장음표시 사용
201쪽
C o H M E N T A R. I V s veribus eaus - : adhiberi enim possunt materia, forma, finis sed sine alijs causis sicientibus. Adiuvas est,quae aut aliam iuuat,aut ab alia iuuatur, qua aut praecipu4 est,aut comes er dammstra. praecipua: H rex, i laudem reru omnium gestaru tribuimus,curamen solvi no fecerit. nimistra: ut milites, er reliquiqui pro salute reipublicae pugnant.Ex hac prima diuisione causaru efficientiu comendat cicero clementia caesuris in oratione pro M. Marcello, Cr minuit Iruodem bellicam,quod eam cu multis causis afliuuatibus comunicauerit. Hinc uadebis dilicendus esse amico It tem, cui suppetunt libri,nuini, ocium, amici, cu quiobia sua studia communicet.Ηine dissuadebis commito tendum facinus alicui, quia solso facere nonposit. Hinc in quaestione facti Nisus. V. AEneid. profitetur
se solum autoremfactae exilis, ut Eurγalum amica dessendat. Hiric res etia possunt dijnitione explicari:xt facultas est quae natura,arte, et exercit tione c5paratur.Hinc quaestio quolitatis soluitur: ut no posse conrmitti bene certamen a solo homine. Haec di imilitudo causaru omnim artibus necessaria esst. nam iis tutebiexeris quibus praesidiis quis res comparetur, er sitne seipsa contentu, naturum rei non intelliges. A re quae fit: casia aut est procreans, aut coseruandProcreandi verbum non desola animantibus, sed de omisi re,quae aliquid efficiat,accipiendu est. cpseruas di autem verba dicitur in re perfectd. Fieri autem potest, ut una er eadem res causa procreans Cr c ero
202쪽
IN CONsTITVT. DIALECT. Io credates ex conseruautes gloriae in republica, fauois
rem,gratiam,morem er opinionem vistatis. Ex haediuisione causarum laudamus, aut vituperamus libearos d parentibus, opera ab artificibus: ut poema eleogans,quia Homeri. ineptum,quia choerili. Hinc horrtumr adolescentes ad virtutem urgumento a pareno tibia ut apud Virgiliin libro. ra. AEneus hortatar
Ascanim ad γirtutem buo ipsius exemplo. Dissuadeonius etiam aliquid committendil alicui ne a maioribus suis degeneret. Hinc coijcimus factum aliquid ab eo qui conseruantes causas adhibuerit.Hine etiam diffisnitiones sumunturi ut rem publica esse societatem hominum, quae magistratibus, legibus, Cr iudicibuι conseruetur . Hinc quaestio qualitatis explicatur: ut eam dicimus hominem bene consuluisse saluti, qui
sum corpus Vidua exercitatione er opportuna corsrmauerit.
A modo effetendi: ponte, ut non ponte.J Haec dia uisio causar petitas ex. r. Phoco Aristotelis. ed dicitur Φοnte facere,quae particeps est consilij,et
certa deliberatione utitur ad agenda: vi homo ea faucit nou lonte, quae curet consilio, cuius tres forma sunt expressae iii contextu natura, nece itus, Cr fors tuna . Naturales cause adhibentur a PhUologis iuexplicatione rerum naturaliu=m: ut cum distutdiit de rebus Meteorologicu, de animalibM. Cr plantis. atq; metallis ut aer constringit, quia frigidus est. Neceβitus est cum vi aut humana, aut diuina, aut ab
203쪽
hoe genus referuntur interdum eae cause,quae noomnino coguntur,sed q/ini cogi hidentur: ut mercautor dicit se coactum fuisse abi cere merces tin mare propter tempestatem:cum tempestas eam necesitate non plane uiserat. Huic causae parum, aut nihil tribuistur ad ejiciendum, sed cogenti potiuη ut non repreahenditur, qui coactus aliquid comm erit sed qui illuad id faciendum impulit. Fortuita est causa inopinatieuentus. Num cum in omui actione fortuita duo fuinfecta primum voluntatis est, ut iacere tel secρ- dum fortunae, quod praeter opinionem accidit, ut scarire quem nolueris, ut cicero explicat in Topicis. Ex hac diuisione causarion laudautur, qui lonte studiariter dram aut virtutum sequuntur, vituperanturs, qui contra affecti sunt. Hinc suademus virtutem exspetendam esse, quod pol tu sit in nostra volantate.
diuitias autem er caetera bona externa contemnenda
esse,quia fortuita sunt. Hinc docemus non fuisse eoma missum facimus ab eo, qui coactus fecerit, aut ca u.
