agendaru, quaestenus tamen considerantur ut uerae aut false,non quari tenus agendae, aut uel expetendae velfugiendae.

Quid sit intellectus activus. Hie intellectus est,quis containus cum appetitio ne,Cr similibus potetijs eu ut Aristoteles inquit, ἔ hc- κά του λογιἴμho . Interim enim dum intelligit expetit aliquid,aut fugit:aut dumfugit aliqui aut expetit, inistelligit Differt autem fine tantum a contemplativo.Atiter enim propter bonum conbequendum, aut malum uita tandumseu propter is αἱ siti , ut alibi Aristoteles inta dicat,intelligit. Alter contentus est eo, quod rem uelut praefentem intuetur.De octauosicscribitur etiam iustis acto Ethicorum. τὸ πραQικῆ εὐ διομοῆικοῦ κ αλκῆ αδευλόγως Principium vero arctionis est propositumseu activus intellectus,qui est idepropositi res expetenda autβPenda Atque hoc in eoisdem loco docetur. Item in tertio lib. de Anima,ubi haee verba,digna quae obstruentur,fiunt addita: ro 'u' a ἱεως. Finis enim,id est,hoc quod expetitur, seu aern allar mouet appetitum Cr intellectum, aut phta lupam.

405쪽

DE ANrMA LIB. I II. 399ta Nitimum autemseu finis haec est actionis. caeteis rum id notari debet,significari hic Aristotest intelleiuctum actitam,quod fere significant alibικροιὴ 'cὴ,

δι-οητικη. Augu,inus Cr alij theologi hunc uocant vationem inferiorem,sicuti m praecedentem apperit superiorem rationem. De sede mentis. Non est meum quidem propositum,explicare de inis stramentis Crpartibuε corporis,in quibus quaelibet aniniae uis Cr potentia locum aut sedem habeat, cum nee Aristoteles hoc fecerit in his libris Cr eius rei tracta tio,praesertim aliquanto copiosor,ad aliam parte huisius Philosophispertineat,ut nonsolam Philosophi, sed Medici etiam hocfoliatsequi.nihilominus tamen attina gerebanc quaestionem usum est ideo, quod inter Ariis stotelem er Galenum,er alios medicos,qui hunc fere ut numen aliquod ueneratur thac de re dissensionis tuismen uidetur illa tantum,G non est.Aristoteles, cum uerilit intellectum separabilem,uideri potest ueste,quod non sit aliqua pars in corpore,quae mentem contineat.Galeae s contra,cum cerebrum statuat eius domicilium, eream affici posse uel ex naturas caput no habeat iustant aut debitamsiguram,uel ex morbis,ut phrenesis mutitis a s,uidetur intellectus uim G essentium corpori tribuere,ac materiae, ut sic dicam,astigare:hoc est, ratioαnem quendam,G uim commistionis, aut temperamentiealidi rigidi,humidic siccifacere in multis locis, Crnominatim in opere de Hippocr.e Plat.decretis,Cr de

Loc.as Quid hic est dicendum' quomodo hi duo sunt conciliandis An existimandum est,Aristotele ignorasse, alios

406쪽

6oo VITI AMERBA CHII alios alijs tum natura plus intelligendo uakrcitum istis easibus,quibus infinitis obnoxii furit hominessNon puto uirum tantum adeosuisse incogitantem,ut hoc ei no ue nerit in mentem. Sic itaq; re o deamus dupliciteri prismo,intellcctum patientem fecundum Philosophum etiam esse materialem,ut loquimur facientem esse,id quod supra diximus eum efficiliim quadam coelestem Cr aeteraenam:ac alterum de faciet alteru depatiente loqui. De inde aliud esse,intellectum extrin clis aduenire in corae pus,aliud, io esse in corpore. Intellectus extrinsecus tra

hitur Cr hauritur,ut cicero loquiturinon tamen sequiatur inde,qu)d non sit in corpore,cum nihil vetet aliquid coe edddielementis Cr in elementis esse non fit idem, quod est oriri in elementis. Hinc est, quod Aristoteles scribitsolem Cr hominem generare hominem.. Deinde ideo dicitur intellectus extrinsecus ingredi,qu)d no haesbet opus ad suam operationem aliquo membro, ut itio pedib. indiget. Haec ratio est in a.de Gen.animal. his

