장음표시 사용
191쪽
COMMENT ARIus placuit Aristoteli, profero testimoniu Aristotelis de rebus adiunctis. quare testimonia merito a nobis in γιtimi locum reiecta sunt. Diuilio postponitur locis eonsentaneis: quia ex illis ducitur: er dissentaneis ut, que comparationibus, quia partes diuisionis disseu taheae sunt, inter se comparataeas tractentur negatio ne, pares autem sit affirmate explicentur. postponitur etiam argumentis a nomule, quia quaestio ponitur, fit legenus din diui1 lanis hii quo significationes nominis ambigui explicamus. Argumenta a nomine ientelligi non possunt abn cognitione priorum locorum. num coniugata in rebus fere adiunctis lectantur:eo mologia autem nominis quae sit explicatur aut ex causis,aut effectis,aut rebus subiectis, aut adiunctis, aut dissentaneis, aut comparatione: ut origo Dialectice explicatur ex fue nempe qumd est dissere re. ab effectis: ut aethra α -- αι oriid est,ub ardendo. a rebus subiectis: hi logica st αλαγε d est a ratione, circa quam versatur. Ab adiunctis: ut philosophia , id est,studi sapientiae . a dissentanei . t bellum, cum mulum sit. sed praestat a beluis dici . a comparatione:
ut astram quoddam coeleste vocatur Deltoton assimi: litudine Iiterae Graecae Delta. comparatanterito succedunt consentaneis er dissentaneis argumentis quid eum tructantur coniunctu explicantur cum consenturaneis, σdsbennaneis i comparantur inter se duae cau sae pares,aut impares,ssimiles, aut disimiles in efficiendo: ut, quemadmodum solsouet omnes naturus corpos
rea/dii calor, qui sub terra latet, conseruili omnia genera
192쪽
IN CONsTITVT. DIALECT. 9s. nera rersim,quae intra terra nascuntur. haec similitudo est ii qua comparantur duae causae conferuantes solet calor internus terrae. I tu iudicandum est de reliquis Iovis. Dissentanea tenent secundinin locum,quia Φectatitur plerunt, Cr furit ex consentaneis: ut cum paterer filius sint causa, Cr effectura,relata liciuntur. Drconsentaneis subiectu Cr adiunctu posteriora tracto tur quia fere ita sit, ut subiectura jit causa rei adiunis
elae,eius praesertim, quae inest: vi ignis cause caloris. itas eleganti fimo ordine coilocuta sunt genera a gumetor :de quorum vi Er pondere ita iudicadum est,ut argumenta quae ducuntur ex causis, aut ex disti nitione quae ex causis constat , 'infima omniu sint, proxima,quae ducuntur ab ef ectis. Quod ita esse deuelarat Aristoteles quum in Posterioribus demonstra. tionem propter quid, Cr quia reliquis generibus argumentorum an eponat. Tertio loco succedunt res ubisiectae, Cr adiunctae, aut distinitiones, Cr diuisiones,
quae ex ijs ducuntur. martus Iocus conceditur dissen. taneis: quanquam hic maiorem aliquando vim babent 4d persuadendum, quam consentanea:*t ad persuadendiam repugnantem, Cr peruicacem Sophictum. Quinis tus Jocua est comparationum sextus nominis, vittam autoritatum . num autoritu3 est tinfirmior reliquis argumentis. credimu3 enim autoritati propter rationem, er
go magis credimus rationi. Ex hac obseruatione intelligitur proposito quoui3.argumento, quanti momentier ponderis sit.sed ad pondus cuiusq; argumentaticis nis indicandum quaesitae sunt maximi r quae certe n is
193쪽
COMMENTA Ri v seesseris non sunt, ei qui tenet exquisitum latarunt
cognitionem. Q nidi quod cum trahuntur argumen. id probabiliter, parum admodum, aut nihil valent .mod si dicis bis maximis explicari xim er pons divi argumentationis, fateor istud quidem , Itin haec ratiocinatione, omne animul Pluit, omnis autem hoo mo est animal, ergo omnis homo a luit, vis urgumenti in eo posita esse cernitur, quod quicquid convenit . generi, conuenire idem haecisi necesse est . sed tamen ex ingenio , er cognitione Iocorum istasa.
