Petri Ioannis Nunnesii Valentini Oratio de causis obscuritatis Aristoteleae, & de illarum remedijs. Eiusdem liber De constitutionem artis dialecticae in quo exemplo Galeni docetur ex notione finis cur singula praecepta artis tradantur. Eiusdem commen

261쪽

dunt tumen aliquando: quare obseruandi sunt. Duoanismus coniunctus diuiditur in quatuor formas: in com exin unct-,copi latum, G relatum Vilogi mi connexi duo fini modi constantes:primus cum p sito antecedente, ponitur consequens .visi sol lucet, dies est ol autem lucet dies igitur est. secuntas cum sublato consequenti, tollitur antecedens: vis homo est simul edimon est uμtem animat: ergo non est hosmo. ex negatione connexa nulla Ut forma detinenatandi constans. nam sit ita dicas non homo est partita ceps rationis,coelum mouetur,nihil et uded tantum declaras unum ex altero non concludi. Dis uni γιγlastismi duo sunt modi:primus cum vno bublato, ast Eponituri ut aut dies est aut nox non est autem dies: ergo est noxsecrendus cim uno posito,alterum tollι-

iuri ut est dies,non est igitμr nox: vidule Hilogi mi dsuctifrmisint, oportet partes disiun ionu inter

se repugnare. Ollogi nim copκlatita ob mans nihil esticit negaris tractatur eoae modo, ut' secuta3 di1- iunctus m non er doctus est homo, Cr indoctus: est autem do ctM: quare no est indoctus. quod1si Ino subditato, alterin portus, non erit constans conclusio : ut non er albus est homo, er niger,non est autem albus: ergo est niger,non Iulet arginent . quare incoris

statis est hic modus qui additur a ciceronem Topicia non er hoc est ex istu no est autem ho istud igitur.

qualis est tertius qui ab illo diditur: vis, ita die a non ta homo est Wibri cr non est niger; non est aute

nigeris

262쪽

nigenergo est albus. 6stogi mi relati duo sunt modi,

quos Ramus non expresit,cum tamen necessuri otier crebris hominin sermonibu Uurpentur: unus,ca alterutra parte posit altera ponitur: ut qualis vir, talis oratio:vir autem probus: ergo oratio proba. a ter, cum alterutra parte sublata, altera tollitur: die qualis visitulis oratio,vir autem non est probus:ergo oratio non est proba. dis hae sunt formae omnes consstantium argumentationum:quodβ aliqua argumenatatio firma sit, quae nulla harum formarum continedatur,iudicand- est eum constantem esse no causaforismae er collocationis,sed materiae er argu menti: xt Aa genere ad heciem argumenteris semper erit constans argumentatio ex omnibus negantibus: ut si nous animai,non est homo: lapis autem non est animes: iapis igitur non est homo. nunc quod supra polsiciti sumus de Bllogi mis bγpotheticis nos explicaturos, paucis doceamus: quia Dilogi mi bγpothetici magis

pertinent ad materiam argumentandi quam ad fors mam, Aristote. secundo Topico non sine ratione exisplicauit secundum modum connexum, er cicero in Topicis septem modos bγpotheticos tradidit. quod autem ad materium potius pertineant,gum ad forma argumentandi hinc istelliges.si homo est,animal est.

xulet argumetum,quid est a Decie,ad genus: t si ita

argumenteris si homo est, eqssus est, non valet arguo mentum,quia surit dissentanea: ergo omnis xis arguamentandi in bγpotheticis ex locis argumentoru polia deranda est.quamobre Rodo hus, Latomim, erRO

263쪽

ne ratione Aristotclem ex cicerone tam deerebe reprehendunt cum Aristo. G cicero honestum habeant sui erroris excusationem. Quanquam Bllogiso mi hγpothetici non uni loci argineιorwm, ιum quιa sunt formae argumentandi, tum quia sunt communes

omnium urgumentoram.

