장음표시 사용
231쪽
Signis credo,tabulis,ludis. Si quis equi his delectetur,notnne meIius tenues homines fruutur a illi,qui his abundant Est enim earum rerum omnium nostra in urbe summa in publico copia: quae qui priuati habent,nec tam multa& raro uident,quum in sua rura uenerint, quos tamen pungit aliquid quum illa unde habeat recordatur. Dies deficiet,si uelim paupertatis causam desenodere. Aperta enim res est,& cotidie nos ipsa natura admoner,u paucis , s paruis rebus egeat,s uilibus. Num igitur ignobilitas,aut humilitas,aut etia poopularis ostensio sapientem beatum esse prohibebit Vide ne plus commendatio in uulgus,& haec quae expetitur gloria,molestiae habeat u uoluptatis. Leo Diculus sane noster Demosthenes,qui illo sus irro delectari se dicebat,aquam serentis muliercular,ut mos in Graecia est, insusurrantist alteri. Hic est ille Demosthenes .inaid hoc leuius At quantus orator sed apud alios loqui uis delicet didicerat,no multum ipse secum. Intelligedum est igitur nec gloriam popularem ipsam per se expetendam,nec ignobilitatem extimescendam. Veni Athenas,inquit Democritus,neque me quisu ibi agnouit. Constatem hoominem &grauem,qui glorietur a' gloria se ab suisse. An tibicines,' qui stodibus utuntur, suo non multitudinis arbitrio cantus numerosq* moderari
tur: Vir sapiens multo arte maiore praeditus, non quid uerissimum sit, sed quid uelit uulgus exquiret: An quidquam stultius,quam quos singulos sio
cui operarios barbaroso contemnas, eos aliquid putare esse uniuersos ID Ie uero nostras ambitiones leuitates* contemnet,honores cir populi etiam ultro delatos repudiabit. Nos autem eos nescimus,antequam poenitere coepit,
contemnere.Est apud Heraclytum physicum de principe Ephesiorum Hermodoro. Vnivcrsos ait Ephesios esse morte mulsandos, quod quum ciuitaxi te expellerent Hermodorum, ita locuti sunt. Nemo de nobis unus excellat, ω sin quis extiterit,alio in loco, SI apud alios sit. An hoc non ita fit omni in populo Nonne omnem exuperantiam uirtutis oderunt Quid c Aristides salo enim Graecorum, quam nostra proferreJndia ne ob eam causam exopulsus est patria, quod praeter modum iustus esset: Quantis igitur mole itiis uacant, qui nihil omnino cum populo contrahunt auid est enim dulcius otio literato ηs dico literis, quibus infinitatem rerum atque naturae, Scin hoc ipso mundo, coelum,terras,maria agnoscimus. Contempto igitur honore, contempta etiam pecunia, quid relinquitur quod extimescendum sit Exilium credo, quod in maximis malis ducitur. Id si propter aliam S osi sensam populi uoluntatem malum est, quam sit ea contemnenda pauloante dictum est: sin abesse a patria miserum est,plenae miserorum prouinciae stant, ex quibus admodum pauci in patriam reuertuntur. At mulctantur bonis exules. QItidium c Parum ne multa de toleranda paupertate dicunturet
Iam uero exilium,si rerum naturam, non ignominiam nominis quaerimus,
quantum demum i perpetua peregrinatione disteri, in qua aetates suas Dis Iosephi nobilissi mi consumpserunt, Xenocrates, Crantor, Arcesilas, Laocydes, Aristoteles, Theophrastus, Zeno, Cleanthes, Chry sippus, Anti Pater. Carneades, Pansitus , Clitomachus , Philo, Antiochus, Posido
Dius,innumerabiles ali j,qui semel egresssi,nunquam domum reuerteriit At enim no sine ignominia assicere poterit sapientem.De sapiente est lisc omnis oratio,cui iure id accidere non possit.Na iure exulantem consolari no oporo
232쪽
. T rL I B E R V. ret. Postremo ad omnes casus facilli maratio est eoru, qui ad uoluptatem ea reserunt,que sequuntur inulta: ut quocuncphcc loco suppeditetur,ibi beate queant uiuere. Ita ad omnem rationem Teucri vox accommodari potest, Patria est,ubicunt est bene. t Socrates quidem quum rogaretur cuiatem se esse diceret. Mundanum,insquit.Totius enim mundi se incolam,dc ciuem arbitrabatur. Quid T. Albuotius,notnne animo equissimo Athenis exul philosophabatur cui tamen illud
