장음표시 사용
41쪽
extat relatio: in reliquos homines iustitia et benevolentia. Hare rationalis ordinis summa, atque naturalium officiorum divisio et capita: religio in Deum ; honestas in seipsum; in omnes h mines iustitia et benevolentia sa).
II. Licet Bohemero iustitiae omela ad societatem sumeere visa sint, constat tamen, spretis henevolentiae et humanitatis omelis , nullam vitae pulchritudinem, nee Paem, ne propterea nec societatem in familia, vel civitate, vel imperio consistere. Nam, Sine mutuo amore , hominum corda rigescerent, iustitia sine humanitate saevior evaderet, spretaque benevolentia inl-micitias , iurgia et iniurias adduceret. Rectius Cicero, omnes naturali quadam in sentia et benevolentia, tum etiam 3OIὶμ υς. . I. 3. cietate iuris contineri edisserens 1 . Seneca Vero: u Quam angusta innocentia est, ad legem bonum esset Quanto latius , omelorum quam iuris regula i Quam multa, pietas, humanitas, liberalitas, iustitia , sdes exigunt, quae omnia extra publicas 20 De Ira, II ID. tabuim sunt I 2ὶ. Ideoque, nisi ad seriptas leges. Iex amplior naturae necedat, a ubi liberalitas erit, ubi patriae eliaritas, ubi pietas, ubi aut bene merendi de altero , aut reserendae gratiae voluntas poterit existere 7 Nam haec nascentur ex eo quod NATu RAPEOPENSI SIMUS AD DILIGENDOS HOMINES: QUOD FUNDAMENTUM
III. Collectio omelorum, ex triplici illa relatione, tum ex
ingenius notionibus erumpentium , LEx NATURALIS nppellatur :quae propterea est lex omnium amplissima, ceteratumque sons et exemplar, quum ex ipsa prosciscatur rationo omnia moventis
et gubernantis Del. IV. Haec lex existit. Nam, ut iam demonstrata colligamus, 1. Existit lex aeterna, sive ratio summi Dei. 2. Per ingenitas cuiusque veri, bonique notiones, illa in mentibus, et in cordibus hominum inseripta est, unde vere ad Omnia iustitiae et benevolentiae ossicia movemur, et conditi sumus. 3. Illam quasi in libro Iucis aeternae perlegentes, mente conspicimus, eiusque
ast omela iustitiae dicuntur perfreta, qnatenus luridieam vel exter. nam legum sanctionem accipiunt. Ossicia vero benesolentiae dicuntur imperfecta, non quod minori vi polleant, sed quod externam coactionem eblagiant, et imperio solius naturae paleant. Utraque ex eo proficiscuntur, quod celeri homines non media nobis sint ad propositos sines assequendos, sed nobis similes et aequales, iisdem nempe iuribus, eademque natura pollentes.
