장음표시 사용
131쪽
Sc in statu corporis nihil non est, quod animaduertendum esse ipsa natura iudicet. inrcad modii quis ambulet, sedeat, qui ductus oris,qui uultus in quo st,nihil ne est in his rebus quod dignum libero aut indignum es Ie ducamus:
Non ne odio dignos multos putamus,qui quodam motu aut statu uidentur naturae Iegem modum contempsisse sol quoniam haec ducuntur de corpore,quid eit cur non rei te pulchritudo etiam ipsa propter se expetenda ducaνtur Nam si prauitatem imminutionem l corporis propter te sugiedam puptamus,cur non etiam ac fortasse magis propter se formae dignitatem sequa, inur Et si turpitudinem sugiamus in statu et motu corporis, quid est cur pulchritudinem non sequamur Atq; etiam ualetudinem,uires, Vacuitatem doν loris,non propter utilitarem selum,scd etia ipsas propter se expetemus. Quoniam enim natura suis omnibus expleri partibus uult,hunc statum corporis per seipsiim expetit,qui est maximc e natura,quae tota perturbat,si aut aegrucorpus e, aut dolet,aut caret uiribus. Videamus animi partes,quaru est aspe ctus illustrior: quae quo sunt excelsiores,co dant clariora indicia naturς. Tantus est igitur innatus in nobis cognitionis amor 8ic scienti ut nemo dubita re possit,quin ad eas res hominum natura nullo emolumento inuitata rapiatur. Vidcmus ne,ut pucri,ne uerberibus quidem icontemplandis rebus peroquirendis* deterreantur aut pulsi requirant, SI aliquid scire se gaudeant ut ali js narrare gestiant ut pompa, ludis, at* eiusmodi spectaculis teneant, ob eam cp rem uel famem & sitim perserat uid uero qui ingenuis studi js at
artibus deleistantur,none videmus eos nec ualetudinis,nec rei familiaris hasthere rationem,omniat perpeti ipsa cognitione & scientia captos, Sc cu mas ximis curis & laboribus compensare cam,quam ex discendo capiat uolupta
tem Mihi quidem Homerus huiuimodi quiddam uidissse uidetur in ηs, qugde Sirenum cantibus finxerit. Nem enim vocum strauitate uidentur,aut nouitate quadam& uarictate cantandi reuocare eos solitae, qui Preteruehebatur,
sed quia multa se scire profitebantur,ut homines ad earum laxa discendi cupiditate adhaerescerent. I ta enim inuitant Vlyssem: nam uerti ut quaedam Ho/meri,sic istum ipsum locum,
O decus Argolicum quin puppim ficetis Vlysses,
Auribus ut nostros possis agnoscere cantus Nam nemo haec unu est transuectus daerula cursia, Quin prius astiterit vocum dulcedine captus, Post uarius auido satiatus pectore musis iDoetior ad patrias lapsim peruenerit oraS. Nos graue certamen belli,cladem Φ tenemus Graecia quam Troiae diuino numine uexit, Omnia* e latis rerum uestigia terris. Vidit Homerus probari fabulam non posse si cantiunculis tantus uir irretitus tenetur: scientiam pollicentur,quam non erat mirum sapietiae cupido pa tria chariorem. Atin omnia quidem scire cuiuscun* modi sint cupere, curiossorum:duci uero maiorum rerum contemplatione ad cupiditatem scientiae, summorum uirorum est putandum .auem enim ardorem stud a censetis suisse in Archimede,qui dum in puluere quaedam describit attentius,ne patriam quidem captam esse senstrix: Mantum Aristoxeni ingenium consumptum uidemus
132쪽
videmus in musicis: Quo studio Aristophanem putamus aetatem in literis duxisse Quid de Pythagora,quid de Platone,aut Democrito loquar a quibus propter distendi cupiditate videmus ultimas terras esse peragratas. aue qui non uident,nihil unquam magna cognitione dignum amauerunt. At hoc loco qui propter animi uoluptates coli dicunt ea studia quae dixi, no in telligunt idcirco esse ea propter se expetenda,quod nulla utilitate obieeta delectentur animi atque ipsa scientia etiam si incomoda datura sit, gaudeant. Sed quid attinet de rebus tam apertis plura requirere I psi enim quaeramus
a nobis stellarum motus,contemplationes cp rerum coelestium, eorumq; omnium quae naturae Obscuritate occultantur cognitiones, quemadmodum nos
moueant,& quid historia delectet,quam solemus persequi risin ad extremu, Praetermissa repetimus,inchoata persequimur. Nec uero sum in seius esse uti litatem in historia,non modo uoluptatem. idetquum fictas fabulas e quibus utilitas nulla duci potest,cu uoluptate legimuset inridcquum uolumus nomina eoiu qui ad gesserint,nota nobis esse,parentes,patriam,multa preterea minime necessaria auid . homines infima fortuna, nulla spe rerum gerendarum,opifices denim delectentur historiarmaximet eos uidere positi mus,res gestas audire & legere uelle,qui a spe gerendi absunt, cose sti sene fiute. Quocirca intelligi necesse est,in ipsis rebus que distun r,et cognosciitur, inuitamenta inesse quibus ad distendum cognostendumq3 moueamur. Acueteres quidem philosophi in beatorum insulis fingunt: qualis natura sit uita