ipsum non accidisset,si in republica quiescens Epicuri legibus paruissset. Qui enim beatior Epicurus quod in patria uiuebat, u quod Athenis Metrodo rus aut Plato Xenocratem uincebat,aut Polemo Arcesilam, quo esset bea tior auanti uero ista ciuitas aestimanda est,ex qua boni sapientest pelluno tur Demarathus quidem Tarquinii Regis nostri pater, tyrannum Cypse. Ium quod serre non poterat,segit Tarquinios Corintho,& ibi suas fortunas
constituit,ac liberos procreauit. Num stulte anteposivit exilia libertatem do mestice seruituti Iam uero motus animi,solicitudines,egritudinest obliuione lentu tur,traductis animis ad uoluptatem. Non sine causa igitur Epicurus
ausus est dicere,semper in pluribus bonis esse sapientem,quia semper sit in uoluptatibus .Ex quo efflci putat ille,quod quaerimus,ut sapiens semper beatus
sit. A .Etiam ne si sensibus carebit oculorum,si auri uc M.Etiam. Nam ista ipsa contemnit. Primum enim horribilis ista cecitas,quibus tandem caret uoluptatibus uum quidam etiam disputent ceteras uoluptates in ipsis ha bitare sensibus .auar autem aspectu percipiantur,ea non uersari in oculorum ulla iocunditate: ut ea quae gustemus bolfaciamus,tractemus,audiamus, in ea ipsa ubi sentimus,parte uersentur,in oculis tale nihil fit. Animus accipit quae ridemus,animo autem multis modis uarijsi delectari licet,etiam si non adhibeatur aspectus. Loquor autem de docto homine & erudito, cui uiuere est cogitare. Sapientis enim cogitatio non ferme ad inuestigandum adhibet oculos aduocatos .Etenim si nox non adimit uitam beatam cur dies nocti similis
adimat Nam illud Antipatri Cyrenaici est quidem paulo obscoenius, sed
non absurda sententia est. Cuius cccitatem quum mulierculae lamentarentur.
Quid agitis,inquit c an uobis nulla uidetur uoluptas esse nocturna Appistum quidem ueterem illum qui caecus annos multos fuit,& ex magistratibus,. R ex rebus gestis intelligimus in illo suo casu,nec priuato nec publico mune ridesuisse.C.autem Drusi domum compleri consultoribus solitam accepismus,quum quorum res esset sua,ipsi non uidebant,caecum adhibebant duce. Pucris nobis Cn. Aufidius praetorius , 8c in senatu sententiam dicebat, nec amicis deliberantibus deerat,& Graecam scribebat historiam,& uidebat in
literis. Diodotus Stoicus caecus multos annos nostrae domi uixit. Is uero
quod credibile uix esset,quum in philosophia multo etia magis assidue u antea uersaretur,& quum fidibus more P ythagoreorum uteretur,quum cy ei libri noctes Sic dies legerentur,quibus in stud as oculis non egebat,ium quod sine oculis uix fieri posse uidetur,geometriae munus tuebatur,uerbis praecipiens discentibus unde,quo,quaq; lineam scriberent. Asclepiadem serunt non ignobilem Eretricum philosophum,quum quidam quaereret quid ei caecitas attulisset,respondisse puero ut uno esset comitatior. Vt enim uel summa paupertas tolerabilis sit, si liceat quod quibusdam Graecis cotidie , sic caecita.. M.T.Phi. uu . iii
233쪽
i34 TVSCVLANARVM V QA EST. ferri facile possit,si non desint subsidia ualetudinum. Democritus luminibus
amissis,alba scilicet & atra disternere non poterat: at uero bona mala, aequa iniqua,honesta turpia,utilia inutilia, magna parua poterat: & sine uarietast te colorum licebat uiuere beate,sine notione rerum non licebat. Atl hic uir impediri animi etiam aciem aspeetii oculorum arbitrabatur: Sc quum alia serope quod ante pedes esset non uiderent,ille infinitatem omnem peregrinabis tur,ut nulla in extremitate consisteret.Traditum est etiam Homerum cecum filisse,at eius picturam non poesim videmus. Quae regio, quae ora,qui locus Graeciae,quae species formae,quae pugna,quae acies,quod remigium,qui moν tus hominum,qui serarum,non ita expictus est,ut quae ipse no uiderisinos ut uideremus,essecerio Quid ergo aut Homero ad delectationem animi acuo