42쪽
27 imperium toto animo persentimus, dum ad ossicium vocat, vel a Daude deterret. 4. Illam, vitae ducem, nondum seriptis te gibus, secutae sunt benemoratae gentes, ubique, et semper. 5. A Deo, qui vere unus est auetor, unus rector, unus imperarator, regendi, atque imperandi auctoritatem , legumque aequiritatem se desumere professi sunt quotquot populis , vel gentibus lura fieripserunt. s. Revera, amoto summo imperante, nihil est unde imperandi vim homines hauriant, natura e teris hominia hus pares; et similiter , sublata aeternae lustiuae rectitudine, et mensura, nullum erit exemplar ad quod hominum Ieges r etae et iustae essormentur, et dicantur. 7. Quemadmodum si movens primum quieseat, inseriores motus eonticescunt; lta, prima auctoritate, prima lustitia, primaque lege ablegata, totius
humanae auctoritatis , iustitiae, legumve sons exueretur ne-eesse est. Et consequenter omnis hominum societas, quae au-etoritate regitur, quae iustitia et legibus revincitur, extemplo dissolvetur. Quae omnia legem aeternam humanae naturae vel participatam , atque existentem, vel Saltem necessariam ostendunt. Si existentem , res conlaeta est. Si homini necessariam, ut na. tura sua vigeat, ceterisque copuletur ad quorum societatem conditus est, illa quoque existit, eum Deus in necessariis noudessetnt. V. Notae legis naturalis hae sunt: divinitas, evidentia, umi- versalitas , immutabilitas. Prima est eius divinitas. Nam 1. vel iustitia est quid abs lutum, aeternum, simulque divinum; vel purum, atque inans hominum sigmentum. I. Vel ratio humana est divinae rationis haustus sive transcriptio, vel a brutorum instinctu nullo modo diseriminanda. 3. Vel humanae leges a divino quodam imperante derivantur, euius imperium in homines dilabatur; vel ut va- serrimorum commenta habendae sunt atque expellendae. En quot amoveantur, amota legis divinitate i Quam rationalis naturae cladem , vel ipsi ethniel apprime intelligentes, naturae Iegem divinam, sempiternam, summi Iovis rationem, et imperium appellare eonSueverunt. In quae respiciens Tullius: a Hane igitur , ait, video sapientissimorum fuisse sententiam , imgem neque hominum ingeniis excogitatam, nec scitum aliquod esse populorum, Sed AETERNUM QUIDDAM, quod universum
mundum regeret, imperandi, prohibendique sapientia Nee
43쪽
si, regnante Tarquinio, nulla erat Bomne seripta lex de stupris,ldet reo non contra illam legem sempiternam Sextus Tarquinius vim Luerellae, Tricipiunt sillae, attulit. Erat enim ratio profeeta
a rerum natura, et ad recte faciendum impellens, et a delicto avocans: quae non tune dentque incipit lex esse cum scripta est, Sed tum eum orta est: orta autem est simul eum mente divina. Quamobrem lex vera atque princeps , apta ad lubendum
ergo humana iura siluerint, ipsa permanebit, atque ad omnia quae iusta et saneta fuerint, ipsa pertinget lex sempiterna, lexmsecta a rerum natura, lex vera, lex princeps, et ratio summi Dei: qua Deo consociamur, eiusque Stirps, et genus constitvlmur , dum eidem subiicimur la). VI. Quae si vera sunt, i. salsum est quod docuit Oroilus, humanae nimirum rationi, etiam a Dei ratione divulsae, suam manere imperandi vim. Numquid enim radius sine sole perm nebit , atque illucescet 7 Numquid ramus sine radice, rivus sine fonte Τ Recte alebat Cicero: a Satis enim nobis, si modo in philosophia aliquid presecimus, persuasum esse debet, Si omnes Deos, hominesque celare possimus: nihil tamen avare, nihil
tu . lviuste, nihil libidinose, nihil ineontinenter esse laetendumst . .
lain Partieipatione divinae legis, ratio humana ad sublimiora evehitur. iisque delectatur, suam recogitans dignitatem. Synesius, Platonicus, et quinti saeculi episcopus, rationem inducit sibi gratulantem: Gutta eoelestis Ellasa sum in terram. 'mn. III. V. Tl , T l .
