장음표시 사용
241쪽
formam mutabilem esse vult:eodemq; in libro rursus terram &coelum resertin deos. Nec vero Theophrasti inconstantia serenda est. Modo enim menti diuinum tribuit principatu,modo coelo,tum autem signis syderibusq; coelestibus. Nec audiedus eius auditor Strato,is qui Physicus appellatur, qui omnem uim diuina in natura sitam esse censet,quae causas gignendi,augendi, minuedi habeat: sed careat omni sensu figura. Zeno autem,ut iam ad uestros Balbe ueniam,naturalem legem diuinam esse censet,eami uim obtinere roeta imperantem,prohibentem p conxraria. Quam legem quomodo efficiat
animante intelligere non possimus. Deum autem animate certe uolumus es
se. At hic idem alio loco aethera deum dicit,si intelligi potest nihil sentiens
deus,qui nunu nobis occurris,ne in precibus,neq3 in Optatis,ne* in uotis. Alrjs autem libris quadam rationem per omniu naturam rerum pertinente, ut diuinam esse affectam putat. Idem astris hoc idem tribuit,tum annis,menosibus,annorumq; mutationibus. Quum uero Hesiodi Theogonia, id est originem deorum interpretatur,tollit omnino usitatas perceptas cognitiones deorum: ne enim Iouem,ne Iunonem, neql Vestam, neo quequam qui ita appelletur,in deorum habet numero: sed rebus inanimis atl mutis per quandam significationem haec docet tributa nomina.Cuius discipuli Aristonis non minus magno in errore sententia est,qui nccp forma dei intelligi posse ceseat,neq; in d is sensum esse dicat,dubitetoe omnino deus animans nec ne sit. Cleanthes aute qui Zenonem audiuit uni cum eo que proxime nomis naui,ttim ipsum mundu deum dicit esse,ium totius naturae menti at* animo tribuit hoc nomen,tum ultimum S altissimu at undi* circunfusum' δέ extremum,omnia cingente atq3 coplexum ardore,qui aether nominetur,certisssimu deu iudicat: idem Q quasi delirans in his libris,quos scripsit contra uost
Iuptatem,cu confingit sermam quanda speciem deorum, tum diuinitatem omnem tribuit astris,tum nihil ratione censet esse diuinius. Ita fit, ut deus illeque mente noscimus,at in animi notione tanu in uestigio uolumus reponere,nusu prorsus appareat. At Perseus eiusdem Zenonis auditor,eos dicit esese habitos deos,a quibus magna utilitas ad uitae cultum esset inuent ipsas res utiles S salutares deoru esse uocabulis nuncupatas : ut ne hoc quidem diceret,illa inuenta esse deorum,sed ipsa diuina. Quo quid absurdius et u aut res sordidas atque deformes deoru honore assicere,aut homines iam morte desetOS reponere in deos,quorum omnis cultus esset futurus in Iuetii et Iam uero Chrysippus,qui Stoicoru somniorum uaserrimus habet interpres,magnam turba congregat ignotorum deorum,atque ita ignotorii,ut eos ne coniecHI ra quide informare possimus,quum mens nostra quiduis uideatur cogitatione posse depingere. Ait enim uim diuina in ratione esse positam,& uniuersae naturg animo atque mete repsit mi mundu deum dicit esse,& eius animi fissione uniuersam : tum eius ipsius principatu,qui in mente 8c ratione uersetur,comunem P rerum natura uniuersam atque omnia continente: tum fatalem umbram,& necessitate rerum suturarum. Ignem praeterea,& eum quem ante ditat aethera tum ea quae natura flueret atque manaret,ut 8 c aquam Sc terra, Maera, le,lunam,sydera,uniuersitatem p reru,qua omnia cotinerentur,atque
etiam homines eos,qui immortalitatem essent cosecuti. Idemq; disputat ethe esse eum,que homines Iouem appellaret: quit aer per maria manaret, eu
242쪽
r L I B E R I. esse Neptunum:terrami eam esse quae Ceres diceretur. Similii ratione persequitur uocabula reliquoru deorum. Idem p etiam legis perpetve Sc eterne uim,quae quasi dux uite & magistra Ossiciorum sit, Iouem dicit esse: eadem
fatalem necessitatem appellat,sempiternam rerum suturarum ueritatem,quorum nihil tale est,ut in eo uis diuina inesse uideatur. Et haec quide in primo libro de natura deorum, In secundo autem uult Orphei, Musaei,Hesiodi Homerim fabellas accommodare ad ea quae ipse primo libro de diis immortali bus dixerit,ut etiam ueterrimi poetae qui haec ne suspicati quidem sint, Stoici suisse uideantur. Quem Diogenes Babylonius cosequens in eo libro, qui inscribitur de Minerua,partum Iouis ortum Φ uirginis ad physiologiam trao ducens deiungit a fabula.Expositi sere non philosophorum iudicia sed deliratium somnia. Nec enim multo absurdiora sunt ea,quae poetarum uocibus sussa ipsa suauitate nocuerunt,qui & ira inflammatos,& libidine surentes indu xerunt deos,fecerunti ut eorum bella,Praelia, Pugnas, uulnera uideremus: odia praeterea,dissidia,discordias, Ortus,interitus, querelas, lamentationes, emisas in omni intemperantia libidines,adulteria,uincula,cum humano gesnere concubitus mortales* ex immortali Procreatos.Cum poetarum autem errore coniungere licet portenta Magorum, Aegyptiorum lin eodem geonere demetiam,tum etiam uulgi opiniones,quae in maxima inconstantia ueritatis ignoratione ueriantur.Ea qui consideret u inconsulte ac temere dicatur, Denerari Epicurum,&in eoru ipserum numero,de quibus haec quaestio est, habere debeat. Solus enim uidit primum esse deos, quod in omnium animis eorum notionem impressisset ipsa natura. Quae e enim gens,aut quod genus