At si sunt tres partes prima propositio vocatur. IPropositio bifariam dicitur a cicerone: primo omiscuaestio propositum tertio de oratore: secundo vocatur propositio, quae a barbaris maior. Omnis autem enuntiatio a barbaris propositio nominatur. Tertia pars vocatur complexio, interd- conclusio. quan- ovain nomen conclusionis usurpat aliquando cicero pro tota ratioci natione: connexio etiam vocatur a Quintiliano et intelio dici posset quanqua a Quint. propositio vocatur nomine intentionis, sed sine ratione: quia no est propositio quae isteditur sed ιoclusio. is si epichirema J A Graecis arguinclinans

tequam explicetur er tractetur .Pocatur Epichires ures em quasi aggrediam ad aragumentationem explicandam. sic mater occidisseisiistium Epichirema dicitur: quia non explicantur in eo

partes urg*mentationis.

si ab omnibus inductio. J Vt linductio nominetur iudicio Aristote. nec essurio addenda est illa pars, erreliqui homines sed cum propositio necessaria est,ad eum probamdam non est semper adhibenda illa parsyquia quae ratio G vnirus fingvlaris, eadem reliquoru-

modsi quaestio probatus sinit .ns hac pars ado

264쪽

IN CONSTITVT. DIALECT. I 31 datur Ἀnductio non est constans. Obiicies,si addatur haec pars principium petitur,quia idem probamus per seipsum . resspoudeo non peti principium, quia non probamus idem perse ipsum.Jed generale quod uno istum est, per res singulas, quae nobis notiores lintrebus uniuersis. Due regulae traduntur,ad quas dirigitur argumens tutio necessaria. 3 Prima regula temperanda eHhae lege, si sit necessaria connexio antecedentis cu conssequenti,num alioqui non valebit regula: ut si unimai est.feri potest vi homo sit,non valet vicisim non potest feri ut homo sit, ergo non ect animal. secunda regula intelligenda item εβ cum conditiones si simplex consequens, eT in eadem significationesumatur. nam alioqui non valebit: ut si duimul est aut ect particeps rationis,aut expers :si homo est animal e: erago si homo est, aut est particeps rationis,aut expers: non valet argumentum, quia si psi coiisequens dis

iunctum . hoc alterum argumentum non valet si boomo est,animal est: β animal est genus est :ergo si hol. mo est, genus est: quia mutaui significationem unis malis. Extremum ex ialso interdum falsum efficitur. J in Barbara cr celarent ex maiori omnino falsa. tr mio nori veru, aut ex maiori in totum falsa ,σ minori iaparte fuga.nunquam sequitur vera conclusio exemis Plura primi:omnis lapιε est uuimul omne saxum en Ius pis:ergo omne saxum est unima exemplum secundi: Omnis Iupis est animul: omne id quod candidum .eβ. est

265쪽

COMMENT ARIV stipis:ergo omne quod candidum est,est animal si asseter sumptiones false sint, conclusio sequetur interis dum vera, interdum falsa. atque haec de argumeno Altera pars distositionis est methodus. J Methoodus significat viam breuemmam quemadmodum comet pendia viarum ducunt nos breui er expedite,quo volumus:cte methodus breui er expedite explicat rem, de qua agitur. Latine vocatur a cicerone ratio, via, doctrina. intiliano breue dicendi compendium. inquirimus autem methodi praecepta, quibus res omanes explicari posuit, non res unius tantum generis. alterius,neque res singulis,m incerta' habent explicatione ethodus bifariam dicituri primo quaeis vis cognitio rerum uniuersarum: qua signifieatione vocantur a Galeno methodi consequentium, id est, adiunctor ,repugnantium,parim,maiorum,nimos

ν similium cr dii mili , quae methodi non sunt,

confitetur Galenu3.4.Iibro Methodi mededi eap. quarto, sed sunt loci argumentorum, quiti metho dia proprie dicitur ordo rerum inuentarum cr iudieatarum. a significatione diffinitur ab Alexandro: habitus cognoscens cum ratione res sibi subiectas: ab Eusthratio vero babitus muniens viam cum ratio αne ad aliquid faciendum: neutra diffvitio explicat quaru reru sit methodus,nes ex gbws causis fiat, sed quam diis habeat: quare melior erit baee donitio,

methodus est collocutio urgumentorum, ut nomen arsumenti dic- etiari de argumentatiove, tum enim