Legislatore1, ipsique imperantes, haec fialubriter perpendant: u Quod, homines existentes, potestatem adepti sunt divinam, ut rea honestas et diri. nas institavit; sermone autem humano utantur . . s Pliriappus rex , apud SUBAStu, serm. 46. Totaque ordinata et recta erit civitas, si cives magi,tratibus, magistratus legibus, leges autem pareant aeternae legi Dei. Sed neque legum praesidio indigere hominem ut ad divina eontendat, et sapiensae Natus efficiatur, vi se veluti Divinitatis simulacrum perspexerit, visum est Ciceroni; inquit enim: α Nam qui se ipse novit, primum aliquid gentiet se liabere divinum, ingeniumque in se suum, sicut Simulacrum aliquod, dedicatum putabit: tantoque munere Deorum semper dignum aliquid et satiet et sentiet: et, cum se ipse perspexerit, totumque tentarit, intelliget' quemadmodum a natura subornatus in vitam venerit, quantaque instrumenta habeat ab obtinendam, adipiscendamque sapientiam: quoniam, Principio, rerum omnium, quasi adumbratas intelligentias, animo ac mente conceperit: quibus illustratus, sapientia duce, bonum virum, et Ob eam ipsam cau-Sam cernet se Malum fore. . t De Leg. , I, 22.ὶ Quis, inter Gentiles, sua vior ac sublimior naturae interpres, atque apostolus Z
44쪽
Is Sed Deos celare signineat timorem paenae, non legis atque obligationis sontem removere. 2. Falso rationis autonomiam adeo extulerunt rationalistae, ut ipsi per se summam adseripserint imperandi vim: quum enim nemo imperet sibi, nee ratio r
uont imperabit, nisi ipsa reserat legem superioris, hoe est lubentis ae imperantis Del. 3. Falso, quandoque regibus, quam doque populis, absoluta a divinae legis imperio, luris eo u- tuendi Iacultas tollata est. κQuodsi populorum iussis, si principum decretis, si sententiis ludicum lura consuluerentur; lus esset latrocinari, lus adulterare, lus testamenta salsa Supponere, si haec suffragiis aut seius multitudinis probarentur. Quae si
tanta potestas est stultorum Sententiis atque Iussis, ut eorum suffragiis rerum natura vertatur: cur non sanciunt, ut quae
mala, perniciosaque sunt, habeantur pro bonis et salutaribus Aut cur, cum lus ex iniuria lex farere possit, bonum eadem sacere non possit ex malo Atqui nos legem honam a mala, nulla alia, nisi NATu BAE NORMA , dividere possumus 1 . . VII. Est igitur naturae lex, ut in AEdlpo ait Sophocles, α excelsa, melitus data, euius Solus Deus pater est. . Cul sl eontraire humanus legislator ausus suerit, nihil emetet; quippe eul et populi et imperantes subliciantur necesse est, si lusti esse velint. Quae demum s letatem omnem vel pactionem anteeesserit: α utpote quae saeculis omnibus ante nata est, quam seripta lex ulla, aut quam omnino civitas constituta 2 . . VIII. Altera legis conditio est evidentia. Equidem ratio tenebris caligat, opinionibus distrahitur, novisque in dies cupiditatibus ossunditur. At divinum lumen, nisi extincta rationalinatura, non extinguitur; eoque permanent evidentia atque iu-
delebilia , quae diximus prima principia rerum intelligibilium atque agibillum, uti hoe: Alteri ne saeias, quod tibi faetum
nolis. Similiter proximae , quae inde fluunt conclusiones, uti: Ergo non occidendum, non furandum. At non aequaliter sua luee clarescunt me conclusiones, quae longiori argumentationis filo dedueuntur: sicut plurimae lurium quaestiones , quae Δ --rum magistris in utramque partem exagitantur. Insuper plurima , abstracto et universali ludicio, quod synderesis appellatur, evidentia sunt; non vero in applicationibus ad casus partieulares , in quibus mens, seu conscientia, praeticum Iudicium
