장음표시 사용
161쪽
sub hac legis specie latet, ut, quod habere non Possunt, habiturae, si liceret, suisse videantur Zμ Vultis hoc certamen i 5 uxoribus vestris iniicere, Quirites, ut divites id habore velint, quod nulla alia possit, pauperes, ne ob hoc ipsum contemnantur, Supra vires se extendant Z Ne eas simul pudere, quod non l6οPortet, coeperit, quod oportet, non pudebit. Quae de suo poterit, Parabit; quae non poterit, virum rogabit. Misorum illum i 7 virum, et qui exoratua et qui non exoratus erit, quum, quod ipSe non dederit, datum ab alio videbit. Nunc vulgo alienos l8 Viros rogant, et quod maius est, legem et suffragia rogant, et a quibusdam impetrant. Adversus te et rem tuam et liboros tuos exorabilis es. Simul lex modum Sumptibus uxoris tuae facere desierit, tu nunquam facies. Nolite eodem 19 loco existimare futuram rem, quo fuit, antequam lex de hoc ferretur. Et hominem improbum non accusari tutius est 20 quam absolvi, et luxuria non mota tolerabilior esset, quam erit nunc, ipsis vinculis, sicut ferae beStiae, irritata, deinde omissa. Ego nullo modo abrogandam legem Oppiam censeo; vos quod 2 ifaxitis, deos omnes fortunare Velim.
Post haec tribuni quoque plebi, qui se intercessuros Sprofessi erunt, quum pauca in eandem Sententiam adiecissent tum L. Valerius pro rogatione ab se promulgata ita dissoruit: -Si privati tantummodo ad suadendum dissuadendumque id. quod ab nobis rogatur, processiSSent, ego quoque, quum satis dictum pro utraque parto existimarem, tacitus sus,Bgia vestra XSpectassem; nunc quum Vir graViSsimus, consul M. Porcius, 2 non auctoritate Solum, quae tacita satis momenti habuisset, sed oratione etiam longa et aecurata insectatus Sit rogalionem nostrum, necesse est paucis respondere. Qui tamen plura 3 verba in castigandis matronis quam in rogatione nostra dissuadenda consumpsit, et quidem ut in dubio poneret, utrum id, quod reprenderet. matronae sua sponte nn nobis auctoribus socissent. Rem defendam, non nos, in quos iecit magis hoe 4 consul vorbo tenus, quam ut re insimularet. Coetum et Sseditionem et interdum socessionem muliebrem appellavit,
162쪽
Liber XXXIV. A. v. e. 55s. quod matronae in publico vos rogassent, ut legem in se latam per bellum temporibus duris in pace et florenti ac 6 beata re publica abrogaretis. Verba magna, quae rei augendae causa conquirantur, et hare et alia esso scio; et M. Catonem
oratorem non solum gravem, sed interdum etiam trucem eSSe,
T scimus omnes, quum ingenio sit mitis. Nam quid tandem novi mretronae secerunt, quod frequentes in causa ad se pertinent in publicum processerunt Z Nunquam ante hoc tempus in publico apparuerunt 3 Tuas adversus te Origines revolvam. 8 Acolpo, quoties id fecerint, et quidem semper bono publico. Inm a principio, regnante Romulo, quum, Capitolio ab Sabinis capto, medio in soro signia collatis dimicaretur, nonne intercursus matronarum inter acies duas proelium sedatum est 3 Quid Z regibus exactis, quum Coriolano Marcio duco lagiones Volscorum castra ad quintum lapidem posuissent, nonne id agmen, quo Obruta haec urbs eSSet, matronae averterunt 3 Iam furbeJ capta