266쪽

IN CONsΤITVT. DIALECT. I 32 methodus est argumentorum tantum, quam argineutationum .species methodi, quae sint on satis constat inter Philosophos. Plutonici enim ex plerique Perio patetici quatuor seclut methodos . visupra diximus: unam dimiendi, alterum diuideridi, tertiam demonistraudi, quartam resoluendi: quae methodi in eundem diuisionem non possunt cadere, ut supra demonstructum est. nam ex diuersiis diuio ionibus unaft : siquidem prima diuiso est methodi, aliae principes, aliae mi' nifirae,cr quasi comites.principes sunt,ud quas explicandas aliae adhibentur: ministrae er comites, quae adultis explicandas asseruntur. fecunda: methodus prino ceps, aut explicat nuturum rei, ut donitio: aut cono sequentia rei ut demonstratio. tertia methoduε mumitastr aut proficiscitur a prioribus, i diuiso:dut d po. sterioribus, ut resolutio. alij duas faciunt methodos contrarias, num resolutionis, alterum compositionis, seu genest-s. qui nomine resolutionis inuetionem viristelligunt, nomine vero compositionis distositionem. num resolatione praecipiunt mentedus ita esse artes, ut ex me quaerantur cause scientes materia, eseu diu er quae sequuntur . qui mentionH est ordo. coma positionem diocant cum res inuentae ordine trudutur, quae methodus est Cr di intio. alij tres faciunt mea thodos ut Galenus initio artis paruae quaesunt: diuis se,compositio, er resolutio:vt diuisio valeat ad co- firmandum memoriam, compositio ad tradendus artes, resolutio adirnueniendaser connituendus. in q*udia

267쪽

CoΜHENTARIV ser diuidendi aliquando concurrunt eri eitim potest, ut contrario ordine resolutioni tota ars doceatur,perdonitiones tumen diuisiones, er exempla: ut ars Grammatica cum ad literas γ' resoluatur per par tes orationis, ex o stabas,potest tamen eo ordine exmplicari, ut distilendo ex diuidendo ab elementis ad ossabas, a Bllubιsud dictiones a dictio iubus adorationem progrediatur. alij addunt methodum consequentiu ,σ repugnatium,similium, Cr dsimilium. maiorum,minorum, er puri . de quibuι supra iudio tum est. haec etiam ad bas methodos iudicandas afaferri possunt,methodu3 cosequentium si quem habet Iocum in arte, referenda est ad methodum doniendi, er demonstrandi. ad methodum quidem distilen di,tain colliguntur multae proprietates abs, probastione,ad methodum vero demonstradi, cum proprie σtutes demonstrantur.methodu3 repugnantium non est

necessaria, quia rectum in index sui ex obliqui:ites

methodus comparationis parium ,maiorum,aut inmos

rura nam qui nouerit quid virus res sit methodo disesnitionis, er quaesivit utriust proprietates, intellisset utra maior, utrummor jit. quod si s aliquem offerunt, methodi nonfurit, sed argumenta. methodus similium trifariam explicatur, primo in essentia, cum res multae in eadem natura consentiunt ad alio quod explicanda: vi nos docuimu3 omnia oscia Dis:

lectici in eo similia esse secundum essentiam, quod praestari non possunt sine inuentione cr dissi ositione. secando insumilitudine externa, sua xtend- necesis

268쪽

IN CONsTITVT. DIALECr. I 33 fario est,cum res nes sensu, neq; rutione percipi possse videtur: ut natura per se confiderata no potest peraripi sensu, quia curet circunstant s: nes ratione, quia ratio persuadet omne quod est aut esse uniuersum aut sugulare : percipietur igitur similitudine externa

crocodib. num quemadmodum crocodilus animal est nes terrenum, neq; aquatile , sed terrenam cum in