Iuptatem,aut cuia docto defitisse una arbitramur Aut ni ita se res haberet, Anaxagoras,aut hic ipse Democritus agros*patrimonia sua reliquissent huic distedi quaerendiq3 diuinae delectationi toto se animo dedidi sient I taq; augurem Tiresiam,quc sapientem fingunt poetae,nuna inducut deplorante caecitatem suam. At uero Polyphemum Homerus quum immanem serum finxisset,cum ariete etiam colloquentem lacit,eius y laudare fortunas, quod quo uellet ingredi posset,& quae uellet attingeret.Recte hic quidem. Nihilo eni erat ipse Cyclops,u aries ille prudelior. l n surditate uero quidna e mali Erat surdaster M.Cra1Ius,sed aliud molestius quod male audiebat, etiam si, ut mihi uidebatur,iniuria.Epicurei nostri graece sari ne seiunt,nec graeci latione : ergo ii in illorum,dc illi in horu sermone surdi: omnes 33 id nos in his lino guis,quas no intelligimus quae stat innumerabiles, surdi profecto stimus. At
uoce citharoedi non audiunt,ne stridorem quidem serre tum quum acuitur, aut grunnitum quum iugulatur suis,nec quum quiestere uolunt fremitu murmurantis maris. Et si cantus eos sorte delectant,primum cogitare debent an tea hi sint inuenti multos beate uixisse sepietes.Deinde multo maiorem perocipi posse legendis his il audiendis uoluptatem.Tum ut paulo ante caecos ad aurium traducebamus uoluptate,sic licet surdos ad oculorum. Etenim qui sest cum loqui poterit,sermone alterius non requiret.Congerantur in unum umst nia,ut idem oculis S auribus captus sit,prematur etiam doloribus acerrimis
corporis,qui primu per se ipsi plerun* conficiunt homine: sin sorte longinquitate produim,uehementius tamen torquent,u ut cause sit cur seratur,quid est tandem,dii boni,quod laboremus P ortus enim presto est, quonia mors ibidem est,sternum nihil sentienti receptaculu.Theodorus Lysimacho mortem minitanti. Magnum uero,effecisti, si cantaridis uim consecutus es. Paustius Persae deprecati ne in trivpho duceretur. In tua id quidem potestate est. Multa prima die quum de ipse morte quaereremus,non pauca etiam postero quum ageretur de dolore,sunt dicta de morte: que qui recordetur,haud sine
periculum est,ne non mortem aut optandam,aut certe non timendam putet.
Mihi quidem in uita,seruanda uidetur illa lex, quae in Graecorum conuiuηS obtinetur. Aut bibat,inquit,aut abeat. Et recte. Aut enim seuatur aliquis pariter cum aliis uoluptate potandi,aut ne sobrius in uiolentiam uinolentorum incidat,ante discedat. Sic iniurias fortunae quas serre nequeas defugiendo res linquas. Haec eadem quae Epicurus, totidem uerbis dicit Zc Hieronymus.
Quod si his philosophis,quorum ea sententia est,ut uirtus per se ipia nihil valcasi
234쪽
Ieat,omneq; quod h6nestu nos Maudabile esse dicimus id illi cassum quid
dam,R inani vocis seno decoratum esse dicant,& tamen semper beatum censent esse sepiente,quid tande a Socrate Sc Platone,perie stis philosophis iaciendum putese avorum alii tantam prestantiam in bonis animi esse dicunt, ut ab his corporis externa obseurentur. Alη autem haec ne bona quidem duocunt,in animo reponunt omnia. orum controuersiam solebat tansi honorarius arbiter iudicare Carneades. Nam quum quaecu Φ bona Peripateticis, eadem Stoicis comoda uiderentur,net tamen Peripatetici plus tribuerent diuit is,bonae ualetudini,ceteris p rebus generis eiusdem,si Stoici,quum ea, re,non uerbis ponderarentur,cauiam esse desiderandi negabat. Quare hunc locum ceteraru disciplinarum philosophi,quemadmodum obtinere possint, ipsi uiderint. Mihi tamen gratum est,quod de sapientium perpetua bene ui uendi facultate dignum quiddam philusophorum uoce profitentur. Sed quoniam mane est: eundum,has quin dierum disputationes memoria compreshendamus. Equidem me etiam constripturum arbitror Vbi enim melius uti possumus hoc cuicuimodi est otioc Ad Brutum p nostrum hos libros alte ros quin* mittemus,a' quo non modo impulsi sumus ad philosophicas scruptiones,ucrumetiam lacessiti. In quo quantum ceteris profuturi sumus,non ficile dixerimus. Nostris quidem acerbissimis doloribus uariis , dc undis circunfusis molesti js,alia nulla potuit inueniri leuatio. Μ. T. C. TVSCVLANARV Μ Q V A E S T I O N V MLIBRI .V. ET VLΤΙΜΙ FINIS. MARCI TVLLII CICERONIS DE NATURA DEORUM AD M. BRUTUM LIBER PRI ΜV S. .