a Gallis quo redempta urbs est 3 Nempe aurum matronae 10 consensu omnium in publicum contulerunt. Proximo bello, ne antiqua repetam, nonne et, quum pecunia opus fuit, viduarum pecuniae Adiuverunt aerarium, et, quum dii quoque novi ad opem ferendam dubiis rebus necerserentur, matronae universae ad mare prosectae sunt ad matrem Idaeam accipiendam pii Dissimiles, inquis, cRussa sunt. Nee mihi causas aequare Pro- 12 positum est; nihil novi factum purgaro satis est. Ceterum quod in rebus ad omnes pariter, viros, seminas, pertinentibus seeisse eas nemo miratus est, in causa proprie ad ipsas 13 pertinente miramur fecisse Z Quid autem fecerunt 3 Superbas, mediusfidius, aures habemus, si, quum domini Servorum non fastidiant preees, nos rogari ab honestis seminis indignamur. Venio nunc ad id, de quo agitur. In quo duplex consulis oratio fuit; nam et legem ullam omnino abrogari est indignatus et eam praecipue legem, quae luxuriae muliebris coercendae causa 2 lata esset. Et illa communis pro legibus visa consularis oratio est, et haec adversus luxuriam severissimis moribus 3 conveniebat; itaque periculum est, nisi, quid in utraque re vani Disitigod by Cooste
163쪽
sit, docuerimus, ne quis error vobis offundatur. Ego enim 4 quemadmodum ex iis legibus, quae non in tempus aliquod Sed perpetuae utilitatis causa in aeternum latae sunt, nullam abrognri debere fateor, nisi quam aut usus coarguit aut Status aliquis rei publicae inutilem fecit, sic, quas tempora aliqua 5 desiderarunt leges, mortales, ut ita dicam, et temporibus ipsis mutabiles esse video. Quae in pace lata sunt, plerumque s bellum abrogat, quae in bello, pax, ut in navis administratione alia in secunda, alia in adversa tempestate usui sunt. IIaec Tquum ita natura distincta sint, ex utro tandem genere ea lex Se videtur, quam abrogamus 3 quam vetus 3 Regia lex, simul eum ipsa urbe nata, aut, quod secundum est, ab 8 decemviris ad condenda iura croatis in duodecim tabulis Scripta, sine qua quum maiores nostri non existimarint decus matronale servari posse, nobis quoque Verendum Sit, ne eum ea pudorem sanctitatemque feminarum abrogemus. Quis igitur 9 nescit, novam istam legem esse, Q. Fabio et Ti. Sempronio consulibus viginti ante annis latam 3 sine qua quum per tot Rnnos matronae optimis moribus vixerint, quod tandem, ne abrogata ea effundantur ad luxuriam, periculum est y Nam si 10 ista leo aut antiqua aut ideo lata esset, ut finiret libidinem muliebrem, Verendum laret, ne abrogata inditaret; cur sit autem lata, ipsum indicabit tempus. Hannibal in Italia erat, victor ad Cannas; Hiam Tarentum, iam Arpos, iam Capuam habebat; ad urbem Romam admoturus exercitum videbntur; defecerant socii; non l2 milites in supplementum, non socios navales ad classem tuendam, non pecuniam in aerario habebamus; servi, quibus arma darentur, ita ut pretium pro iis bello persecto dominis solveretur, emebantur; in eandem diem pecuniae frumentum et cetera, quae belli usus 13 postulabant, praebenda publicani se conducturos professi erant;
Servos ad remum, numero ex censu constituto, eum stipendio nostro dabamus; aurum et argentum Omne, ab Senatoribus eius 14
rei initio orto, in publicum conferebamus; viduae et pupilli pecunias suas in aerarium deserebant; cautum erat, quo ne plus auri et argenti facti, quo ne plus Signati argenti et seris
164쪽
15 domi haberomus. Tali tempore in luxuria et ornatu matronae occupatae erant, ut ad eam coercendam fOppiaJ lex desiderata sit, quum, quia Cereris sacrificium lugentibus omnibus matronis intermissum erat, Senatus finiri luctum triginta diebus iussit pl6 Cui non apparet, inopiam et miseriam civitatis, sotJ quia