Hi inofrequentes deprecationes: ignosce, imprudens sedi. Huic diffinitiones . dit omnes rerum naturalia ex natura. Hinc quaestiones qualitatis soluuntur: ut ornmes morales.nam bona ne sit actio, ii mula ex voluntate agentis iudicamus: vi cu stolite fecerit rem bos iam, bona censeaturrisi non stonte, mula. Hinc omnis gloria iuris prudentium, σ Politicae, σ oeconomicae quae θοute gerentibus res bonas,praemia maiora proponit,non θοnte gerentibus,aut nulla,cut minora.
nateria est, ex qua aliquid sit.J Η40igniscutis.
204쪽
IN CONsTIΤvT. DIALECT. IOIne materiant artium nominamus praecepta,ex quibus constant. Num materiam risca quam artes versantur,
materia proprie appellari non potest, sed subiectum. Ex hoc genere causae laudantur res: ut regia solis ex
auro, erraropo .uem vituperantur: ut vermes, Crreliqua infecta, quod ex cadaueribvi nutu sintsuades mu3 item discundas naues, quia suppetit materia:et dissuademus,erledam hoc tempore domum,quia deo est materid. Hinc conjcimus gladium ab eo facti fuisse,qui ferrum habuerit: cr num vos ab eo adultes ratos nonfuisse qui metallis caruerit. Hinc diffinitiornes plerael sumuntur: ut animal insectum est, quod
ex putrido corpore procreatur. Hinc questiones qualitatis soluutur, ut vervi ne an adulterinus sit numus, ex materia. verum ne an adulterinum sit metallum. Facta unt, quae ex causiis existunt. J Efecta coma parantur cum causis, ita ut quot sunt genera causaru, tot videantur effectorum esse, quae ex causiis exiliui. Quae causa fuit Rodo*bo nominaudi eventa omniageuera factor ,er esecta proprie quae ex licientibus exiliunt, er deflunata, quae a fine sunt. Huius loci exemplum falsum legitur in Topicis ciceronis:
Mulier is mana viro conuenit, ergo, quae bona mulieris fuerunt viri sunt dotis nomine.trum argumentsi a causis duct- est, non ab effectis: quid conuentior nanuum defl,legitimum connubium causa esciens est,cur bona mulieris in potestatem viri venerint:Ex hoc loco laudantur homines ab ijs, quae gesserunt, aut
dixerunt. Hinc docti piri laudantur ex libris editis N s Item
205쪽
e o Μ Μ E N T A R. I V sitem vituperantur ex factis er dictis: hi a cicerone
reprehenduntur acerrime nequisimi ciues ex vita anteacta, σ rebus gestis . ut catilina,clodius,Vatinius,Piso, M. Antonius. Hinc hortamur homines ad studium suae dignitaetu, t tueantur gloria rerum an ted gestam: Cr reuocamus a viiijs propter ignomi niam anteactae vite. Hinc coni cimus caedem factam
ab eo fuisse, qui interrogatus a iudice in restonden do sibi non eonstitit. sie cicero alumentatur cloodium struxisse insidias Miloni: quia dixerat triduo. ante se Milonem ocetur fuisse. Hinc dimitto.
