Petri Ioannis Nunnesii Valentini Oratio de causis obscuritatis Aristoteleae, & de illarum remedijs. Eiusdem liber De constitutionem artis dialecticae in quo exemplo Galeni docetur ex notione finis cur singula praecepta artis tradantur. Eiusdem commen

111쪽

COMMENTARIus appareat, i Galenus multis in locis demo trut, quam in caeteris artibu3: propterea quod ijs principijs utuntur, quae communi hominum consensu approbantur: qualia sunt,omne totwm maius est sua parte, quae sunt paria alteri rei, sunt paria inter se. Hinc in gγmnasio Platonis scriptu erat, ne quis huc ingrediatur expers Geometriae. Hinc etiam Plato obscuri βimas quasq; distulationes, numerorum Cr figurarum Amilitudine, iexplicauit: ut distiιtationem de elementis, σ de prora creatione animorum:quod eos auditores doceret, qui Nathematicas artes didicissent. Aristotelis etiam omnes suos libros exemplis Mathematicis illustrauit,sterans, i credo,forte non esse legenda sua opera nisi ijs auditoribus, qui antea Mathematicas artes percepisesent:Sed eum Dialectica contentust sensu communi, Crabsq; exemplis Mathematicis comprehendi positi non erunt necessario Mathematicae ante hanc trudendae. Neque mimus instruit ingentium Dialectieu,quam mathematicie ad perceptionem artium, nes demo stratio Mathematica magis apparebit,quam reliquus rum aritu nisi antea quid demonstratio sit,quod proopriue i Dialecticae doceatur. Quod Cr Plato decidorat eode de Republica libro, cilin solum Dialecticum scientiam nominiuri debere exinimat,propterea quod

haec sola sine praesidio reliquaru sua principia demonsserat,'siuiu urro loto Aut ipse ait. Mathematicas vero scientias esse negat: quia ututur ijs principiu, quae ignorant: qualia sunt postulatu, qui nisi concesseris

Geome

112쪽

IN CONSTI. DIALEC T. Ss Geometrae, ne digitu ultra progredietur, Cr quia inodigent praesidio Dialecticae urths. Nes vero Dialecticae nomine eo loco vocatur MetaphUca, ut voluit . Nastius Ficitias, quod postea intelligetur. Diogenes Apolloniates a Philosophia moruli auspicandum esse voluit,propterea quod nemo poten vere ex incorrus pie de rebus iudicure, nisi qui fuerit bene infiitutus:

quod tameferi potest absque praeceptis philosophia

moratus puer domesticis exemplis, er admonitionicibus parentura, alfinium, ex paedagogoru Mituatur. Panaetim er pleris Stoici a Philosophia naturali initium sumendum esse censuerunt:quia res naturales fa ciliores sunt caeteris rebus, cum in sensus nostros caridunt, er eurum maximuη sit Psus.Haecsententia fallaxeR: quia cognitio rerum naturaliu, si certa fit cr nea cessaria,petenda en ex causis quae CTrecoliditae sunt, Er a popularisensu remotae. Quid s quod a facilioriis bus non semper auspicundum est, sed c um ea incidunt fine quibus pocteriora percipi non possunt.at sine coagnitιone rerum nuturalium Dialectica potest inessiis gi Atq; hae sententiae Philosophorum fuerunt de ordine tradendurum urtium. Albim ea praestabilior est, quae excepta Grammaticu, Dialecticam caeteris artis bu3 anteponit. Quae sententia praeter alia multu duo, bus argumentis confirmari potest: no a genere. Omone instrumentu antecedit eum rem ad quam explicatidam adhibetur: Logicu autem instrumentum comunes, cuius praesidio caeterae arte: νtκutur ad dijnienis