omnium privatorum pecuniae in uSum publicum vertendae erant. istam legem Scripsisse, tam diu mansuram, quam diu causat 7 scribondae legis mansisset y Nam Si, quae tune temporis causa decrevit senatus aut populus iussit, in perpetuum servari oportet, cur pecunias reddimus privatis 3 cur publica praesenti pecunire 18 loeamus 3 cur Servi, qui militent, non emuntur 3 cur privati non damus remiges, sicut tunc dedimus 3 Omnes alii ordines, omnes homines mutationem in meliorem statum rei publiena sentient; ad coniuges tantum nostras pacis et tranquillitatis 2 publieae fructus non perveniet 8 Purpura viri utemur, praetextati in magistratibus, in Sacerdotiis; liberi nostri praetextis purpura togis utentur; magistratibus in coloniis municipiisque, hie Romae infimo generi, magistris vicorum togae praetextae hubendae 3 ius permittemus, nec ut vivi solumJ habeant tantum insigne, sed
etiam ut eum eo crementur mortui; seminis dumtaxat purpurae usu interdicemus 3 Et, quum tibi viro liceat purpura in vestem stragulum uti, matrem familiae tuam purpureum amiculum habere non sines, et equus tuus speciosius instratus erit quam 4 uxor vestita 8 Sed in purpura, quae teritur, absumitur, iniustam quidem, sed aliquum tamen causam tenacit Atis video; in auro vero, in quo praeter m nnupretium nihil intertrimenti fit, quae mulignitas est 3 Praesidium potius in eo est et ad privatos 5 et ad publicos usus, sicut experti estis. Nullam aemulationem inter se singularum, quoniam nulla haberet, esse aiebat. At hercule universis dolor et indignatio est, quum sociorum Latini nominis uxoribus vident ea concessa ornamenta quae sibi adempta 6 sint, quum insignes eas esse nuro et purpura, quum illas vehi per urbem, Se pedibus Aequi, tanquam in illarum civitatibus, 7 non in sua imperium sit. Virorum hoc animos vulnerare posset; quid muliercularum censetis, quas etiam parva movent 3 Diqitigod by Corale
165쪽
Non magistratus nec sacerdotia nec triumphi nec insignia nee 8 dona aut spolia bellica iis contingere possunt; munditiae et sornatus et cultus, haec seminarum insignia sunt, his gaudent et gloriantur, hunc mundum muliebrem appellarunt maiores
nostri. Quid aliud in luctu quam purpuram atque aurum 10 deponunt 8 quid, quum eluxerunt, sumunt 3 quid in gratulationibus Supplicationibusquo nisi exeollentiorem ornatum adiiciunt 3 Sci- 1llicet, si legem Oppiam abrogaritis, non vestri arbitrii erit, si
quid eius vetare volueritis, quod nunc lex vetat; minus filiae, UNOreS, Sorores etiam quibusdam in manu erunt. Nunquam 12 Salvis Suis exuitur servitus muliebris, et ipsae libertatem, quam viduitas et orbitas facit, detestantur. In vestro arbitrio suum 13 Ornatum quam in legis malunt esse; et vos in manu et tutela, non in servitio dobetis habere eas, et malle patres Vos aut viros quam dominos diei. Invidiosis nominibus utebatur modo 14 OnSul, Seditionem muliebrem et secessionem appellando. Id enim periculum est, ne Sacrum montem, sicut quondam irata
plebs, aut Aventinum capianti Patiendum huic infirmitati est, 15 quodcunque vos censueritis. Quo plus potestis, eo moderatius imperio uti debetis. μHaec quum contra legem proque lege dicta essent, Saliquanto mRior frequentia mnliorum postero die seso in publicum Effudit, unoquo agmino omnes Brutorum ianuas 2 obsederunt, qui collegarum rogationi intercedebant, nec ante RbStiterunt, quam remissa intercessio ab tribunis est. Nulla 3 deinde dubitatio fuit, quin omnes tribus legem abrogarent. Viginti annis post abrogata est quam lata. M. Porcius consul, postquam abrogata lex Oppia est, 4 extemplo viginti quinque navibus longis, quarum quinque
sociorum erant, ad Lunae portum profectus est, eodem exercitu convenire iusso, et edicto per oram maritimam misso navibus 5 omnis generis contractis, ab Luna proficiscens edixit, ut ad portum Pyrenaei sequerentur; inde se frequenti classe ad hostes iturum. Praetervecti Ligustinos montes sinumque Gallicum ad G diem, quam dixerat, eonvenerunt. Inde Rhodam Ventum, et Disiti Cooste