terra degit, aquatile cum in fluuio, sic natura per se considerata nee uniuersu est,nes singularu, sed isto uersa,cwm est in animi intelligetitia, singularis vero. cum in rebus singulis stectatur. tertio methodus similium er disimili- cernitur is distinguendis prae ceptis uritu,sini ne vera,ra similia veris note proopria, an similia proprijs. de quo praecipit Aristo.prismo poster.ignoratione huius methodi falluntur Rhestores, qui credunt praecepta plane similia esse usui,ut quemadmodum in i su nemo poteB eloqui sine inuentione cr di*ositione, sic is praeceptis artis Rhetoricae non posit trudi elocutio, quin tradantur inuenstio o distositio: quae partes tamen Dialecticae sunt. Prima methodus similium est argumentum a diuisionesecunda urgumentum d similiuertia est exercita tio Dialectica, quae si cum argu ento a simili, aut dii imili iudicamus de praeceptis urtium . quare methodi non suut methodi eiusdem ex diuersi, propriorum G communium, quae alberatur a Galeno, eaedem sunt cium prima methodo similium er disimilium .num edisdem er communia vocantur, quae sunt similia propria

269쪽

taFrorum de animo duas facit methodos: unam demoustrandi alteram dijniendi: π in extremo cap. 1. Mestapbr. scribit omnem disciplinam doceri per doniistiones, aut demonstrationem. in libris item Posterio. traiis methodum docet primo quidem libro methos dum demonstrandissecundo vero methodum dijute,dιque diuisio hac ratioe colligitur ab interpretibus: aut quaeritur natura rei, aut quaeruntur consequentia rei. natura rei explicatur donitione, consequentia demonstrationesed haec diuibio hoc habet vitium coamane cum omnibus superioribus , quod praetermittit methodu prudentis,cuius maximus est yses in artibus er in vita comuni verae igitur Φecies methodi quieo redaesunt:quaeno possunt aliunde melius colligi,qua ex causis, quae fuciunt collocatione urg entoruargumetutiona diuersam. causo aute propter quas dio uersa si collocatio,sunt veritus er circunstantia: ut innuit M. AntoniM. a. de oratore , cii duplicem facit collocutione causarsi forensim: unam,qua affert na tura causae er veritas,altera, quae iudicio er prudentia oratorii coparatur. sed quod ille ad edusas tanturuforenses retulit,nos ad tota artem transferamus. duae igitur erunt tecies inco metue methodi: una,in qua collocuntur argu meta nuda aut argumetationes nulla

habita ratione circa stantiarum, sed solius veritatis:

quae vocetur methodus doctrinae. altera, in qua collo: catur urgum eta,ulli argum etationes varie pro diuersis circunctatijs rei a,personaru,locoru, G temporu:qηέ Romillatur meιhodsis pradentis, non quod tota mo

270쪽

IN CONs TITYT. DIALE T. 13 prudelia sit, sed quia minus habet artis, quum altera. Vtrium methodi duae sunt 'ecies:quae colligutur exn mero euru reru, quae juciat collocutionem:quae duo tantu sunt argumetu nuda. i. sisne probatione, Cr argumentutiones. si det enta nuda collocentur, vocatur

methodus diffiniendi aut diuide di,quid etsi reliqua agumeta in hac Miquado adhibentur,sola diffinitiones diuisiones semper adhibe dae sunt. si argumentatio

nes methodus demostrandi. quare duplex erit methoodus doctritiae: pna diffitedi,altera demo Bradi. er duplex methodm prudelia: na diffviedi, altera demo

finitiones er diuisiones traditur, veru ea etia, in qua cctera argumeta adhibetur, sine probatione tume: vemethodii demo strudi ea voco, in qua afferretur arguα metu cu probatione. P.RLmethodii demostrandi regaeit a Dialectica. sine ratione tume. nacti quaenio conaiuctu explicetur multis urgumetationibu3 propositis, aut explicatur sine methodo, aut cu methodo ne me. thodo explicari ridicula est:ergo cu methodo.no diffitieti: gano progredimur per diffinitiones tantu, dis visiones, er ex*Id:ergo ulla methodo, quae e fi demostradi. deinde in Eucli. legitur certus ordo demo trationu,q si mutetur,nulla habebat is demostratioes. Euc.hic ordo, ga cothnet true tutione urgumetationsi, pertinet ud Dialectica no ad inuetione, qu iuuetio nihil disserit de ordme:ergo ad dispositionem. no ud ursgumentatione, qu ordo si ectatur in demonstrationi, b*s confectu:ergo ad Methodum . non ad method