장음표시 사용
131쪽
CO FI FIENT. ARIVS autem, quae proprie in Topicis er Elenchis docetur, omni generi rerum ex artim accomodatur: ut Arisstoteles demonstrat. r.er. 8.ca. i.Τopi. Cr in multis
alijs locis,quae infinitum esset persequi. Initio autem Rhetoricae sic coparat Dialeiticam cum Rhetorica, ut viris res omnes subiectas esse pronuntiot.E quarto Metaphγsico ita confert Dialecticum cum primo philosopho er Sophista, t circa res omnes eos versari asyrmet. Neq; vero si res omnes Dialectico subie ctae sunt, continuo reliquae artes superuacaneae sunt:
siquidem Dialectica res ipsas nonsuppeditu ed sola
rerum tractationem.rerium autem cognitio ex singulis artibus est depromenda. Cognito fine facile diffinietur Dialectiea J Nais disserentia cuiusque artis ex me petiturot ait Aristoteles. l. Oeconomico. ex materia vero officijs, et in astrumentis no potest colligi differentia artis. quia materia Cr instrumenta communia sunt cum multis, vires omnes sunt materia subiecta Rhetori, Dialectico, Sophistae, er Metaphoesico. Difinitio autem cr desmonstratio communia sunt iinstrumenta Dialectici crnetaphdifici. Atqui diserentia propria cuiusnam tu esse debet. Oficia etsi propria sunt cuiusq; artis, tamen quia non conueniunt toti arti, pro disserentia Uurpari non possunt.Finis vero, quia soli er toti articonuenit, vera est cuiusq; artis diserentia ,per quam omnes artes inter se distinguntur. Ais haec de dise. rentia: nunc genus Dialecticae inquirendum est. de quo magna inter viror do ctos disceptatio est. Quidai enim
132쪽
CONSTI Tu T. DIALEC T. enim faciunt genus Dialacticae facultatem, alij vir tuestem,alij artem,uli scientium. A quibus quid vere,quid contra dicatur,videdum est. Plato quidem in Phaedro Rhetoricam vocat facultatem, id esti perfectam cognitionem, quae comparatur 'Miura,crte,Cr exercitatioane. Quae certe genus artis non est sed totin quod histribus partibu3 absoluitur . Eadem ratione perfectaeognitio Dialecticae facultas a Plutone nominatur. Aristoteles vero. 1. Oratorio Dialectica cr Rhetorica votat .luu Hs d est,facultates, aut potestates,ve Fabius interpretatur libro primo. Sed nome hoc facultatis ab Aristotele pinitu varie ab interpretibus exisplicatur. Nam quidum yolunt fucustatem vocari,quia homines is τῆ luvarus ilin id est, in potestate crdignitate collocet,quos reliqui homines colui Cr a mirentur. quae explicatio ambitiosi mugis hominis est,quam docti . Alij explicant facultatem vocari ab Aricto tele eas liuisicatione,qua bona externa et fortunae auito os,seu facultates nominantur: quid ijs Crbene er male uti licet. Aristoteles tamen aperte dea clarat primo Oratorio se facultatem nominare Dialeacticam,propterea quod in contrarias partes disputat. Quam sententiam confirmat Alexander primo Topisco, Cr confirmare potest locus ex octauo NetophDiscosi partitionem Graecorum sequarisIm quo docet Aristoteles omnem potestatem participem rationis contrariorum esse:quales sunt Dialecticu, Cr Rhetorica.Ηuc itus igniscutioile facultatis posita,facultas non est gensis Dialectica : nam omne genus eB causa
133쪽
eaAR reifacultas autem id est istutare in contriarias partes,non est causa sed esse iam Dialectieae:ergo eius genus non erit. Praeterea omne genus habet
veras lectes ibi subiectas,in quas diuidatur fucultra autem in hac significatione soli Dialecticae conuenit.