instituens, vel salsa argumentatione illuditur, vel eupiditatibus
45쪽
IX. Blaee in lirmae et saepe caligantis naturae vitiis oceudirimus: I. Mentem a praeconceptis, vel depravatis opinionibus expurgando, quae vel gapientes exeaeeant, et in praeceps agunt. a. Ad rectae rationis partes , quae plurimae adhue perstant, praviribus acredendo. 3. Animum a cupiditatibus ad honestatis sensum extollendo , ut ea, quae bona sint, iusta, laudabilia , ultro et prompte cogitantibus nobis vel agentibus Oeeurrant. X. Tertia legis nota vel conditio, est universatilaa: quae duplex est, res et personas eontinens. I. Res. Nihil enim, quod sit rectum et sanctum , naturae originaliter reetae et sanetae non eongruere potest. Imo eadem natura a nobis notas res efficit, easque in animis nostris inehoavit, ut honesta in virtute ponan- tae. . De tur, in vitiis turpia 1 .. 2. Ad omnes personas, loca et tempora, lex naturalis extenditur. α Etenim ratio, qua una praestamus belluis, per quam coniectura valemus, argumentamur, refellimus, disserimus, conficimus aliquid, eon ludimus, certe est eommunia: doetrina disserens , discendi quidem lacultate par. Nam et sensibus eadem omnia comprehenduntur, et ea quae movent sensus, itidem movent omnium: quaeque in animis imprimuntur inchoatae intelligentiae, similiter in omnibus im-Ii Ihld. ro. Primunt 2 . . Qua Cieemnis argumentatione refellitur Montemuleu, aeris, terraeque varietatibus nimis indulgens: quae, uti eumque in assectus iustuant, substantialiter non scindunt in S-
versa humanBm naturam, cuius omnia membra eiusdem iuriss letate continentur.
XI. Quarta legis nota, immutabilitas. Leges pure humanae, quum speetent hominis accidentalia, cum illis immutantur. Iussa
vero naturae , quum substantinm hominis penitus assiciant, nisi mutata natura, nunquam mutabuntur: illa nutem absumpta, adhue in ratione aeterna manebunt, cuius eadem iussa sunt forma eteon uo indeflciens. Unde Cicero, ut solet, dilucide atque elegantissime: α Huic leo nec obrogari las est, neque derogari ex hae nil quid liret, neque tota ab gari potest. Nee vero aut per senatum, aut per populum, solvi hae lege possumus. Neque est quaerendus explanator, aut interpres eius alter. Nec eritalia lex Romae, alia Athenis; alia nune, alta posthac. Sed omnes gentes et omni tempore, una lex et sempiterna et immutabilis continebit: unusque erit communis quasi magister et imperator omnium Deus. Ille legis huius inventor, disceptator,
lator. eui qui non parebit, ipse se fugiet, ac naturam hominis Disiligod by Cooste
46쪽
at aspernabitur. Hoc ipse luet maximas paenas, etiamsi caetera supplicia, quae putantur, effugerit. π Hactenus Cirem, libro III de Republica, apud Laetantium, qui raptus hominis sapienda
exclamat: a Quis, Sacramentum Dei sciens , tam signineanter enarrare legem Dei possit, quam homo longe a veritatis notitia remotus expressit 31 . . XII. Exposita legis natura , eius effectus persequamu . Primus est, quod leae ipsa per se, non hominum, non POp lorum Opinio constituat ius.. Nihil enim est praestabilius, quam plane intelligi nos ad
virtutem esse natos, NEQUE OPINIONE, SED NATURA CONSTITUT GH EssA Ius 2 . . Frustra igitur novi quidam hombnes , mundum opinionibus regi, optolonem ut reginam venerari,
opinionibus populorum adblandiri, eisque inservire, in e laus et in moribus habent. Quod quid est aliud quam imperium in I,