1 VM Multores in philosophia nequaqua sitis adhue explicatae sint, tum perdifficilis Brutec quod tu misnime ignoras Sc perobscura questio e de natura deos rum,que Sc ad agnitionem animi pulcherrima est, Mad moderandam religionem necesIaria. De qua tam uariae sunt doctissimorum hominum, tamq3 distrepantes sententiar, ut magno argumento esse debeat, cauo
v l sem,principium philosephiae esse scientiam: prudeno
teri Academicos a rebus incertis assensionem cohibuisse. Quid est enim temeritate sortius et aut quid tam temerarium, tam is indignum sipientis grauitate ali constantia , quam aut sil sum sentire, aut quod non sitis exoplorate perceptum sit & cognitum sine ulla dubitatione defendere Velut in hac quaestione pleri*Cquod maxime uerisimile est,&quo omnes ducenao tura uehimur deos esse dixerunt.Dubitare se Protagoras,nullos esse omnis no Diagoras Melius,& Theodorus Cyrenaicus putauerunt. Qui uero desos esse dixerunt,tanta stat in uarietate 3c dissensione,ut eorum molestum sit
235쪽
α3έ DE N A T V R A DE CRU Μdinumerare sententias. Nam S de figuris deorum,& de locis atq; sedibus 5 actione uitae multa dicuntur,de his summa philosophorum dissensione certatur. Quod uero maxime rem causam p cotinet,est,utrum nihil agant,nihil moliatur,an ab omni curatione S administratione rerum vacent: an contra
ab his,& a' principio omnia facta & constituta sint, SI ad infinitum tempus regantur,ati moueantur. In primis magna dissensio eit,eaci: nisi diiudico tur,in summo errore necesse est homines,ato in maximam rerum ignoratione uersari. Sunt enim philosephi 8c suerunt, qui omnino nullam habere censerent reru humanarum procurationem deos: quorum si uera sententia est,qitirpotest esse pictas quae sanctitasetquae religio Haec enim omnia pure atq; cap. ste tribuenda deorum numini ita sunt,si animaduertuntur ab his,& si est alis quida' diis immortalibus hominum generi tributum. Sin autem dii neq; possunt NOS iuuare,nec uolunt,nec omnino curant,nec quid agamus animaduertur,nec est quod ab his ad hominum uitam permanare possit,quid est quod ullos deis immortalibus cultus,honores,preces adhibeamus In specie auteficte simulationis,sicut reliqus uirtutes,ita pietas inesse non potest, cum Hua simul 8c sanestitatem S religionem tolli necesse est: quibus sublatis perturbatio uite sequitur, S magna confusio. Atqr haud scio an pietate aduersus deos sublata,fideseriam&societas generis humani,& una excellentissima uirtus iustitia tollatur. Sunt aute alii philosephi,. Q hi quidem magni atq; nobiles, qui deorum mente atq; ratione omnem mundum administrari Sc regi cenoscat: neq; uero id solum sed etiam ab eisdem hominum uitae consuli Jc prouideri. Nam& seuges,& reliqua quae terra pariat,& tempestates,ac temporuuarietates,c liq; mutationes,quibus omnia quae terra gignat,maturara pust helcant,a diis immortalibus tribui generi humano putant,multacp quae dicetur in his libris colligut: quae talia sunt,ut ca ipsa dri immortales ad uium hostminum fabricati pene uideantur. Cotra quos Caria cades ita multa disseruit, ut excitaret homines non secordes ad ueri inuestigandi cupiditate. Res enim Nulla est,de qua tantopere non solum indoesti, sed etiam docti dissentiant: quorum opiniones quum tam uariae sint, tam m inter se dissidentes,alterum Profecto fieri potest,ut earum,nulla: alterum certe non potest,ut plus una uera sit. Qua quidem in causa & benevolos obiurgatores placare,& invidos uituperatores consulare possumus, ut alteros reprehendisse poeniteat, alteri didicisse se gaudeant. Nam qui admonent amice,docendi sunt: qui inimice insectiantur,repellendi. Multum autem fluxisse uideo delibris nostris, quos complures breui tempore edidimus,uarium P sermonem, partim ad intranstitum unde hoc philosopbandi nobis subito studium extitillet, partim quidquaque de re certi haberemus, scire cupientium. Multis etiam sensi mirabile uideri eam nobis potissimum probatam este philosophiam, quae lucem erist Peret,& quasi no siem quandam rebus offunderct, desertaeqr disciplinae, Sciam pridem relictae patrocinium necopinatum es nobis esse susteptum. Nos autem nec lubito coepimus philo Ephari,ncc mediocrem a primo tempore aetatis in eo stud io operam curami consumpsimus: SI quum minime uidebamur, tum maxime philosephabamur quod orationes declarant resertae philosophorum sententiis, Sc docilissimorum hominum familiaritates,quisbus semper domus nostra floruit,&principes illi Diodotus, Philo, Antio