sapietum,quos cura liberatos,nullum necessarium uitae cultum, aut paratum
requirentes,nihil aliud esse acturos putant, nisi ut omne tempus in quaeredo ac distendo, in naturae cognitione consumant. Nos autem non solum beatae uitae istam obiecitationem videmus,sed etiam leuamentum miseriarum. I ta multi quum in potestate essent hostium aut tyrannorum, inulti in custodia, multi in exilio, dolorem suum doctrine studi js leuauerunt. Princeps huius ciuitatis Phalereus Demetrius,quum patria pulsus esset iniuria,ad Ptolemaeotim se Regem Alexandriam contulit. ui quum in hac ipsa philosoplata ad
quam te hortamur,excellerer,Theophrastil esstet auditor, multa praeclara in illo calamitoso otio seribit,non ad usum aliquem suum, quo erat orbatus, sed animi cultus ille erat ei quasi quidam humanitatis cibus. Equidem e Cn. Aufidio, praetorio,erudito homine, oculis capto,saepe audiebam,quum se lucis magis a utilitatis desiderio moueri diceret. Somnum deniq; nobis, nisi requietem corporibus Sc medicinam quandam laboris asterret,contra natura putaremus datum, ausert enim sensus,aeti onet tollit omnem. Ita si aut requietem natura non quaereret,aut eam posset alia quadam ratione consequi,
facile pateremur,qui etiam nunc agendi aliquid distendit causa prope contra naturam uigilias suseipere soleamus . Sunt autem clariora uel plane perospicua, nec dubitanda indicia naturae,maxime scilicet in homine, sed in omni animali,ut appetat animus aliquid agere semper,ne p ulla conditione quie rem sempiternam possit pati. Facile eli hoc cernere in primis puerorum artast
tulis.Quail enim uereor,ne nimius in hoc genere uidear, tamen omnes Ueteres philosophi maxime nostri,ad incunabula accedunt,quod in pueritia facillime se arbitrantur naturae uoluptatem posse cognostere.Videmus igitur ut conquiescere ne insantes quidem possint: quum uero paulum processerin
133쪽
DE FINIBUS BON. EΤΜAL. Iusionibus uel laboriosis delectantur,ut ne herberibus quidem deterreri possint,caop cupiditas agendi aliquid adolescit una cum aetatibus. Ita ne si iubcundissimis quidem nos somniis usuros putemus,Endymionis somnum noo his uelimus dari: idq; si accidat,mortis instar putemus. λ tinctiam inertissumos holas nescio qua singulari nestia preditos,uidemus tame SI corpore &animo moueri semper,& quum re nulla impediantur necessaria, aut alveoluposiere,aut quaerere quepiam ludum,aut sermonem aliquem rearere: qui1 non habeat ingenuas ex doctrina oblectationes, circulos aliquos,& semiciroculos consectari. Ne hestie quide quas delectationis causa concludimus, quu. copiosius alantur, a si essent liberae, facile patiuntur sese cotineri, motus plutos & uagos a natura sibi tributos requirunt. Ita put quis optime natus institutus cp est,esse omnino nolit in uita, si gerendis negocijs orbatus, possieparatissimis uesci uoIuptatibus. Nam aut priuatim aliquid gerere malui, aut qui altiore animo sunt,capessi in t rempub. honoribus imperijsq; adipiscenodis,aut totos se ad studia doctrinae conserunt: qua in uita tantum abest, ut uoluptates con sectentur, etiam curas, licitudines,Vigilias perserunt,optimam parte hominis,quae in nobis diuina ducenda est,ingenii mentis acie fruus
tur,nec uoluptatem requirentes, nec fugientes laborem. Nec uero intermit tunt aut admirationem earum rerum, quae sunt ab antiquis repertar, aut inuestigationem nouarum: quo studio quum satiarino possunt,omnium ceteras xum rerum obliti,nihil abiectum,nihil humile cogitant: tantal est uis tali hus in studiis, ut eos etiam qui sibi alios propositerut fines bonorum, quos utilitate aut uoluptate dirigunt,tamen in rebus quaerendis explicandis naturis,aetates conterere uideamus. Ergo hoc quidem apparet, nos ad agenduesse natos. Actionum autem gen cra plura,ut obseurentur etiam minora maφioribus. Maximae autem sunt primum,ut mihi quidem uidetur, S his quoiununc in ratione uersamur,consideratio,cognitiesue rerum coelcstium, et eaIu, quas a natura occultatas & latctes indagare ratio potest: deinde rerupub. administratio,aut administrandi sciendiss prudens, temperata,sortis, S iusta ratio,reliquae 3 uirtutes,& actiones uirtutibuScongruentes,quae uno uerbo complexi omnia,honesta dicimus. Ad quorum etiam cognitionem & usum corroborati,natura ipsa praeeunte,deducimur.Omnium enim rerum princi