mulatum convertere, honorum et malorum sines miscere, nequ,tatem , virtutem, sapientiam exscindere 7 Ergo ad naturae atque imperiorum aequitatem seligendae sunt populorum opiniones, regendae sapienter , fere nunquam frangentae, sed nee caeco impetu nec servili obsequio amplectendae. Quid enim valeat populus, ex Cicerone, homine scilicet populari, discamus: a P pulus sine comparatione probat; esse melius non sentit; illud quod est, qualecumque est, prohat 3 . Idem: α Sic est vulgus: ex veritate pavea, ex opinione multa stratimat 4 . . Expressius: a Populus non delectu aliquo aut sapientia ducitur ad iudieandum, sed impetu nonnunquam, et quadam etiam temeritate. Non est enim consilium in vulgo, non ratio, non discrimen, non diligentia 5 . . Ble nempe erat romanus ille populus, late rea, qui in publicis rebus agendis, a saeculis exercebatur; in quo tamen semper aderat, quasi naturae loco, u Varietas, inconstantia , et crebra tamquam tempestatum, si e sententiarum comm latio ε). nXIII. Atqui, ad imaginem Dei, serena et e stans' est Εωpientia , virtus, et iustitia: ergo non a concitatis populorum is,nionibus est quaerenda. Sed primo ab ea Iege eulus vis a non modo senior est quam aetas populorum et civitatum, sed aequalis
ullus, eaelum et terram tuentis et regentis Dei I . . Deinde ab illa quieta et eonstanti natura, quae, cupiditatibus Soluta, nouturbas agit, sed incumbit honestati et sapientiae, cum quadam animi reverenda. Muidem legis est persuadere, non omnia vl et
47쪽
32 minis urgere; nonnulla quandoque serenda in civitate ad vitanda
pelora; aliaque a latere potius quam a fronte oppugnanda. Verum , ut monet Cicero, α plus apud nos ratio valeat, quam vulgi I Paradox. I. opinio lὶ .u Siquidem α gravior et validior est decem virorum 2 Pro Planeto. honorum sententia, quam totius multitudinis imperitae 2ὶ . . Illussique evidentissimum, rectores populorum constitui, ut eos lusibila regant, non ut ab iis, eorumque opinionibus regantur. Seneeae distinctio in populum togatum et non tostatum, nos longIus Bdduceret. XIV. Alter est legis naturalis essectus, ut quae ipsa iubeat, utpote per se bona, propter se, suaque vi, sint appetenda; quae autem vetet, mala, et reiicienda. a Per se igitur lus est expetendum et colendum : .... ut qui virtutem praemio metiuntur, nullam virtutem nisi malitiam putent . . . Quodsi Bmicitia per Se colenda est, societas quoque hominum , et aequalitas, et . lustiua per se expetenda. Quod nilia est, omnino iustitia nulla est: id enim inlustissimum est, lustitiae mercedem quaerere . . . Profecto, si propter allas res YD-δὶ α; De tus expetitur, melius esse nil quid quam virtutem, necesse est 3ὶ . .
Igitur qui lustiuam sequitur propter utilitatem , utile praeserthonesto; isque negliget leges, easque perrumpet si poterit,
quando hoc sibi uillius contingat. Deinde, animae excelsae et sortium pectora , heroica virtus et patriae charitas desseient, ubi quisque non sectetur communiter iusta, sed sibi utilia ; inhaereat sibi, atque ad amorem virtutis, quae, etiam indotata, res est caelestis, quasi divino B statu non extollatur. Ex adverso, ubIeseunt corda et imperia, cum munia privata et publica cupide apprehenduntur, et ad Singulorum utilitatem ministrantur. XV. Tertius legis essectus est obligatis, sive moralis necessitas, qua rationiales urgentur creaturae ut morali ordinie pareant, eiusque sanctioni subiiciantur. Nam omnia enua natura sua ligantur: circulus ut sit rotundus ', sol ut luceat, gravia ut in centrum serantur. Ergo et moralia, ut moralem legem sequantur: ideoque rationalis intellectus, ut rationabilia intelligat; voluntas, ut bona moralia appetat; libertas, ut quae ab intellectu demonstrata sint hona, libere eligat; uls motrix, ut ea exequatur et actu compleat. Similiter, ut naturae, idest rationi contrairia, removeantur. Muidem suae animo et eorpori sunt cupiditates rationi adversantes : sed eo im o quod rationesi naturae adversantur, Diuiliroo by Cooste
