장음표시 사용
301쪽
LIBER III. 3os Avertas aliquod nomen,aut per siniolum . λPercutias pauidum.Postremo a parco patre
uod stimas,quanto dissipas libentius I dem,facilem & liberalem patrem incommodum esse amanti filio disputat: quem, Neque quo pacto sallam,nec quid inde auseram, Nec quem dolum ad eum aut machinam commoliar, Scio quidq,ita omnes meos dolos,sallacias, Praestigias praestrinxit commoditas Patris.
Quid ergo isti doli,quid machinae,quid sallacia prgstigiae ,num sine ratione esse potuerunt: O praeclarum munus deorum,ut Phormio possit dicere, Cedo senem,iam instructa sunt mihi in corde consilia omnia. Sed exeamus e theatro,ueniamus in sorum,sessum ite precor.quid ut iudicetur qui tabularium incenderit. Quod iacinus occultius at se Q. Sosius spledidus Eques R. ex agro Piceno,secisse consessus est. Qui transcripserit tabu las publicas. Id quom L. Alenus secit,quum chirographum sex primoru imitatus est. Quid hoc homine selertius Cognosce alias quaestiones, auri Tolosani,coiurationis Iugurthinae. Repete superiora Tubulide pecunia capta ob rem iudicandam. Posteriora de incestu rogatione Peducea.Tum hec cotidiana,sicae,uenena,peculatus,testamentorum etiam lege noua quaestiones. Inde illa actio.Ope consilio p tuo furtum aio factum esse. Inde tot iudicia de fide mala,tutelae,mandati,pro socio,fiduciae, reliqua, quae exempto, aut uendito aut conducto,aut Iocato contra fide fiunt. Inde iudiciu publicu rei priuatae leoe Laetoria. Inde euerriculu malitiam omniv,iudicium de dolo malo, quod C. Aquilius familiaris noster protulit: quem dolum idem Aquilius tum teneri putat,quum aliud fit simulatum aliud actum.Hanc igitur'tantam adiis immortalibus arbitramur malorum semetim esse factam Si enim rationem hominibus d a dederunt, malitiam dederunt. Est enim malitia, uersuta Scfallax ratio nocendi. Iidem etiam dii staudem dederunt, facinus, cetera ,
quorum nihil nec suscipi sine ratione, nec effici potest. Utinam igitur utilla anus optat,
Ne in nemore Pelio securibus Caesa cecidisset abiegna ad terram trabes. Sic ista calliditate hominibus dii ne dedissent, qua perpauci bene utuntur, qui tamen ipsi saepe a male utentibus opprimuntur. Innumerabiles autem imProbe utuntur,ut donum hoc diuinum rationis & consis 3 ad fraudem homionibus non ad bonitatem impartitum esse uideatur. Sed urgetis identidem, hominum esse istam culpam non deorum: ut si medicus grauitate morbi,gubernator uim tempestatis accuset:& si hi quidem homunculi sed tamen ridis culi. Quis enim te adhibuisset, dixerit quispiam,si ista no essent Contra deuiicet disputare liberius. In hominu uitiis ais esse culpam,eam dedisses hominibus ratione,quae uitia culp1q; excluderet.Vbi igitur locus suit errori deoru
Da patrimonia spe bene tradedi relinquimus: qua possumus falli,deus falli potuit: An ut Sol in currum quum Phaethontem filium sestulit aut Neptus M.T.Phi. ccc I
302쪽
3o4 D E NATURA D s o n. V Μnus quum Theseus Hippolytum perdidit,quum ter optandi a Neptuno p tre habuisset potestatem Poetarum ista sunt,nos autem P hilosophi esse uoolumus,rerum auctores non Ebularum. Atque η tamen ipsi dii poetici, si scisi sint perniciosa sere illa filiis,peccasse in beneficio putarentur.Etsi iterum est quod Aristo Chius dicere selebat. Nocere audientibus philosophos,iis qui
bene dicta,male interpretaretur: posse enim asotos ex Aristippi, acerbos ex