pia parua sunt,sed suis progressionibus usa augentur,nec sine causa. In primo enim orna inest teneritas Sc mollities quaedam,ut nec res uidere optimas, nee agere possint. Virtutis enim beatael uitae, quae duo maxime expeteda sim si scrius lumen apparet,inulto etiam serius,ut plane qualia sint, intelligant. Preclare enim P Iato beatum,cui etia in senectute contigerit,ut sapientia, uerasci opiniones assequi possit. Quare quoniam deprimis naturae commodis latis dictum est,nunc de maioribus consequentibusq3 uideamus. Natura igit corpus quidem hominis sic A genuit & formauit,ut alia in primo ortu perficeoret,alia progrediente aetate fingeret,nel sane multum adiumetis externis Scaduentit is uteretur. Animum aute reliquis rebus ita persecit ut corpus. Senosibus enim ornauit ad res percipiendas idoneis,ut nihil aut non multum adolumento ullo ad suam confirmationem indigeret. Quod aute in homine praestantissimum at* optimum est,id deseruit: SI si dedit tale mentem,qus oem uirtutem iam accipere posset, ingenuit sine doctrina notitias paruas rerum maxim i
134쪽
maximarum,& quasi instituit docere,& induxit mea quae inerant tanquam elemeta uirtutis,sed uirtutem ipsam inchoauit. Nihil ital amplius nostrum est quod nostrum dico,artis ei ad ea principia,quae accepimus,consequcotia exarere,quoad sit idqcruolumus este stu,quod quide pluris sit haud paulo,magisq; ipsum propter se expetendum,u aut sensus, aut corporis ea quae diximus: quibus tantium praestat mentis excellens persectio, ut uix cogitari possit, quid intersit. Ital omnis honos,omnis admiratio, omne studium ad
uirtutem,S ad eas actiones,quae uirruti sunt consentance, resertur: eaq; ora, quae aut ita in animis fiunt,aut ita geruntur,uno nomine honesta dicuntur.
uorum omnium qui q3 sint notiti quae* significentur rerum uocabulis, quae cuiuscpuis S natura sit,mox videbimus. Hoc autem locotatum expli , cemus,haec honesta quς dico,praetersi quod nosmetipses diligamus: prete rea suapte natura per se esse expetenda indicant pueri, in quibus ut in specuo iis natura cernitur. Quanta studia decertantium sunt quata ipsa certamina Di illi esseruntur laetitia quum uicerint ut pudet uictos ut se accusari nolunt u cupiunt laudari quos illi labores no serunt ut aequaliu principes sint: qugnacmoria est in his bene merentium quae reserendae gratiae cupiditas At ea in optima quaq3 indole maxime apparent,in qua haec honesta quae intelligimus,a natura adumbratur. Sed hec in pueris expressa, in qs uero aetatibus quae iam confirmatae sitnt,quis est tam dissimilis homini, qui non moueaturre ostensione turpitudinis,& comprobatione honestatis uis est qui non ioderit libidinosam,proteruam adolestentiam Quis contra in illa clate pust dorem,constantiam,etiam si sua nihil intersit,non tamen diligat Quis Pulo Ium Numitore, Fregellanum proditorem,quaquam reipub. nostrae profuit non odit auis urbis conseruatorem Codrum Qtiis Erichthei filias no maxime laudat Cui Tubuli nome odio no citc Quis Aristidem mortuu no dix ligit An obliuiscimur quantope in audiendo in legendoq; moueamur, quia Pie, quum amice,quum magno animo aliquid factum cognoscimus Quid loquar de nobis, qui ad laudem Sc ad decus nati,suscepti,istituti sumus inii clamores uulgi,at imperitorum excitantur in theatris,quum illa dicuntur, Ego sum Orestes. Contrat ab altero. Immo enim uero ego sum,inquam,Orestes, Quum autem etiam exitus ab utroq; datur conturbato erratii Regi, amν hos ergo una uiuere precamur. Quoties hoc agitur, Sc quandove nisi admi rationibus maximis Nemo est ig itur qui non hanc affectionem animi phetato laudet,qua non modo utilitas nulla quaeritur,sed contra utilitate etiam conseruatur fides.Talibus exemplis non fictae istum sabule,uerumetiam hi storiae resertae sunt,& quidem maximae nostrae. Nos enim ad sacra Idaea acocipienda,optimum uirum delegimus: nos tutores misimus Regibus, nostri Imperatorca pro salute patriae tua capita uouerunt: nostri Constules Regem
inimicissimum moenibus iam appropinquantem monuerunt,a ueneno ut caueret: nostra in rep.S quae per uim oblatum stuprum uoluntaria morte lueo