γεια. Et paulo ante de hs quae oriuntur in corpore: o- ,

' ὁ σι α αλ siue p. Quare tametsi mens esset in cerebro,ut uult Galenus er Plato, tame ibinone et orta:boc est,ex ea parte feminis, ex qua cereis bruis constat sed coelitus immissa, praecipue ut Cr caestore solst,ut uult Aristoteles. Addo superioribus Sinitabit intelligit mens huius,aut i ius hominis,hoc est,secuta dum individuum extra corpus,non est mirum, si uel cetarebro,uel corde,sset alia parte corporis fa,ex hoe sue exortusue ex morbo,sit infirma,Wμt etiam nulla. Hoc

modo

407쪽

DE ANIMA LIB. III. Ac

modo aut concordant Aristo. CT Galento aut certe non multum discordant, quod uolutatos obiter ostendere. nec puto Gulanum,exem sectatores admodum pugnata re contra hoc quod Aristoteles vult, animam per corteristem calorem in corporibus effici, aut eius effectionem adiuuari coelitus, et non solum ex actione Cr pastione primarum qualitatum eam extare.

De Appellituo. Haec supra est posita , una de praecipuis facultatibus

animae. Quanquam autem pleraeque sunt Cratiae , ac propemodum infinitae, ut Aristoteles ipse dicit: non talamen fiunt alis quam bae insigniores, CT magis necessaria ad naturam e T rationem animantis. Et philosophia quaerit, Cr statuit res certus CZ finitus, Cr quam remoritifime potest feri collocatas ab infinito. Plerique tres tantum faciunt, cupiendi, irascendi, Cr ratiocinandi. Alij duas,Rationalem,er irrationalem.Sed cum neutra, horum sensitiuum posit dici, ut Aristoteles bene monet

rectius plures numerantur.Recentioresfaciunt,uegetatativam, sensitivam, er intellectivierbas deinde ulterius alij,quam adj, alitersecant.Aristoteles es initio dispuistationis de potentijs animae numerauit appetitiuum inaeter animae potentius, non tamen in lituit de eo singula, rem quaestionem aut disputationem. Inclusit istam etiam loco de motus facultatescut de intellectu contemplatiano er activo diximus factum esse,idqge propter cognaritionem aut consequentium, non ut recentiores uolunt,

quod appetitiuum sit motivi species.Porro appetitiuum est potentia expetendarum σfugiedarum rerum. Exα petuntur autem Crfugiuntur eaqt fiunt, aut uidentur nam errare potest haec uis animae uel bona uel mala esse. c

408쪽

modo excitent nos ad agendum. Atque nihil agitur,nisi impulsa animae hac potentia nee impelliturist nisi obisiectum ei fuerit alterutrum horum. Et hoc est quod Aristoteles dicit,n- η Ορεbs Λεκα του πῶσα Sic autem sit impulsio ista, ut aut senμου percipiat prius obiectum, aut phantasia.Non tamen actionis est principium prori prie sensiuscum agere tantum homines dicantur,mbeaestiae quoque sensus habeant. Atque hoc in G.Iibr Ethic. Aristoteles tradit. Quid sit voluntas. Es,quod pertinet ad communem confiuetudinem to quendi , nuda est fere differetilia inter appetere, cuperem uelle in accuratioribus tamε di putationibus, ut uni philosophorum, non parum haec distant.Primum enim, velatgenus est,reliqua duo uero species. Quanquam in nominibvi quae ab illis uerbis nascuntur, trosermonis etiam ratione plus es discriminis,aut certe in eis notius est Cr elarius hoc discrimen ivit autem, appetitio,cupidit , Iunias. De quorum primo Cr vltimo si ita conae tendo: medium certe manifestum habet discrimen ab utroque in primis,eo quod nunquam fere in bonam paristem usurpatur ,sed corrupti aliquid Cr uitiosi j ignis, ea ac prorsius id quod expresius er magis proprie Itabidinem sepe dicunt Latin ut opinor.Porro uoluntas, ut uult Aristoteles, est appetitio rationalis: sicut cupiriditas est appetitio irrationalis.Sunt aute haec de utras reuerba philosophi: ip τε τοῦ γίνετο s,