113쪽

COMMENTARIus dum, er demonstrandum: ergo docendu Mite reliquas artes. Altero a similitudine causerin escientiu: ars imitatur naturam:ordo autem naturae hoc postulat,die primum loquamur deinde tumur ratione, postremo sententius, π verba orti M. quae primum docenda est Grammatica,quae lastruit sermonem:deinde Dialecticu, quae rationem informat: postremo Rhetorica, quae sententias er verba dicendo ornat. Naturam austem appello nuturulam Um cuivis artis, quo bomiones ante inuentus artes V sunt, er pube quotidie sine praesidio artium utuntur: ut eam distulant Ianis, textores, vetulla. Nati enim factis sanus omnes homines a natura omniu parente ad cultum rationis.quidi'utatione exercetur. Sed de hac re copiosius distulabimus,cum de or me artis Dialecticae disseremus. Sed quoniam multiplices G Vulgatum praeceptum Di lecticorum illud est, ut sit quae vox occurrat umbigua istinguatur prius quam quid sit explicetur.TMita sunt nomina Dialecticae er Logicae. Ut ait AlexanderJ in commenturijs in Topica. Iudicio Platonis Methodus doniendiJ Marsit Ficinm, ut supra docui, existimat Dialecticae nomine vocari a Platone Metaphocam his locis credo deceptus, qui leguntur. 7. de Republica. Moram primus est, tu quo docet Dialecticam posteriorem esse Mothematicis:Metup sed autem talis est. Argi et non valet. nam aetate Platonis Dialectiea post Mathematicia docebutar, propter eas causus, quae supra ex

114쪽

IN CONSTITU T. DIALECT. Is positaesunt. Secundus: Dialectica sola bublati suppositionibus omnibus ad ipsin principium pergit: Mesrapboica aute nihil postulat, sed omnia principia ea terarum artiem demonfli M. Neq; istud valet.num Logica nihil etiam postulat, sed omitia artium principia

confirmat, quemadmodium docet Aristo t. I. Topico. cap. t. Accedit etiam huc quod praeceptis Cr methodo Dialectica omnes artes constituuntur: sola vero

Dialectica seipsa contenta est: quare veru est oratio Platonis Dialecticam solam nihil postulare. Num Gramaticus cum diffinit suum artem, doctrinam bene lata quendi postulat a Dialectico, bene ne an contra dimniuerit Tertim locus. Dialecticu velut pinna est prosposita, nec Ita doctrina estertia reperiri poteBbed hic doctrinarum omnisi est finis: NetapbUca autem omnium artium extrema est: ergo Plato nomine Dialecticae vocavit Metaph icum. Hic Iocus sic explicaridus est. Propositum est Platoni. 6.er. . libris de Reapublica instituere Philosophum: excepta autem Philosophia docet. γ aibro instructum esse debere primum mathematicis artibvi deinde Dialectica. Quare mesrito Dialecticam ultimam fucit eurum omnium artium quae discendae sunt a Philosopho, antequam Philososphiam aggrediatur. Num Mathematicas ante Dialecticam doceri debere demonstrat. Quartus locus. Triaginta annos nati duntaxat caute admodum Dialectiocus argumetationes degustet:haec aute ars Logica velo pueris disci potest, Metaph sica autem acrius iudia clari

115쪽

CoΜΜENTARI useium postulat: ergo nomine Diale cticae videtur Meat hUcam intellexisse. Sed eo loco Plato cum histi, tuat perfectam rempublicum, no patitur adolescentes

eam artem doceri, quae eorum mores corr pat: quaalis Logica est,tota posita ian cocertundo. Num ex ceratumine Dialecticorum in contrarias partes, iis quis caueat diligenter,mugitu consequuntur vitia:que Soscrutes eo loco recenset: ut inconstantem esse,quosvis homines infecturi, er refellere eos homines,qui alios . confutant, ac viro verbo omnes scriptores Iabefactuore. Quae omnia aperte declarant Iocis hunc non coiici uenire Metaphocae, quae in otio cr contemplatione rerum diuinam tota versetur, sed Logitae, quae tota

m disputando posita est. Quods pars Philosophia

perfectifima vocatur in Phaedro, hoc ita accipiedum est, Dialecticum colunctum cum rebuου vocari partem

Philosopbis, ut Graeci explicant, aut quod praestabiolim est,cum in Amatoribus Philosophiam dijuidi facultate bene beates uiuendi, qua nos er alios iuuarare posimus, Dialecticam vocat partem Philosophiae perfectis imum, quia munit nos ad bene beates vivendum, docens opiniones, quae verae sint, atque Dis e. Quamobrem Logica vocatur a Plutone nomine Dius Iecticae:quam sententium Iocm ille confirmat ex. 7. de Republica,in quo scribit,homines Dialectica arte in astructos feri peritos ad prompte restondendum Crinterrogandum, quod proprium est Logicae, no Meotaphocae. Ium vero Aristoteles Dialecticam methoo

