Petri Ioannis Nunnesii Valentini Oratio de causis obscuritatis Aristoteleae, & de illarum remedijs. Eiusdem liber De constitutionem artis dialecticae in quo exemplo Galeni docetur ex notione finis cur singula praecepta artis tradantur. Eiusdem commen

발행: 1554년

분량: 346페이지

출처: archive.org

분류: 철학

141쪽

νσιι , quae carent corpore, sumitura causa esciet:. ti:urs autem seu methodus procreauit Dialecticam. Artem voco rationem,uiam,methodum.J Methoodus vox Graeca est,quae Latine dicitur a cicerone rustio, Cr via, aut ars, aut do ctrina: ut initio Partitionsigum vocat methodum rhetoricum doctrinam dicendi.

Ars autem sic dissinitur a Stoicis: Ars est coaceruatio ex multis praeceptis ad alique finem utilem γitae stoctantibus . quam distinitionem plebei philosophi approbant,dc in ea multis modis peccant. Primo quod distinitionem Stolaum pro Peripatetica venditantaescundo quod distiustionem Aristotelis ignorunt,incua iu3 verba iurarunt. Tertio quod usurpant coacervotionem pro consensionernum cum Graece legatur si sa/ κ,quae vox consensione significat, quasi omnia praecepta artis inter se consentire debeant, si coaceruastionem conuerterunt. Mario quod prcceptum pro perceptione posuerunt, .norata dioce Stoicu. A Stoiscis enim vocatur perceptio, vera cuium rei opinio:

quae Graece dicitur vοκμα,aut κατολκψis,id est,perceruptio, aut coprehensio. a qua multu differt praecepta. Siquidem praeceptum er potest esse verum , erfrisum: perceptio autem a Stoicis non dicitur nisi vera fuerit. Quinto is eo peccant quod rem distinitam crgenvi deinitionis sumunt ex diuersis categoriis conatra praeceptum Aristotelis.6. Topi. Siquidem ars squalitus,coaceruatio autem est ahio. Vlt imo peccant in eo vehementer, quod non expresserui quid ars sit,

scd qualia debeant esse pinept4 arta; quod et se arti

142쪽

convenit,eius tamen vim Crnuturam non explicatsed qualitatem.Debent autem praecepta artium esse conasentieti veru,σ a tilia ut ex hac dis initione colligitur.Etenim ex nomine coli sensionis colligimns praecesptu artigra consentire debere tam cum in iijs, et prisoribus praeceptis,quam cin me er posterioribus.ex nomine autem perceptionum intelligimus praeceptavera esse debere t ex xltima parte dis itionis,utialia esse oportere. Quare si quae praecepta artium bu- is modi non fuerint,merito ex arte detrahentur. De quibus utile esset viros doctos iudicare, nisi liberta. tem philosophandi multitudo malevolorin oppressst . Sed haec alias:nune veram distinitionem artis ex Aristotele colligamus methodo Peripatetica. Aristo.' quidem secundo Phγsico ad explicandum dignitione

naturae,principio dictinguit res naturales a non nutuoralibus. item. a. de unimo difflnitum attinuom ,res antimatus ab νnanimis separat. Nam cum definitio rem si os a caeteris distinguat si ut cognitu disimilitudine res,quae dis itur, er reliquaru, quid res sit quadam ex parte intelligatur.Sic nos distinguamus prima

res eas,quae arte explicantur,ab ijs,qu.e non explican. tur arte.Res quidem uniuersae propriae sunt artissuta gula vero res experientiae, ut docet Aristoteles priamo Metaphoco, quare ars erit cognitio reruem unimuerfarm. Quoniam autem ex rebus uniuersis quaedageneraliores sunt, aliae lectiliores,sequendus est is ordo, quem Aristo. initio phdificae auscultationis indi Gisier primo de partibus uti lium,ut a generalio