causa est cuius vi aliquid sitJHaec explicatio causurum generalis non pertinet ad philos phiam tunstum natur alam: quamobremfine iratione Arhstoteles persecutua est in Phγβicis rationcm communem cauasurum, cum propria fit aut Netaphγsicae, aut Looc quarum proprium est de rebus in commune distutare.at vero PhUcie proprium erat cui fas tantum reriam naturalirum persequi causa reliquis argumenoths praeponitur, propicr rationcs superim annumerustus. Haec ita confunditur a inultis cum ratione, γt disesiniatur ratio, quae ad explicandum quaenionem offertur: hi Aristoteaidetur dili minissesecundo Pissico. desinitio falsa est, quid ad omnia genera arguo
mentorum iransfertur. soluuntur nunt problemata non solum ex cangs,verum etiam ex reliquis locis, ut
constat ex problematis Aristotelis, Alexandri, Pluintarchi,Senecae, er alior Iam vero edus esse dicio inr, νζιὴ da qui i runcin explicandam non seratur.
194쪽
IN CONSTITVT. DIALECT. Quare praestabilior nostra Ab initio eausae. causa est cuius vi aliquid si,quae sumptu est ex natura rei. cuius quatuor sunt genera.J De numero causarum magna apud viros doctus est disputatio. Pluto siquissem sex genera causuram fecisse videtur m Timaeo: Finem, Formam, Exemplar, Efficientem, Instrumeno tum, er Nateriai de quibus exemplar rerum quidem naturalium non est causa,nis ad I deus diuinus referas. , quod si in causis numeretur, forma censenda est, ad cuius similitudinem dirigitur opus.Instrumentum etiain causis efficientibus numerandum est . nam etsi pris .mo non facit, facit tamen, aut iuuat ad faciendum. Potest tamen ex lastrumento finis effici, si in continuata serie causarum efficientium histrumentum alii quod ultimum, comparatione praecedentium causas ram constituatur. modii comparetur cum sequentibus, tum causa efficiens erit: ut frigus externum. constringit poros, pori constricti cohibent transtiis rationem . si hoc loco consistas, trans iratio proh bitumis est frigoris externi, σ astrictionis pomo
rum :eudem comparata cum calore immoderato, caui
su efficiens erit. Quare de isnstramentis ita iudicanis dum est, xt si instrumenta nullum habeant ordinem cum alijs causis efficientibus, sed auulsu ab illis per se cohaereunt, causae eficientes sint, ut dolabra seocticae ,sin ordinem aliquem er continuatum caus rumseriem habeant,erunt fines causarum praecedenatium, er efficientes sequentium. Quare instrumenαram no est genus cui si diuersum ab eficiettier me. Aristo
195쪽
mam,oerientem G materium. quem numer probamus,rationem tamen, qua sum niumerum confirmat. . .
nonsequimur. quae tali est. Quia causas ratio, qualertur ad quaestionem explicandam,quot sunt gene ru quaenionum, tot erunt cassur . quaestionu autem quatuor sunt genera: num aut quaerimus cuius gratis aliquid fiat,aut propter quam rem, aut a qua, aut ex qua esciatur. Ex hac argumentatione falla Aristote lis collegerunt quida octo esse genera causau: quod quatuor aliae quaestiones sint, nempe in quo res fui quod est subiectora, per quod fur,quod est rumeri tum, cum qua re fui, Cr sine qua edici non pinit. iii quibus numerantur locus, er tempws, quas causas ri phocis Amoteles esse voluit diuersarum mutatiounum soci, quae genera quaectionum,si noua genera causarum faciunt, eodem pacto reliquae argumentorti forme ad causus referentur: quia habet singula proprias
quaestiones. causarum quatuor esse genera hoc arguameto certo demostratur. id omne cuius vi alterum', aut conrunctu cuco cohaeret, aut auxi una per se conrstat. si coniunctum cum altero cohaeret, aut ect subieatum, ut muteria , aut id quod subiectum tinformat, visorma. si per se coharet,aut e*cit,ut causaesciens . aut incitat ad furiendum,ut inis. quare quatuor sunt
