장음표시 사용
181쪽
i3o , TVSCVLANARV Μ Q VA EST. gloriosa sapientia non magno aestimanda est, siquidem non multum dissertab insania. A. Quid tibi omnis ne animi commotio uidetur insaniaet M.
Non mihi quidem seli,sed id quod admirari saepe soleo,maioribus quoq; nostris hoc ita uisum intelligo multis seculis ante Socratem,a quo haec omnis quae est de uita S de moribus philosophia manavit. A. Quonam tandem modo: M. Q uia nomen insaniae significat mentis aegrotationem,& motubum,id est insanitatem & aegrotum animum,quam appellarunt insania.Omnes autem perturbationes animi morbos philosophi appellat,negantq; stultum queu his morbis uacare. Qui autem in morbo sunt, fani non sunt, SI Omniu insipientium animi in morbo sunt,omnes insipietes igitur insaniunt. Sa nitatem enim animorum positam in traquillitate quada constantiat centabat: his rebus mentem uacuam appellarunt insaniam,propterea quod in perturbato animo sicut in corpore sanitas esse no possit. Nec minus illud acute,
quod animi assectionem lumine mentis carentem nominauerunt amentiam,
eandem l demetiam.Ex quo intelligendu est,eos qui haec rebus nomina posuerunt,sensisse hoc ide quod a Socrate acceptu diligenter Stoici rctinuertit, omnes insipietes esse non sanos. auis est enim sanus in aliquo morbo mori hos autem hos perturbatos motus,ut modo dixi, philosophi appellant. nomagis est sanus,si id corpus,quod in morbo est. I ta sit,ut sapientia sanitas sit animi,insipientia autem quasi in sanitas quedam,quae est in lania,eadem p dementia,multo* melius haec notata sunt uerbis Latinis u Graecis,quod aliis ta multis locis reperietur. Sed id alias,nunc quod instat.Totum igitur id quaerimus,quid S quale sit,uerbi uis ipsa declarat. Eos enim sanos inotelligi necesse est,quorum mens motu quasi morbo perturbata nullo sit: quρcotra a flecti sunt,hos insanos appellari necesse est. Itaq; nihil melius,u quolest in cosuetudine sermonis Latini,quum exisse e Potcsitate dicimus cos, qui cstrenati seruntur, aut libidine,aut iracundia. sici ipsa iracundia libidinis est pars. Sic enim definitur, I racundia,ulciscendi libido. Quei igitur exisse ex potestate dicu tur,idcirco dicuntur,quia non sint in potestate mentis,tui regnis totius animi a natura tributum est. Graeci autem ρ ιαν unde appellant,
non facile dixerim. Eam tamen ipsam distinguimus nos nactius, u illi. Hanc enim insaniam,quae iuncta stultitiae patet latius,a furore disiungimus. Graeci
Dolunt illi quidem,sed parum ualent uerbo,quem nos serore ελιοχολίαν ipsi vocant.Quasi uero atra bili selum menS,ac non saepe uel iracundia grauiore, Det timore,uel dolore moueatur. Quo genere Athamantem, Alcmaeonem, Aiacem,Orestem furere dicimus. aut ita sit assiectus,cum dominum eme reorum suarum,uetant. xii.tabulae. Ita non est scriptum,si instantis,sed si furtoosus esse incipit. Insaniam enim censueruntsi id est,inconstantiam sanitate uacatem possie tamen tueri mediocritatem ossiciorum, & uitae communem cultum atq; usitatum. Furorem aurem esse rati sunt,mentis ad omnia caecitatem.
QNod quum maius esse uideatur u insania,tamen eiusnodi est,ut furor in sapiente cadere possit,non possit insania,Sed haec alia quaestio est. Nos ad pro Positum reuertamur.Cadere,opinor in sapietem aegritudinem tibi dixisti uideri. A. Ego uero ita existimo. M. Humanum id quidem quod ita extostimas,non enim silice nati sumus: sed est naturale in animis tenerum quiddaais molle, quod aegritudine,quasi tempestate quatiatur.Nec absurdc Cran
182쪽
. tor ille,qui in nostra Academia uel in primis suit nobilis. Minime, inquit,asu sentior his,qui ista nescio qua indoletia magnopere laudant, quae nec Potestra ulla esse,nec debet: ne aegrotus sim,inquit,sed si fuerim sensus adsit, siue secrem quid ,siue auestatur a corpore. Naistuc nihil dolere,non sine magna mercedem cotingit immanitatis ianimo,stuporis i corpore. Sed uideamus ne haec ora tio sit nominuassentatium nostrae imbecillitati,& indulgentiu mollitudini. Nos aute audeamus no selu ramos amputare imiseriarii, sed ors radicu fibrascuellere tamen aliquid relinquetur sertaste, ita sunt altae stirpes stultitie, sed relinquetur id solu,quod erit necessariti. I llud quidem sic habeto,nisi sanatus animus sit,quod sine philosephia fieri no potest, finem miseriam nullia fore.