. ribus

143쪽

C o Μ Μ E N T A R. I v sribus adstecialiora progrediamur , ne ordine reri perturbato,eade saepe repetere cogamur. Finis autem propositus methodo est σ arti t res omnes explicet breuiter er persticue. Quamobrem vere dijuietur ars de sententia Aristotelis, distosiuio a generaliori bus praeceptu ad Φecialiora descendens,per qua una qμαs res facilius percipi doceris pinit. Porro artim in tria genera asseruntur ab Aristotele. 6 Metaph sico artes cognitionis,uctionis, er factionis: quae diuisio repetitura Quintiliano libro secutido. Artes coηgnitionis appellantur, quarum praecepta sola cogniatione contentu sunt Arithmetica, Geometria.Nam eis in Geometria qui edam praecepta dicuntur problemat quae actionem continentot data recta linea tris aligulcm aequilaterum constituere, tamen omnis h. actio ad cognitionem refertur: ad intelligendus nimi-rμm proprietates figurari , Cr corporum. Artes

actionis sunt, quae post actione nullu opus relinquut, ut ars saltandi. navi post fultationem nihil relinquit, quod oculis cernatur: quae proprio nomine et mis ab Aristotele vocatur, disseris afactione, quod actio Oliquod opus post se relinquat, ut supra explicaui mus. insu disimilitudinem exprectit Aristoteles 3 litis uir locis: ut primo Ethico, cum scribit, filium alios esse actiones tantam, alios praeter actionem habere opus: Cr sexto Ethico, cu distinguit agere σ facere: Cr nono Metapissico, cum ait facultatum alius esse

qμurum finis est v , ait facultatu videndi sectus: ilics,quae praeter faeni opus aliquod rς linquunt, ut

144쪽

1N CONSTITVT. DIALECT. 7 et Architectura domum. Hu tribus generibus artium

addidit Galenus quartum posse, ionis: quo res ipsas non facimus, sed conamur parare σ pofidere. qualis

est ars venatorum, Cr piscatorum, qui cum pisces crscras non faciat,magno tume studio compurare conuatur. Dialecticu primi generis urtium est: quanquam Arhiotelis negat esse artem cognitionis. s. cap. primi Topici, cum scribit quaestiones alias esse contempluationis alius actionis alius neutrius generis. Quo loco existit quaestio , sit ne Logica pars philosophiae, unitarumentum s Ad quam quaestionem explicandum Latini utuntur hae dictinctione. Dialectica docens est scietia, C pars philosophiae:Dialectica vero dites, rumentum. Si Dialectica docens est, ut illi expliacunt,quae tradit praeceptu,non est scientia: ut testatur Aricto teles primo Oratorio, eo loco quem supra citauimus. sitne autem vera distinctio, an fulse inquiis rendum est. Aut Dialectica docens Cr utens est idem

habitus aut diuersu3ψὶ est idem habitus, quid Diuleis ctica docens est quae tradit praecepta, CT utens, quae bibetur ad aliquid probabiliter probandum,mpu-gulis artibus multa sequentur absurda. Primum praeacepta Dialectica probabunt quaestiones sngular artium: ut si ne mundus aeternus distinitione ista gismi quod tamen fieri posse negat Aristoteles. a. Posteriori ,cum ait: in ratiocinando non esse adhibenti . dam distinitionem ratiocinationis. Praeterea probaotiones Logicae nihil demonstrant probabiliter, sed

necessuriq: demonstrant autem solvi si ne definitio i

145쪽

bene tradita. mas conueniat ne demonstratio eunt praeceptis Logicis; quae probationes sunt necessariae. Latinorim iudicio. Quod β diuersus est habitus Dialectica docens er utens, quod Latini confiteri coguntur,is maiora absurda incurrent. Etenim cium Uirment praecepta demonstrationis ad Logicu per liuere , usum vero proprium esse philosophoru idem de tota arte fateri coguntur,cum eiusdem artis iusti tutio fit, quae is Posterioribus er reliquis libris Lo gicae traditur. cum autem diuersuη habitus sit,Diuυσetica docens erit,quae cotinetsola praecepta:xt omnis Dilui'u3 constat propositione,assumptione, et cooplexione, utens vero, quae continet exempla singularum artium propria,quale est istud exemplum phialosophiae naturalis:quod per se mouetur,est immortas animus per se moueturi ergo animus est immortalis. Docentem appellant Graeci interpretes auulsum a reobus,ditentem vero coniunctum cura rebus:quod exempla coniuncta sint cum rebus er materia cuiusq; aratis. Latini igitur in hoc peccant vehementer, quod Dialecticam docentem faciunt partem philosophiae, utentem pero instrumentum. Nam si omnis philosophia cum rebus er materia e iuneta est, Dialectica aut e docens a rebus er materia avulsa, certe non erit pars philosophiae,sed instrumentum. Quod hac simi- IrtMdine Graecorum interpretum facilius intelligeturi Quemadmodum sextarius,quo metimur vinum. quia

potest cohaerere per stubsci xino, non est pars vini, sed iustrumentam metienduita Dialectic- praecep