genera causurum. Finis scopus, Cr utilitas ad idem genus cause pertinent, differunt sola comparatione Pium finis vocatur,quid est extremu actionis scopus, quia
est propositus agetiti utilitas,quia missuscipitur cas
196쪽
IN CONSTITVT. DIALECT. 97sa boni. Neq; tumen omnis finis Hilitatis causa expotitur ed etiam honestatis cause,aut γoluptatis. quare iis quis omnia honesta Cr iucundu appellari nomine Hission vesit, nometi Hilitatis non valebit idem suis, quod nomen mis. Subie et in im quo aliquid sit,
aut non tradiatur ut usu, aut si explicetur tanquam causa ad ejicientem,aut materium rι ferendam est. teum quaeritur ab A ri l otelcicur sol comprimat latum, Cr liquet ceram,ad materium solutio problematis rem ferenda est,id est,ad eum materium, ex qua lutum erceru cqnstant: γt ignis caloris Dbie e lura est, Cr causa efficien . Voluntas, qliae a multis in causis numeratur, non est omniium rerim causa: at quarii causa est, efficiens est. Locua, i lcmpus, reliquae culm quae vocantur pue quibus non,cussae non sun C. quia i orsim vi nihil efficitur. naim et se dici πω ha tuto tempore et
. ioco reri an temperationem mutua ,hoc tamen ad Do
. qualitatibus uera commutat, non ad tempus er Iocs
quae nihil eficiunt. sinis est causa, cuius gratia aliquid fit. J Nomen 'his translatum est ab , s rebus quae termino concludit, tur. Graece dicitur τελγ Οροπιν et λυ,id est, a perficies
dorquia udoptione finis unaquas res perficitur. Ab hoc loco se tractabis argumenta laudandus est, qui discit litero, ut alios, is seipsum iuuen. vituperandus eo, lira, qui easdem di sit,causa glorie,aut quaestus. Sio
197쪽
COMMENTARIus diis Romaeii, salutem sociorum, vectigalia publiὸ
bona ciuium . sic Horatius Torquatum deterret
ab avaritia. QAh mihi fortuna est, si non conceditur,ti Sic in coniectura facti cicero pro Milone fuericlodio necundi Milonis posuit, stem confulvius, Crispunitatis,quod eo sublato versaturin se rempublicam steraret. Idem pro Roscio Amerino tollit θ cm omnem er commoda parricidis, xt si stitionem tanti facinoris remoueat. Sic quaestio difnitionis ex fine
explicatur.uteu,quam ponit Q nintilianus cupit. io.
libri quinti, an sacrilegin sit, qui ut hostes ricte exispelleret,arma templo Qxu detruxit . Altera di iistio,quae eo de loco ufertur a Quintiliano, an tγrunnicida sit, qui orantium, a quo deprehensu3 in aduisterio fuerat,occidit,nescio qui constet ex causis,nisi addas,ulsuum vitam tueretur An quaestione qualitatis ut sanctum lucru , quod in eleemosinis consumitur. omnes distulationes Philosophorum huc causa, quaonstitu nobili ima est,elegantigime explicantur.udeo γt posito fine, omnis que ito tollatur. Ex hoc loco praecepta uritu inveniuntur: ut nos facimus toto hoc opere, qui ex fine Dialecticae singula praecepta col ligimus. Hie locu3 propria est forma, per quam diastinguntur inter se artes, Cr habitu3 omnes unimi. Hoc loco, quae sint propria cuiusque artis praecepta,er quae aliena intestigitur, Cr ut rem in pauca conferam,nullum fere disputationis genus in artibus pro postum est,quin adhibitosne, facile explicetur. Fρmaea caiisa, per qgam γnaqucque res estὼ
198쪽
rama diffinitur a duobus effectis:quorum unam de rem quumque informare, a quo proprium nomen mi forme fecit: adterum distingvere res linterse: ex quo γocatur disserentia. xorma multarum fere reru nobis ignota estivi rera naturalium: nisi quis formam temperatione cuiust rei interpretetur, quod dierum ne
fit,an falsum in quaestionibus Phrficis di utabimus.