ret,inuenta est: SI qui interficeret filiam,ne stupraretur. Me quidem omnia dc innumerabilia praeterea,quis est qui non intelligat SI eos qui secerint disgnitatis splendore ductos immemores seisse utilitatum suarum,nos Q quum ea laudemus nulla alia re nisi honestate duci inibus rebus breuiter expost
135쪽
33z DE FINIBUS BON. ΕΥ Μ A L. tis: nec enim sum copiam quam potui,quia dubitatio nulla in re erat, persecutus: scd his rebus concluditur profecto S uirtutes omnes, & honestum illud quod ex his uirtutibus exoritur,& in his haeret,per se esse expetendu . In omni autem honesto de quo loquimur,nihil est tam illustre,nec quod Iatius pa teat,quim coniunetio inter homines hominum,& quasi quaedam societas etc5municatio utilitatum,& ipsa charitas generis humani, quae nata i primo satu,quo a procreatoribus nati diliguntur,& tota domus coniugio 8c stirpe coniungitur: serpit sensim foras cognationibus primum,tu assinitatibus, des inde amicit as,post uicinitatibus cum ciuibus,& rjs qui publice soch at amici sunt,deinde totius complexu getis humanae. ae animi assectio sim cuiltribuens,at hanc quam dico societatem colunctionis humanae, munifice δίaeque tuens,iustitia dicitur: cui sunt adiunctae,pietas,bonitas, liberalitas, beonignitas,comitas,quae* sunt generis eiusdem. At haec ita iustitiae propria
sunt,ut sint uirtutum reliquarum communia. Nam quum sic hominis natura
generata sit,ut habeat quiddam innatum, quasi ciuileato populare,qae Greci πολιτικον uocant,quidquid aget quael uirtus, id a c6 munitate, & ea quam exposui charitate at* societate humana no abhorrebit: uicissimcp iustitia,ut ipsa se sundet uis in ceteras uirtutes,sic illas expetet. Seruari enim iustitia, nisi a sorti uiro,nisi a sapiente non potest. aualis est igitur omnis quam dico costspiratio,consentusq; uirtutum,tale est illud ipsum honestum. Quandoqui,
dem honestum aut ipsa uirtus est,aut res gesta uirtute. intibus in rebus uita consentiens,uirtutibusq; respondens ,recta & honesta,& constans, Ac natu rae congruens existimari potest. Atin haec coniunctio confusiol uirtutum, tamen a philosophis ratione quadam distinguitur. Nam quum ita copulatae connexaess sint,ut omnes omnium participes sint,nec alia ab alia possit separari,iamen proprium suum cuius p munus est,ut sortitudo in laboribus periculis p conatur,temperantia in praetermittendis uoluptatibus,prudentia in delectu bonorum S malorum,iustitia in suo cuique tribuendo. Quando igitur inest in omni uirtute cura quaedam quasi soras spectans,alios ψ appetens atque complectens,existit illud ut amici,ut fratres,ut propinqui,ut affines,ut ciues,ut omnes denique quando unam societatem hominum esse uolumus, Ppter te expetedi sint: atque eorum nihil est eius generis,ut sit in fine atque ex tremo honorum. Ita fit ut duo genera propter se expetendorum reperiatur: unum quod est in iis,in quibus completur illud extremum ,quae sunt aut anto mi aut corporis . Haec autem qus sunt extrinsecus,id est quae neque in anismo insunt,neque in corpore,ut amici,ut pareres,ut liberi,ut propinqui, ut ipsa patria,sunt illa quidem sua sponte chara, sed eodem in genere quo illa, non fiant. Nec uero quisquam summum bonum assequi unquam posset, si omnia illa quae sunt extra,va expetenda, summo bono continerentur. Quomodo
igitur inquies uerum ee poterit,omnia referri ad summum bonum, si amicis ria si propinquitates,si reliqua externa summo bono no co cineretur: hac in delicet ratione,quod ea quae externa sutar,his tuemur ossi s,quae oriuntur a
suo cuiusque genere uirtutis. Nam& amici cultus,& parentis, & qui officio fungitur,in eo ipso prodest,quod ita sungi ossicio in recte factis est, quae sunt
orta uirtutibus .iniae quidem sapientes,utentes sequuntur, tanquam duce natura. Non perfecti autem homines'tamen ingeniis excellentibus praediti
136쪽
LIBER I. M 3 excitantur spe gloriae,quae habet sermam honestatis & similitudine. Quod si ipsam honestatem undiq; persectam atq; absolutam,rem unam praeclariss
mam omnium,maximel laudandam penitus uiderent,quonam gaudio co Plerentur,quum tantopere eius adumbrata opinione Ietentur Quem enim
deditum uolupratibus,cupiditatum incendi is inflammatum, in his potiedis quae acerrime corripuisset,lanta laetitia perfundi arbitramur, quanta aut sit periorem Aphricanum, Annibale uicto,aut posteriorem Carthagine eueris se quem Tyberina dissensio festo illo die tanto gaudio assecit, uto L. Pau/lum quum Regem Persen captum adduceret,eode flumine inuectum et Age