ergo non est genus. Nam etsi Aristoteles tribuit Rhetoricae vim distulandi in contrarias partes, tamen idefatetur Rhetoricam hanc facultatem a Dialectica aes cepisse. Quod cum ita sit, Dialecticae conueniet priamo et per se faculta , Rhetoricae aut e propter aliud. veru autem species ea sola est cui conuenit per se gesnus. Rhetorιcae non couenit per se facultaK:quare hoc genus Dialecticae nulla plane ratione constituendum est. Quod si quis requirat,quo loco Aristoteles asprimet vim di*utandi accepisse Rhetoras a Dialecticis, is legat primum oratoriwm, in quo haec scribuntur: Rhetorica ex altera parte re1pondet Dialecticae . Et alibi: Rhetorica est propago Dialecticae. Et alibi
apertius: Rhetorica coli stat ex Dialecticd σ Posis , tica. Nam cum tria sint instrumenta proposita Oratori ad persuadeli tu de sentetia Aristotelis, argumeta, mores, Cr perturbationes animumores quidem' a nimi perturbationes, er omnem materiam rerum for ensem, circa quas versatur , sumit Rhetor a ciuili seu Politico philosopho. Unde verescribit cicero. r. de Inuentione Rhetorica pars quaedam ciuilis scienatia est. At vero regumentorum sedes Cr loca, quibus utitur ad distulandum in contrarias partes, a Dialea tico mutuatur. Mam rem satis declarat eadem nomm
134쪽
niinu Iocorum in Topicis er Rhetoricis repetita.
stoici virtutem Dciunt genus Dialecticae:quid assereniagnum praesidium ad beatam vitam: easdem enim virtes dis virtutes esse putarunt. Ex quo Latinum no i nen artis sectum esse creditura , VH id est, a virtute: quasi ars censenda non fit , quae cum virtute coniuncta non Derit:multo minus philosophia, qua omnium laudandorum artia est quasi parens er pro creatrix. Quam ob edusam philosophia in tres tutior partes a Stoi cis diuisa fuit. In unum partem naturae,alterum de moribus, tertiam diale tieae: quod hae sola partes aliquod afferant praesidium ad bene beate que viuendum. Siquidem philosophia naturae, clim docermundiam a Deo creatum esse, er, ut Stoici sentiunt. conflagratione ignis peritumn,nos ad cultura Cr cognitionem Dei excitat. cu eadem docet mundum hae prouidelia diuina gubernari nos in admiratione proauidentiae rupit . cum eadem philosophia trudit munud*m,σ omnia quae in eo sunt, causa hominis condita fuisse nos ad timorem Dei et obsequium praestandum Deo viruit, σ ad gratiarum antonem. cum eadem explicat omnia quae nata sunt interitura esse, nos da fortitudinem cr contemptionem mortis informata
Philosophia quos moralis pars philosophiae est: quia
docet quae bona, quae mala, er que st/iάρ id est. indisserentia i quae expetenda quae fugienda, quae utilia,cr quae detriment . Dialectica vero et huius germana Rhetorica, virtutes etiam sunt, ex partes
135쪽
CoΜHENT ARI ussulse, quae bona,quies malasin docet: quo praeὶ iudicio munitus quis mala et fulse fugiat,bona et vera persequatur. Haec quia in rebus dicendis er non dicendis tota sibi consentit, er accusare ex defendere non potest nisi beneficio iustitiὰ er iniustitiae,neque laudare nisi honesta, nec vituperare nis turpia, nee suadere nisi xtilia,nec dissuadere nisi inutilia , cum frequenter inter tumultus plebeios sortitudine exerceat, atq; eius facultatis semina a natura nobis conis cessa fuerint, licitur profecto ut iudicio Stoicorum
Dialectica ex Rhetorica virtutes esse credantur. Honesta sane oratio, er optunda magis, quam vera. Num virtute nemo abutitur: Dialectica autem abututur homines ad refutandum veritatem: ergo Dialectica non est virtus .Praeterea virtus posita est isti voluntate,dia
rectica autem non est posita in voluntate omnes βαquidem essemus continuo dialectici ergo Dialectica non est virtus. nisi quis forte virtutem interpretetur perfectioilem cuiusq; rei, er praesertim partium uniami. Num tac signiscatione erit Dialectica virtus,' quemadmodum reliquae artes er scientiae, ut Dcet Aristotilis. 6.Ethico. quo loco facit quinque genera habiturum er xirtutis,quibus ratio er intelligentia nostra perscitur:quae sunt sapientia, intelligentia, scientia,ars, σprudentia. Virim tamen proprie eun minatur,quae insatur circa perturbationes animi lasquam materiam sibi subiectam: ut fortitudo iram eo, hibet, er temperantia libidines ac eupiditates moderatβr. Qua quidem signiscatione Dialectica virtuo