236쪽
chus Posidonius,a quibus instituti sumus .Et si omnia prscepta philosophie
referuntur ad uitam,arbitramur nos & publicis 8c priuatis in rebus ea praeostitisse,quae ratio S doctrina praescripserit. Sin autem quis requiris,quae cause nos impulerit ut haec tam sero literis mandaremus,nihil est quod expedire tam sicile possimus. Nam quum otio langueremus, δέ is esset Reip. status, ut eam unius cosilio atque cura gubernari necesse esset,primum ipsius Reipub. causa philosophiam nostris hominibus explicandam putaui, magni existio mans interesse ad decus δέ ad laudem ciuitatis,res tam graueis tam P praecla ras latinis etiam literis contineri.Eol me minus instituti mei poenitet,quod facile sentio, a multorum non modo discendi,sed etiam scribendi studia commouerim.Complures enim Graecis institutionibus eruditi,ea quae didicerat cum ciuibus suis communicare non poterant,quod illa quaea' Graecis accepissent,latine dici posse dissiderent. Quo in genere tantum prosecisse videmur,
ut a' Graecis ne uerborum quidem copia uinceremur. Hortata etiam est ut me ad haec conferrem animi aegritudo sortunae magna Sc graui commota intuoria: cuius si maiorem aliquam leuationem reperire potuissem,no ad hanc Post
tissimum confugissem.Ea uero ipse nulla ratione melius sevi potui,si si me nomodo ad legendos libros,sed etiam ad totam philosephiam pertractandam
dedisssiem. Omnes autem eius partes atq; omnia membra tum facillime noscutur,quum totae questiones scribendo explicantur.Est enim admirabilis queodam continuatio,seriesill rerum,ut alia ex alia annexa,& omnes inter se apte
colligate F uideantur. Qui autem requirunt,quid quam de re ipsi sentiamus, curiosius id faciunt,u neces . est. Non enim tam auctoritatis in disputado drationis momenta quaerenda sunt. QNinetiam obest plerun* rjs qui discere uolunt, authoritas eorum qui se docere profitetur.Desinunt enim suum iudicium adhiberetid habent ratum quod ab eo quem probant iudicatum uidet. Nec uero probare soleo id quod de Pythagoreis accepimus,quos serunt, si quid affirmarent in disputando,quum ex eis quereretur quare ita esset,respodere Blitos, Ipse dixit. Ipse autem erat P ythagoras.Tantum opinio praeiudicata poterat,ut etiam sine ratione ualeret authoritas. Qui autem mirantur
nos hanc potis limum disciplinam secutos,his quatuor Academicis libris sestiis responsiim uidetur. Nec uero desertarum relictarum* rerum patrocinio um suscepimus: non enim hominum interitu sententie quoq; occidunt: sed lucem authoris fortasse desiderant,ut haec in philosophia ratio cotra omnia disserendi,nullami rem aperte iudicandi, prosecta a' Socrate,repetita ab Arocesila, confirmata a' Carneade, uis ad nostram uiguit aetatem,quam nunc
propemodum orbam esse in ipse Graecia intelligo. Quod non Academiae uitio, sed tarditate hominum arbitror contigisse.Nam si singulas disciplinas Percipere magnum est,quanto maius omnese Quod sicere 's necesse est,quihus propositum est ueri reperiendi cause, & contra omnes philosophos, Mpro omnibus dicere.Cuius rei tantae tamqi difficilis facultatem consecutum esse me non profiteor,secutum esse prae me sero. Nec tamen fieri potest, ut qui hac ratione philosophentur,lii nihil habeant,quod sequatur. Dictum est omnino de hac re alio loco dii igentius, sed quia nimis indociIes quidam tardi psunt,admonendi uidentur saepius. Non enim sumus η,quibus nihil uerum esse uideatur,sed 13,qui omnibus ueris falsa quaedam adiuncta esse dicamus,tan
237쪽
ia similitudine, ut in qs nulla infit certe iudicandi & assentiendi nota. Ex quo existit 8c illud,multa esse probabilia,quae quanil non perciperentur,inomen quia uisum quendam haberent insignem dc illustrem, his sapientis uita
regeretur. Sed iam ut omni me inuidia liberem, ponam in medio sententias philosophorum de natura deorum. Quo quidem Ioco conuocandi omnes uidentur,qui quae sit earum uera iudicent.Tu demum mihi procax Academia uidebitur,si aut consenserint omnes,aut erit inuentus aliquis,qui quid uerum sit inuenerit. Ita mihi libet exclamare,ut Statius in Synephebis. P ro deum,popularium omnium adolescentium Clamo,postulo,obsecro,Oro,Pl Oro,ati imploro fidem. Non Ieuissima de re,ut queritur ille in ciuitate fieri facinora capitalia.
Ab amico amante argentum accipere meretrix non uult.