hominu,quod non habeat sine doctrina anticipationem quandam deorumcquam appellat προ ψιν Epicurus,idest anteceptam animo rei quadam in foromationem,sine qua nec itelligi quida, nec quaeri,nec disputari potest. Cuius rationis uim ac utilitatem ex illo coelesti Epicuri de regula Sc iudicio uolumine accepimus. QIod igitur fundamentu huius quaestionis est, id praeclare iaetum uidetis. asium enim non instituto aliquo aut more, aut lege sit opinio constituta,maneati ad unum,omnium firma consensio, intelligi necesse estine deos,quonia insitas eorum,uel potius innatas cognitioncs habemus. De quo autem omnium natura cosentit,id uerum esse necesse est esse igitur deos confitendum est. uod quoniam fere constat inter omnes,non philosophos solu,sed etiam indoctos fateamur costare illud etiam,hanc nos habere siue anticipationem,ut ante dixi,siue praenotionem deorum. Sunt enim rebus nouis noua poneda nomina,ut Epicurus ipse προληψιν appellavit,qua antea nemo eo uerbo nominarat.Hanc igitur habemus,ut deos beatos Sc immortales putomus. inre enim nobis natura informationem deoru ipsorum dedit,eade inosculpsit in metibus,ut eos aeternos & beatos haberemus .QNod si ita est,uere exposita illa sentetia est ab Epicuro,quod beatu aeternumcis sit,id nec habere ipsu negoci j quidq,nec exhibere alteri. Ita nem ira,ne*gratia teneri quod quae talia essent,imbecilla essent omnia. Si nihil aliud quaereremus,nisi ut deoos pie coleremus,& ut superstitione liberaremur,satis erat dictu. Na S praeρstas deoru natura hominu pietate coleretur,quum 8c aeterna esset,& beatissima: habet enim ueneratione iusta quidquid excellit,& metus omnis a ui ato
ira deoru pulsus esset. I ntelligit em a beata imortalicii natura 3c ira 8c gratia
243쪽
Κgrcgari: quibus remotis,nullos a superis impendere metus. Sed ad hanc cofirmandam opinionem,an quirit animus S sermam,dc uitam, SI actionem mentis,ato agitationem in deo. Ac de forma quidem partim natura nos ad monet,partim ratio docet. Nam a natura habemus omnes, omnium gelium speciem nullam aliam nisi humanam deorum. Qus enim forma alia occurrit unci,aut uigilanticulu,aut dormienti Sed ne omnia reuocetur ad primas no tiones,ratio hoc idem ipsa declarat. Nam quum prςstantissimam naturam uel quia beata est,uel quia sempiterna,convcnire uideatur eadem esse pulcherrimam,quae compositio membrorum,que cosormatio lineamentorum, que
figura,que species humana potest esse pulchriore Vos quidem Lucili soletis,
nam Cotta meus modo hoc,modo illud ,quum artificium eiungitis fabrica diuinam a sint omnia in hominis figura non modo ad usiim,uerumetiam ad uenustaterre,pta describere. Quod si omnium animantium forma uincit ho minis figura,deus autem animas est,ea figura profecto est,quae pulcherrima sit omniu,quoniam cp deos beatissimos esse costat,beatus aute esse sine uirtu te nemo potest,nec uirtus sine ratione costare, nec ratio usu inesse nisi i hominis figura,hominis es se specie deos cofitendu est. Nec tame ea species corpus
est,sed quasi corpus, nec habet sanguine,sed quasi sanguine. Hec quans S inuenta sitiat acutius,& dicta subtilius ab Epicuro, l ut quiuis ea possit agnoscere,tamen laetus intelligctia uestra dissero breuius a causa desiderat. Epicurus aute qui res occultas S penitus abditas non modo uiderit animo,sed etia sic
utractet,ut manu doceat,eam esse uim 8 naturam deoru,ut primum non sensu sed mente cernatur, nec soliditate quadam,nec ad numerum,ut ea quae ille propter firmitatem Me μνια appellat,sed imaginibus similitudine Sc transitione perceptis, quum infinita simillimarum imaginum species ex innumerabili hus indiuiduis existat,& ad deos affluat cu maximis uoluptatibus,in eas imagines mente intentam,infixamq; nostra intelligentiam capere quae sit 8c beata natura SI aeterna. Suma uero uis infinitatis,magna ac diligenti contemplatione dignissima est: in qua intelligi necesse est eam esse naturam, ut omnia omnibus,paribus paria respondeant.Hanc ι σονομιαν appellat Epicurus,id est aequabile tributionem.Ex hac igitur illud cssicitur,si mortaliu tanta multimodo sit,esse immortalium non minorem: & si quae interimant innumerabilia sunt,etia ea quae conseruent infinita esse debere.Et quaerere a' nobis Balbe sobletis,quae uita deoru sit,quaeq; ab rjs degatur aetas :ea uidelicet qua nihil beatius,nisil omnibus bonis affluetius cogitari potest. Nihil enim agit,nullis oco cupationibus est implicatus,nulla opera molitur,sua sapientia & uirtute gaudet habet exploratum sere se semper, tum i maximis,tum in aeternis uoluptatibus. Huc deu rite beatu dixerimus,uestru uero laboriosissimu. Sive eni ipsemudus deus est,quid potest esse minus quietu, a nullo puncto teporis interomisso uersari circii axe coeli admirabili celeritate nisi quietu aute nil beatu ersi uero in ipso nitido deus inest alias,qui regat,qui gubernet,qui cursus astroru,mutationes teporum,reruuicissitudines ordinest co seruet, terras δύ maria cotcplans, hominu comodauita sy tueatur,ne ille est implicatus molestis negoti jS,S operosis. Nos autem beatam uitam in animi securitate, & in om nium uacatione munerum ponimus. Docuit enim nos ide qui cetera,naturae flectu esse mundum,nihil opus suisse fabrica, tam cir eam rem esse facile,qua
244쪽
uos essici negetis fine diuina posse solertia,ut innumerabiIes natura mundoseflectura sit efiiciat,essiecerit. Quod quia quemadmodum natura essicere si ne aliqua mente possit non uidetis,ut Tragici poetae,quum explicare argumeti exitum non potestis,confugitis ad deum,cuius operam profecto non deside raretis,si immensam. interminatam in omnela partes magnitudinem regionum uideretis,in quam se inissciens animus & intendcns,ita late longeq; peregrinatur,ut nullam tamen oram ultimi uideat,in qua possit insistere. In hae igitur immensitate latitudinum,longitudinum,altitudinum, infinita uis in
numerabilium uoti tat atomorum,quae interiecto inani cohcrescunt tamen inter se,& aliae alias apprehendentes continuantur:ex quo emciuntur eae reruformae & figurae,quas uos essici posse sine sollibus & incudibus non putatis. Itam imposuistis in ceruicibus nostris sempiternum dominum quem dies S
noctes timeremus. Quis enim non timeat Omnia prouidentem, & cogitan tem,& animaduertentem,S omnia ad se pertinere putantem,curiosum S plenum negoc a deum Hinc uobis extitit primum illa fatalis necessitas, qua ιι γένην dicitis,ut quidquid accidat,id ex aeterna ueritate causarum Q contionuatione fluxisse dicatis. uanti autem lim philosophia aestimanda est,cuitan si aniculis,& his quidem indocilis,fato fieri uideantur omnias Sequitur μαντικ a uestra,que latine diuinatio dicitur,qua tanta imbueremur superstitio ne si uos audire uellemus,ut aruspices,augures,arioli,tiates,coiectores nobis essent colendi. His terroribus ab Epicuro soluti,S in libertatem uindicati, nec metuimus eos quos intelligimus,nec sibi fingere ullam molestiam necato teri quaerere,& pie sancte colimus naturam excellentem ait praestantem. Sed elatus studio uereor ne longior fuerim. Erat autem dissicile rem tantam tamq; preclaram inchoatam relinquere: quanquam non tam dicendi ratio
mihi habenda suit,quam audiedi. TUM Cotta comiter ut solebat. Atqui, inquit, Vellei, nisi tu aliquid dixisses, nihil sane ex me quidem audire post tuisses. Mihi enim non tam facile in mentem uenire solet quare uerum sit alis quid ,quam quare falsum: idi quum saepe,tum quia te audire pauloante contigit. Roges me qualem naturam deorum esse ducam, nil sertasse respono deam. QNarras putemne talem esse, qualis modo a' te sit exposita Nil discam mihi uideri minus: sed antequam aggrediar ad ea quae a' te disputata sent, de teipse dicam quid sentiam. Saepe enim de L. Crasso familiari illo tuo uideor audisse, quum te togatis omnibus sine dubio anteferret, pauocos tecum Epicureos e Graecia compararet. Sed quod ab eo te miri e diligi intelligebam,arbitrabar illum propter beneuolentiam uberius id dicere. Ego autem Sc si uereor Iaudare praesentem, iudico tamen de re obscura alcydissicilia' ted ustum esse dilucide, neque sentent is solum copiose, sed uerbis ctiam ornatius quam solent uestri.Zenonem,quem Philo noster coryphae iam appellare Epicureorum solebat,quum Athenis essem,audiebam frequenter,& quidem ipsoauthore Philone, credo ut facilius iudicarem si illa bene refellerentur,quum a principe Epicureorum accepissem quemadmodum dicerentur. Non igitur ille ut pleri y,sed isto modo ut tu,distincte, grauiter, ornate. Sed quod in illo mihi usu saepe uenit,idem modo quum te audirem acciderat,iat moleste ferrem tantum ingenium bona uenia me audiesJin tam leues ne dicam in tam ineptas sententias incidisse. Nec ego nunc ipse aliquid M.T. Phi.
245쪽
x 4s DE NATURA DEO R V Masseram melius. Vt enim modo dixi, omnibus sere in rebus,sed maxime inphy sicis,quid non sit citius ci quid sit dixerim.Roges me quid aut quale sit deus,authore utar Simonide: de quo quum qussivisset hoc idem, tyrannus Hiero, deliberandi sibi unum diem postulauit: quum idem ex eo postridie
quereret,biduum petiuit. auum sepius duplicaret numerum dierum, admisrarasq; Hiero,requireret cur ita faceret. Quia quato, diutius co sidero,inquit, tanto mihi res uidetur obseurior. Sed Simonidem arbitror non enim poeta solum suauis,uerumetiam ceteroqui doctus sapiens cy traditur quia muIta uenirent in mentem acuta atq; subtili dubitantem quid eorum esset uerissimum,desperasse omnem ueritatem.Epicurus ucro tuus,na cum illo malo dis
serere a tecum,quid dicit,quod non modo philosophia dignum esset,sed me diocri prudentia Quaeritur primum in ea quaestione quae est de natura deorum, sint ne dei,necne sint.Dissicile est negare,credo,si in concione quaerat: sed in huiusmodi sermone,& in consessu facillimum. Itaq; ego ipse Pontisex qui cerimonias religioes Q publicas sanctissime tuedas arbitror,is hoc quod Primum est,esse deos persuaderi mihi non opinione soIum,sed etiam ad ueritatem plane uelim. Multa enim occurrunt quae conturbent,ut interdum nulli
esse uideatur. Sed uide quam tecum agam liberaliter,qus communia sunt uobis cum ceteris philosophis non attingam,ut hoc ipsumc placet enim omni,hus sere mihil ipsi in primis deos esse,ital non pugno9 rationem tamen eaqus a te assertur, non satis firmam puto. Quod enim omnium gentium generum i hominibus ita uideretur, id satis magnum esse argumetum dixisti,cur esse deos confiteremur: quod quum leue per se, tum etiam falsiim est. Primuenim unde tibi notae sunt opiniones nationum Equidem arbitror multas esse gentes sic immanitate efferatas,ut apud eas nulla suspicio deoru sit. Quid Diagoras Atheos qui dictus est,posteal Theodorus,no'nne aperte deorsinaturam sustuleruntzNam Abderites quidem Protagoras,cuius a te modo mentio facta est,sophistes temporibus illis uel maximus,quum in principio libri sic posuisset. De diuis neque ut sint,ne ut non sint habeo dicere. Atheoniensium iussu urbe atm agro est exterminatus,libri y eius in concione combusti.Ex quo equidem existimo tardiores ad hanc sententiam profitendam
multos esse factos: quippe quum poenam ne dubitatio quide etagere potuisset. Quid de sacrilegisrquid de impiis periurisi dicemus:
Tubulus,si Lucius unquam, Si Lupus,aut Carbo,aut Neptuni filius, Ut ait Lucilius,putasset esse deos,tam periurus aut tam impurus suisset Non est igitur tam explorata ista ratio ad id quod uultis confirmadum,a uis detur. Sed quia commune hoc est argumentum aliorum etiam philosephoorum,omittam hoc tempore,ad uestra propria uenire malo.Concedo esse de os,doce me igitur unde sint,ubi sint, quales sint corpore,animo, vita. Haec enim seire desidero. Abulcris ad omnia atomorum regno Sc licentia. Hinc quodcunm in solum ueni ut dicituo estingis atm efficis.aliae primum nullae sunt: nihil eni est quod uacet corpore.Corporibus autem omnis obsidetur Iocus. Ita nullum inane,nihil esse individuum potest. Haec ego nunc physicostrum oracla sundo,uera an falsa nescio,sed ueri tamen similiora si uestra. Ista enim flagitia Democriti,siue etiam ante Leucippi,esse corpustula quaedam leuia,
246쪽
leuia, alia aspera,rotunda alia,partim autem angulata, curuata quaedam, A quasi adunca: ex his effectu esse cCelum at terram nulla cogente natura, sed concursu quodam fortuito.Hanc tu opinionem C. Velleriis p ad hanc aetate perduxisti,prius pie quis de omni uitae statu si de ista authoritate deiecerit. Ante enim iudicasti Epicureum te esse oportere,u ista cognouisti. Ita neces se suit aut haec flagitia concipere animo,aut se sceptae philosophie nome amittere.Quid enim mereas ut Epicureus esse desinas:Nihil equidem inquis, ut rationem uitae beatae,ueritatem p deseram. Ista igitur est ueritas Nam deuita beata nil repugno,quam tu ne in deo quidem esse censes,nisi plane octo langueat. Sed ubi est ueritas in mudis credo innumerabilibus Oibus minimis teporu punctis, aliis nascetibus,ali jS cadetibus,an indiuiduis corpusculis, tam Preclara opera nulla moderante natura,nulla ratione fingetibus Sed oblistus liberalitatis meae qua tecu Paul Oante uti e pera,plura complector.Const cedam igitur ex indiuiduis constare omnia,quid ad rem Deorum enim natura quaeritur. Sint sane ex atomis,non igitur aeterni. Quia enim ex atomis
sit,id natum aliquando sit. Si natum,nulli dei antea nati.Etsi ortus est deoo Tum,interitus sit necesse est,ut tu paul Oante de Platonis mundo disputabas. Vbi igitur illud uestrum beatum S aeternum,quibus duobus uerbis signifiocatis deum Quod quum efficere uultis,in dumeta correpitis. Ita enim diceo has,non corpus esse indeo,sed quasi corpus: nec singuinem sed tanci singulonem. Hoc persaepe facitis,ut quum aliquid non uerisimile dicatis, & eflugere reprehcsionem uelicis,asseratis aliquid quod omnino ne fieri quidem possit, ut istius fuerit illud ipsum de quo ambigebatur concedere,cj tam impudeter v resistere.Velut Epicurus quum uideret si atomi ferrentur in locum inferiore suopte pondere,nil fore in nostra potestate,quod esset earum motus certus& necellarius,inuenit quo modo necessitatem estugeret,quod uidelicet De mocritum sugerat. A it atomum,quum pondere& grauitate directo deorsuseratu declinare paululum. Hoc dicere turpius est,u illud quod uult non posse defendere. Idem facit contra Diale sticos: a quibus quum traditu sit,in omnibus disiunctionibus,in quibus aut etiam,aut non,poneretur,alterum utruest e,uerum pertimuit ne si concessum esset huiusmodi aliquid ,aut uiuet cras, aut non uiuet Epicurus,alterutrum fieri necessarium.Totum hoc autetia aut
no,negauitcsse necessarium: quo quid dici potest obtusius Vrgebat Archesilas Zenonem,quum ipse selsa omnia diceret,que sensibus uideretur. Zeno
autem,nonnulla uiti esse Lise,non omnia.Timuit Epicurus,ne si unum uisa esset Risum,nullum esset uerum: omnes sensiis ueri nucios dixit esse.Nihil horum nisi callide,grauiorem enim plagam accipiebat,ut leuiorem repelleret. Idem iacit in natura deorum,dum indiuiduorum corporum concretionem fugit,ne interitus S dissipatio consequatur,negat esse corpus deorum,sed taquam corpus: nec languinem,sed tanquam sanguine. Mirabile uidetur quod non rideat aruspex,quum aruspicem uiderit: hoc mirabilius, quod uos inter vos risu tenere possitis. No est corpus,sed quasi corpus. Hoc intelligere qua
Ie esset,si i ceris fingeretur,aut fictilibus figuris. In deo quid sit quasi corpus, aut quasi singuis,intelligere non possum: ne tu quidem Vellei,sed non uis iateri. Ista enim a uobis quasi dictata redduntur.qus Epicurus oscitans hallucinatus est,quum quidem gloriaretur,ut videmus in scriptis,se magistrum hast
247쪽
Σ43 DE NATURA DEORVΜbuisse nullum t quod Sc non predicanti tamen facile quidem crederem, sicut mali aedificii domino glorianti se architectum non habuisse. Nihil enim olet ex Academia, nihil ne ex Lyceo,nihilne e puerilibus quide disciplinis. Xe
nocratem audire potuit,que uiru, dη immortales:& sent qui putent audisse, ipse non uult credo plus nemini. Paphilum quendam Platonis auditorem ait a se Sami auditum. I bi enim adolescens habitabat cum patre & fratribus, quod in cam pater eius Neocles agripeta uenerat. Sed quum agellus eum nosatis aleret,ut opinor,iudi magister seit. Sed hunc PIatonicum mirifice cono temnit Epicurus: ita metuit,ne quid una didicisse uideatur. In Nausiphane
Democriteo tenetur. Quem quum a se non neget auditum,uexat tame omnibus contumelns. Atqui si hec Democritea non audisset quid audierat Quid est in phy sicis Epicuri,non a' Democrito: Nam , si quaedam commutauit, ut quod pauloante de inclinatione atomorum dixi,tamen pleraq; dicit eade,
atomos,inane, imagines, infinitatein locorum,innumerabilitatemq; mundorum,eorum ortuS,interitUS,omnia fere quibus naturae ratio continetur. Nucistuc quasi corpus & quasi sanguinem,quid intelligis Ego enitia te scire ista melius si me non fateor Blum,sed etiam sicile patior,quum quidem semel dicta sunt. id est quod Velleius intelligere possit, Cotta non possit: Ita pcorpus quid sit, sanguis quid sit intelligo: quasi corpus,& quasi sanguis quid
se, nullo prorses modo intelligo. Nech tu me celas, ut Pythagoras sole bat alienos: nec consulto dicis occulte,tanquam Heraclitus: sed quod internos liceatJ ne tu quidem intelligis. Illud uideo pugnare re, species ut quaedasit deorum,quae nihil concreti habeat, nihil solidi,nihil expressi,nihil eminetis,sitqr pura, leuis,perlucida.Dicemus ergo idem quod in Uenere Coa: coropus illud non est, sed simile corpori: nec ille susus S candore mixtus rubor, sanguis est,sed quaedam sanguinis similitudo.Sicin. Epicureo deo,non rem,
sed similitudines esse rerum fac,id quod ne intelligi quidem potest,mihi esse
Persuasum.Cedo mihi istorum adumbratorum deorum lineamenta atq; sormas,non deest hoc loco copia rationum, quibus docere uelitis humanas esse sermas deorum. Primum quod ita sit in sermatum,anticipatum metibus no stris,ut homini quum de deo cogitet,sorma occurrat humana. Deinde ut quoniam rebus omnibus excellat natura diuina, forma quo esse pulcherrima debeat,nec esse humana ullam pulchriorem. Tertiam ratione assertis, quod
nulla in alia figura domicilium mentis esse possit.Primum igitur quid in consideras quale fitc Arripere enim mihi videmini quasi uestro iure rem nullo
modo probabilem omniti. Quis tam cscus a contemplandis rebus unusuit, ut non uideret species istas hominum collatas in deos,aut consilio quodam sapientum,quo facilius animos imperitorum ad deorum cultum a uitae prauitate conuerterent: aut superstitione,ut essent simulacra quae uenerantes deos
ipsos se adire crederentet Auxerunt autem haec eadem poetae, pictores, opifioces.Erat enim non facile agenteis aliquid AI molienteis deos in aliaru forma rum imitatione seruare. Accessit etiam ista opinio fortasse, quod homini ho mine pulchrius nihil uideatur. Sed tu hoc phy sice non uides,quam blanda cociliatrix,& quam sui sit lena ipsa natura An putas ullam esse terra marim besuam,quae non sui generis belua maxime delectetur aluod ni ita esset,cur nogcstiret taurus equae contrectatione, equus uaccaec An tu aquilam,aut leone, Rut
248쪽
LIBER I. aut delphinum ullam anteferre cesses figuram suo, Quid igitur mirum si hoe eodem modo homini natura praescripsit,ut nihil pulchrius quam hominem putaret,eam esse causam cur deos hominum similes putemus Quid censes si ratio es t in beluis,non suo quasq; generi plurimum tributuras fuisse At mehercule ego dicam enim ut sentioJ quan uis amem ipse me, tamen non audeo dicere pulchriorem esse me quam ille fuerit taurus,qui uexit Europam. Non enim hoc loco de ingenηs aut de orationibus nostris,sed de specie figura, quaeritur. Quod si fingere nobis & iungere formas uelimus, qualis ille maritimus Triton pingitur, natantibus inuehens beluis adiunctis humano corpori,nolis esse. Disticili in loco uersor.Est enim uis tanta natur ut homo nemo uelit nisi hominis similis esse, Sc quidem sermica formicae. Sed tamen cuius hominis quotus enim quisl formosus est Athenis quii essem egreoibus epheborii uix singuli reperiebantur. Uideo quid arriseris, sed ita tamele res habet. Deinde nobis qui concedentibus philosophis antiquis adolescetulis delectamur etiam uitia saepe iucunda sunt. Naeuus in articulo pueri delectat Alcaeum. At est corporis macula neuus, illi tamen hoc lumen indebatur.
Quintus Catulus huius collegς 8c familiaris nostri pater,dilexit municipetuum Roscium,in quem etiam illud est eius, . Constiteram exorientem auroram serte salutans, . Quum si ibito a laeva Roscius exoritur. i itia lPace mihi liceat coelestes dicere uestra,
Mortalis uisiis pulchrior esse deo. Huic deo, pulchrior at erat,sicut hodie est,peruersissimis oculis. Quid reseres hoc ipsum salsum illi S uenustum uidebatur:Redeo ad deos,ecquos si non
ta strabones,at petulos esse arbitramur,ecquos naeuum habere, ecquos filos, saccos,frontones,capitones,que sunt in nobisc An omnia emendata in illis
Detur id uobis.Num etiam una est omnium facies Nam si plures,aliam esse alia pulchriorem necesse est. Igitur aliquis no pulcherrimus deus. Si una omnium facies est,florere in coelo Academiam necesse est. Si enim nihil inter deoum S deum dissert,nulla est apud deos cognitio, nulla perceptio. Quod si etiam Vellei falsum illud omnino est,nullam aliam nobis de deo cogitatibus speciem nisi hominis occurrere,iamen ne ista tam absurda defendes: Nobis fortasse si occurrit,ut dicis ,apparuisse Iouem, Iunonem, Mineruam, Neptunum, Vulcanum, Apollinem,reliquos deos ea facie nouimus qua picitores, fictoresst; uoluerunt: nem solum facie, sed etiam ornatu ,aetate, uestitu. At no Aegypt 3,nec Syrti,nec lare cumsta barbaria. Firmiores mi uideas apud eos
opiniones esse de belliis quibusdam,ci apud nos de sanctissimis templis &si
mulacris deorum.Etenim fana multa expoliata,& simulacra deorum de locis sanctimnas ablata videmus a' nostris. At uero nefando quidem auditum est
crocodilum aut ibim,aut seleuiolatu ab Aegypto. Quid igitur censes Apim illum sanctum Aegyptiorum bouem Nonne deum uideri Agypt 3s et Tam hercle u tibi illam uestram Sospitam,quam tu nunci ne in somnis quide uides
nisi cum pelle caprina,cum hasta,cum scutulo,cum calceolis repandis . At noest talis Argia nec Romana Iuno. Ergo alia species Iunonis Argivis,alia Lanuinis: S quidem alia nobis Capitolini, aIia Aphris Ammonis Iouis. Non pudet igitur physicum,id est speculatorem, uenatoremi natur ab animis
249쪽
consuetudine imbutis petere testimoniu ueritatis: Isto eni modo dicere Iice. hit Iouem semper barbatum, Apollinem semper imberbem, caesios oculos Minerue,coeruleos esse Neptuni.Etqtiidem laudamus esse Athenis Vulcanum eum,quem fecit Alcamenes,in quo stante atq; uestito, leuiter apparet claudicatio non deformis. Claudum igitur habebimus deum,quonia de Uulcano sic accepimus. Age & his uocabulis esse deos facimus, quibus a nobis nominantur. At primum quot hominum linguar,tot nomina deorum. Non enim ut tu Velleius quocuno ueneris,sic idem in Italia Vulcanus, idem in Aphrica,idem in Hispania. Deinde nominum non magnus numerus ne in pontificiis quidem nostris,deorum aute innumerabilis. An sine nominibus
unic I stud quidem ita uobis dicere necesse est. uid enim attinet quum una facies sit,plura esse nominac Rτ bellum erat Vellei confiteri potius nescire quod nescires,ci ista estiitietem nauseare,atin ipsum sibi displicere An tu mei similem putas esse,aut tui deum prosecto no putas. Quid ergo Solem dica, aut lunam,aut coelum deum Ergo etiam beatum quibus fruentem, uoluptaotibus 5 sapientem. Qui potest esse in elusinodi truco sapientiae Haec uestra sunt. Si igitur nec humano quod docui,nec tali aliquo,quod tibi ita persuasu est,quid dubitas Negare deos esse non audes,sapienter id quidem:& si hoe loco non populum metuis,sed ipsos deos.Novi ego Epicureos omnia sigilla numerantes. Quana uideo nonnullis uideri Epicurum ne in ostensionem Atheniensium caderet,uerbis reliquisse deos,re sustulisse. I tacp i illis selestis eius,breuibusl senteths,quas appellatis ιρέας,har it opinooprimati sentetia est. uod beatum &immortale est,id nec habet,nec exhibet cuia ne vi gocium. In hac ita exposita sententia,sunt qui existimet quod ille inscitia plane loquendi secerit,fecisse cosulto. De homine minime uaseo male existimat Dubium est enim utrum dicat aliquid iste beatum S immortale,an si quod
sit,id esse immortale.Non enim animaduertunt, hic eum ambigue locutum
esse. Sed multis aths Iocis Sc illum Sc Metrodorum tam aperte, quam paulo ante te. Ille uero deos esse putat, nec quequam uidi qui magis ea que timeda
esse negaret,iimeret,mortem dico &deos,quibus mediocres homines no ita ualde mouentur. His ille clamat omnium mortalium mentes esse perterritas. Tot milia latrocinantur morte proposita:alη omnia quae possunt fana como Pilant.Credo aut illos mortis timor terret,aut hos religionis. Scri quoniam
no audes fana enim cu ipso Epicuro loquarJnegare esse deos,quid est quod
te impediat,aut solem,aut mundum,aut mentem aliqua sempiternam in deorum natura ponere Nunquam uidi,inquit,animam rationis consiluci; participem,in ulla alia nisi humana figura. Quid solis,nunquid nam aut Iunae,aut quini erratium syderu simile uidistic Sol duabus unius orbis ultimis partibus definiens motum,cursiis annuos conficit: huius hane inlustratione eiusdeincensa rad 3s menstruo spatio luna complet. Quinque autem stellae eundem Orbem tenentes, aliae propius a terris,aliae remotius,ab eisdem principiis, disparibus temporibus eadem spatia conficiunt. Nunquid tale Epicure uidistic' Ne sit igitur QI, ne luna,ne stellae,quoniam nihil esse potest,nisi quod atti imus aut uidimus.Quid deum ipsum nismiae uidistic Cur igitur credis esse Omnia tollamus ergo,quae aut historia nobis aut ratio noua assert: ita sit ut mediterranei mare esse non credant. is sunt latae animi angustiar,ut si Seri
250쪽
1 I B E R I. phi natus esse,nec una egressias ex insul in qua lepusculos vulpeculas p ispe
uidisses,non crederes leones Sc Pantheras esse,quum tibi quales essent, dice rentur Si uero de elephanto quis diceret,etiam rideri te putares Et tu quide Vellei non uestro more,sed dialecticoru,qus sunditus gens uestra no nouit, argumenti sententiam conclusisti, Beatos esse deos, sumpsisti, concedimus: beatum aute sine uirtute nemine esse posse,id quoq; damus,& libeter quide: uirtutem autem sine ratione constare non posse,conueniat id quoq; necesse est. Adiungis nec rationem esse nisi in hominis figura. Que tibi hoc daturuputas Si enim ita essesiquid opus erat te gradatim istuc peruenire Quod autem est istuc gradatim,sumpsisses tuo iure. Nam a beatis ad uirtutem,a uirtute ad rationem uideo te uenisse gradibus :a ratione ad humana figuram, quomodo accedis: praecipitare istuc quidem est,non descendere.Nec uero intelligo,cur maluerit Epicurus deos hominum similes dicere,quam homines deorum. Quaeres quid intersit. Si enim hoc illi simile sit esse illud huic uideo. Sed hoc dico,no ab hominibus Arms figuram uenisse ad deos: d 3 enim si semper
silerunt,nati nunquam sunt, si quidem aeterni sunt futuri: at homines nati, ante igitur humana forma quam homines,ea qua erat forma dii immortales. No ergo illorum humana forma,sed nostra diuina dicenda est. Verum hoe quidem ut uoletis. Illud quaero quae suerit tanta sortuna. Nihil enim ratione
in rerum natura factum esse uultis. Sed tamen quis iste tantus casus,unde tam selix concursus atomorum,ut repente homineS deorum forma nascerentur: Semina deorum decidisse de coelo putamus in terras,& sic homines patru mmiles extitisse Vellem diceretis,deorum cognatione agnoscere non inuitus.
Nihil tale dicitis,sed cassi esse factum ut essemus similes deorum.Et nuc argumenta quaerenda sitnt,quibus hoc refellatur. Utina in facile uera inuenire possim, v falsa conuincere.Eteni enumerasti memoriter &copiose,ut mihi quidem admirari liberet in homine esse Romano tanta sesentiam, usim a Thale Milesio de deorum natura philosephorum sententias.Omnes ne tibi illi delirare uisi sunt,qui sine manibus 8c pedibus constare deum posse decreuerunte Ne hoc quidem uos mouet considerantes quae sit utilitas, quae 3 opportunitas in homine membrorum,ut iudicetis membris humanis deos non egeres
Quid enim pedibus opus est sine ingressit quid manibus si nihil comprehci
dendum est Quid reliqua descriptione omnium corporis partium,in qua nihil inane nihil sine cause,nihil superuacaneu est Itam nulla ars imitari natustrae solertia potest. Habebit igitur linguam deus,& no loquetur dentes, palatum,fauces,nullum ad ustim quae* procreationis causa natura corpori assino xit ea frustra habebit deus Nec extrema magis il interiora.Cor, pulmones,
iecur,cetera detracta utilitate quid habent uenustatis c quando quide haec esse in deo propter pulchritudinem uultis. Isticine fidentes somnηs,rio modo Epicurus,& Metrodorus,& Hermachus,contra Pythagoram Platonem Empedoclem dixerunt,sed meretricula etiam Leontiumcotra Theophrastum scribere ausa sit scito illa quidem sermone & Attico. Sed tame tantum Epicuri hortus habuit licentie,&soletis queri Zeno quidem etiam litigabat. Quid dicam Albutium Nam Phaedro nihil elegatius nihil humanius. Sed stomachabatur senex si quid asperius dixeram,quum Epicurus Aristotelem vexarit contumeliosissime: Phedoni Socratico turpissime maledixerit: Μω