146쪽

IN CON aTITVT. DIALECT. 72tum,quia potest doceri abn exemplis philosophia eisinon erit pars philosophiaesed instrumentum. Et quemadmodum sextarius vini qui ponderatur, pars est vini non instrumentumsc exemplum philosophiscum, quod dirigitur praeceptis Dialecticis, pars sphilosophiae non indrumentum:nis xesint Latini diffinitiones s demotistrationes philosophiae infirmes tu esse, quia explicant quaestiones philosophicas : vehilogi mus a me supra explicatus, quod per se moveatur,eli immortale: animu3 per se mouetur: ergo uniamus ect immortalis: instrumetum est quo explicat philosophus hunc quaestionem coniuncta, numsit animus immortalis A is haec certe signiscatio itarumenti legitima est:num cum lactrumenta quaesita sint a singuis

iis artificibuη ad materiam tractandum,matem autem

subiecta Dialectico sit omnis quaestio, siuesiit cognitioni ut sit ne mudin aeternim fue actionis, xt sit ne voluptas expetenda:siue Logica , ut sit ne diui ο inis strumentum dialecticae, hae autem quaestiones expliacuntur non praeceptis dialecticis,sed exemplis ex ouieti s lectulibus,efficitur profecto ut non praeceptum dialecticae, sed sγllogismus er exemplum i unaxnnrumentum sit quod idem iudicandum est de diffinitione. Num ad explieandam hunc quaestionem philosophiae naturalis, quid est homos non ieruntur praecepta diffiniendi sed haec diffinitio animul particeps ructionιε. mare praecepta diffiniendi non sunt in truo menta, sed singula definitiones. Quod si de diffini. tione dubitetur,res ad Dialecticor referenda est. Resq irat

147쪽

quirat aliquis, si diale elica praecepta non sunt parte

philosophiae,ties rumenta, quid igitur erunt Reastondeo Dialecticam esse regulam instrumentorum cuiusque artis, qua i ructi conscimus demonstratiorines er diffinitiones: qui e propria sunt cultos artis

histrumenta. sententium declarare videtur mscriptio Logicae Aristoteleae ab Aristotele , aut quod probabilim est, ab aliquo Aristoteleo facta os γαuhpus γἀvων ' χειρ dest, rumentum Hstrumentoru crmanus. Quasi dicat, quemadmodum munus est hissmomentum, quo conjiciuntur omnia instrumenta opificu,

ait malleus, cir dolabra, sic Logica est instrumentum, quo conjicimus propria cuius': artis instrumenta. quae sunt diffinitiones, Cr demonstrationes , ac lino verbo,quemadmodum munus nec est pars, nes Mnens imentum earum rerum,quae sunt ab opifice, ut lecticae, sed instrumentum instrumentorum sic Logica non est pars,nes instrumentum philosophiae, sed regula in .strumentorum. Sed ut quaectio primo loco positu meisitus intelligatur, asserenda est hoc loco altera artium partitio. Artium aliae necesuriae, aliae non necessariae. Necessaries eas voco, sine quibus oratio cr di utatio esse non potest: quales sunt omnes artes, crim de hs disputatur.Non necessarias appello, quae voluptuotis soliuου CT ornatus eausa in oratione adhibeturi. quas lis est Rhetorica, si ei sola elocutio concedatur, quae propria est istius pars. Ad componendum autem orastionem quatuor sunt genera artium necessaria. Prohsi