48쪽
3 anaturae sunt corruptiones vel infirmitates, adeoque cohibendae vel expellendae. XVI. Necessario quoque sua pollet ludiciali et caelesti sanctione haec obligatio. Etenim , non tam ludiciis hominum, quae vel multifariam nulla sunt vel salsa , quam conscientia, scelestipaenas luunt: ut eos agitent atque insectentur furiae, non adidentibus taedis, sicut est in sabulis, sed Bngore consetentiae, fraudisque cruciatu. Quae temporalis sanctio, alterius aeternae nugurium est, et inchoauo. tamque pollicetur Numinis iustilla, providentia et sanctitas; eam testatur vox divina, hominum cordibus insonans, benefactis praemia, male autem saetis paenam reposcens; eam Invoeat imbecilla hominis natura, ad vir. tutum quaeque ardua, gaudiorum spe erigenda ne sublevanda; eam exposcit praesens impiorum non rara felleltas, bonorumque miseria et aegritudo, necnon iudiciorum civilium impotentia vel eorruptibilitas. Imo, neque ulla in terris, sublata alterius ultae Sanctione, erit quies vel felicitas. Quis enim inermem tuebitura praedone, qui nec testem timeat nec ludicem, nisi lex Del,
eiusque sanctio sempiterna ΤXVII. Si colligantur exposita , verae et summae legis notionem constituent. Est enim lex : ordinatio rationis, lata a summo legislatore, ad bonum commune, subditis promulgata, et sanctione communita. Atqui eminenter hare omnia In lege naturali continentur. Etenim I. est ordinatis rationis, imo ipsa ratio, aeterna in Deo, transeriptaque in homine. 2. Lata a summo testistatore, nempe a Deo, qui non cuiusdam communitatis, sed universae hominum societatis imperium et curam habet. a. Ad bonum commune, ad ordinem scilicet universae naturae, atque ad ineundam cum Deo, ceterisque hominibus, iuris societatem. 4. Subditis promusata, dum indelebilibus signis, mentis, cordisque tabulis exarabatur. 5. Demum sanctione communita : imo ipsa humanis legibus sanctionem asserens; quum praemia et paenas rependere ad aequalitatem, humani legislatoris interdum et nimis frequenter excedat potestatem iu).
aὶ Quaesitum est, num lex naturalis dispensationem accipiat. Nullam in iis quae intrinsece atque independenter a Dei voluntate mala sunt, ut in blasphemia, sacrilegio, periurio. Aliquando vero, per Dei concessionem,
in iis quae Dei subiacent imperio, ut in Isaaei sacrificio. t Gen. XXII, s.
49쪽
LEGIS APPLICATIO AD ACTIONES HUMANAS: EARUM E TITAS, MORALITAS, IMPUTATIO, DIES.I. Lex naturalis, homini et meietati est applicanda : homini primum. II. Humanarum facultatum magistrae, Iex et conscientia. III. Εnlitas actionis, quid, et quanta. IV. Kntitatis canones. V. Aelionis moralitas, eiusque Primus canon. VI. Declaratur Prili a canonis pars. VII. Declaratur allera. VIII. Canon secundus. IX. Moralitatis elementa: obiectum: X. snis; XI. ei meumstantiae. XII. Quid imputatio xl l I. Prima est a conseientia. XIV. Quid, ne actio depuletur ad culpam. XV. Quid, ut vertatur in laudem, et Praemium. XVI. Aeternae legis imputatio. XVII. Iniuriae vel peccata, non omnia ex obiecto, vel subiecto sunt aequalia. XVIII. Demonstratur. X lx. Stoico. rum, atque Protestantium mens, et consilium. XX. Viri ulum et vitiorum discrimina natura ipsa constituit. XXI. Primus imputationis canon. XXll. Ca. non secundus XXII l. Regulae servandae cum ii ira iuribus optionuntur. XXIV. Aeternae legis, aeterna est imputatio.