166쪽
praesidium Hispanorum, quod in castello erat, vi deiectum
omnes praeter socioa navales in terram expositae. Iam tuno
Emporiae duo oppida erant muro divisa. Unum Graeci habebant 2 a Phocaea, unde et Μassilienses, oriundi, alterum Hispani; seclGraecum oppidum in mare expositum totum orbem muri minus quadringentos passus patentem habebat; HispAnis retractiora mari trium millium passuum in circuitu murus erat. 3 Tertium genus Romani coloni ab divo Caesare post devictos Pompeii liberos adiecti. Nunc in corpus unum confusi omnes, Hispanis prius, postremo et Graecis in civitatem Romanam 4 adscitis. Μiraretur, qui tum cerneret aperto mari ab altera parto, ab altera Hispanis, tam serae et bellicosae genti, obiectos,
quae res eoA tutaretur. Disciplina erat custos infirmitatis, quam 5 inter validiores optime timor continet. Partem muri versam in agros egregie munitam habebant, una tantum in eam regionem porta imposita, cuius assiduus custos semper aliquis Ex6 magistratibus erat. Nocto pars tertia civium in muris excubabat; neque moris tantum aut legis causa, Sed quanta si hostis ad portasT esset, et servabant vigilias et circumibant cura. Hispanum neminem in urbem recipiebant; ne ipsi quidem temere urbs excedebant. 8 Ad mare patebat omnibus exitus; porta ad Hispanorum oppidum Versa nunquam nisi frequentes, pars tertia fere, cuius proximas nocto vigiliae in muris fuerant, egrediebantur. Causa exeundi haec erat: commercio eorum Hispani, imprudentes maris, gaudebant, mercarique et ipsi ea, quae eXterna navibus inveherentur et agrorum exigere fructus volebant. Huius mutui usus desi-l0 derium, ut Hispana urbs Graecis pateret, faciebRt. Erant etiam eo tutiores, quod sub umbra Romanae amicitiae latebant, quam sicut minoribus viribus quam Massilienses, pari colebant fide.
Tum quoque congulem exercitumque comiter Re benigne acceperunt.11 Paucos ibi moratus dies Cato, dum exploraret, ubi et quantae
hostium copiae essent, ut ne mora quidem segnis esset, omne
1 2 id tempus exercendis militibus consumpsit. Id erat sorte tempus anni, ut frumentum in areis Hispani haberent; itaque Diuitia le
167쪽
redemptoribus velitis frumentum parare ac Romam dimissis, Bellum inquit si se ipsum alet. Prosectus ab Emporiis i 3
agros hostium urit vastatque; omnia suga et terrore complet.
Eodem tempore M. Helvio decedenti ex ulteriore Hispania 10 cum praesidio sex millium, dato ab App. Claudio praetore, Celtiberi agmine ingenti ad oppidum Iliturgi oecurrunt. Viginti millia 2
armatorum suisse Valerius scribit, duodecim millia ex iis caesa oppidum Iliturgi receptum et puberes omnes interfectos. Inde 3 ad castra Catonis Helvius pervenit et, quia tuta iam ab hostibus regio erat, praesidio in ulteriorem Hispaniam remisso, Romam est prosectus, et ob rem feliciter gestam ovans urbem est ingressus. Argenti insecti tulit in aerarium decem quattuor 4 millia pondo septingenta triginta duo et signati bigatorum septendecim millia viginti tres et Oscensis argenti centum undeviginti millia quadringentos undequadraginta. Causa btriumphi negandi senatui suit, quod alieno auspicio et in aliena provincia pugnasset. Ceterum biennio post redierat quum, provincia successori Q. Minucio tradita, annum insequentem retentus ibi longo et gravi fuisset morbo. Itaque 6 duobus modo mensibus ante Helvius ovans urbem est ingressus quam Successor eius Q. Minucius triumpharet. Hie quoque 7 tulit argenti pondo triginta quattuor millia octingenta et bigatorum septuaginta tria millia et Oseensis argenti ducenta septuaginta octo millia.