148쪽

,1N CONSTI TYT. DIALECT. quo genere continentur philosophia, er omnes artes eum de ijs disseritur. Secundum genus est earum urtisi, duae verba suppeduunt: quae linguae cuis', propria Iunt. Nes vero existimadum est linguam non diserore a Grammatica, cum alia vitia notentur linauae, alia Grammaticae: it singuae barbarum esse, Grammatica xjro non obseruatum esse verum rationem etγmoloingiae,s hirtaxeωs. Teritu genus est eurym uritu, quae docent tractationem rerum, de quibus instituta est disputatio: cuius generis est nostra dialectica, quae doacet praecepta iuuentionis, σ dssositionis, quibus oramnis quaestio explicatur. Quartum genus ed earum artium, quae exponunt tractationem γerborum:cuius, modi est Grammatica. Terthitaque generis Dialectica est. Ais i haec de genere artis Dialecticae. Quare vera ect dis initio Dialecticae. Dialectica est ars disseredi, id eB,tructandae cuiusuιs rei ratione. Nam idim ditrua . que valet. Ex vero autem generin Pera differentia compomtur:reliquae vero disinitiones, quae aliquid

habent commune cum finibus falsis, satis confutata sunt reprehensis finibus, quales istae sunt Dialectica, est ars disseredi probabiIiter de quavis re proposita,er Dialectica ess ars discernendi veruem afu*o. Illae

etiam, quae volo aferri solent: Dialectica ess ars ima eniendi, G iudicandι: aut Dialectica est ars disiniendi,diuidendi, Cr argumentant,non sunt disiniti nessed diuisiones neq; admodum verae sunt . Quam sententiam postea declarabimus, cum ventum fuerit

149쪽

Et quonia coniuncta est quaestio offici, is finis anethodim resolutionis,quam hi constituenda artes

quimur,hoc postulat, ut expositosne de oscijs disse τamus. Osticium autem est opus extremu, quod qui artifex prostare debet ad finem ibi propositum consequendum.Ex qua dis initione tria consectaria collis guatur. Priinum omne officium proprium est cuiussariis ad autem propriu cuius' artis esse dicitur, quod ψd sinem consequenda valet, aut certe ad melius, ercelerius consequendiam Ex hoc consectario efficitur, ut tradere rationem dissiliendi non sit officium Loogici :quid commune est cum MetaphUco , si vera ssententia Alexandri. 7.Topico. Secundum confectas rium: officium ultimum est,sed ante Dein. Quare docere rationem argumentandi non est officium LNi-ei,cum referatur ad discernendum perum a falso.Tertium: omne officium est positum in exercitatione: quare praecepta artis nonsulit officia, cum sint posita is cognitione His ita constitutu, Arist primo Topico officium facit Dialectici,nihil praetermittere eorum, quae valent ad disserendum probabiliteriquod ossici um obscurim est,cilin exprimatur negatione,nes de' claret,quae sint praestanda a Dialectico. Praeterea ossicium hoc afertur ab AristoteIe non tanquam olscisi

Logici, id est generalis artificis sed solius D talactici, quem in Topicis informandum si cepit. Dices, quae praestanda bunt a Dialectico persecutus est Aristo. 8. Topico. Persequitur eo Oidem lib. Aristoteles, quin pra

150쪽

suam facultatem exercet is interrogando, Cr reston. dendo. cicero hi oratore ad Brutis,quae fini Oscia dialectici, clarat his verbis: Nis eum praeterea diis dicisset .rtem, quae docet rem uniuersam tribuere in partes utentem explicare doniendo,obstura explavare linterpretundo,umbigua primum videre, deinde dictinguere,postrem) buere regulum, qua γera ersalsa iudicarentur, Cr quae quibu3 propositis essent quaeq; non essent consequentia. In hac enumeratione osciorum peccat primum cicero, quod generalia praetermittit officia, ub quibus istu continentur.Num donire, diuidere comprehendatur sub confectio sne noui operis,ut post intelligetur. Praeremisit etiareliqua specialia officia, quae diffiitioni ex diuisoni

ex alicra parte restondent: qualia sunt argumentari,

torum, σ alia innumera. R eliqua oficia, quae a cicerone numerantur,continentur sub iudicio operis conufecti:qualia sunt,distinguere ambigud,obscura expias nare fuga refutare,cr inconsequentia tollere. In quia bus etiam praetermisiit cicero unum officium separandi aliena a proprijs:ncque mirum: erat enim profesione eloquentis Asiangs, cr digresionum studio fimis sectator,irn quibus hoc yitium alienissectatur.Dialeactici recentiores putant tria esse oscia Logici conscedere,negare,er distinguere: quorum sententia fati lux est.Primum enim non est omnis γis Logicae positam concertήtione, cuius propria sunt illa tria ofri :K a cλη

SEARCH

MENU NAVIGATION