QS1obrem quoniam coepimus,tradamus nos ei cui ados, anabimur si uoles
mus. Elprogrediar quide logius. No enim de aegritudine solum qu id qui deprimit, sed de omni animi ut ego posse operturbatione, morbo 't Gradi i ci uoluocxplicabo. Et primo si placet Stoicoru more agamus, qui breuiter astringere solent argumeta,Deinde nostro instituto uagabimur. alii sertis est,ide est fides, quonia co fidens mala cosuetudine loquedi in uitio ponit,ductu uerbum a confidendo quod laudis est. Qui aute est fidens,is profecto noextimescit.Discrepat enim a timendo co fidere.ato in que cadit aegritudo, in eunde timor. auaru enim rerum praesentia sumus in aegritudine,eas te impe'detes Ruenietes timemus. Ita fit,ut sortitudini aegritudo repugnet. Uerili mile est igitur in que cadit aegritudo,cadere iri eundem timoro,& infractionem quadam animi,& demissione. ae in quem cadunt,in eunde cadit ut serui at,ut uitatu quado se esse fateatur. asiae qui recipi recipiat ide necesse est ti.nuditate & ignauia Non cadunt aute haec in uirum sorte, igitur ne aegritudo quide. At nemo sapiens,nisi sortis,non cadet ergo in sapiente aegritudo. Pre aerea necesse est qui sortis sit,eunde essie magni animi: qui magni animi sit,inuissitum: qui inuictus sit,eum res humanas desipicere,atq; infra se positas arbitrari.Despiccreaute nemo potest eas res propter quas aegritudine assici po/aest.Ex quo efficitur,forte uiru aegritudine nunq assici.Omnes aute sapietes sortes. Non cadit igitur in sapientem aegritudo. Et qucadmodu oculus cono turbatus no est probe atactus ad seu munus sinagedii,& reliquae partes,totuue corpus statim cum est motu deest ossicio suo λ muneri, si coturbatus ansemus no est aptus ad exequedum munus suum . Munus aut animi est ratione bene uti.Et sapietis animus ita semper aflessitus,est ut ratione optime utatur.
una igitur est perturbatus. At aegritudo perturbatio est animi, semper igitur sapiens ea uacabit. Verisimile etia illud est, qui sit teperans, quem Graeci
σωφρονα appellat: eam sp uirtutem σωφεχ πυν- uocasiqua soleo cquide tum teperatia tum moderatione appellare,nonunu etiam modestia. Sed haud scio an
recte ea uirtus,srugalitas appellari possit. Quod angustius apud Graecos ualet,qui seligi homines appellat,id est talumodo utiles. At illud e latius.Omnis enim abstinctia,Ois innocentia,quae apud Graecos usitatu nomen nullu habet,sed habere potest αβλάβa . Na est in nocetia astemo talis animi, quae noceat nemini: reliquas et uirtutes seugalitas cotinet: quae nisi lata esset,
ct sitis angustiis abus pleriq3 putat,teneretur, nutas esset L. Pisenis cognomentatopere laudatu. Sed quia nec qui Ppter metu praesidiu reliquit, quod est i auiae: nec ci propter auaritia clam depositu no reddidit,quod est inius
183쪽
Τ V s C VLANARV Μ Q V A EST. stitiae:nec qui propter temeritatem male rem gessit, quod est stultitiae, frugi
appellari solet,eo tres uirtutes sortitudinem,iustitiam, prudentiam, frugali itas est complexa,S si hoc quidem commune est uirtutum: omnes enim inter
se nexae 5 iugatae sunt,reli qua igitur,& quarta uirtus,ut ipsa fit ipsa frugali,
re,semperq; aduersantem libidini moderatam in omni re seruare constantia,' cui contrarium uitium nequitia dicitur. Frugalitas,ut opinor,i fruge,qua mishil melius e terra: nequitia ab eo,&si hoc erit fortasse durius, sed tentemus,& Iusisse putemur si nil sit ab eo quod nequida est in tali homine, ex quo idenihili dicitur. Qui sit seugi igitur,uel si mauis moderatus 8c temperans,eum necesse est esse constantem: qui autem constans,quietum: qui quietus,perturbatione omni uacuum: ergo etia aegritudine,& sunt illa sapientis. Aberit igis tur a sapiente aegritudo, I ta* non inscite Heracleotes Dionysius ad ea dispu
Corcy meum penitus turgescit tristibus iris, Quum decore ais omni me orbatum laude recordor. Num manus assecta recte est,quum in tumore est aut num aliquod quippiam membrum tumidum ac turgidum non uitiose se habereSie igitur inflatus S tumens animus in uitio est. Sapientis aute animus semper uacat uitio, nudturgescit,nuna tumet. At iratus animus eiusmodi est,nuna igitur sapies irast stitur. Nam si irascitur, etiam concupiscit. Proprium est enim irati cupere,a' quo laesus uideatur,eis maximum dolorem inurere. Qui autem id concupies rit,eum necesse est,si id consecutus sit,magnopere laetari.Ex quo fit,ut alieno malo gaudeat.quod quoniam non cadit in sapientem,ne ut irascatur quidem cadit: si aute caderet in sapietem aegritudo,caderet etiam iracundia: qua quonia uacat,aegritudine etia uacabit. Etenim si sapies in aegritudine icidere possset,posset etiam in milericordiam,posset in inuidentiam: non dixi inuidiam