409쪽

DE ANIMA LIB. III. ssos manifeste hoc indicant, uoluntatem esse talum appetiationem, cui est ratio coniuncta. Theologi ponunt tres uires in anima, ratio nem superiorem Cr inferiorem Crsensualitatem: primaeque tribuunt contemplationem reae Tum aeternarum, philosophi intellectum uocant secundae iudicium de rebia necessarijs,cT utilibws ad hanc uitam, seu,ut ipsi loquuntur, temporalibus, Cr quae fiunt nobis communes cum bestiis.Ηanc Aristoteles prudentium uoricat. Tertiae motum,σ impetum ad illas res. Atque sic voluntatem constituunt quiddam ueluti communiter deo cernens, σstatuens in omnibus,quae nunc sunt enumeratae acultatibus. Et hoc nihil impedit nostram de hae reexpositionem. Aristoteles in Ethicis ἰρ sin id est,appeis titionem partitur inciri, μώω,θυμον, ξ αθυκίω, quam nos uel cupiditatemuel libidinem appeniare possumus, dicit uersari circa suaue,Vacerbum: id est,alterum expetere, alterumfugere. id est, an mum, seu animositatem, circa terribilia, seu metuenda, sic,ut quando coniungitur cum ratione, ac modum feraeuat itfortitudo:qGdo securitemeritus.βήλησιν autem, id est, uoluntatem circa fines, qui sunt in hac materia morali,hoc est, ea, propter quae fuscipimus actiones,aut aliquid agimus ut sunt,bona ualetudo,uirtuε,diuitiae, similia bona,quae uolumuε tantum,non deliber M. quae autem ad haee nos perducunt, de s deliberamus, an possint fieri, quod cui fit praeferendum, adeos uersantur in

quadam collatione: unde factum etiam est uocabulum προαρῶοstus ut ostendit Aristoteles. A nonnullis diuidi solet haec appetendi potentia in naturalem ,sensitiuam, voluntatem. quae diuisio videtur mihi non tantum diis

scedere ab Aristotelis doctrina, fled non satis cum rata

410쪽

tione quoqse congruere. quod ad primum attinet membrum, appetitio cibi,potus,generationis, quae huic appetitui ab istis tribuuntur,non est magis naturalis per se, quam subiti motus animi, quos albenus uocantuue, Crsentiones ipse. Quia nolimus uelimus, affectus in nobis cientur, Crsentimus ea quae incidunt in organa, senis suum, nisi aliquid sit in nobis uiciatum CT aeque propera modum post mus appetitum generandi, comedendi, bibendi moderari,ac affectus σfensiones.Itas non βαtis propria uidetur mihi esse haec appellatio,imo no conis ueniens Aristotelicae,ad quam,ut in dissutatione Per

patericorum, hanc rem totam refero: σ puto rectius appellari hoc genin appetentiae nμtritiuum aut uegetam tiuum,nisi naturale accommodemuη ad crescendi er nutriendi uim,ut Aristotelis uoces polικον σθεnlικον αgnificant.Verum hoc non fit apud idoneos pbilosophos, nimis est generale. Praeterea quorsum opus est comis ponere reqcabula,m dicere appetitus naturalis, appetiatus sensitivus, cum habeantur simplicia, Cr Aristoteles claresensitiuum Cr appetitiuum distinguat in multis lota etsi Sumpta est haec appellatio ex Medicorum di utaritionibus, in quibus poli κον solet appellari facultus naturalis,transformato uocabulo facultatis inuocabulum appetitus,quem etiam Theologi Scholastici non minus improprie amorem naturale uocit aliquanta dosed ita, ut puto, re1biciunt tantum plantas, quae sine appetitione aluntur: aliter fit in animantibim, ut nemo ignorat.Pluto Cr Aristoteles manifestefamem Cr sitim ponμnt in ' θνε illo ut exempli gratia in Α libro de