Sed ut adsint,cognoscant,animaduertat,quod de religione,pietate,sanctitare,cerimonηs,fide,iureiurando,quid de templis,delubris sacrifici jsq; solem. nibus,quid de ipsis auspris, quibus nos praesumus , existimandum sit. Hare enim omnia ad hane de diis immortalibus quaestionem referenda sunt. Prosecto eos ipsos qui se aliquid certi habere arbitrantur, addubitare coget dost .stissimorum hominum de maxima re tata dissensio. QNod quum saepe alias,
tum maxime animaduerti,quum apud C.Cottam familiarem meum accuras
te sane Sc diligenter de diis immortalibus disputatum sit. Nam quum serius Latinis ad eum ipsius rogatu arcessitu uenissem, ostendi eum seden tem in exhedra,& eum C. Velleio Senatore disputantem, ad quem tum Epicurei primas ex nostris hominibus deserebant. Aderat etiam ab Lucilius Balbus,qui tantos progressius habebat in Stoicis,ut cum excellentibus in eo genere Grscis compararetur.Tum ut me Cotta uidit. Peropportune, Ruiri uenis.Oritur enim mihi magna de re altercatio cum Velleio,cui pro tuo stu dio non est alienum te interesse. Atqui mihi quoque uideor,inquam, uenisse cui dicis opportune: tres enim trium disciplinarum pricipes couenistis. M.
enim Piso si adesset nullius philosophis,earum quidem quae in honore sunt, uacaret locus. Tum Cotta,Si,inquir,liber Antiochi nostri,qui ab eo nuper ad hunc Balbum missius est. Vera loquitur.nihil est quod Pisonem familia
rem tuum desideres. Antiocho enim Stoici cum Peripateticis,reconcinere uidentur,uerbis discrepare.Quo de libro Balbe uelim scire quid sentias. Ego ne,inquit ille,miror Antiochum hominem in primis acutum non uidisse,insteresse plurimum iter Stoicos,qui honesta a' commodis,non nomine, sed genere toto diiungerent,& Peripateticos,qui honesta commiscerent cum commodis,ut ea inter se magnitudine,5 quasi gradibus non genere differrente Haec enim est,non uerborum parua,sed rerum permagna dissensio. Verum hoc alias,nunc quod coepimus si uidetur, Mihi uero, inquit, Cotta, uidetur: sed ut hic qui interuenit,me intuens,ne ignoret quae res agatur,de natura agebamus deorum: que quum mihi uideretur perobscura,ut semper uideri solet,
Epicuri ex Velleio sciscitabar sententiam. Quamobrem,inquit, Vellei, nisi molestum est,repete quae coeperas. Repetam uero, qu non mihi sed tibi hic uenit adiutor. Ambo enim,inquit, arridens,ab eodem Philone nihil scire didicistis. Tum ego,quid didicerimus Cotta uiderit: tu autem nolo existimes
me adiutorem huic uenisse,sed auditorem,& quidem aequum,libero iudici nulla
238쪽
nulIa eiusmodi astrictum necessitate, ut mihi ueIim nolim,sit certa quaedam tuenda sententia. Tum Velleius fidenter sane ut solent isti,nihil tam ueres, si ne dubitare aliqua de re uideretur,tan si modo ex deorum cocilio,&ex Epicuri intermundus descedis iet. Audite,inquit,non sutiles commentitiasq; seritentias,non opificem aedificatorem mundi Platonis de Timaeo deum: nee anum fatidicam Stoicorum quam Iatine licet prouidentiam dicere:
necp uero mundum ipsum animo sensibus praeditum,rotundum 'rdente, uolubilem deum,porteta 8c miracula non disserentium philosophorum, sed somniantium. uibus enim oculis animi intueri potuit uester Plato fabrica illa tanti operis,qua construi a deo atq; aedificari mundum facit Quae molistio,quae serramenta,qui uectes,quae machinae,qui ministri tanti muneris sue runt auemadmodum aure obedire S parere uoluntati architecti,aer,ignis, aqua,terra potuerunt Unde uero ortae illae quin P sermor c quibus reliqua sormantur,apte cadentes ad animum efficiendu,pariendos p sensuset Longuest ad omnia,quae talia sunt ut optata magis u in ueta uideantur. Sed illa palo maris quidem,quod qui non modo natum mundum introduxerit,sed etiam manu pene factum,is eum dixerit fore sempiternum: huc censcs primis,ut discitur,labris gustasse physiologiam,id est naturae rationem,qui quid a quod ortu sit putet sternum esse posse Quae est enim coagmentatio non disssolubilis aut quid est cuius principium aliquod sit,nihil sit extremu Pronoea uero
si uestra est Lucili,eadem requiro quae pauloante,ministros,machinas,omne totius operis designationem at apparatum. Sin alia est,cur mortalem seceo rit mundum,non quead modii Platonicus deus sempiternumc Ab utrom autein sciscito cur mundi aedificatores repente extiterint,innumerabilia secula
dormierint Non enim si mundus nullus erat,secula non erant. secula nunc dico,noea,quae dierum,no stiumq; numero annuis cursibus conficiuntur,nam
sateor ea sine mundi conuersione effici non potuisse: sed fuit quaedam ab in fistnito tepore aeternitas,quam nulla circu scriptio icporum metiebatur, spatio
tamen qualis ea merit intelligi potest: quod ne i cogitationem quidem cadit, ut fuerit tempus aliquod,nullum quum tepus esset. l sto igitur tam immenso spatio quaero Balbe,cur Pronoea uestra cessauerit: laboremne fugiebat: At
iste nec attingit deum,nec erat ullus,quum omnes naturae numini diuino,coelum,ignes,terrae,maria pareret. Quid aute erat quod concupisceret deus,mudum signis & luminibus tanquam Aedilis ornare Si ut deus ipse melius ha
hilaret,ante uidelicet tempore infinito in tenebris tanquam in gurgustiolia hilauerat. Post autem uarietatene eum delectari putamus,qua coelum Ac terstras exornatas videmus auae ista potest esse oblectatio deo quς si esset,non ea tandiu carere potuisset. An haec serc ut dicitis,hominum causa a deo constituta senis Sapientumne propter paucos ergo est tanta facta rerum molitio. An stultorum At primum causa non fuit cur de improbis bene mereretur.