quae tum est,quum inuidetur. Ab inuidendo autem inuidentia recte dici postest,ut effugiamus ambiguum nomen inuidiae,quod uerbum ductum est a' nimis intuendo fortunam alterius,ut est in Menalippo. Florem quiseam liberum inuidit meum Male Iatine uidetur,sed praeclare Accius : ut enim uidere, sic inuidere flore rectius,a floridicitur. Nos cosuetudine prohibemur,poeta ius sirum tenui '8c dixit audacius. Cadit igitur in eude,& inuidere,& misereri. Na qui dolet rebus alicuius aduersis,ide alicuius et secudis silet: ut Theophrastus interitu
deplorans Callisthenis sodalis sui rebus Alexandri prosperis angitur. Ita dicit Callisthenem incidisse in hominem sim ma potentia, summa* sortuna
sed ignarum queadmodum rebus secundis uti conueniret. Atqui queadmον dum misericordia aegritudo est ex alterius rebus aduersis,sic inuidentia aegritudo est ex alterius rebus secudis. I n quem igitur cadit misereri, in eunde etiainuidere. No cadit aute inuidere in sapiente ergo ne misereri quidem. Quod si hoc aegre ferre sapiens soleret,misereri etiam soleret. abest ergo a sapiente aegritudo.Hec sic dicuntur a Stoicis,cocludunturi contortius: sed latius alio quando dicenda sunt A diffusius sententiis tamen utendum eorum potissi mum,qui maxime sorti,& ut ita dicam, uirili utuntur ratione atq; sententia.
Nam peripatetici similiares nostri,quibus nihil est uberius,nihil eruditius.
184쪽
nihil grauius,mediocritates uel perturbationum,uel morborum animi mihi
non sane probant.Omne enim malum etiam mediocre magnum est. Nos autem id agimus, ut id in sapiente nullum sit omnino. Nam ut corpus etiam si mediocriter aegrum est,sanum non est,sic in animo si est ista mediocritas, cabret sanitate. I tacp praeclare nostri,ut alia multa,molestia, licitudinem,angorem,propter similitudinem corporum egrorum aegritudine nominauerunt. Hoc propemodum uerbo Greci omnem animi Perturbationem appellant. vocant enim παθοις, id est morbum , quicuno est motus in animo turbi
dus mos melius: aegris enim corporibus simillima est animi aegritudo. At non similis aegrotationis est libido;non immoderata Ictilia,que est uoluptas animi elata S gestiens. Ipse etiam metus non est morbi admodum similis,su aegritudini est finitimus,sed proprie ut aegrotatio in corpore, sic aegritust do in animo nomen habet non seiunctum a dolore.Doloris igitur huius origo nobis explicanda est,id est causa efficiens aegritudinem in animo. tanquaaegrotationem in corpore. Nam ut medici causa morbi inuent curationem esse inuenta putant: sic nos causa aegritudinis reperta,medendi facultatem reoperiemus .Est igitur causa omnis in opinione,nec uero aegritudinis solum,sed etiam reliquarum omniu perturbationum quae sint genere quatuor, partio hus plures. Nam quum omnis perturbatio sit animi motus,uci rationis exopers .uel rationem aspernans,uel rationi non obediens,iscp motus,aut boni aut mali opinione citetur,bifariam quatuor Perturbationes aequaliter distributae sunt. Nam duae sunt ex opinione boni,quarum altera uoluptas gesties,
id est preter modum elata letitia,opinione prssentis magni alicuius boni. Altera cupiditas,que re ste uel libido dici potest,que est immoderata appetitio opinati magni boni,rationi no obtemperans,quae uel cupiditas recte, uel Iiobido dici potest.Ergo haec duo genera,voluptas gestiens S libido, bonoruopinione turbantur,ut duo reliqua metus Sc aegritudo,maloru. Na 8c metus
opinio magni mali impedetis,& aegritudo est opinio magni mali prssentis,Zc quide reces opinio talis mali, ut in eo rectu uideatur esse angi. Id aute est, ut is qui doleat,oportere opinetur se dolere. His aute perturbatio ibus, quas in uita hominu stultitia quasi quasdam furias immittit atq; incitat,omnibus uiribus atq3 opibus repugnadum est,si uolumus hoc quod datu est uitar,tranquille placideq; traducere . Sed cetera alias,nuc aegritudine si possumus, deo Pellamus. Id enim sit propositu,quadoquide eam tu uideri tibi in sapiente cadere dixisti,quod ego nullo modo existimo.Tetra enim res est,misera,dere stabilis,omni cotentione,uelis,ut ita dica,rei nisi fugienda. Qualis enim tio hi ille uidetur Tantalo prognatus,Pelope natus,qui quonda a socero Oenoomao Rege Hippodamia raptis naetiis e nuptiis Iouis iste quide pronepos. Tam ne ergo abiectus tam* se actus Nolite,inquit,hospites ad me adire,ilico istic,
Ne contagio mea bonis umbraue obsit, Tanta uis sceleris in corpore haeret.