I. Quam invenimus lex , homini primum, deinde hominum
societati est applicanda, ut ius privatum et publicum nequa Ironte ducamus. Horum unum praesens, alterum sequens titulus
hominem instruxerat, ne qui rebus ceteris dominabatur, Seipsum in dominatu non haberet. Ne tamen a reliquis univeret-tatis partibus disserret, neve libertas in licentiam abiret, lege illum et conscientia communivit; quorum illa lineam signaret quam nefas esset trausilire, altera ipsum de non transilienda moueret, Vel de transilita iam coargueret. Illa itaque quaedam veluti norma ac libella, haec eiusdem applicatio; illa iudex, hare praem. Hi ne tota moralitatis natura et constitutio , humano institutori vel iudici exquisite perpendenda, quum de actionum imputatione stat quaestio. Sed nec de moralitatu , nee
αὶ Quae hoe titulo persequimur, do actionum humanarum analysi , natura Dbsim, morali, earum lite imputatione et quantitate, inris ymati et publici consulto apprime sunt pervefitiganda: tunc potissimum, eurn I Uenae vel praemia ad iustitiae aequali latoni sint repondenda. Hanc provinciam, prae celeris, accuratissime ersant illeologi, quibus interni fori iudicia demandantur. Sed et erimi ualis quoque prudentiae periti: qui tamen quasi aliena, nos autem ex ossicio illa Pertractantes. Vide Iu NAZZI , quondam Romani Athenaei antecessoris, Elamenta iuris criminalis, lib I, cap. 3.
50쪽
35 de imputatione aequa et tuta erunt iudiciu , nisi ab actionumentitate exordiamur. III. Entitas actionis humanae est actio ipsa in suo esse naturali constituta, iisque elementis continetur, quibus Betio ipsa perficitur. Haec elementa sunt intellectus, voluntas, libertas. Tanta igitur erit actionis entitas, quanta fuerit intellectus eo-gnitio , appetitio voluntatis, et soluta a vi, timore, vel praevenientis passionis aestu electio libertatis. IV. Hine l. , si plene desint primum vel tertium , si nempe nulla sit vel intelleetus cognitio vel eligendi libertas, plene deficiet actionis humanae entitas: eritque, deficiente intellectu , actio hominis, non humana; deficiente vero libertate sub violentissima et plena coactione, erit passio, non Milo. Illae enim tantum actiones humanae dicuntur et sunt, quae ab homine proficiscuntur, praelucente et consulente intellectu, deliberante
2. Si alterum deficiat, appetitio scilicet voluntatis, ut in iudice qui metu impulsus , iniquam quam detestatur sententiam
esserat, stat actio humana, minor tamen in sua naturali quantitate. 3. Si ignorantia, aut in advertentia, vel praeveniente cupiditate, aut non absoluta violentia, minuatur exercitium libertatis ; tantundem detrahetur ex aetionis entitate. Ratio est, quia subtractis vel imminutis substantialibus, desinit vel imminuitur aetio humana. V. Sic constituta actio si Bd legem conseratur, eius convenientia vel discordantia a lege, moralitas appellatur. De qua hic primus habetur canon: Tanta est actionis moralitas, quanta eius entitas, vel voluntarius entitulis defeetus. I. Hominis enim moraliter agentis, illud est totum et solum , quantumcumque sit, quod ex ejus intellectu, voluntate et lihertate proficiscitur. Hinc quum timore compulsa voluntas, voluntas adhue sit, eompulsa quidem, sed se quoque compellens ut minas effugiat, ea quae metu stant, in genere infrum computantur. Haec autem si intrinsere mala sint, uti blasphemia Vel periurium , nullo metu excusabuntur. Male itaque docet Ρussendorsus u cogi nos duplici modo : uno, quando alius valentior , per violentiam nostra membra ad aliquid agendum vel
patiendum adplicat; altero, si potentior grave aliquod malum cominus intentet, nisi ultro nos ad aliquid faciendum moveamus Diuiligod by Corale