nunc Luci noster,extrue animo altitudine excellentiamq; uirtutu. Iam non dubitabis,quin earu compotes homines magno animo erectoi uiuetes,semper sint beati,qui omnes motus fortunae,mutationes o reru S temporum,leues N imbecilles sere intelligant,si in uirtutis certamen uenerint. Illa.ri. quae sunt a nobis bona corporis numerata complet ea quidem beatissimam uita,
sed ita ut sine illis possit beata uita existere. I ta enim parue 8c exigue sunt istς accessiones bonom,ut quemadmodum stellae in radio solis sic iste in uirtutu splendore,ne cernantur quidem. Atl haec,ut uere dicitur parua esse ad beate uiuedum momenta ista corporis comodom,sic nimis uiolentu est, nulla esse dicere. Qui enim sic disputant,obliti mihi uidentur quae ipsi egerint princi pia naturae.Tribuendum igitur est his aliquid ,du modo illum tribuendum sit,intelligas. Est tamen philosophi non tam gloriosa a uera quaeretis, nec Pnihilo putare ea quae secundia naturam illi ipsi gloriosi esse fatebantur,& ui
dere tantam uim uirtutis,tantami,ut ita dicatriIuthoritatem honestatis,ut
reliqua non illa quidem nulla,sed ita parua sint,ut nulla esse uideam hoc est non omnia spernentis praeter uirtute,& uirtutem ipsam suis laudibus amplificantis.Oratio deniq; hcc est undio completa S persecta explicatio sium mihoni.Hinc ceteri particulas arripere conati,suam quisl uideri uoluit afferre sentetia. Sepe ab Aristotele, a T heophrasto mirabiliter est laudata per se ip.
se rerum scientia. Hoc uno captus Erillus, scientiam summum bonum esse de findit,nec rem ullam aliam per se expetendam. Multa sunt dicta ab antiquis de contemnendis ac despiciendis rebus humanis. Hoc unum Aristo tenuit: praeter uitia at uirtutes negauit rem esse ullam aut fugiendam aut expeten dam. Positum est a nostris in his rebus quae secundum natura essent, non dolere. Hoc Hieronymus summu bonum esse dixit. At uero Callipho, S post eum Diodorus,quu alter uoluptatem adamavisset,alter uacuitatem doloris, neuter honestate carere potuit,quae est a nostris laudata maxime. Quinctia ipsi uoluptarii diuerticula quaerant,es uirtutes habeat in ore totos dies,uoluptatem primo dutaxat expeti dicant,deinde consuetudine, quasi altera naturam effici,qua impulsi multa faciunt,nullam quaerentes uoIuptatem. Stoici restant. hi quidem no unam aliquam,aut alteram a nobis,sed totam ad se nostram philosophiam transtuleriit: atq; ut reliqui fures earum rerum quas cestperunt,signa comutant,sic illi ut nostris sententris pro suis uteretur, nominaranu rerum notas mutauerunt. Ita relilaiquitur sola haec disciplina digna stu diosis ingenuaru artiu,digna eruditis,digna claris uiris,digna principibus,
digna regibus. Quae quum dixisset,paulul institisset. uid est,inquit, satis
ne uobis uideor pro meo iure in uestris auribus comentatus. Er ego,tu uero,
137쪽
I34 DEFINIBUS BON. ET MAL. inquam,Piso,ut si pe alias,sic hodie ita ista nosse uisus es,ut si tui copia nobis semper fieret, non multum Graecis supplicandum purarem. Quod quide eo probaui magis,quia memini Staseam Neapolitanum,doctorem illum tuum nobilem sane Peripateticum, aliquanto ista siccus dicere solitum, assentiente his qui multum in sortuna secunda aut aducrsa,multu in bonis aut malis corporis ponerent. Est ut dicis, inquit, sed haec ab Antiocho nostro familiari dicuntur multo melius Sc sortius,quim a Stalca dicebantur, quaquam ego noquaero quid tibi a me probatum sit,sed huic Ciceroni nostro,quem discipu lum cupio a te abducere. Tum Lucius, Mihi uero ista ualde Fbata sunt, qSitem fratri puto. T um mihi Piso, Quid ergo, inquit,das ne adolescenti uenistam an eum discere ea mauis, quae quum praeclare didicerit nihil sciat Ego uero,inquam,isti permitto: sed none meministi mihi licere probare ista,que sunt i te dicta Quis . n.pOt ea que probabilia uideatur ei, no Fbare An ueoro,inquit,quisquam potest probare quod perceptum,quod comprehesium,
quod cognitum non habet. No est ista, inquit, Piso magna dissensio. Nihil enim est aliud quamobrem mihi percipi nihil posse uideatur,nisi quod percipiendi uis ita definitur a Stoicis,ut negent quidquam posse percipi, nisi tale Merum quale faIsium esse non possit. I ta* haec cum illis est dissensio,cum Peripateticis nulla sane. Scd haec innittamus: habent enim & bene togam,&satis litigiosam disputationem. Illud mihi a te nimium festinanter dictum uideo
tur, sapicntes omnes semper esse beatos, nescio quo praeteruolauit oratio.