Tute Thyesta damnabis, orbabis luce, propter uim sceleris alieniet aid illum filium. Solis,notniae patris ipsius luce indignum putas:
185쪽
Lacrymae peredere humore exanguis genas .
Sim nidoris,harba paedore horrida, Atq; intonsa infuscat pectus illuvie scabrum.
Haec mala o stultissime Aeeta ipse tibi addidisti. Non inerant in his quae
tibi casus liniexerat,& quidem inueterato malo quum tumor animi resedis.set. Est aute aegritudo,ut docebo,in opinione mali recentis. Sed inceres uide licet regni desiderio non filiae. Illa enim oderas,& iure sortasse, regno non aequo animo carebas .Est aute impudens luctus moerore se conficientis quod imperare non liceat liberis.Dionysius quidem tyrannus Syracusis expulsus Corinthi pueros docebat,usi eo imperio carere non poterat.Tarquinio uero quid impudentius qui quum bellum gereret cum his qui eius non tulerat superbiam,is quum restitui in regnum iacc Veletium nec Latinorum armis potuisset,Cumas se contulisse dicit,inq; ea urbe,senio SI aegritudine esse cofessitus. Hoc tu igitur censes sapieti Posse accidere,ut aegritudine opprimatur, idest miseria Na quu omnis perturbatio miseria est,tum carnificina est egritudo. Habet ardorem libido,leuitatem laetitia gestiens,humilitatem metus: sed aegritudo quaedam maiora,tabem,cruciatum,assu stationem, editatem: lacerat,exest animum,planet conficit. Hanc nisi exuimus sicut abiiciamus, miseria carere non possumus. Atqui hoc quidem perspicuum est,tum aegritudinem existere,quum quid ita uisum sit,ut magnum quoddam malum adeo se & urgcre uideatur.Epicuro autem placet opinionem mali aegritudinem esse natura,ut quicunq3 intueatur in aliquod maius malum, si id sibi accidisse opinetur,sit continuo in aegritudine. Cyrenaici non omni malo aegritudionem effici censent,sed insperato nec opinato malo. E st id quide no mediocre ad aegritudinem augendam. Videntur enim omnia repentina grauiora.Ex hoc es illa ilire laudantur. Ego quum genui,tum morituros scivi,& ei rei sustuli. Praeterea ad Troiam quum misi ob defendendam Graeciam, , Sciebam me in mortiserum bellum non in epulas mittere. Haec igitur praemeditatio stituroru malorum lenit eorum aduentum,quae uenientia longe ante vidcris. Itaq3 apud Euripidem a Theseo dicta laudant. Licet enim,ut tape facimus,in latinum illa conuertere, Nam qui haec audita a docto meminissem uiro,
Futuras mecum commentabar miserias,
Aut mortem acerbam,aut exilii moestam sugam, Aut semper aliquam molem meditabar mali,
Ut si qua inuecta diritas casu foret,
Ne me imperatum cura Iaceraret repens,
Quod autem Theseus a docto se audiuisse dicit,id de se ipso loquitur Eu
ripides, Fuerat enim auditor Anaxagors,que serunt nunciata morte filii di xisse. Scieba me genuisse mortalem. Quae uox declarat,his esse haec acerba a quibus no fuerint cogitata.Ergo id quide non est dubium,quin omnia quae mala putentur,sint improuisa grauiora. Ita*uq non haec una res eiscit ma ximam aegritudinem, tamen quoniam multum potest prouisio animi, & prgparatio ad minuendum dolorem,sint semper omnia homini humana meditata.Et nimirum haec illa praestans dic diuina sapienti', & perceptas penituri
186쪽
LIBER III. I 8 s& pertractatas res humanas habere,nihil admirari quum accideris nihil a notequam euenerit non euenire posse arbitrari. Quamobrem omnes quum secundae res sunt maxime,lum maxime
Meditari secum oportet,quo paei o aduersam aerumnam serant, Pericla,damna,exilia. Peregre rediens semper cogitet, Aut filii peccatum aut uxoris mortem,aut morbum filia