Zenonis schola exire :prorsus si qui audierunt, uitiosi cssent discessuri,quὁd peruerse philosophorum disputationes interpretarentur, racere praestaret philosephis,quam his qui se audissent nocere. Sic si homines rationem bono consilio a diis immortalibus datam in fraudem malitiam* conuertunt, non dari illam,quam dari humano generi melius fuit.Vt si medicus sciat eu aegrotum qui iussus sit uinum sumere, meracius sumpturum, statimi periturum, magna sit in culpa , sic uestra ista prouidentia reprehendenda , quae ra tionem dederit iis,quos scierit ea peruerse 5c improbe usuros. Nisi sorte dicistis eam nescisse: utinam quidem,sed non audebitis. Non enim ignoro quanti eius nomen putetis. Sed hic quidem Iocus concludi iam potest. Nam si stultistia consensu omnium philosephorum maius est malum, quam si omnia mala
N sertunae 8c corporis ex altera parte ponantur,sapienti m autem nemo asesequitur,in se is malis omnes sumus,quibus uos optime consiliu a d is immortalibus dicitis.Nam ut nihil interest utrum nemo ualea an nemo possit ualere,sic no intelligo quid intersit, utrum nemo sit sapiens,an nemo esse possit. Ac nos quidem nimis multa de re apertissima.Telamo Rute uno cursu lost cum totum conficit,cur dii homines negligant,
Nam si curent,bene bonis sit,male malis,quod nune abest. Debebat illi quidem,omnes bonos essicere si quidem hominum generi e Isulebant: sin id minus,bonis quidem certe consilere debebat. Cur igitur duinos Scipiones fortissimos 5 optimos uiros in Hispania Poenus oppressitet Cur Maximus extulit filium Consularem: Cur Marcellum Annibal interemit Cur Paulum Canns sustulerunt Cur Poenorum crudelitati Reguli cor pus est praebitum. Cur Aphric num domestici parietes non texerunt Sed
haec uetera, 8c alia permulta, propiora uideamus. Cur auunculus meus uir
innocentissimus, idemq; doctissimus P. Rutilius in exilio est: Cur sedastiis meus interfectus domi suae Drusus: Cur temperantiae prudentiari spest cimen, ante simulacrum Vestae Pontifex maximus est Scaevola trucidastius: Cur ante etiam tot ciuitatis principes a Cinna interempti Cur omnisum perfidiosissimus C. Marius a. Catulum praestantissima dignitate uitarum mori potuit iubere: Dies deficiat,si uelim numerare, quibus bonis male evenerit: nec minus si commemorem quibus Improbis optime. Cur enim Marius tam seliciter septimum Consul domi seae senex est mortuus Cur omnium erudelissimus indiu Cinna regn uitet At dedit poenas: prohiberi melious suit impediriq3 ne tot summos uiros interficeret,il ipsum aliquado poenas dare. Summo cruciatu supplicioq3 Q.Varius homo importunissimus per 3t. Sed quia Drusum ferro, Metellum ueneno sistulerat: illos conseruari meolius fuit, quam poenas sceleris Varium pendere.Duodequadraginta Dionysius tyrannus annos fuit opulentissimae dc beatissimae ciuitatis. QMammulp
303쪽
tas ante hunc in ipso Graeciae flore Pisistratus, at Phalaris,at Apollodorus
poenas sustulit, multis quidem ante cruciatis S necatis. Et praedones multi saepe poenas dant,nec tamen postimus dicere non plures captiuos acerbe qpraedones necatos. Anaxarchum Democriteum a Cyprio tyranno excarnificatum accepimus. Zenonem Eleae in tormentis necatum. Quid dicam de