In Hispania interim consul haud procul Emporiis castra i habebat. Eo legati tres ab Ilergetum regulo Bilistage, in 2
quibus unus filius eius erat, Venerunt, querentes castella Sua oppugnari, nec spem ullam esse resistendi, nisi praesidium Romanus misisset; tria millia militum satis esse, nec hostes, a
Si tanta manus venisset, mansuros. Ad ea consul, moVeri
quidem se vel periculo eorum vel metu, dicere; sed sibi 4
nequaquam tantum copiarum esse, ut, quum magndi Vis
hostium haud procul absit et, quam mox signis collatis dimicandum sit, in dies exspectet, dividendo exercitum minuere tuto vires possit. Legati ubi liaec audiverunt, flentes ad genua bDiuili oti by Cooste
168쪽
Liber XXXIV. A. tia c. 559. consulis provolvuntur; orant, ne se in rebus tam trepidis
6 deserat; quo enim Be, repulsos ab Romanis, ituros 3 Nullos 7 se socios, nihil usquam in terris aliud spei habere. Potuisse se extra id periculum esse, si decedere fide, Si coniurare cum ceteris voluissent. Nullis minis, nullis terriculis So motos 8 sperantes satis opis et auxilii sibi in Romanis esse. Id si nullum sit, si sibi a consule negetur, deos hominesque se testes facere, invitos et coactos se, ne eadem, quae Saguntini passi sint, patiantur, desecturos et cum ceteris potius Hispanis 12 quam solos perituros esse. Et illo quidem die sic sine responso
dimissi. Consulem nocte, quae inSeeuta est, anceps cura agitare: 2 nolle deserere socios, nolle minuere exercitum, quod aut moram sibi ad dimicandum aut in dimicando periculum afferre posset. 3 Stat sententia non minuere copias, ne quid interim hostes inserunt ignominiae; sociis Spem pro re oStentandam censet: 4 Saepe Vana pro veris, maxime in bello, Valuisse, et credentem
so aliquid auxilii habero, porinde atque haberet, ipsa fiduciab et sperando atque audendo servatum. Postero die legatis respondit, quanquam Verentur, ne Suas VireS, aliis eas eommodando, minuat, tamen se illorum temporis ac periculi magis 6 quam sui rationem habere. Denuntiari militum parti tertiae ex omnibus cohortibus iubet, ut cibum, quem in naves imponant. 7 mature coquant, navesque in diem tertium expediri iussit. Duos ex legatis Bilistagi atque Ilergetibus nuntiare ea iubet; filium 8 reguli comiter habendo et muneribus apud Se retinet. Legati non ante prosecti, quam impositos in naves milites viderunt. Id pro haud dubio iam nuntiantes non Suos modo, sed etiam 3 hostos fama Romani auxilii adventantis impleverunt. Consul ubi satis, quod in speciem fuit, Ostentatum est, revocari ex navibus milites iubet.