Communia esse haec fieri posse,ut nequid animo sit nouum Quidquid praeter spem eueniat,omne id deputare esse iri Iucro. Ergo hoc Terentius a philosephia sumptum quum tam commode dixeo Tit,nos e quorum sontibus id haustum est,non & dicemus hoc melius,& co stantius sentiemus Hic est enim ille uultus semper idem quem dicitur Xano tippe praedicare solita in uiro suo fuisse Socrate,eodem semper se uidisse exeo
tintem illum domo,& reuertentem. Nec uero ea frons erat,quae M.Crassi itilius ueteris,quem semel ait in omni uita risisse Lucilius,sed tranquilla 8c sere
na. Sic enim accepimus. I ure autem erat semper idem uultus,quum mentis, aqua is fingitur,nulla fieret mutatio. Quare accipio equidem a Cirenaicis hec arma contra casus 8c euentus,quibus eorum aduenientes impetus diuturna
praemeditatione frangantur,si mulcis iudico malum illud opinionis esse non natura .Si enim in re ellent, cur fierent provise leuiora Sed est iisdem de re
bus quod dici possit subtilius,si prius Epicuri sententiam uiderimus,qui censet necesse esse omnes in aegritudine esse qui se in malis esse arbitrentur,siue ilia ante prouisa&expectata sint,siue inueterauerint. Nam neq; uetustate misnui mala,nec fieri praemeditata leuiora, stultam etiam esse meditatione suo turi mali aut sortasse ne futuri quide,satis esse odiosum malu omne quum uenisset. Qui aute semper cogitauisset accidere posse aliud aduersi, ei fieri illud sempiternu malum: si uero ne suturuquidem sit,srustra suscipi miseria uolunotaria. Ita semper angi aut accipiendo, aut cogitando malo. Leuationem auteaegritudinis in duabus rebus ponit,auocatione a cogitanda molesti a,S reuocatione ad coteplandas uoluptates. Parere enim censetatum rationi posse,&quo illa ducat sequi. Vetat igitur ratio intueri molestias abstrahit ab acerbis cogitationibus hebetem aciem ad miserias contemplandas: a quibus quu ceo cinit receptui,impellit rursum,S incitat ad conspiciendas,total mente conoue stadas uarias uoluptates,quibus ille& praeteritam memoria, &spe consequetium, sapientis uitam resertam putat. Haec nostro more nos diximus .Epicurei dicut seo. Sed quae dicant,uideamus quomodo ne ligamus. Principio male reprehendunt praemeditatione rerum futurarum. Nihil est enim quod tam obtudat eleuetq3 aegritudinem,u perpetua in omni uita cogitatio, nihil esse quod accidere no possit,s meditatio conditionis humane,u uitae lex,coomentatioq3 parcndi: quae non hoc assert ut semper moereamus,sed ut non unquam. New enim qui rerum natura,qui uitae uarietatem, qui imbecillitatem generis humani cogitat,moeret,quum haec cogitat,sed tum uel maxime sapietiae sungitur munere. Vtrunq3 enim cosequitur,ut S considerandis rebus humanis proprio philosophiae fruatur ossicio, Scaduersis casibus,triplici co soIatione sanctur. Primum quod posse accidere diu cogitauerit, quae cogitatio una maxime omnes molestias extenuat 8c diluit: Deinde quod humane scorenda intelligit. Postremo quod uidet malu nullum esse nisi cuIpa.Culpa au
187쪽
i3ο T VSCVLANARV Μ Q V A E S T . tem nullam esse,quum id quod ab homine non potuerit praestari, euenerit. Na reuocatio illa qua assert,quu a contuendis nos malis auocat,nulla est. Noest enim i nostra potestate sedicatibus his rebus,quas malas esse opinemur, dissimulatio uel oblivio. Lacerant,uexant, stimulos admouent, ignes ad hisbent,respirare non sinunt.Et tu obliuisci iubes,quod contra natura est: quod a natura datum est,auxilium extorques inueterati doloris.Est enim tarda siola quidem medicina,sed tamen magna,quam assert longinquitas 5 dies. Iuo bes me bona cogitare,obliuisci maloru.Diceres aliquid, 8c magno quidem
philosopho dignum,si ea bona sentires esse, quae essent homine dignissima.