136쪽
IN CONITITVT. DIALECTU ύνη oti sines viti Jed ἰδι puos,ut reliqu e dura. e perinde sunt, ut ait chremes Terentiam, utilius animus qui ea posidet. i alti scit,ei bona: Ri qui non utitur recte nati
Quam ob rem Dialectica virtus non erit. Nes etiam scientia genus. omnino Dialecticae est . Nomen autem scientia tria potifimis apud Aristotelem declarati Primum omnem artem,quae docetur aut methodo dise mitionis, aut demonstrationis: quales sunt Mathematicae artes : quae nomen mentiarum proprium api,d
Aristoteleos sibi fecerunt. Haec signiscatio repugnat modo sciendi,cuius meminit Aristoteles in minori Alpha MetapbγsicoNum ait: Absurdis est simul quaererescientium,er modum sciendi. Porro modum scia di vocat Anublicam partem Logicae,qua artes ina ventae sunt,er intra suos terminos constituunturis
quidem in ea docet duos modos sciedi, primo quidem libro demonfirationem, secundo vero di itionem: quae alius modus sciendi est a demonstratione, ut supra explicatum est Num quum quatuorfnt, iudicis Arictotelis, quae inscientium cadunt, quid est cognosscitur sola dimitione. reliqua tria demonstratione. er Hilogismo cognoscuntur. Latini Auerroem secusti,modum sciendi de tota Logica arte interpretatur, sed falso. Num quum Aristoteles extremo cupite stocundi Metaphdifici xt Latini partiutur doceat quia bin propositionibus, cr argumentis ui quas scientia utend*m sit, er quani certis, de his autem non alibi
137쪽
bus docet,quae propriae cuiusq; artis interrogationes er propossitiones, Cr quae alienae sint, O tradit rebus perpetuis perpetuas conuenire propositiones, Cr reethus his quae plerans ita sunt,sumptiones eiusdem generis accommodari, ut rebus naturalibus Crex mate
tria e stantibus sumptiones naturales, sicitur profeeib xt per modi sciendi sola pars Anubticu intellis gatur: quae docetur in Posterioribus. Scientia secutiado signiscat cognitionem communem arti σsciEtiae suae proprie scientia nominatur: ut cum scribit Ari poteles. 6. MetapbUico,philosophiam naturalem noesse scientium agentem,nes escientem. Quo loco virees positas in factione Mentias appellat communiori γocabulo, ut annotat Alexander. Tertio significat omnem cognitionem: quae significato non solum conuenit arti Cr scientiae proprie vocatae, verum etiam intelligentiae, quae cognitio est principiorum :γt qua
scribit A ristoteles. 3. cap. primi Posteriorum . Nos autem dicimus nec omnem scientium esse demonstra nutem,sed corum, quae medio vacant iisdemonstrabilem
esse d est,scientium esse principiorum, quae non dea monstratur. Prima significatione Logica non est meneid, ut Aristoteles scribit primo Rhetorico his vero his: Qui aut Dialecticum,aut Rhetoricum no vi facultates,sed ut scientius tractare conatur,imprudens nasturum inurum tollit: quid in scietias rerin subiecta, rura transfert,sed non solum rationum. Quo loco nes gat aperte Diale cticam et Rhetoricam scientius esse,
quia omnis scicua circa rem certam subiectam die a
138쪽
turn t Aristoteles demoliarat is Posterioribus.Diu alectica autem ex Rhetorica, imo tota Logica, circa res omnes versantur, non circa certum genus rerum: H Aristoteles in innumeris locis confirmat. Secunda
item significatione non est scientia: quid artes cogntationis,aut actionis, aut factionis, quae hac significatione continentur circa res versantur: Logica autem
non circa res. ut Aristoteles ait loco supra citato ex primo Rhetorico, sed circa rationes versatur,nissquis forte existimat Dialecticam esse artem factionis, de qua repostea distulabimus. Tertia significationa Dialecticus cientia est, s pro quavis cognitione accipiatur. Q nod si ea cognitio nil intelligentiam tantum principiorum referatur, G ad verum frientum, qμα ex principiis fit,non est scientia Quod si occurras babet principia per quae demonstrat suas conclusiones;