2 Ipse, quum iam id tempus anni appeteret, quo geri res possent, castra hibernaJ tria millia passuum ab Emporiis posuit.
Inde per occa8iones nunc hae parte, nunc illa, modico praesidio castris relicto, praedatum milites in hostium agros ducobat: 3 nocte sermo proficiscebantur, ut et quam longissime a castris Di iii rod by Corale
169쪽
procederent set inopinuntes opprimerent. Et exercebat ea re novos milites, et hostium magna vis excipiebatur; nec iam egredi extra munimenta castellorum audebant. Ubi satis ad 4 hunc modum et suorum at hostium animos est expertus, eon Vocari tribunos praefectosque et equites omnes et centuriones
iussit. ἡ Tempus inquit, ἡ quod saepe optastis, venit, quo bvobis potestas fieret virtutem vestram ostendendi. Adhuc praedonum magis quam bellantium militastis more; nunc iusta 6 pugna hostes cum hostibus conseretis manum; non agros inde populari, sed urbium opes exhaurire licebit. Patres nostri, Tquum in Hispania Carthaginiensium at imperatores libit et
exercitus essent, ipsi nullum in ea militem haberent, tamen addi hoc in foedero voluerunt, ut imperii sui Hiberus fluvius .esset finis. Nunc quum duo praetores, quum consul, quum 8tros exercitus Romani Hispaniam obtineant, Carthaginiensium decem iam prope annis nemo in his provinciis sit, imperium nobis citra Hiberum amissum est. Hoc armis et svirtuto recuperetis oportet, et nationem rebellantem magis temere quam constanter bellantem iugum, quo se exuit, accipere rursus cogatis. In hunc modum maxime adhortatus 10 pronuntiat so nocta ad castra hostium ducturum. Ita Ad corpora
curanda dimissi. Nooto media, quum auspicio operam dedisset, i prolaetus, ut locum, quom vellet, priusquam hostes sentirent, caperet, praeter castra hostium circumducit et prima luce, acie inStructa, sub ipsum vallum tres cohortes mittit. Mirantes barbari 2 ab tergo apparuisso Romanum, discurrere et ipsi ad arma. Intorim consul apud suos se Nusquam nisi in virtute Apes est, a milites' inquit; - et ego Sedulo, ne esset, feci. Inter castra 4 nostra et nos medii hostes et ab tergo hostium ager est. Quod puleherrimum, idem tutissimum est, in virtute spem positam habere.' Sub haec cohortos recipi iubet, ut barbarogsimulatione fugae eliceret. Id, quod crediderat, evenit. Per- 5 timuisse et cedero rati Romanos porta erumpunt et, quantum inter eastra sua et aciem hostium relictum erat loci, armatis complent. Dum trepidant acie instruenda, consul, iam parati8 6 Diuili od by Coos e
170쪽
ordinatisque omnibus, incompositos aggreditur. Equites primos ab utroque cornu in pugnam induxit; sed in dextro extemplo 7 pulsi, cedentesque trepidi etiam pediti terrorem intulero. Quod ubi consul vidit, duas cohortos doleotas ab dextro latere hostium
circumduci iubet et ab tergo se Ostendere, priusquam concurrerent 8 peditum acies. Is terror obiectus hosti rem metu Romanorum equitum inclinatam aequavit; tamen adeo turbati erant dextrae alae pedites equitesque, ut quosdam consul manu ipse reprenderit Ets aversos in hostem verterit. Ita et, quamdiu missilibus pugnatum est, meeps pugna erat, et iam si deXtera parte, unde terror
st a Donte urgebantur barbari et cohortes a tergo instantes .il pavidi respiciebant. Ut emissis soliferreis phalaricisque gladios strinxerunt, tum velut redintegrata est pugna; non caecis ictibus procul ex improviso vulnerabantur, sed pede collatolli tota in virtute ac viribus spes erat. FeSSOs iam auos ConSul, ex secunda acie subsidiariis cohortibus in pugnam inductis, 2 accendit. Nova acies facta. Integri recentibus telis fatigatos adorti hostes primum acri impetu velut cuneo perculerunt, deinde dissipatos in fugam averterunt; effuso per agros 3 cursu castra repetebantur. Ubi omnia fuga completa vidit Cato, ipse ad Eecundam legionem, quae in subsidio posita erat, equo revehitur, et signa proferri plenoque gradu ad castra hostium 4 oppugnanda succedere iubet. Si quis extra ordinem avidius procurrit, et ipse interequitans sparo percutit, et tribunos 5 centurionesque castigare iubet. Iam castra oppugnabantur, saxisque et sudibus et omni genere telorum summovebRnturn vallo Romani. Ubi reeona admota legio est, tum et oppugnantibus animus crevit, et insensius hostes pro vallo 6 pugnabant. Consul omnia oculis perlustrat, ut, qua minima vi resistatur, ea parte irrumpat. Ad sinistrRm portam inisequentes videt; eo Secundae legionis principes hastatosquo inducit. π Non sustinuit impetum eorum statio, quae portae apposita erat; et ceteri, postquam intra vallum hostem vident, ipsi castris 8 exuti signa armaque abiiciunt. Caeduntur in portis, suomet Diqitigoo by Cooste