Pythagoras mihi sic diceret,aut Socrates,aut Plato. Quid iaces,aut ud moeores,aut cur succumbis,cedisi sortuna quae ut pervellere te forsitan potuerit& pungere,non potuit certe uires stangere. Magna uis est in uirtutibus: eas excita si sorte dormiunt. Iam tibi aderit princeps sortitudo,que te animo raoto esse coget,ut omnia quae possint homini euenire contemnas,dc pro nihilo putes. Aderit temperantia,quae est eadem moderatio,il me quidem paulo ante appellata seugalitas,quae te turpiter S nequiter facere nihil patiat. Quid est autem nequius aut turpius estoeminato uiro Ne iustitia quidem sinet ista secere,cui minimum esse uidetur in hac causa loci: quae tamen ita dicet dupliciter esse te iniustum,quum 8c alienum appetas,qui mortalis natus conditione postules immortalium:& grauiter seras te quod utendum acceperis, reddi disse. Prudentiae uero quid respondebis dicenti uirtutem se esse contentam. quo modo ad bene uiuendum sic & ad beate quae si extrinsecus religata pendeat.& non oriatur ex se,& rursiis ad se reuertatur,ct omnia sua complex nihil quaerat aliunde,non intelligo cur aut uerbis tam uehemeter Ornanda,aut re talopere expetenda uideatur. Ad haec bona me si reuocas Epicure, pareo, sequo utor te ipse duce,obliuiscor etiam malorum,ut iubes, eo* facilius, ea ne in malis quidem ponenda censeo. Sed traducis cogitationes meas ad uoluptates,quase corporis credo,aut quae propter corpus uel recordatione uel spe cogitentur. Nunquid est aliudcreete ne interpretor sententiam tuam SoIent enim isti negare nos intelligere quid dicat Epicurus. Hoc dicit, hoc ilole Grsculus me audiente Athenis senex Zeno istorum acutissimus contendere,& magna uoce dicere solebat,eum esse beatum,qui praesentibus uoluptatibus frueretur,confideret 13 se fruiturum aut in omni,aut in magna parte uite,
dolore non interueniente: aut si interueniret,si summus foret,luturum breue,
si productitor,pIus habiturum iucundi u mali. Haec cogitantem sere beatum,
presertim si 8c ante perceptis bonis contentus esset,nec mortem,nec deUS exstimesteret. Habes sermam Epicuri uitae beatae uerbis Zenonis expressam,
nihil ut possit negari. Quid erso huius ne uiis propositum cogitatio,aut Thyestem leuare poterit,aut Aeetam,de quo paulo ante dixi, aut Telamo stnem pulsum patria exulantem atq; egentem, in quo haec admiratio fiebat. Hiccine est Telamon ille,modo quem gloria ad coelum extulit, Quem aspectabat,cuius ob os Graii ora obvertebant suar od si cui,ut ait idem,simul animus cum re concidit,eti grauibus illis antis quis philosophis peteda medicina est,non ab his uoluptuariis. iam enim isti bonorum copiam dicunt Fac sane summum bonum esse non dolere, quid non uocatur uoluptas: sed non necesse est nunc omnia,id ne est,quo tradustcti luctum
188쪽
ι ti: Iustum Ieuemus si sane summum malum doIere:in eo igitus qui non est, si malo careat,continuo ne stultur silmmo bono Quid tergiversamur Epicure nec fatemur ea nos dicere uoluptatem,quam tu idem, quum os persti isti, les dicere uni haec tua uerba nec ne in eo quide libro,qui continet omnem distiplinam tuam fungar enim iam interpretis munere,ne quis me Pustω tet fingere dicis haec: Nec equidem habeo quod intelligam bonum illud de
v trahens eas uoluptates que sapore percipiuntur,detrahens eas etiam quae aum ditu & cantibus,detrahens eas etiam quae ex sermis percipiuntur, Oculis suaon ues motiones,sive quae aliae uoluptates in toto homine gignuntur quolibet e
sensu.Nec uero ita dici potest,mentis laetitiam solam esse in bonis. Laetatem enim metem ita noui spe eorum omnium quae sepra dixi sore,ut natura iis potiens dolore careat. Atq; haec quidem his uerbis,quiuis ut intelligat qua uo m luptatem norit Epicurus.Deinde paulo insta, Saepe quaesiuionquit ex iis in qui appellantur sapietes,quid haberent quod in bonis relinquerent,si illa de M traxissent,nisi si uellent uoces inanis isdere. Nihil ab his potui cognostere. ω Qui si uirtutes ebullire uolent S sapientias,nihil aliud dicet,nisi eam uiam, qua efficiantur hae uoluptates quas supra dixi. Quae sequuntur,in eadem senorentia sunt,totus p liber qui est de summo bono,resertus sententiis S uerbis talibus. Ad hanccine igitur uitam Telamonem illum reuocabis,ut leues aegritudinem 5 si quem tuorum assi ustum moerore uideris, huic acipensere potius quam alique Socraticum libellum dabis υδε λεως hortabere ut audiat uoces potius a PlatonissExpones quae spectet florida & uaria. Fasciculuad naris admouebis .Incendes odores,& sertis redimiri iubebis 8c rosa. Si uero aliquid etiam,tum plane luctum omnem absterseris. Haec Epicuro confistenda sunt,aut ea quae modo expressa ad uerbum dixi,tolleda de libro,uel totus liber potius abiiciundus.Est enim consertus uoluptatibus. inraerendum igitur quemadmodum aegritudine privemus eum,qui ita dicat, o P ol mi fortuna magis nunc defit,si genus, . Nam regnum suppetebat mihi,ut scias quanto e loco. ω Quuantis opibus,quibus de rebus lapsa sortuna accidat.