Quod nisi ita esticitur, quae T heophrastus de fortuna. de dolore, de cruciatu corporis dixit,cum quibus coniungi beatam uitam nullo modo posse pustauit, uereor ne uera sint. Nam illud uehementer repugnat, eundem beatum csic,& multis malis oppressiam. Haec quomodo conueniant,non sane intelli, go. Vtrum igitur tibi non placet, inquit,uirtutis tantam uim esse, ut ad beaote uiuendum se ipsa contenta sit c An si id probas, ita fieri posse negas, ut hi qui uirtutis compotes sint etiam malis quibusdam asse H,beati sint Ego ueo
uolo in uirtute uim esse quamaximam,sed quanta sit alias, nunc tantum, possit ne esse tanta, si quidquam extra uirtutem habeatur in bonis. Atqui,inquit, si Stoicis concedis,ut uirtus soIa si adsit, uitam efficiat beatam, δέ concedis etiam Peripateticis. uae enim mala illi non audent appellare, aspera autem Sc incommoda, & reiicienda, SI aliena naturae esse concedunt, ea nos
mala dicimus, scd exigua,& porro minima. Quare si potest esse beatus is, qui est in asperis reiiciendis cprchus, potestis quoque esse, qui est in paruis malis. Et ego Pisis, in quana,si est quisquam qui acute in causis uidere soleat
quae res agatur, is es prose sto tu. Quare attende quaeso, nam adhuc meo sortasse uitio quid ego quaeram, non perspicis. Istic sum, inquit, expecto p quid ad id quod quaeram respondeas . Respondebo me non quaerere, im quam,hoc tempore quid uirtus cssicere possit. sed quid constanter dicatur, quid ipsiim a se disientiat. Quo igitur, inquit,modo Quia quum i Zeno
ne inquam,hoc magnifice tanquam ex oraculo editur, uirtus ad beate uiuenodum seipsa contenta est. tiare,inquit respondet,quia nisi quod honestum est,nullum est aliud bonum. Non quaero iam,verum ne sit illud, dico ea quae dicat,praeclare inter se coherere. Dixerit hoc quidem Epicurus,semper bearuesse sapiente, quod quidem solet ebullire nonunci. Quem quide quu summis doloribus
138쪽
goIoribus congcsatur,ait dicturii quam silaue est,quam nihil curo. Non puoxnem cum homine cur tantum habeat in natura boni,illud urgeam,no intelo ligere eum,quid sibi dicendum sit,quum dolorem seminum malum esse dixerit.Eadem nunc mea aduersum te oratio est. Dicis eadem omnia S bona 8 mala,quae quidem dicunt,quinuquam philosephum pictum,ut dicitur,uiderui. Valetudinem,uires,staturam,formam,integritatem unguiculorum omnium,desormitatem,morbum,debilitatem,mala iam illa externa . Parce tu quidem,sed haec quum corporis bona sint,eorum conficientia certe in bonis numerabis amicos,liberos,propinquos,diuitias,honores,opes. Contra hec
attende me nihil dicere: si ista mala sunt,in que potest incidere sapiens, sapie
tem esse,non esse ad beate uiuendum satis. I mo uero,inquit,ad beatissime uiouendum parum est,ad beate uero satis. Animaduerti, inquam,te isto mo pauloante ponere,& scio ab Antiocho nostro dici sic solere.Sed quid minus robandum a esse aliquem beatum,nec satis beatum c Quod autem satis est,eo quidquid accesserit nimium est,& nemo nimium beatus est, & nemo beato beatior.Ergo,inquit,tibi a. Metellus,qui tres filios Consules uidit, e qbus
Dirum etiam & Censorem & triumphantem,quartum autem Praetore,eos.