Aliaru reru forma melius intelligitur, qua posit exprimi: ut aedifici ot nauis. tu enim forma appello inisterna et naturalem,qua externu er artificiosam. Ex hoc Ioco laudatur homo quod unimum rationis comopotem nudu3fuerit. hinc laudantur aedificis,aut vituperatur, quod propter formam diuersam, aut Gluris taloruiunt pulchrior aut contraria his dicantur. Hinc suademus patrifamilias vivendum csse potius in hac domo,qua in altera,quod tectum hAlim in eum forma
erectum stot posit se facilius tueri ab iniurijs coem
Hinc in coniectura facti argumentamur non fuisse commissum hoc facinus ab eo, qui animum compo/tem rationis habuerit . Hine explicantur omnes disefuitiones omnium artium, si forma rei nota sit: vehomo diffinitur animal compos rationis. sic res omanes artificiose per formum diffiniuntur. Illinc quaesctio qualitatis iractari phtest. γt sine praesidium eloui tutis firmum, tutum quia habet formam hunc, aut alteram. Ex hoc scre loco omnes quaestiones Ioluuntur quae pertinent ad artes factionum quarum operasorum/m aliquam habere cernuntur.
Ejiciens est , a quares est. J cicero in Topicis N a hosi
199쪽
- hoe solo nonisne efficientis omnia genera causarum complectitur, quia conferret aliquid ad efficiendum rfnis adiciendo Orma in formando, nateria patiens do. Sed praestat nomen efficientis uni tantum generi accommodare. Diffinitur efficiens ab Aristotele. r.
Pb fico quae rem primo mouet. Quae di finitio, si Mira est, falsa erit di imilitudo causurum efficientium.
quae ab eodem. r. Phγsico albertur , ut dicantur alia propinquae,aliae remotae. quare melior noctra disseniatio causa efficiens est, a qua re est
Quae trifariam dictinguitur comam methodo cotiligendi disseretis.J Haec methodus quae sit, explic bimus in argumento a diuisione. Hac methodo, qua colliguntur disserentiae causarum efficientiu , possunt colligi in commune omnium causarum dissereri, tiae,contra quum fecit Ariβo t. r. Fb fico cr quinto metaph co, qui certum methodum: in his differens tks colligendis non estsecutus:ob i' multas suo inastituto necessurio praetermisit: quales illae sunt: causurum,alie certae,alia' incertae: cI causarum, alia praestantior alia deteriori quibu3 utitur. i. Phγsico dilutans de fortuna, er de operibus naturae propter me. Omisit etiam altera disimilitudinem causaru in perapetuus, Cr eas, quae subiectὰ sunt ortui ex interitui. qua diuisione in tota fere Philosophia Ilitur. Collia
guntur ergo omnes disserentiae causarum in commua
200쪽
IN CONsTITVT. DIALECT. 99petua causa liciens,Deus. perpetuae formae,ideae in Deo. perpetua materia prima de sententia Aristoterlis. Subiectae interitui innumerabiles sunt.Ex causa ite sumuntur hae differentiae: aliae generales, ut coriunt, aliae speciales, ut semen. aliae praestantiores, ut miser forma aliae deteriores, vi ejiciens, er materia. Ex effectis quos sinuntur dilberentiae causarum: aliae assiciunt, ut mis,aliae fuerunt, i t efficietis, aliae 2nforamunt, ut forma aliae patiendo faciunt, ut materia. Ex
modo efficiendi:aliae sunt causae per se, ut ignis caloris. aliae fortuitae, hi frigus caloris est causa per λη- HS i tem aliae faciunt re ipsu er actu,aliae patietis,esie etiam proximae, aliae remote. Hac methodo colligendae erant differentiae omnes causalim, qu nosse philosophum naturalem multum iuuat, σrelis quos artifices,quoru ars aliqua explicatione causarsico tinetur.Sed ut eo unde digresi sumus reuertamur. eadem methodM, quae in omni genere causaru valet.
adhibenda est ad colligendas differentias causam efficientium, quam nos sequimur in constitutione artis Dialecticae.
causa aut est absoluta, aut adiuvas 3 Haec diuisio legituri Topicis ciceronis, quae videtur ex chosippo desumpta fuisse. sic enim is libro de Fato scribit ciis
cero. causuru enim, inquit chrγsippusistiaesunt perofectae er principales, aliae adiuuantes σ proximae.