Deinde quid est assecutus,quum omnes stulti sint sine dubio miserrimi,maνxime quod stulti sunt Miserius enim stultitia quid possumus dicerer Deino
de quod ita multa sunt incommoda in uita,ut ea sapientes commodorum cost Pensatione leniant: stulti nec uitare uenietia possunt,nec serre praesentia. Qui uero mundum ipsum animantem sapientem esse dixerunt,nullo modo uioderunt animi naturam,intelligentes in quam figuram cadere posset: le quo
239쪽
dicam equidem paulopost. Nunc autem hactenus admirabor eorum tarditatem,qui animantem,immortalem,S eundem beatum rotundum esse uelint,
quod ea sorma neget ullam esse pulchriorem Plato. At mihi uel cylindri, uel quadrati,uel coni,vel pyramidis uidetur esse sermosior. iniae uero uita trishuitur isti rotundo deo nempe,ut ea celeritate contorqueatur, cui par nullane cogitari quide possit. In qua no uideo ubinam mens constans,& uita bea. ta possit insistere. uodi in nostro corpore,si minima ex parte significetur, molestum sit,cur hoc ide non habeatur molestum in deo Terra enim pro se rito,quoniarn mudi pars est,pars est etiam dei: atqui terrs maximas regiones inhabitabiles at 3 incultas videmus, quod pars earu appulsu solis exarserit, Pars obriguerit nive pruina*,loginquo solis abscessu. Quear,si mundus est deus,quonia mundi partes sunt,dei mebra partim ardentia,partim refrigerata dicenda sunt. Atq; haec quide uestra Lucili,qualia uero sint ab ultimo repetam superiori l. Thales enim Milesius, qui primus de talibus rebus quesivit, quam dixit esse initium rerum: deum aurem ea mente,que ex aqua cucta fingeret. Si dii possunt esse sine sensiu& mente,cur aqus adiunxi si ipsa mens costare potest uacans corpore Anaximandri aute opinio est natiuos esse deos. logis iteruallis orietes occidetes*, eos cy Inumerabiles esse inudos. Sed nos
deu sempiternum nisi sempiternu intelligere qui possumus Post Anaxime nes aera deu statuit,eumq; gigni,essely immensu infinitum,& semper in
motu: quasi aut aer sine ulla serma deus esse possit. quu presertim deum, non modo aliqua,sed pulcherrima specie deceat esse,aut no omne,quod ortum sit mortalitas c5sequatur. Inde Anaxagoras,qui accepit ab Anaximene disciplina,primus omniu rerum descriptione,& modum,mentis infiniis ui ac ratiost ne designari & confici uoluit. I n quo non uidit,neq; motum sensili iunctum,.& continentem in infinito ullum esse posse,iael sensum omnino,quo no ipsa natura pulsa sentiret.Deinde si mente istam quasi animal aliquod uoluit esse, erit aliquid interius,ex quo illud animal nominetur. Quid aute interius mente cingatur igitur corpore externo.Quod quoniam non placet, aperta fimo Pleκw mens nulla re adiuncta,quae sentire possit, sugere intelligetiar nostram Mim & notione uidetur.Crotoniates aute Alcmso,qui soli Zc tuns, reliquis syderibus animosta preterea diuinitate dedit,non sensit sese mortalibus rebus
immortalitate dare. Nam Pythagoras,qui censuit animum esse per naturam rerum omne intentum S commeante,ex quo nostri animi carperetur,non uidit distractione humanorum animorum discerpi & lacerari deum:& quum miseri animi essent,quod plerist contingeret,ium dei partem esse miseram, quod fieri non potest. Cur aute quida ignoraret animus hominis,si esset destusζQuomodo porro deus iste si nihil esset nisi animus,aut infixus,aut infussus esset in mundo Tum Xenophanes,qui mente adiuncta, omne praeterea quod esset,infinitu deum uoluit esse,de ipsa nacte item repreheditur ut ceteri: de infinitate autem uehemetius,in qua nihil ne* sentiens,necp coniundiu potest esse.Na Parmenides quide comentitium quidda coronae similitudine essecit,Stephane appellat continente ardore lucis orbe,qui cingit coelum, quEappellat deu, i quonein figura diuinam,neq; sensum quisu suspicari potest,