nes petuntur, quales sunt virtutum er vitiorum: ut
iustitia est virtus suum euis tribuens . Hinc quaestiones qualitatis Ioluuntur: ut diligenter scriptum
fuisse ab eo opus, qui methodum ante confectionem operis quaesiverit, dutores ad id conficiendum comparauerit, de iis iudicauerit, addendo, detrahendo, mutuo. xepsis inustis illustrauerit,discultates omines sustulerit, de xno γerbo ed omnia praestiterit,quae ad intelligetia autoris necessaria esse iudicauerit. Ad hunc locu effectoru referuntur no solu praeterita, veru etiam consequetia effecta: ut quid factum fuerit Alexader Macedo, si in Italia venisset. Hinc etiareferendusiunt cosilia: ut Parmenione er Phγlota occi- di tufit Alexander psopter suspicione coniurationis. Porro aute in explicandis causis er effectis reru duo obseruada fiunt diligenter: primu qua vis causae sit adelficiendusecundu, qui ordo, π quae series cotinuata
206쪽
IN CONsTITVT. DIALECT. Ioadia tribus rebus cognitis in teiligetur quid posit,qη modo, Cr quantu tepore acqrat. Quid posit cognoscitur ex circustat s ut ex tepore et loco.mutatur enim
vis euiuis causaetepore et loco mutatis: H Fauon salutaris est Beticis, onitio vi Valetinis: ut austri futuraresbγemelniciosi aestate. aut Ousa tota sua vi mirit,dut parte quada:vt homo scribit manu,moxetur toto corporetaut habet vim escieri tu rem tota, aut mparte: er aliae disimilitudines q mutat facultate causse. Modus etia distinguit vim causaru: ut frigus p se
refrigera fortuito vero calefacitate tepore, vis cause mutatur ut1l ema retentu hi venena eouertitur. Quod aute ad ordine causaruptinet, in tranda arte
ex primis gneribus edusaru ad ultima descededu est, queadmodupcipit Aris ut vero in q,edis causisvnim ejectiost bilius est methodo resolutionis a proxima causa rei essectae ad prima regredi: ut si quaestio ponatur,q sit causa cur venes bγevie calidiores sint,pro xima causa est, quia calor est costipatus: eo stipatur dura propter prohibita trustratione probibetur iraspiratio propter astrictos poros: astringular pori propter frigus hγbernufrigus date hγbernu propter ποισα solis a nostro hemithcrio. cauedu tume diligeter est in utras enumeratione causaria, ne qua media causa a nobis praetermittatur no ptermittetur aute, si
Utedictar, g sit proxima cuiusq;rei causa est aute ea proxima, qua prima sublata,tollitur essectu: xt sublusio primum recessubolis, tollitur frigvi tabem , at
207쪽
ealor vehemens. num pleras constipatas etiam poris nou habent vehementem calorem internum: ut qua
frigida sunt temperatione. His expositιs, superect ut ordinem duplicem esse causarum doceamus: unt γε--s, id est,procreationis,m quo prima est materia, secunda causa scies tertia forma, ultimu/ finis. alteram dualdistias, id est, resolutionis: in quo prιmus est suis, secunda forma,tertia causa esciens. vltima materia. causarum maximus a sus est in omni dijputatione,praestant imus tamen kn deliberatione, er coiecturis facti. Nam in omni deliberatione duo quaeruntur: unam,expediat'ne,id de quo suscepta est deliberatio: alteram, poβaenefleri primum explicatur ex me, secundum ex causis scientibus. Item in conteactura facti omnis questio ad bo duo capita referenuda est, volueritne facere, er an potuerit.voluntas ex me colligitur: ut exste commodi potuisse ex causis esscientibus probamus, praesertim ex adiuuantibus. Nes vero existimadum est causarum locum ita conauenire his questionibus explicandis, ut solaε accoma inodetur,dut solis bis quaestionibus conueniat. neutrueuis verum est: cause quidem omnibus fere generiabus quaestionum explicandis conueniunt, Cr haec geonera quaestion ,quae supra exposita sunt, omnibus iocis explicari possunt. sed quid frequentius adhibentur in Vs quaestionibus explicaudis, quas supra retuli, ideirco i me id obseruatum est. subiectasunt, quae subiiciuntur adiunctis. J subleucta Cr adiuncta inter se compsantur, quemadmodἄ
208쪽
IN CONSTI Tu T. DIALECT. Io 3ωνμ er facta. Quor triagenera certa methodo in textu a nobis colliguntur. Aristoteles adiuncta xocut accidentia: quorum nouem facit genera ex quibus qualitates, er quantitates σ shin continentur. subadiunctis, quae imbunt:actio cr aspectio suntfacta:restitu ad Iocrum dissentaneoruem pertinent: ubi er qua-do adsubiecta, quae circunstant: habitus ad adiunctu,
suae circunstant refertur. Q pure latim patet nomen accidentis,ut ab Aristoteli fumitur, quum nome adiunctorum. Cicero adiunctorum tria facit genera in Topicis: quae rem antecedunt , id minae Gedem, quc coniuncta cum re cohaerent, ut cruor gladij, Cr qua sequuntnr, ait tiιubatio. Sed haec diuisio in eo reprobendenda est, quod non est propria rcrum adiuncta.