dum di

116쪽

1N CONSTITU T. DIALECT. sqam diuidendi a Platone truditam exagitat secunda sectione primi Prior ,σ. z. Posterioris Anabseωs,er. 1 de partibus Atiimultu. atqui de ratione diuidens di nihil praecipit MetaphγRuse Logicui quare *el '. testimoitio A ristotelu nostra confirmatur. sententis. Quid quod Proclus in comentari s in Euclidem in hac sententia Platonem fui s ' demonstrat: cr Graeci 'omnes interpretes cum de Dialectiea distulat. - ne pars Phiἰosophiae instrumentu, sententium putoanis de Logied interpretantur. Quamobrem verea nobis exposita en signiscatio Dialecticae de sententia Platonis, cuiaribuit Pluto in Philebo irationem collia gendi multa in via , qua eolligatur di nitiones. r

artes inueniuntur rationem diuidendi linuri mulita, qua artes inuentae docentur. quarum istu metho-dM resoluendi haec diuidendi vocatur. Quibus etiana utitur Artflol. 14. cap. a. Pocterioris ad dissinitiois nes rerii uiuestigandas, er PorphFrivi eapite de mea cie ad explicandam categoriam, er nuturam genera. 'atque forniarum.

Secundu de sententia Stoico n. J IIoe feribit ci

cero initio Topicorum, ta . . de Dib M bonor- σmulor ι . Iudicissim autemst Bilogismo tantiim. Nuntinuentio vel in unu tantum enuntiatione θectatur: ut omnis homo est animul: homo quidem Decies eii animal genvi ut vero iudicium miniatim sit duabus enuntiationibus, comparato nimirie argumento cum quoem βιone: ut omnis hortio est animul, quidsentit . Neque

methodo iudiciu st, quia causa methodi admittuntur H multa

117쪽

. C OMMENT ARI US . multa falsa:dit Aristoteles. i:Topico disuit falso genus: accidit enim generi, ut interroganti alicui quid1becies sit,restondeatur:siquidem hoc positum est in hominum voluntate. ut Aristoteles causa methodigenus ita dijniuit, quia proposuerat sibi de Dialectica . dilbstare quae possita est in interrogando, er reston dendo. Sic M. Tullius falso quide partitur do ctrinant

dicendi in vim oratoris . orationem, er quaestionem: cum praecepta orationis, er quaestionis sub xi orato diris contineantur:sed id fecit causa methodi, ut omnia praecepta huius artis faciliss complecteretur. Quam, obrem non diuisit artem, sed doctrinam dicedi, id est, methodum, qua colliguntur omnia praecepta Rhetori , qua veteres de quaestione,oratioe, vi oratoris tradiderunt. De quaestione quidem initio nascentis Rheo oricae,de oratione crescente Rhetorica, er de vi oratoris adulta iam Rhetorica cr ad summum perducta. Sic excusentur plerans optimi quis scriptores,quod eam de re aliqua ex professo no distulent fulsi aliquid admittunt,dut,ut verim dicam, vitia negligunt,hropterea quod dilutatio non ect propria eius loci, atq; temporis. Quare ollogismo tantum iudiciumst

veritatis: t eum iudicamus omnem temperantiam exa

petendam esse Hilogismo simplici primae figurae ita

concluso. Omnis virtus est expetenda omius aute temperantia est virtu3 sergo omitu temperantiu est ex-

petenda. - . .

TERTIA ars probabilium, quam sequitiire Ario

poleis j Triplex est materia subiecta Dialectico: necesse

118쪽

in Elanctis. Hunc triplicem materium complectitur quarta Ruscatio. tertia vero ad probabilia tantum pertiner: qua utitur Aristoteles in Topicis. Inter neraeessariu autem er probabile hoc interest, quod proababile tam verum, quam suis esse potest modo in

opinione hominum positu consideretur, necessurum

vero est tantum id, quod vera est, vel si nemo ita ejeexistimet. Ais buc quidem.ratione distinxit Aristoteles Dialecticam propositionem a Demonstrante. Ex quo efficitur ut Dialectica η proprie vocet faculis ratem di putandi ex probibilibu3 de quavis repropopta: quae docetur as Aristotela is Topicis. a qua Logicamseparat. 8.cap. r. Top. bis verbis. Quaestio omanis Dialectica aut pertinet ad cognitionem ex peritatem, aut ad expetendum aut fugiendum, aut ad neustrum horum perse,sed affert adiumetum ad utruns. quasi dicat: N On solum aueBiones Philosophiae eon. templantis er agentis probabilibus argumentis expilicari pyssunt, . in contrarias partes dilutiri, verum etiam quaectiones Logicae, quae nec sunt Philosophia conleplantis,nec agentis, sed ad utrans afferut adius