multat eiusde monstra: quippe qui bellum, qui discordiam,qui cupiditate, ceterat generis eiusde ad deum reuocat,quae uel morbo,uel somno,uel oblis
240쪽
uione uel uetustate delentur,eadem l de syderibus,quς reprehensia in alio Ioco,in hoc omittatur.EmpedocleS autem multa alia peccans,in deoru opinione turpissime labitur. atuor enim naturas,ex quibus omnia constare censet diuinas esse uult,quas & nasci Sc extigui perspicuum est,& sense omni ca, rere. Nec uero Protagoras,qui sese negat omnino de diis habere,quod liqueat ,sint non sint,qualesve sint quida uidetur de natura deoru suspicari. Quid Democritus qui tum imagines earum p circuitus in deoru numero resert,tu illam naturam,quae imagines sundat ac mittat,tum seientiam intelligentia pnostram,ndia ne in maximo errore uersature iaml idem omnino quia nio hil semper suo statu maneat,neget esse quidu sempiternum,nόnne devmom nino,ita tollit ut nullam opinionem eius reliquam faciat auid aer quo Diogenes Apolloniates utitur deo,que sensiam habere potest,aut quam formam dei Iam de Platonis inconstatia logum est dicere,qui in Timeo,patre huius mundi nominari neget posse: in Legu autem libris,quid sit omnino deus,inquiri oportere no cestat. uod uero sine corpore ullo deu uult esse ut Grecidicut ασωματω,id quale esse possit,itelligi no potest.Careateni sensu necesse
est,careat etia prudentia,careat uoluptate,quae Omnia una cum deoru notiost
ne coprehendimus. Idem 8c in Timso dicit, S in Legibus,& mudum deum esse,& coelum,& astra,& terra,& animos,& eos quos maiorum istitutis aco cepimus,quae S per se sunt salsa perspicue,& inter sese uehementer repugnantia. At etia Xenophon paucioribus uerbis eadem fere peccat: facit enim in ijs que i Socrate die a retulit, Socratem disput1te, forma dei quaeri no oportere,eundemq; 8c selem Sc animu deum dicere,& modo unum,tum aute plures deos: quae sunt asdem in erratis sere,quibus ea quae de Platone dicimus.
Atin etiam Antisthenes in eo libro qui p hysicus inseribitur,populares deos
multos,naturalem unum esse dicens,tollit uim Sc natura deorum. Nec multo secus Speusippus Platonem auunculum subsequens,S uim quandam dicens, qua omnia regatur,eam 33 animalem,euellere ex animis conatur cognitione deorum. Aristoteles quom in tertio de philosophia libro,multa turbat,a magistro uno P latone dissentiens. Modo enim menti tribuit omnem diuinitaν rem,modo mundu ipsum deum dicit esse,modo alium quendam praeficit mudo,eiq; eas partes tribuit,ut replicatione quadam, mundi motum regat at intueatur: tum coeli ardorem deum dicit esse,no intelligens coelum mundi esse partem,quem alio loco ipse designarit deum. Quomodo autem coeli diuinus ille sensus in celeritate tanta coseruari potest: ubi deinde illi tot dii,si numera mus etiam coelum deum Quum aute sine corpore idem uult esse deum , oinoni illum sense priuat,etiam prudentia. avo porro modo mundus moueri careris corporeraut quomodo semper se movens,esse quietus 8c beatus potest Nec uero eius condistipulus Zenocrates in hoc genere prudentior est,cuius
in libris qui sunt de natura deoru nulla species diuina deseribitur.Deos enim octo esse dicit,quilam eos,qui in stellis uagis nominatur,unum qui ex omni hus syderibus que infixa coelo sunt,ex dispersis quasi mebris,simplex sit putadus deus,septimu solem ad iugit,octauam lunam: qui quo sensu beati esse possint,intelligi non potest.Ex eadem Platonis seliola Ponticus Heraclides puerilibus sabulis refersit libros,& tamen modo mundu, tum mente diuina esse putat:errantibus etia stellis diuinitatem tribuit,sensum deum priuat, & eius M.T.Phi.