Socrate cuius morti illacrymari soleo Platonem legens. Vides ne igitur deorum iudicio si uident res humanas,discrimen esse sublatum Diogenes quidem Cynicus dicere solebat, Harpalum, qui temporibus illis praecio se lix habebatur,contra deos testimonium dicere,quod in illa fortuna tydiu ui uerer.Dionysius de quo ante dixi,quum fanum Proserpine Locris expilauisset,nauigabat Syracuses: is V quum secundissimo uento cursum teneret,riis dens. Videtis ne,inquit,amici quam bona a dyas immortalibus nauigatio sa crilegis detur Atq; homo acutus,quum bene planeq; percepisset, in eadem sententia perseuerabat: qui quum ad Peloponnesum classem appulisset,& infimum uenisset Iouis Olympia, aureum ei detraxit amiculum grandi pondeore,quo Iouem ornarat ex manubiis Carthaginiensium tyrannus Gelo, atoque in eo etiam cauillatus est,aestate grauem esse aureum amiculum, hyeme frigidum,eil laneum pallium iniecit, quum id esse ad omne anni tempus dis. ceret. Idem p Aesculapii Epidauri barbam aurea demi iussit. Neque enim conuenire barbatum esIe filium,quum in omnibus fanis pater imberbis esset. Iam mensas argeteas de omnibus delubris iussit auferri: in quibus quod mo/re ueteris Graeciae inscriptum esset, Bonorum deorum,uti se eorum honitate uelle dicebat. Idem uictoriolas aureas,8c pateras, coronas F,quae simulacro
rum porrectis manibus sustinebantur, sine dubitatione tollebat: eaq; se accis pere,non auferre dicebat.Esse enim stultitiam i quibus bona precaremur,abiris porrigentibus A dantibus nolle sumere. Eundemi serunt hec quae dixi sublata de sanis in forum protulisse Sc per praeconem uendidisse,exactaq; pecunia edixisse,ut quod qui 3 sacri haberet d ante diem certam in seu quid
fimum referret. Ita ab impia temeritate in deos,in homines iniunxit iniuria. Hunc igitur nec Olympius Iuppiter fulmine percussit,nec Aeseulapius mio sero diuturnol morbo tabescentem interemit, atque in suo lectulo moro tuus in ty rannidis rogum illatus est, eamq; potestatem quam ipse per scelus erat nactus, quasi iustam 8c legitimam haereditatis loco filio tradidit. Inuita in hoc loco uersatur oratio. Videtur enim authoritatem afferre peccanstdi, recte uideretur, nisi 8c uirtutis Sc uitiorum sine ulla diuina ratione gra De ipsius conscientiae pondus esset,qua sublata iacent omnia. Ut enim nec domus, nec resp. ratione quadam & disciplina designata uideatur, si in ea nec recte factis praemia extent ulla, nec supplicia peccatis: sic mundi diuina in homines moderatio profecto nulla est, si in ea discrimen nullum est bonoru& malorum. At enim minora dη negligunt,net agellos singulorum,nec uisticulas persequuntur,nec si uredo aut grando cuipi 1 nocuit, id Ioui ammad Mertendum fuit. Ne in regnis quidem Reges omnia minima curant. Sic enim dicitis , quasi ego pauloante de Lindo Formiano P. Rutilii sim questus, non de amissa salute. Atque hoc quidem omnes mortales sic habet, externas moditates,uineta, segetes,oliveta, ubertatem seugum dc fiuctuu omnem
304쪽
DE NATURA DEORUM deniq; commoditatem prosperitatem l uite a diis se habere. Virtutem auriem nemo unquam acceptam deo retulit: nimirum recte, propter uirtutem