saluos reliquit,& tres filias nuptas,quum ipse Consul,Ceser esset, Augur fuisset,iriumphasset,ut sapiens fiterit,ia oriane beatior, q ut item sapies fuerit, qui in potestate hostium uigil is et inedia necatus est regulus Quid me istud rogas,inquame Stoicos roga. Quid igitur,inquit,eos responseros putas Nihi obeatiorem esse Metellum a Regulum. Inde igitur,inquit,audiedum e. Tamen a proposito,inquam,aberrauimus. Non enim,inquam,quaero quid ueorum,sed quod cuiq; dicendum sit.Vtinam quidem diceret alium alio beatio Tem,iam ruinas uideres. In uirtute enim sola,&in ipso honesto quum sit bonum positum: quum p nec uirtus, ut placet illis,nec honestum crescat, id selam bonum fit,quo qui potiatur necesse est beatus sit,quum id augeri no possit,in quo uno positum est beatum esse,qui potest ee quisquam alius alio beatior Vides ne ut haec concinant Et hercule alendu est enim quod sentioJ mirabilis est apud illos contextus rerum. Respodent extrema primis, media utristis, omnia omnibus. Quid sequatur,quid repugnet,uidet. In Geometria prima si dederis,danda sinat omnia.Concede nihil esse bonum,nisi quod hoonestum sit:concededum est in uirtute positam beatam uitam. Vide rursus retro. Date hoc,dandum erit illud. Quod uestri non item,tria genera borioiu, Procliuius currit oratio,venit ad extremum,haeret in salebra. Cupit enim discere,nihil posse ad beatam uitam deesse sapienti. Honesta oratio Socratica, Platonis etiam. Audeo dicere,inquit,rion potest nisi retexueris illa: Pauper eas si malum est,mendicus beatus esse non potest,quis sit sapiens. At Zeno eum non beatum modo,sed etiam diuitem dicere ausiis est. Dolere malum. in crucem qui agitur beatus esse non potest. Bonum liberi, misera orbistas. Bonum patria, miserum exilium. Bonum ualetudo, miserum morbus. Bonum integritas corporis, misera debilitas.Bonum incolumis acies, miscoxa caecitas. Quae si potest singula consolando leuare, uniuersa quomodo sis stinebit Sit enim idem caecus, debilis, morbo grauissimo asseetus,exul,orbus,egens,torqueatur eculeo, quem hunc appellas Zeno Beatum, inqui
etiam beatissimum: quippe,inquiet,quum tam docuerim gradus istam rem
139쪽
Mc DE FINIBUS BON. ΕΤ ΜΑ L. non habere,quam uirtutem,in qua sit etiam ipsum beatum. Tibi hoe Incredibile,quia beatissimum. Quid tuu crcdibile Si enim ad populu me uocas,cuqui ita sit assectus beatu nunquam probabis. Si ad prudeles,alterum fortaso se dubitabunt,sit ne tantum in uirtute, ut ea praediti, uel in Phalaridis tauro beati sint: alterum non dubitabunt,quin SI Stoici conuenientia sibi dicat,&uos repugnantia.Theophrasti igitur,inquit,tibi liber ille placet de beata ui ta Tamen aberramus a proposito,& ne logius,prorsus,inquam, Piso si ista mala sunt,placet.Nonne igitur tibi uidentur,inquir,mala d quaeres,inqua, in quo utrum respondebo,uerses te huc atque illuc necesse est. Quo tandem modo,inquire uia si mala sensiis qui erit in iis,beatus non erit: si mala non
sint,iacet omnis ratio Peripateticorum.Et ille ridens,uideo, inquit, quid a gas,ne distipulum abducam,times.Tu uero,inqua, ducas licet si sequat: erit enim mecum,si tecumerit. Audi igitur,inquit, Luci,tecum enim,ut ait Theophrastus,mihi instituenda oratio est.Omnis authoritas philosophiae cosistit in beata uita comparanda. Beate enim uiuendi cupiditate incensi semus omones: hoc mihi cum tuo fratre conuenit. uare hoc uid edum est,possitne no bis hoc ratio philosophorum dare,pollicetur certe. Nisi enim id faceret, cur Plato Fgyptum peragrauit,ut a sacerdotibus barbaris numeros et coelestia acciperei cur post Tarentum ad Archytamccur ad reliquos Pythagoreos,
Ethecratem,Timaeum, Acrionem, Locros,ut quum Socratem expressisset,
adiungeret Pythagoreorum disciplinam,eat quς Socrates repudiabat,ado distereteCur ipse Pythagoras & Aegyptum lustrauit,& Persarum magos
ad at cur tantas regiones barbarorum,pedibus obiit, tot maria transmisitet Cur haec eadem Democritus,qui uere falsd ne quaereremus'dicitur oculisse privasse certe ut quamminime animus a cogitationibus abduceretur: pastrimonium neglexit,agros deseruit incultos,quid quaerens aliud nisi beatam uitam iam si etiam in rerum cognitione ponebat,tamen ex illa inuestigatione naturae consequi uolebat,uteet bono animo. Id enim ille summum hosnum, S saepe ακαλ- appellat,id est animum terrore liberu. Sed hareetsi praeclare nondum,tamen perpolita. Pauca enim neo ea ipsa enucleate