mentu. Ηhic Cr Alexander cu explicat utilitates Dialecticae cap. a.primi Top. scribit no solum utilem esse ad Philosophiam,verum etiam ad Rhetoricum er Logicum, quas de sententia Aristotelis Logicam a Dius lectica distinguendam putet.Quam distinctione Pisotinus tradidit Enneude. idibro de Dialecticu . NMn. Ha Luiss

119쪽

COMMENTARIVS Logicae tribuit disputationem de propositionibus crHllogismis,Dialectica Pero reliqwam partem artis. Tres autem posteriores signiflcationes 3 PrimusΠgnificatio Dialecticae liqti transfertur ad Logicam: . quia in Platone nanquum fere legitur nomen Logicae,er Plotinu3 studiosia illius sectator Logicum a Dius

lectica separat. Aristoteles etiam interdum urgumesta probabilia γocat Logica. Ex quo etiam xidetur facultatem probabilirum logicam nominasse. cicero auteinitio libelli de Fato totum artem logica nominat his. verbis:Totus est logicae,qua ratione disseredi voco. Αογρs aute signiscat sermonem Cr argumento Aristot. r. Poste r- cup. 8. fucit duplicem λοα Elu υω , id est, isternam rationem, quam argumentiam interpretor ; το εἱω. id est, externam rationem, quae vocatur sermo. Ab virus ergo sienificatione videtur nomen loricae ductis.Vnde vulgo diuisio philosophiaesermotionalis nata est in Grammaticum, Rhetoricam, Cr Dialecticam: quid circa sermo nem versentur . Grammatica quidem circa proprietatem sermonis, Rhetorica circa ornatum , Dialectica circa tractutionem, quae inuentione er dispositione perficitur. At si λργα signiscet argumentum, coma mune nomen erit Rhetoricae er Dialecticae:quoniam Pirus docet rationem inueniendi ex collocandi argumenta udicio yeter . Aristoteles quidem in Rhetoricis tradidit praeceptu inveniendi, er distonendi, erin DiaIecticis:piunquam quo loco scribit rhetoricum

constare ex Dialectica σ Politica γidetur aperte

120쪽

IN CONSTIT . DIALECT. 69. sentire Rhetoricum decepisse praecepta iuueniendier dilonendi ex Dialectica: morum autem Cy perinturbationum explicationem ex Politica, id est, ex philosophia morullaim totum philosophiam morulem PoIiticum vocat. icero etia hii Iιbru de oratore subsqcit Rhetori praecepta iuueniendi cr dctonendi, quanquam in eo laco sentetium mutare videtur: quia similitudine orthographiae demostrat praecepta inve- tuendi π dctonendi generalia esse, neq; rebu3 tati tu forensibus accomodari,qualia sunt tria genera caμμη ram. Sed de his postea disseremus. cuius origo quaerenda primum estJ Hoc Ioco tria plex existit quaestio:prima de lait Uncrementis, Crsumma distulationis: quae opus est Dialecticae artis. Secunda de mitijsancrementis, er summa Dialectica artis. Tertia de initijs incremetis,et summuDialectica facultatis. Duas priores quae tiones dilutat Fabi cupit. r. libri teri de eloquentia Cr Rhetorica arate. Tertium ponit Plato de oratoria facultate in Pha

dro. et cicero. x . de Oratore Cr. a. Inter primum aute

o fecundum illud intere , quod inter eloquentiamCT Rhetoricam pleris interesse volunt quod eloquetia positast in actione, sthetorica vero praecepta cos plectaturrier quod PhiIoponus interesse demondrduit initio Priorum inter demonstrationem, CT artem

demonstrandi. Quaeritur igitur primu qiιaestione,cum dilutatio prior fuerit arte,quae res di*utatiori deoderit misit , quae incrementum' quae summum. Natura itus principiis dedit dilutatiori. Etenim omis