id huic calix mulsi impingendus est,ut plorare desinat,aut aliquid elusemodi Ecce tibi ex altera parte ab eodem poeta, , Ex oppibus summis opis egens Hecstor tuae, Huic subuenire debemus,quaerit enim auxilium. ι, Quid petam praesidii,aut exequar,quo uenunc auxilio,aut sugati Freta sim Arce Sc urbe orba sum quo accedam quo applicem: ω Cui nec arae patriae domi stant,stactae 8c disiectae iacent.
o Fana flamma deflagrata,tosti alti stant parietes, Deformati,at abiete crispa, Scitis quae sequantur,& illud in primis.
ω O pater,o patria,o Priami domus.. Septum altisono cardine templum. ω Vidi ego te,astante ope barbarica Tectis caelatis,laqueatisis Auro ebore instructam regifice.
O poetam egregium,aq ab his cantoribus Euphorionis contemnitur. Senotit omnia repentina necopinata esse grauiora.Exaggeratis igitur Regis opis
189쪽
TV s C VLANARUM QIU AE ST. . bus,quae tridebantur sempiternae fore,quid adiungit
Haec omnia uidi inflammari. . a. in l
is Priamo uiuitam euitari. I ouis aram sanguine turpari.
Praxiarii carmen.Est eni S rebus, & uerbis,& modis lugubre. Eripiamus huic aegritudinem. Iomodo collocemus in culcita plumea, psaltria ad ludicamus,hedychrum inccndamus,demus scutella dulciculae potionis, aliquid Dideamus&cibi. Hecladem bona sunt, quibus aegritudines grauistimae detrahatur Tu enim paulo ante ne intelligere te quidem alia bona dicebas, Retiocari igitur oportere a moerore ad cogitationem bonorum coueniret mihi
cum Epicuro,si quid esset bonum conueniret. Dicet aliquis, Quid ergo tu Epicurum existimabas ista uoluisse, aut libidinosas eius suisse scientias Ego uero minime. Video eni ab eo dici multa sevcre,multa preclare. I ta*,ut ῆpe dixi de acumine agitur eius,no de moribus,quis spernat uoluptates cas, quas modo laudauit.Ego tame meminero quod uideatur ei summum bonii. No enim uerbo solum posuit uoluptate,sed explanavit quid diceret. Sapore inquit,& corporum complexum,S ludos atq3 cantus S formas eas, quibus oculi iucude moueantur. Num fingo num mentior cupio refelli. Quid enilaboro, nisi ut ueritas in omni questione explicetur At idem ait Pon crescere uoluptate dolore detracto, summam cy uoluptatem, nihil dolere. Paucis uerbis tria magna peccata. Vnum,quod secum ipse pugnat. Modo enim ne suspicari quidem se quid si bonum,nisi sensus quasi titillarentur uoluptate: nuc auorem summam uoluptatem esse dolore carere.Potest ne magis secum ipse pugnare Alterum peccatum,quόd quum in natura tria sint,unu gaudere, alteoru dolere,tertium nec gaudere nec dolere,hic putat primu Sc tertium idem esse,nec disi inguit a non dolendo uoluptatem Tertium peccatum comune cu quibusda, quod quum uirtus maxime expetatur,eius adipiscende causa philosophia quςsita sit, ille a uirtute summum bonum separauit. At laudat Scscpe uirtutem.Ε t quidem C. Gracchus quum largitioes maximas secisset, Scefludisset aerarium,uerbis tame defendebat aerariu. Quid uerba audia,quum ficta uidea Pise ille Frugi semper cotra legem seu mentaria dixerat. Is legelata Cosularis ad istimentum accipiedum uenerat. Animaduertit Gracchus in concione Pisone stante. Q uerit audiente Populo R. qui sibi constet, quuea lege frumentum pctat quam dissuaserat. mlim, inquit, mea bona Gracche tibi uiritim diuidere liceat: sed si facias,partem petam. Parumne declaraouit uir grauis & sapiens lege Sempronia patrimonium publicu dissiparie Lege orationes Gracchi,patronum aerarii esse dices. γ egat Epicurus iucunde posse uiui, nisi cum uirtute uiuatur. Negat ullam in sapientem uim esse sortuonae,tenuem utetuIn antefert copioso.,Negat ullum esse tempus, quo sapiens non beatus sit.Omnia philo pho'digna,sed cum uoluptate pugnantia. NOistam dicit uoluptatem. Dicat qualibet: nempe cain dicit,in qua uirtutis nulla pars insit. Age si uoluptatem non intelligamus,ne dolorem quidem. Nego igitur eius esse,qui dolore summum malum metiatur, mentioncm iacere uia tutis. Et queruntur quidam Epicureiariri optimi nam nullum genus est minus malitiosiimJme studiose dicere contra Epicurum. I ta credo, te ho9Ostre aut de dignitate contendimus. Mihi summum in animo bonum uidetur,illi auic m