rι , sed omnium argumentoris,ccmunis est. Porro
locus partim pertinet ad subiecta, in quibus inest aliis quid . partim ad ea subiecta, quae rem circu sunt: itsi terram dixeris locum esse plantarum, subiectum
est,in quo insunt plantae, Cr cum quo coniunctae coahaerent quod si terram dixeris subiectum esse homi, num , subiectum est, quod circunstat. nam cohaeret terra ipsa per se auulse ab hominibus, ex homines vicisim auusi a terra ipsi per se constant. Tepus etiam subiecta res est, quae circi stat: in quo dicuntur res
esse aut fieri. A re subiecta, in qua aliquid men audatur pleraqnet vituperatur: ut urbores er herbae a locis, in quibus nascatur: ut arbores Armenicae, Pera sic. Ponticae. Ηrne suademus expetenda bona animi. quia in animo, haerent. Hinc reuocamus homines animis .
209쪽
COMMENTARIus nimis studio luxus er salutis,quia haec in corpore in. sunt.tam dicim s resolutafuisse nive. quia est eliquabili materia. Hinc explicamus di*nitiones:xt esu messe, perfectifimii statu vitae in mente. Hi ne quaestio
qualitatis explicatur: ut sapientia in eo no esse, cutias animuι obnoxius est perturbationibus. Hinc Philosophi naturales distulant musta de solo plantam: ut de semilaurijs arborum,frutic Oufrutici , σ herbartum. Ab adiunctis quae labunt magna suppetit copia
argu mentorwm ad laudundu ,σvituper dum,tum ex adiunctis certis, quam ex lacertis. ex certis:Pt ex
ex notis externis corporis internos animorum moares conssciunt.Sic Medici ex signis facie reliquiaraeibi,er totius corporis, de prostera er aduersu valetudine ratiocinantur: qμα pars maxima artis Medica vocata. sic Philosophi ex Medici δε- eultates plantarnm didingunt ex calore, sapore,odsre. est haec ratio notiscmper certa est Cr constans, ιι dbeet Galenus in libris de simplicium medicamenitor facultatibus minc suademus vitandum esse eos rara hominum consuetudinem, qui improbisunt, ereaerent literis,contra eorum sequendum esse,qui proa
ignoratur, quaesit propria vii Cr natura cuium rei. sic animalia, ετ planta: σ merulla, cum ignoretur auidsnt,ex coager sat c cimnstanturm descri- Σ'. bumra
210쪽
IN CON aTITu T. DIALECIV Io Mntur: ut Oxulis est herba facultate frigida, spore acido,cuiusfolum refert similitudinem lapathi isti Melliner exigui, caule tereti, sesqui bitum alio.
semine rubro, hi mucronem acuminato, quod foliaceo venitur inuolucro, sapore acribe scupo Cr colloculis agnoscentibin erumpente. ut Fiber aut castor
est animal -- ci ρ , imite latriae praeter calidum, pisios habet pluma molliores, pulcherrimos, densos crbreues, duros. futui coloris, nitidi fimos, pellem cianerem ad nigrorem vergentem, aures minimas errotundM,dentes prominentes,longos, Iatos,uduneps, 'in virus maxilla binos, contumctos, inferiores extra maxillam tribus digitis prominentes,sesqui digito suis periores,ex fauo russos, octo molares is xtrus mdaxin, breues Cr hn supersicie seros, Cr plicis quia busi seu rugis cosjates, pedes priores caninis posteriores diis emissimiles, cauda latam palma fere, toga dodrantem, squammosa oleae fumilem, testes parauos,astrictos er adhaerentes Dinae. quos ipsis diserulere falsum esse prodiderat Dioscorides, Sextius,Plinius Cr Albertus.Fimc quaestio qualitatis dissoluitur: H licuisse seni reprehedere adolescere. A rebus subiectis circa quae versantur adiueta laudamin Cr vitu, peramus ut virtutes a rebu3 bonis, circa quas occvis pantur comendamus, Cr xitia a rebus musis reprehedimus. Hiracsuademus discendi Dialectica, quia tota in culin ratiosis yersuturareuocamus homines ab artibus Nagicis, quae in veneficijs totae cerntitur. Hinc coijci