ab hoc de uirtute quidem dicta. Post enim haec in hac urbe primum a Socrate quaeri coepta , deinde in hunc locum delata sunt: nec dubitant, quin in Hirtute omnis ut bene, sic etiam beate uiuendi spes poneretur. Quae quum Zeno didicisset a' nostris, ut in actionibus praescribi solet, de re eadem seocit alio modo. Hoc tu nunc in illo probas , scilicet uocabulis rerum mutastis. Inconstantiae crimen ille effugit, nos effugere non possiumus. Ille Me telli uitam negat beatiorem quam Reguli, praeponendam tamen, nec ma
gis expetendam, sed magis sumendam, & si optio esset, eligendam Μctelo Ii, Reguli rei jciendam.Ego quam ille preponendam dic magis eligenda, beatiorem hanc appello,nec ullo minimo momento plus ei uitae tribuo a Stoici. inlid iterest, nisi qdi ego res notas notis uerbis appello Illi nota noua quς runt,quibus idem dicant,ita quemadmodu in Senatu semper est aliquis qui interpretem postulet,sic isti nobis cum interprete audiendi sunt. Bonum appello, quidquid secundum naturam est: quod contra, malum. Nec ego stra
lus, sed tu etiam Chrysippe in foro domi,in schola definis. Quid ergo,aliter holes,aliter philosophos loqui putes oportere,quati quidquid sit: aliter doo
140쪽
ctos & indoctos Sed quum constiterit inter doctos quanti res quaeq3 sit, si
homines essent,usitate loquerentur.Dum res maneant,uerba fingat arbitraotu suo. Sed uenio ad inconstantiae crimen, ne sepius dicas me aberrare. Qua tu ponis in uerbis, ego positam in re putabam. Si satis erit hoc perceptum,in quo adiutores Stoicos optimos habemus,tantam uim esse uirtutis,ut omnia si ex altera parte ponantur,ne appareant quidem,quum omnia quae illi commoda certe dicunt esse dc sumenda dc eligenda,& praeposita,quae ita definio unt,ut satis magno aestimanda sint. Haec igitur quum ego tot nominibus a Stoicis appellata,partim nouis 8c commetims,ut ista, producta 5 reducta, partim idem significatibus. Quid enim interest expetas,an eligasrmihi quio dem etiam lautius uidetur quod eligitur,& ad quod delectus adhibetur. Sed
quum ego ista omnia bona dixero,tatum refersiquam magna dicam, quam expetenda,quam ualde.Sin autem nec expetenda ego magis quam tu eligenda,nec illa ego pluris aestimanda,qui bona,quam tu qui producta appellas, omnia ista necesse est obscurari,nec apparere,& in uirtutes tanquam in sella radios incurrere. At enim qua in uita est aliquid mali,ea beata ee no potest. Ne seges quidem igitur spicis uberibus Sc crebris,si avenam uspiam uideris: nec mercatura quaestuosi,si in maximis lucris parum aliquid damni contraνxerit. An hoc usquequa aliter in uita,& non ex maxima parte de tota iussiscabisc an dubium est quin uirtus ita maximam partem obtineat in rebus huν manis,ut reliquas obruat Audebo igitur cetera quae secundum natura sint, hona appellare,nec seaudare suo ueteri nomine,il aliquid potius nouum exoquirere. Virtutis autem amplitudine,quasi in altera librae lance ponere. Terram mihi crede ea lanx Sc maria deprimet. Sem p enim ex eo quod maximas partes cotinet,latissimel funditur,tota res appellatur. Dicimus aliquem his lare uiuere. Igitur si semel tristis effectus est,hilara uita amisia est V At hoc in eo V.Crasso,quem semel ait in uita risisse Lucilius,non contigit, ut ea re minus αλελαςος,ut ait idem,uocaretur. Polycratem Samium felicem appellat, nihil acciderat ei quod nollet,nisi quod anulum quo delectabatur,in mare abiecit.Ergo infelix una molestia,selix rursus quu is ipse anuIus in precord 3s pio scis inuentus est. Ille uero si insipiens,quod certe, quoniam tyrannus, nuqua beatus: si sapiens,ne tum quidem miser quum ab Oronte Praetore Darei in cruce actus est. At multis malis affectus,quis negare sed ea mala uirtutis maφgnitudine obruebantur. An ne hoc quidem Peripateticis concedis,ut dicant omnium uiroru bonorum,id est sapientum,omnibus p uirtutibus ornatoruUitam,oibus partibus plus habere semper boni a malic avis hoc diciae Stoicis licet minime. Sed isti ipsi qui uoluptate 8c dolore ola metiuntur,none clamant,sapienti plus semper adesse quod uelit,u quod nolit c inium latum in
uirtute ponant hi,qui se fatentur uirtutis ca, nisi ea uoluptatem acciret,ne ma num quidem uersuros fuisse,quid facere nos oportet,qui suis minima animi praestantiam omnibus bonis corporis anteire dicamus,ut ea ne in conspectu
quidem relinquatur Lauis enim est,qui haec cadere in sapietem dicere aude at,ut si fieri possit uirtutem in perpetuum abiiciat,ut dolore omni liberetur Quis nostrum dixerit,quos non pudet ea qus Stoici aspera dicunt, mala distcere,melius ce turpiter aliquid facere cum uoluptate,q honeste cum dolore: