장음표시 사용
281쪽
Quid loquar quanta ratio in besths ad perpetuam conseruationem earum
generis appareat Nam primum,aliae mares,aliae sceminae sunt,quod perpotuitatis causa machinata natura est. Deinde partes corporis δέ ad procreanodum,& ad concipiendum aptissimς,& in mare Sc in scemina commiscendos Tum corporum mirs libidines. uum autem in Iocis semen insedit, rapit omnem sere cibum ad sese,eo p septum fingit animal. Quod quum ex utero ela Psum excidit,in ηs animatibus que laete aluntur,omnis sere cibus matrum Iactescere incipit: eat quae pauloante nata sunt,sine magistro duce natura mamaS appetunt,earumip ubertate saturantur. At ut intelligamus nihil ho rum esse fortuitum,& haec omnia esse opera prouidae solertis naturae, quae multiplices sertus procreant,ut sues,ut canes,liis mammarum data est multis
ludo,quas easdem paucas habent hae bestiae, quae pauca gignunt. Quid dicaquantus amor bestiarum sit in educandis custodiendisq3 hs quae procreave runt,usep ad eum finem dum possint se ipsa defendere Et si pisces ut aiunt, Oua quum genuerunt relinquunt. Facile enim illa aqua 8c sustinentur,& keotum fundunt.Testudines autem & crocodilos dicunt,quum in terra partum ediderint,obruere oua,deinde discedere: ita dc nascuntur & educantur ipsa per sese. Iam gallinae aues reliquae S quietum requirunt ad pariendum loocum,& cubilia sibi nidos construunt,eos ci possunt mollissime substeronunt, ut si facillime oua seruentur: e quibus pullos quum excuderint, ita tuentur,ut Sc pennis foueant ne frigore laedantur, & si est calor a sole,se opponat.
aum autem pulli pennulis uti possiunt,tum uolatus eorum matres Prosest quuntur,reliqua cura liberantur. Accedit etiam ad nonnullorum animantii Sc eartim rerum quas terra gignit conseruationem,S salutem,hominum rei
amsolertia S diligentia. Nam multae & pecudes 8c stirpes sunt, quae sine
procuratione hominum,saluae esse non possiunt. Magnae etiam opportunitates ad cultum hominum ator abundantiam, aliae ali js in locis reperiuntur.
Aegyptum Nilus irrigat, SI quum tota aestate obruta oppletam P tenuit,tu recedit,mollitosq; & oblimatos agros ad serendum relinquit. Mesopotami am fertilem essicit Euphrates, in quam quotannos quasi nouos agros instuehit. Indus uero, qui est omnium fluminum maximus, non aqua solum agros letificat Sc mitigat, sed eos etiam conserit. Magnam enim uim semionum secum frumenti similium dicitur deportare. Multaq; alia in aliis loocis commemorabilia proferre possum , multos sertiles agros , alios aliostrum fructuum. Sed illa quanta benignitas naturae,quod tam multa ad ueν scedum,tam uaria,S tam iucunda gignit neq3 ea uno tepore anni,ut semper& nouitate delectemur & copia. in tempestiuos autem dedit, q salutares nomodo hominum,sed etiam pecudum generi: ijs denil omnibus quae Oriuno
tur e terra,ventos Etesias,quorum flatu nim a temperantur calores,ab iisdem etiam maritimi cursus celeres 8c certi diriguntur. Multa praetereunda stat,& tamen multa dicuntur.Enumerari enim non possunt fluminum opportunitates,aestus maritimi multum accedentes 8c recedentes: montes uestiti at sylvestres: salinae ab ora maritima remotissime: medicamentorum salutariuplenissimae terrae: artes deni* innumerabiles ad uictum & ad uitam necessaoriae. Ia diei noetist uicissitudo conseruat animates, tribuens aliud agendi testpus,aliud quiescendi.Sic undit omni ratione concluditur,mente consilio diuino
282쪽
L I B E R II Σ33 diuino omnia in hoc mundo,ad salutem omnium conseruationem l admiraobiliter administrari.Sin quaerat quispiam,cuiusnam causia tantarum rerum
molitio facta sit,arborumne S hqrbarum,quae quanquam sine sensu sunt,taomen a natura sustinentur: At id quidem absurdum est. An bestiarum: Nihilo probabilius,deos mutarum Sc nihil intelligentium causa tatum laborasse. Quorum igitur causa quis dixerit essectum esse mundum Eorum scilicet animantium,quae ratione utuntur.Hi sent di j Sc homines, quibus profecto nio hil est melius. Ratio est enim que prestet omnibus. Itam fit credibile, deoru& hominum causa fustum esse mundum,que 3 in eo mundo sint omnia. Facilius intelligitur,a disss immortalibus hominibus esse prouisum,si erit tota hominis fabricatio pspeeta,omnisi humanae naturae figura at 3 persectio.
Nam quum tribus rebus animantium uita teneatur,cibo,potione, spiritu, ad haec omnia percipienda os est aptissimum,quod adiunctis naribus spiritu austgetur. Dentibus autem in ore construetis maditur,atq; ab his extenuatur Scmollitur cibus. Eorum aduersi acuti morsu diuidunt escas,intimi autem conficiunt,qui Genuini uocantur: quae consedito etiam a lingua adiuuari uidetur. Linguam autem ad radices eius haerens excipit stomachus,quo primu illa huntur ea que accepta sunt: oris utraq; ex parte tonsillas attingens,palato extremo aliu intimo terminatur. Ait is agitatione & motibus lingue quu destpulsum dc quasi detrusum cibum accepit,depcllit. Ipsius autem partes eae que sunt infra id quod deuoratur,dilatantur,que autem supra,contrahuntur.Sed quum aspera arteriac sic enim a medicis appellatur ostium habeat adiu stulinguae radicibus,paulo supra quam ad linguam stomachus annectitur, eat ad pulmones usque pertineat,excipiatique animam,eam,que ducta sit spiritu
eande* a pulmonibus respiret 8c reddat, regitur quodam quasi operculo: quod ob quam causam datum est,ne siquid in eam cibi sorte incidisset, spiriotus impedireturet Sed quum alui natura subiecta stomacho,cibi S potionis
sit receptaculum,pulmones autem dc cor extrinsecus spiritum ducant,in aluo
multa stini mirabiliter esseeta, quae constat sere e neruis .Est autem multiplex& tortuosa, arcetq3 8c continet,sive illud aridum est siue humidum,quod reo cipit,ut id mutari re concoqui possit: eaque tum astringitur,tum relaxatur, atque omne quod accipit,cogit Sc confundit,ut facile & calore quem multu habet exterendo cibo,& praeterea spiritu omnia cocta atq; consessta,in reliquum corpus dividantur. In pulmonibus autem inest raritas quaedam &assimilis spongias mollitudo,ad hauriendum spiritum aptissima: qui tum se cono
trahunt aspirantes, tum in respiritu dilatant,ut seequenter ducatur cibus animalis,quo maxime aluntur animantes .Ex intestinis autem& aluo secretus alreliquo cibo sucus is quo alimur,permanat ad iecur per quasdam a medio insttestino usque ad portas iecoris sic enim appellanc duetas ct directias uias, quae pertinet ad iecur,eiq; adhaerent. Atq3 inde alie pertinetes.sunt, per quas cadit cibus a iecore delapsus. Ab eo cibo quum est secreta bilis, ii Q humores qui e renibus profunduntur,reliqua se in sanguine uertunt,ad easdem y porotas iecoris confluunt,ad quas oes eius uiae pertinent:per quas lapsus cibus ex hoc ipso loco in eam uenam quae Caua appellatur,confunditu perq3 eam ad cor consectus iam coactus m perlabitur. A corde autem in totum corpus dio stribuitur per uenas admodum multas,in omnes partes corporis Pertinenst
283쪽
tes. Uemadmodum autem reliquiae cibi depellantur,tum astringentibus se intestinis,lum relaxantibus, haud sine dissicile dii tu est: sed tamen praetero
eundum est,ne quid habeat iniucunditatis oratio. Illa potius explicetur incredibilis fabrica naturae. Nam quae spiritu in pulmones anima ducitur, ea caleo scit primum ipso ab spiritu,deinde contagione pulmonum,ex eaiu Pars redoditur respirando,pars concipitur cordis parte quadam, quam Uentriculum cordis appellant. Cui similis alter adiutustus cst,in quem sanguis a iecore per uena illa caua influit,eol modo ex his partibus sanguis per uenas in oecorpus distundit,& spiritus per arterias. Utra Paule crebrae multael toto coropore intextae uim quanda incredibilcm artificiosi operis diuinii testantur. Quid dicam de ossibus,quae subiecta corpori mirabiles commissuras haber, 8c ad stabilitatem aptas,3 ad artus finiendos accommodatas, Oc ad motum,
8c ad omnem corporis adtionem Huc adde neruos, a quibus artus continentur,eorumcu implicationem corpore toto pertinentem: qui sicut uenae 3 ais
eriae a corae tractae prosei hae in corpus omne ducuntur. Ad hanc prouis dentiam naturae tam diligentem, tam cp selertem, adiungi multa possunt, e quibus intelligatur quatae res hominibus a disss,quam* eximiae tributae sint. Quae primum eos humo excitatos,celsos 8c ere stos coitituit, ut deorum coognitionem coelum intuentes capere possent. Sunt enim ex rerra homines,no
in incolae atque habitatores,sed quasi spe statores superarum rerum atq3 cccolestium,quarum speetaculum ad nullum aliud genus animantium pertinet. Sensus autem interpretes ac nunci' rerum, in capite tanquam in arce mirifice ad usus necessarios 8c fusti & collocati sunt. Nam oculi tanquam speculatostres altissimum locum obtinent,ex quo plurima eonspicientes, iungantur suo munere.Et aures quum sonum percipere debeat,qui natura in sublime sertur, recte in altis corporum partibus collocatae sunt. Iterno nares,& quod omonis odor ad supera sertur, recte stirsum sunt: & quod cibi S potionis iudicio
Um magnum earum est,non sine causa uicinitatem oris secutae sunt. Iam gustatus qui sentire eorum quibus uestimur genera deberet, habitat in ca parte oris,qua esculentis potulentis iter natura patefecit.Taetus autem toto cor
Pore aequabiliter sitis est,ut omnes letiis omnes Q nimios Acisigoris & caloris appulsus sentire possimus. Ait ut in edifici js architecti avertunt ab oculis naribusq; dominorum ea quae profluentia necessario tetri essent aliquid hastbitura,sic natura res similes procul amandauit a sensibus. Quis uero opifex Praeter naturam,qua nihil potest esse callidius,tantam solertiam persequi potuisset in sensibus quae primum oculos membranis tenuissimis uestiuit S seo Psit,quas primum perlucidas fecit,ut pereas cerni posset: firmas autem,ut cotinerentur. Sed lubricos oculos secit & mobiles,ut& declinarent,si quid nostceret,& aspeetiam quo uellent facile conuerterent. Aciest ipsa qua cernimus, quae pupula uocatur,ita parua est,ut ea quae nocere possint sicile uitet: palpebraeq; quae sunt tegmenta oculorumollissimae taetu ne laederent aciem aptissime laetae,& ad claudedas pupulas,nequid incideret,& ad aperiendas: idq; prouidit ut idetidem fieri posset cum maxima celeritate. Munitaeq3 sunt palPebrae tanquam uallo pilorum,quibus & apertis oculis si quid incideret reo
Pelleretur,& somno conniventibus, quum oculis ad cernendum non egerest
mus, ut qui tanquam inuoluti quiesierent. Latent praeterea utiliter, excelsis
284쪽
capite& a fronte defluentem repellunt. Genae deinde ab inseriore parte tuo tantur subieetae,ieuiterq; eminentes. Nasusq; ita locatus cst, ut quasi murus ocuIis interiectus esse uideatur. Auditus autem semper patet: cius enim seno su etiam dormientes egemus, a quo quum sonus est acceptus, etiam e somno excitamur. Flexuosum iter habet ne quid intrare possi t si simplex SI directu Pateret. Prouilum etiam,ut si qua minima bestiola conaretur irrumpere,in sordibus aurium tanquam in uisco inligresceret. Extra aurem eminent quae appellantur aures,& tegendi causa factae tutandiql sensiis, S ne adicisti uo: ceStaberentur atque errarent,prius quam sensius ab his pulsus esset. Sed duaros Sc quasi corneolos habent introitus,multism cum flexibus, quod his nasturis relatus amplificatur Ionus. Quocirca & in fidibus testudine resonatur, aut cornu,&extortuosis locis 8c inclusis referuntur ampliorcs. Similiter nares,quae semper propter necessarias utilitates patent,cotractiores habent inotroitus,ne quid in eas quod noceat possit peruadere humorcini semper hastheni ad pulverem multat alia depellenda non inutilem. Gustatus praeclare septuS est: ore enim continctur, dc ad usum apte,5 ad incolumitatis custodi, ana.Omnisi sensus hominum multo antecellit sensibus bestiarum. Primum enim oculi in his artibus quarum iudicium est oculorum, in pictis,fissitis car latis ly formis,in corporum etiam motione atq; gestu muIta cernunt subtilious: colorum etiam di figurarum tum uenustatem atque ordinem,& it ita dicans decentiam oculi iudicant, atque etiam alia maiora. Nam & uirtutes
uitia cognoscunr,iratum,propitium,laetantem,dolentem, sortem,ignauum;
audacem,timidum p cognoscunt. Ruriumq3 item est admirabile quoddam artificiosum iudicium,quo iudicatur&in uocis 6c in tibiarum neruorumcpcantibus uarietas senorum nterualla,distinctio, uocis genera Permulta, canorum sulcum, leue asperum, fraue acutum, flexibile durum,quae homi
num solum auribus iudicantur. Narium p item S gustandi,& arte tangenodi magna iudicia sunt,ad quos sensus capiendos Sc perfruendos plares etiam
quam uellem artes repertae sunt. Perspicuum est enim quo compositio nes unguentorum,quri ciborum coditiones quὰ corporum lenocinia processerine. Iam uero animum ipsum,mentem hominis, rationem, consilium,Prudenstitam,qui non diuina cura persessita esse perspicit, his ipsis rebus mihi uidetur carere,de quo dum disputarem, tuam mihi dari uelim Cotta eloquentiam. Quo enim tu illa modo diceres quanta primum intelligentia,deinde conse quentium rerum cum primis coniunctio&comprehensio esset in nobis,ex quo uidelicet quid ex quibus rebus efficiatur id p ratione concludimus,singulas is res definimus,circunscripteq3 complectimur Ex quo scientia intelliogitur quam uim habeat,qualis sit qua ne in deo quidem est res ulla praestanotior. Quanta uero illa sunt,quae uos Academici infirmatis 8c tollitis, quod& sensibus animo,ea quae extra fiant percipimus atm comprehendimuScEx quibus collacis inter se dc coparatis artes quoq; efiicimus partim ad usiimultae,partim ad oblectationem necessarias. Iam ueriti domina rerum ituos
soletis dicereJeloquendi uis quam est preclara,quam diuinarque primum efficit,ut S e quae ignoramus discere, S ea quae scimus alios docere possistinus. Deinde hac cohortamur, hac persuademus, has: consolamur Rictos,
285쪽
hac deducimus perterritos a timore,hac gestientes comprimimus, hac cups=ditates iracundiast restinguimus: hsc nos iuris,legum,urbium societate deρ uinxit,haec a uita immani & sera segregauit. At usum autem orationis increst idibile est,nisi diligenter attenderis,quanta opera machinata natura fit. Prismum enim a pulmonibus arteriau 3 ad os intimum pertinet,per quam uoκ
principium a mente ducens,percipitur & sunditur.Deinde in ore sita lingua est finita dentibus,& ea uocem imoderate prosusam fingit Sc terminat, quae sonos uocis distinctos S pressos efficit quum S ad dentes S ad alias partes pellit oris. Ita plectri similem linguam nostri solent dicere,chordarum deo
tes,nares cornibus his, qui ad neruos resonant in cantibus . in uero aptas, quam P multarum artium ministras manus, natura homini dedit Digitoorum enim contractio facilis,facilist porrectio propter molles commissuras, artus nullo in motu laborat. Ita ad pingendum, fingendum,ad scalpenodum,ad neruorum elicicndos sonos,ad tibiarum,apta manus est admonitioone digitorum. Atq; hec oblectationis,illa necessitatis : cultus dico agrorum,
xxtructioneSP tectorum,tegumenta corporum, uel texta,uel suta,omnem P
fabricam arris & ferri.Ex quo intelligitur adinventa animo, percepta sensisthus, adhibitis opificu manibus omnia nos consecutos, iit tecti,ut uestiti,ut salvi esse possimus,urbes,muros,domicilia,delubra haberemus. Iam uero opestribus hominum,id est manibus cibi etiam uarictas inuenitur Sc copia. Nam S agri multa serunt manu quaesita, quae uel statim consumantur uel mandentur condita uetustati:& praeterea uescimur bestiis & terrenis,5 aquatilibus, uesantibus,partim capiendo,partim alendo. Essicimus etiam domitu noststro quadrupedum uectiones,quoru celeritas,at uis nobis ipsis asteri uim N celeritatem. Nos onera quibusdam hesths,nos iuga imponimus,nos elephantorum acutissimis sensibus,rios sagacitate canum ad utilitatem nostramybutimur. Nos ex terre cauernis serrum elicimus ,rem ad colendos agros nescessaria. NOS aeris,argenti,auri uenas penitus abditas inuenimus, & ad usum P ptas,&ad ornatum decoras. Arborum autem confectione,omnio materia,N culta sylvestri,partim ad calfaciendum corpus igni adhibito',& ad mitigandum cibum utimur partim ad aedificandum, ut tectis septi frigora caloρ res P pellamus. Magnos uero usus assert ad nauigia facienda, quorum curstsibus suppeditantur omnes undi. ad uitam copiae: quasi res uiolentissimas
natura genuit,earum moderationem nos soli habemus maris atq; uentorum Propter nauticaria rerum scientiam,plurimisq; maritimis rebus fruimurat utimur. Terrenorum item commodorum omnis est in homine domihatus. Nos campis,nos montibus fruimur: nostri intamnes,nostri lacus mos fruν gesserimus,nos arbores, nos aquarum inductionibus terris foecunditatem damus,nos flumina arcemus,dirigimus,auertimus: nostris denissi manibus in rerum natura,quasi alteram naturam eiu cere conamur. Queid uero homiρ Dum ratios non in coetu usq; penetrauit Soli enim ex animantibus nos,astrorum ortuS,Obitus,cursus Q cognouimus. Ab hominum genere finitus est disses,mensis,annus,desect ones Solis 8c Lunae cognitae, praedicataeq3 in omne postorum lcmpus,quae, quantae,quando suturae sint. Quae contuens animus accipit ad cognitionem deorum, e qua oritur pietas, cui coniuncta iustitia
si, r.liquael uirtutes, e quibus uita beata existit,par Sc similis deoru , nulla
286쪽
x I B E R I I. Σηγasa re,nisi immortalitate: quaenihil ad bene uiuendum pertinet, cedens coeo Iestibus. inibus rebus expositis alis docuisse uideora ominis natura quaolo omnes anteiret animantes. Ex quo debet intelligi, nec figuram situm membroruur,nec ingeni j mentisi uim talem essici potuisse sertuna. Restat ut doceam,ari aliquando perorem, omnia quae sint in hoc mundo, quibus utantur homines,hominum causa facta esse,¶ta. Principio ipse munodus deorum homi nil causa factus est,quael in eo sunt, ea parata ad seu ctum hominum dc inuentas i.Est enim mundus quasi communis deorum
atque hominum domus aut urbs utrorum . SoIi enim ratione utentes iure
ac Iege uiuunt. Vt igitur Athenas N Lacedaemonem Atheniensium Lacedemoniorumque causia putandum est conditas esse,omniam quae sint in his urobibus eorum populorum recte esse dicuntur,sic quecunque serit in omni mu=do,deorum atque hominum putanda sent. Iam uero circuitus Solis & Lu,ne,reliquoruml syderu,quaquam etiam ad mundi coherentiam pertinent. tamen spectaculum hominibus praebent.nulIa est enim insatiabilior specis es nulla pulchrior,& ad rationem solertiam 3 praestantior.Eorum enim curosus dimetati,maturitates temporum S uarietates mutatioes p cognouimus:
quae si hominibus selis nota sunt, hominum facta esse causa iudicandum est. Terra uero ista frugibus,& uario Ieguminum genere,quae cum maxima largitate landit,ea serarumne an hominum causa gignere uidetur: Quid de uitihus olivetisci; dicam quarum uberrimi laetissimi fructus, nihil omnino adhestias pertinent. Neque enim serendi,neque colendi,nec tempestiue demetendi percipiendi fructus,neque condendi,ac reponendi ulla pecudum scio entia est:earum ψ omnium rerum,hominum est &usus& cura. Ut fides igio
tur & tibias eorum causa factas dicendum est,qui illis uti possent,sic ea que dixi,iis seIis confitendum est esse parata qui utuntur. Nec si quae hestiae suransttur aliquid ex his aut rapiunt,illarum quocpicausa ea nata esse dicimus. Ne enim homines murium aut sermicarum causa frumentum condunt,sed coniugum,& liberorum,S familiarum suarum. Itaque bestiaesertim ut dixi fruuntur,domini palam dc libere: hominum igitur causa eas rerum copias compastratas satendum est. Ni serie tanta ubertas,8c uarietas pomorum,eorumi iucundus non gustatus Ium,sed odoratus etiam 8c aspectus dubitationem assert,quin hominibus seIis ea natura donauerit tantuml abest ut haec bestiastrum etiam causa parata sint,ut ipsas bestias hominum gratia generatas esse uideamus. Quid enim oves aliud asserunt, nisi ut earum uillis consectis atque contextis homines uestiantur quς quidem neque est,neque sustetari, neque xlIum Hictum edere ex se sine cultu hominum dc curatione potuissent. Cas num uero tam fida custodia, tami amans dominorum adulatio,tantumcpodium in externos,& tam incredibilis ad inuestigandum sagacitas narium, tanta aIacritas in uenando,quid significat aliud,nisi se ad hominum commost ditates esse generatos Quid de bubus loquare quorum ipsa terga declarant non esse se ad onus accipiendum figurata,ceruices autem natae ad iugum,tum vires humerorum Sc latitudines ad aratra extrahenda: quibus quum terrae subigerentur fissione glebarum ab illo aureo genere,ut poetae loquuntur, uis
Ferrea rum uero proles exorta repente est,
287쪽
Ausa funestum prima est fabricarier ensem,
Et gustare manu iunctum domitum p iuuencum. Tanta putabatur utilitas percipi e bubus, ut eorum uisceribus uesci scelus haberetur. Longum es h Si mulorum persequar utilitates Sc asinoru,qus cero te ad hominum usum parate sunt.Sus uero quid habet praeter escam cui quisdem ne putesceret,animam ipsam pro sale datam dicit esse Chrysippus. inia pecude quod erat ad uescendum hominibus apta,nihil genuit natura foecunodius. Quid multitudinem suauitatem cis piscium dicam: quid auium 2 ex qui
bus tanta percipitur uoluptas, ut interdum Pronoea nostra Epicurea sitisse uideatur. Atque hae ne caperentur quidem nisi hominum ratione atq; solertia. quans aues quasdam,& alites,& oscines,ut nostri augures appelIant, reorum augurandarum causa natas esse putamus. Ia m uero immanes & seras beluas nanciscimur uenando,ut 8c uestamur his,& exerceamur in uenando ad similitudinem belIicae disciplinae,&utamur domitis S condocefactis,ut ele phantis,multam ex earum corporibus remedia morbis 8c uulneribus eliga mus: sicut ex quibusidam stirpibus S herbis,quarum utilitates longinqui te poris usu Sc periclitatione percepimus.Totam licet animis tanquam oculis lustrare terram,maria cir omnia, cernes iam spatia frugifera atq; immensa casPorum, uestitus cir desissimos montium,pecudum pastus,tum incredibili curosus maritimos celeritate. Nec uero tantum supra terram,sed etiam in intimis eius tenebris plurimarum rerum latet utilitas, quae ad usum hominum orta,
ab hominibus solis inuenitur. Illud uero quod uterq; uestrum arripiet fortasse ad reprehendendum: Cotta,quia Carneades libenter in Stoicos inuehebatur: Velleius,quia nihil tam irridet Epicurus,s praedicationem rerum suturarum: mihi uidetur uel maxime cofirmare, deorum prouidentia consuli rebus humanis.Est enim profecto diuinatio, quae multis locis, rebus, temporibus apparer,cu in priuatis,tu maxime publicis. Multa cernutaruspices,multa augures prouidct,multa oraculis declaratur,multa uaticinationibus,multa semnηs,multa porteris: quibus cognitis,multae si e res hominu sententia atque utilitate partae,multa etia pericula depulsa sunt.Hec igitur siue uis,sive ars,sio Ue natura,ad scientiam rerum suturarum homini profecto est,nec ab alio ali cui,s a drjs immortalibus data. Quae si singula uos sorte non mouent, uniuersa certe tamen inter se connexa atq; coniuncta mouere debebunt. Nec uero
uniuerso generi hominu solu,sed etiam singulis a disss immortalibus costili Scprouideri solet: licet enim cotrahere uniuersitate generis humani,eami gradatim ad pauciores,postremo deducere ad singulos. a si omnibus homini, bus qui ubii sunt, quacunq; in ora ac parte terraru ab huiusce terre qua nos incolimus continuatione distantium,deos considere censemus ob has causas quas ante diximus,liis quoque hominibus consulunt,qui has nobiscum teroras ab oricnte ad occidentem colunt. Sin autem considunt, qui quasi masgnam quandam insulam incolunt, quam nos orbem terre vocamus,etiam illis consistunt,qui partes eius insulae tenent,Europam, Asiam, Aphricam.Erogo dc earum partes diligunt,ut Romam, Athenas, Spartam, Rhodum, Mearum urbium separatim ab uniuersis singulos diligunt, ut Pyrrhi bello Cuorium, Fabricium,Corucanum,primo Punico Calatinum,Duelitu, Metelli
Luctatiu: secundo Maximu, Marcellum, Aphricanu: post hos Paulu Gracchum.
288쪽
rum impulit,ut principibus heroum Vlyssia iomedi, Agamemnoni, Achilli certos deos discriminum 8c periculorum comites adiungeret. Praeterea ipsorum deorum saepe praesentiae,quales supra commemoraui,declarant ab his& ciuitatibus 8c singulis hominibus consuli.Quod quidem intelligitur etiasignificationibus rerum futurarum,quae cum dormientibus, tum uigilantio hus portenduntur. Multa praeterea ostentis,multa in extis admonemur multis p rebus ali js,quas diuturnus usus ita notauit,ut artem diuinationis emceoret Nemo igitur uir magnus sine aliquo afflatu diuino una filii. Nec uero ita refellendum est,ut si segetibus aut uinetis cuiuspiam,tempestas nocueriti aut si quid e vitae commodis casus abstulerit,eum cui quid horum acciderit, aut inuisum deo,aut neglectum a deo iudicemus. Magna dη curant,parua neglio gut,magnis autem uiris prospere semper omnes res: si quidem satis a nostris, re a principe philosophiae Socrate dietum est,de ubertatibus uirtutis Sc coopiis. Hec mihi sere in mentem ueniebant,quς dicenda putarem de natura deorum.Tu autem Cotta,si me audias,eandem causam agas,te y S principem ciuem putes,& Pontificem esse cogites.Et quoniam in utrant partem uobis licet disputare,hanc potius sumas,eami facultatem disseredi quam tibi a rhetoricis exercitatio libus acceptam amplificauit Academia,potius huc conseoras. Mala enim & impia consuetudo est contra deos disputandi,siue ex anismo id fit,sive simulate. MARCI TVLLII CICERONIS DE NATURA
D EORVΜ AD Μ. BRVTUΜLIBER TERTIUS. VAE quum Balbus dixisset , tum arridens Cotta, Seoro,inquit,mihi Balbe precipis quid desendam .Ego enate disputante quid contra dicerem mecum ipse medita
bar,neque tam resellendi tui causa,u ea quae minus intelligebam requirendi. asium autem suo cuique iudicio sit utendum dissicile factu est me id sentire quod tu uelis. Hic Velleius. Nescis,inquit,quanta cum expectatione Cotta sim te auditurus. Iocudusenim Balbo nostro sermo tuus contra Epicurum fuit. Praebebo igitur ego me tibi uicissim attenν tum contra Stoicos auditorem. Spero enim te ut soles,bene paratum ueni re. Tum Cotta. Si me hercule, inquit, Vellei: neque enim mihi par ratio cum Lucilio est ac tecum fuit. Qui tandem cinquit ille. Quia mihi uideo tur Epicurus uester de drjs immortalibus non magnopere pugnare,tantum' modo negare deos esse non audet, nequid inuidiae subeat aut criminis .inruuero deos nihil agere,nihil curare confirmat,membrisq3 humanis esse praeuitos,sed eorum membrorum usum nullum habere, ludere uidetur,iatisi Put
289쪽
α o D E NAT V R A D T o R V M.tare si dixerit esse quandam beatam naturam & cternam. A Balbo autem afilimaduertisti credo a multa dicta sint,quam etiam si minus uera, tame apta
inter se S cohaerentia. Ital cogito ut dixi,non tam refellere eius orationem. ea quae minus intellexi requirere. Quare Balbe tibi permitto, respondere ne mihi malis de singulis rebus quaereti eX re ea quae parum accepi,an uniuersem audire orationem meam. Tum Balbus .Ego uero si quid tibi explanari Doles,respondere malo.Sin me interrogare non tam intelligendi causa, u res sellendi,utrum uoles faciam: uel ad singula quae requiris statim respondebo uel quum peroraris ad omnia. Tum Cotta,Optim inquit, quamobrem sie agamus,ut nos ipsa ducit oratio.Sed antequam de re,pauca de me. Non enim mediocriter moveor authoritate tua Balbe,oratione P ea,quae me in Perora eo cohortabatur,ut meminissem me &Cottam esse & P ontificem.Quod eo credo ualebat,ut opiniones quas a maioribus accepimus de dηs immortalisbus,sacra,cerimonias,religionesi defenderem.Ego uero eas defendam semoper,semper F delendi.nec me ex ea opinione,quam a maioribus accepi de cui tu deorum immortalium,ullius unquam oratio aut docti aut indocti moueohit. Sed quum de religione agitur,a .Coruncanium,P. Scipionem, P. Scaeo uolam Pontifices maximos,non Zenonem,aut Cleanthem, aut Chrysippusequor,habeo C. Laelium Augurem eundemq; sapientem,quem potius audiam dicente de religione in illa oratione nobili,q quens principe Stoicoru. Quumq; omnis populi R.religio in sacra & in auspicia diuisa sit, tertiu adiuctum sit,si quid praedictionis causa ex portetis Sc monstris SibylIae interpretes,aruspice sue monuerunt. Harum ergo religionum nullam unquam cono
temnendam putaui,mihil ita persuasi, Romulum auspiciis, Numam sacris constitutis sundamenta iecisse nostrae ciuitatis: quae nunquam prosecto sine summa placatione deorum immortalium tanta esse potuissent. Habes Balbe quid Cotta,quid P otifex sentiat.Fac nuc ergo itelliga tu quid sentias:a te enaphilosopho rationem accipere debeo religionis,maioribus aute nostris etianulla ratione reddita credere. Tum Balbus. Quam igitur a me rationem,inquit Cotta.desideras Et ille, uadripertita quit,suit diuisio tua. Primum, Di uelles docere deos esse. Deinde,quales essent.Tum,ab his mundu regi. Postremo,consissere eos rebus humanis. Haec,si recte memini partitio,suit. Reoctissime, inquit Balbus, sed expecto quid requiras. Tum Cotta, Primum quid* videamus, inquit, S si id est primum quod inter omnes nisi admo.
dum impios conuenit, mihi quidem ex animo exuri non potest esse deos.
Id tamen ipsum quod mihi persuasum est, authoritate maiorum, cur ita sit nihil tu me doces. Quid est, inquit Balbus, si tibi persuasum est, cur a me uelis discerer Tum Cotta. maia sic aggredior, inquit,ad hanc disputatio nem,quasi nihil unquam audierim de drjs immortalibus, nihil cogitauerim. Rudem me & integrum discipulu accipe,& ea que requiro doce.Dic igitur,iquit,quid requiras. Egone primu illud.Cur quod perspicuuin istam parte ne egere quidem oratione dixisses,quod esset perspicuum Sc inter omnes const rei, de eo ipso tam multa dixeris Quia te quo ,inquit,animaduerti Cotta saepe quum in foro diceres, splurimis possis argumentis onerare iudicem, si modo eam facultatem tibi daret causa: atque hoc idem &philosophi facio tint,&'cgo ut potui seci. Tu autem qui id quaeris, similiter facis,ac si me roo
290쪽
c I B E R I I I. ΣφIges cur te duobus contuear oculis,& non altero contuear,quum idem uno aso sequi possim.Tum Cotta. in simile istud fir,inquit,tu uideris. Nam ego ne que in causis,si quid est euidens de quo inter omneS conueniat, argumentari soleo: perspicuitas enim argumentatione eleuatur: nec si id facerem in causis serensibus,idem facerem in hac subtilitate sermonis. Cur contuerere autem altero oculo causa non esset,quum idem obtutuS esset amborum,& quum reorum natura,quam tu sapientem esse uis,duo lumina ab animo ad oculos perosorata nos habere uoluisset. Sed quia non confidebas tam esse id perspicuum s tu uelis,propterea multis argumentis deos esse docere uoluisti. Mihi enim unum sat erat,ita nobis maiores nostros tradidisse. Sed tu auctoritates cono
temnis ,ratione pugnas .Patere igitur rationem meam cum tua ratione contedere. Aflers haec omnia argumenta cur dii sint, rem p mea sententia minime dubiam,argumentando dubiam facis. Mandaui enim memoriae non numeorum solum,sed etiam ordinem argumentorum suorum. Primum fuit, quum coelum suspexissemus,statim nos intelligere esse aliquod numen,quo haec rogantur.Ex hoc illud etiam. Aspice hoc sublime candens,quem inuocant omnes Iovem.
inrasi uero quisqua nostrum istum potius Q Capitolinum, Iouem appet
Iet: aut hoc perspicuum sit,co stetq3 inter omnes,eos esse deos,quos tibi Vel Ieius multil praeterea ne animantes quide esse concedant. Graue etiam aro umentum tibi uidebatur,quod opinio de dηs immortalibus S omnium esset. dc quotidie cresceret. Placet igitur tantas res opinione stultorum iudicari uobis presertim qui illos insanos esse dicatis At enim presenteis videmus deos, iit apud Regillum Posthumius, in Salaria Vatienus,nescio quid etia de Loocrorum apud Sagra prsito. Quos igitur tuTyndaridas appellabas id est homines homine natos,& quos Homerus qui reces ab illoru etate fuit,sepultos dicit Lacedaemone,eos tu cateriis albis nullis calonibus obuiam Vatieno uenisse existimas,& uictoriam Populi R. Vatieno potius homini rustico u M. Catoni qui tum erat princeps nunclauisse. Ergo 8c illud in silice,quod hodie apparet apud Regillum,ian qua uestigium ungulae Castoris equi credis esse. Nonne mauis illud credere,quod probari potest,animos praeclaroru homionu,quales isti Tyndaridae suerut,diuinos esse SI aeternos,u eos qui semel cremati essent,equitare,& in acie pugnare potuisse Aut si hoc fieri potuisse di cis,doceas oportet quomodo,nec fabellas aniles proseras.Tu Lucilius. Antibi,inquit,fabellae uidetur Nonne Aulo Posthumio ardem Castori S Polluci in foro dedicata nonne. S.C.de Vatieno uides Nam de Sagra, Graecostrum etia est uulgare prouerbium: qui quae aflirmant,certiora esse dicunt si ilo Ia que apud Sagra. His igitur authoribus nόnne debes moueri: Tum C Mota. Rumoribus,inqui mecum pugnas Balbe,ego autem a te rationes rearo.
Multa desiderantur Sequutur quae sutura sunt:effugere enim nemo id potest,quod futurum est. S gpe autem ne utile quide est scire quid futurum sit. Miserum est enim nihil proficientem angi,nec habere ne spei quidem extremum,& tamen comune selaotiu: presertim quum uos ηdem fato fieri dicatis omnia. Quod aute semper ex omni aeternitate veru silerit,id esse fatu. QIid igitur iuuat, aut quid assere ad
cauedu, ire aliud futuru,quia id certe futuru sit: Unde porro' ista diuinatio.