190쪽
L I B E R. III. r8νli autem in corpore: mihi in uirtute, illi in uoluptate.Et illi quidem pugnat,& quidem uicinorum fidem implorat: multi autem sunt qui statim couolent, E go sumis,qui dicam me non laborare, asstu habituru quod egerint. Quid enim de bello Punico agitur de quo ipso quum aliud V.Catoni,aliud L. Letulo uideretur,nulla inter eos concertatio unci fuit. Hi nimis iracunde agunt, presertim quu ab his non sane' animose defendatur sententia,pro qua non in Senatu,non in concione,non apud exercitum,neq; ad Censores dicere aude aiat. Sed cum istis alias,& eo quidem animo,nullum ut certamen instituam, uerum dicentibus facile cedam: tantum admonebo,si maxime uerum sit, ad
corpus omnia referre sapientem,sive ut honestius dica,nihil facere nisi quod expediat,sive omnia reserre ad utilitatem suam, quoniam ligc plausibilia non sunt,ut in sinu gaudeant,gloriose loqui desinant.Cyrenaicoru restat senten ria, qui tum aegritudinem censent exiitere,si necopinato quid euenerit.E si id
quidem magnum,ut supra dixi:etiam Chrysippo ita uideri scio quod prouisum ante non sit,id fieri uehementius. Sed non sunt in hoc omnia, tu hostiurepens aduentus magis aliquando conturbat η expectatus,& maris subitatempestas u ante prouisa terret nauigantes uehementius, S eiusmodi sunt plerat. Sed quum diligenter necopinatorum naturam cosideres,nihil aliud reperias,nisi omnia uideri subita maiora,& quidem ob duas causas. Primuquod quanta lint quae accidunt,considerandi spatium no datur: deinde quia uidetur praecaueri potuisse si prouisum esset,quasi culpa contractum malum aegritudinem acriorem facit. Quod ita esse dies declarat: quae procedens ita mitigat,ut iisdem malis manentibus non modo leniatur aegritudo, sed in pleristit tollatur. Carthaginietes multi Romae seruierui. Macedones Rege Per se capto. Vidi etiam in Peloponeso quum essem adolescens,quosdam Corinthios Hi poterant omnes eadem illa de Andromacha deplorare. ω Haec omnia uidi Sed 8c iam decantauerant fortasse. Eo enim erat vultu, oratione,omni reliquo motu 8c statu,ut eos Argivos aut Sycionios diceres. Magisl me mouerant Corinthi subito aspects parietinae,u ipsos Corinthi Os,quoru animis diuturna cogitatio callum uetuitatis obduxerat. Legimus librum Clitomachi, quem ille eversa Carthagine misit cosolandi causa ad captiuos ciues suos. In eo est disputatio scripta Carneadis,quam se ait in comeotarium retulisse: quum ita positum esset, Videri sore in aegritudine sapiente Patria capta. uae Carneades co tradixerit,icripta sunt.Tanta igitur calamitatis praesentis adhibetur a philosopho medicina,quata inueterate ne desideo Tatur quidem. Nec si aliquot annis post idem ille liber captiuis missius esset. uulneribus mederetur,sed cicatricibus. Sensim enim dic pedetentim progrest dies extenuatur dolor,non quo ipsa res imulari soleat,aut possit,sed id quod ratio debuerat,usus docet,minora esse ea quae sint uisa maiora. Quid ergo
Opus est,dicet aliquis,ratione,aut omnino consolatione ulla,qua solemus utiquum leuare dolorem moerentium uolumus Haec enim sere tum habemus a
promptu,nihil oportere inopinatum uideri. Atqui tolerabilius seret incomis modum,qui cognouerit necesse esse homini tale aliquid accidere.Haec enim oratio de ipsa summa mali nihil detrahit, tantummodo affert nihil euenisse quod opinandum non fuisset. Neq; tamen genus id orationis in conseiando
non ualet: sed id haud sciam an plurimum. Ergo ista necopinata non habenx