ergo erit in numeros entiarum collocanda. Respons
deo no esse proprios, demonstrationes, quae in Logica funtina finia demonstrationis verae Uscire: Demonstrationes autem Logicae non sunt contentae sola cogonitionesed ad opus aliquod referuntur, ut ad cons cienda demonstrationei, cr donitiones reliquarum mentiarum :quamobrem Logica non est proprie scietia. Qilam sententiam confirmat Aristoteles primo Ethico,cum uit,hoc interesse inter Geometrum,σ fabrim: quod Geometra tantum contentus fit cognitiosne rectae lineae: suber autem cognitionem rectae linea ad utilitatem er opus dirigat. Si igitur Geometri
quia sua cognitione conti id est scientia est: virι ve
139쪽
COMMENTARIust o Dbrorum non est scientia, quia omnem cognition 3 ad aliquod opus refert, multo minus Logica scienistia erit,cum omnia sua praeceptu conferat ad conficie da instrumenta omnium scientiarum nes demonstra tiones uppedandae erunt, quae sunt in Logica, cunt omnes ad opuε aliquod referuntur Aiquidem scientia,
quae vera demonBrutione comparatur, is sola cogntistione posita cernitur : ut Aristo videtur signiscare sexto Ethico, cum distinguit frientium a prudentia,
er drte. Est enimscientia cognitionis,prudentia vero actionis ars factionis. Verusin igitur genus Dialecticae erit ars. Neq; tamen nomen artis semper eadem significatione ab Aristotele Uurpatur . nam artis no
men triasigniscat.Primum artes factionis,qua signioscatione diffinitur ars sexto Ethico,recta ratio eam rer , quae a nobis sunt.Eu autem feri a nobis dicitutur, quae praeter actionem aliquod opus ostendunt: ut Architectura domum facit. Secundo ars sumituro Aristotele pro artibus actionis, ex factionis: ut cum .dit secunda sectione primi Prior utilem esse merethodum inuentedi medij, non solum ad philosophium, ωerum etiam ad disciplinas, π artes. Tertio usurpas tur pro quavis methodo.Prima signiscutione videtur Dialectica ars esse: nam cum finit quins habitus unimi intestigentis,Dialecticu aute non siti upienti nesintelligentia,nes metitia,nec prudentia, relinquitur ut sit urs. Praeterea cum ars sit recta ratio earin roru, quae a nobis fiunt,Dialectica autem sit recta ratio
140쪽
IN CONsTI Tu T. DIALECT 6 instrumenta,quae post actionem in artibus cernuntur, escitur profecto ut Dialectica sit ars.Dialectica tarmen hac significatione ars esse non potest,propterea quod factio propria est eius, qui lacertis Cr neruis corporis utitur, Er aliquod opus quod oculis cernuatur post se ipsum relinquit: ad Dialecticam vero exercendam non est opus lacertis σ neruis corporis,nes eius factio talis est, ut aliquod opus relinquat semper, quod oculis sub ciatur . Na cum rationis tota sit eius actiones intra rationem consumi possunt: ut qui secutaciti dilutant. Praeterea omnis factio est certi genearis rerum:actiones autem Dialecticae communes sunt rerum omnium: quare Dialectica non est ars factio, ius. Ad primum autem argumentum quod affertur cotra bancsententium, restondere possumus Logicam, etsi non sit proprie scientia, quia eius demonstratioranes ad opus referuntur,sesentiam tamen vocari,propaterea quod demostratione utitur. Secundam urgumentum cognita significatione factionis dissoluitur.Siquidem factio proprie vocatur, quae semper relinquit aliquod opus externum: ut dialectica pleruns muta est, ex secum sola meditatur. Mum rationem vocat Aristoteles λργαν Τ ,id estautionem internam.Nes vero Dialectica est actionismum , ut uit Arictoteles. 8. p. primi Topici,quaestiones aliae sunt cotemplatioαnis,aliae actionis Miae neutrius generis,quales sunt Logicae: quare neq; secundu significatio artis conuenit Dialecticae. Tertia igitur significatione Dialectica est dri:quod est verum sitim genus.nam genus earum. I s rerum