enim iure laudamur, Sc in uirtute recte gloriamur, quod non contingeret si id donum a deo non a nobis haberemus. At uero aut honoribus aucti, aut re familiari, aut si aliud quippiam nacti sumus sertuiti boni,aut depulimus mali, tum diis gratias agimus, tum nihil nostrae laudi assumptum arbitramur. Num quis quod bonus uir esset,gratias diis egit unquam At quod dio Ues,quod honoratus,quod incolumis. Iouem cyl optimum & Maximum ob eas res appellant,non quod nos iustos,temperatos,sapietes efficiat sed quod saluos,incolumes, pulentos,copioses. Neq; Herculi quisquam decumam uouit unquam,si sapies factus esset. cla Pythagoras,quum in Geometria quid dam noui inuenisset, Musis bovem immolavisse dicitur. Sed id quidem non credo,quoniam ille ne Apollini quidem Delio hostiam immolare uoluit, ne aram sanguine a spergeret. Ad rem autem ut redeam, iudicium hoc omnium mortalium est,sortunam a deo petendam, a' seipso sumendam esse sapientisam. aauis menti delubra Sc uirtuti Sc fidei consecremus, tamen haec in noν his ipsis ita videmus,spei,salutis,opis, uictoriar,facultas a diis expetenda est. Improborum igitur prosperitates secundem res redarguunt,ut Diogenes dicebat,uim omnem deorum ac potestatem. A t nonnunquam bonos exitus habent boni: eos quidem arripimus attribuimus sine ulla ratione diis immortalibus. At Diagoras quum Samothraciam uenisset, Atheos ille qui dicitur, atque ei quida amicus. Tu qui deos putas humana negligere,notnne animaduertis ex tot tabulis pictis quam multi uotis uim tempestatis eflugerint, inportum Q salui peruenerint: Ita fit,inquit. Illi enim nusquam picti sunt,qui naufragium secerunt,in mari perierunt. Idemq; quum ei nauigati uectores aduersa tempestate timidi 8c perterriti dicerent, non iniuria sibi illud accideore,qui illum in eandem nauem recepissent,ostendit eis in eodem cursu multas alias laborantes,quaesiuit is num etiam in ηs nauibus Diagoram uehi crede rent. Sic enim res se habet,ut ad prosperam aduersamve fortunam qualis sis, aut quemadmodum uixeris,nihil intersit. Non animaduertunt, inquit, Omst nia dii ne Reges quidem. Quid est simile Reges enim si scientes praetermito tunt,magna culpa est. At deo ne excusatio quidem est inscientiae,quem uos Praeclare defenditis,quum dicitis eam uim deorum esse,ut etiam si quis morate poenas sceleris eflugerit,expetantur eae prens a liberis,ac nepotibus ac Posteris. O miram aequitatem deorum.Ferret ne ciuitas ulla latorem istiusmostdi legis,ut condemnaretur filius aut nepos,si pater aut avus deliquisset: ainam Tantalidarum internecioni modus paretur caut quaenam unquam ob
mortem Myrtili poenis luendis dabitur satietas stipplicii et Utrum poetae Stoicos deprauarint,an Stoici poetis dederint auctoritatem,non facile dixeorim. Portenta enim ab utrisq; & flagitia dicuntur. Neque enim quem Hipstponactis iambus laeserat,aut qui erat Archilochi uersu uulneratus, a deo im' missum dolorem non conceptum a seipse continebat. Nec quum Aegisthi libidinem,aut cum Paridis videmus,a deo causam requirimus, quum culpe pene uocem audiamus. Nec ego multorum aegrorum salutem non ab Hippo'
crate potius: quam ab Aesculapio datam iudico: nec Lacedaemoniorum disci
305쪽
L I B E R Ι I I. 3OPplinam dica unquam ab Apolline potius Sparta quam a Lycurgo datam. Critolaus inquam eucrtit Corinthum,Carthaginem Hasdrubal. Hi duo ilo
Ios oculos orae maritima est oderunt. Non iratus alicui, quem omnino irasci possc negatis deum allubuenire certe potuit,& conseruare urbes tantas atoque tales. Vos enim ipsi dicere soletis, nihil esse quod deus estἰcere non pose sit,& quidem sine labore ullo. Vt enim hominum membra nulla contentioone,mente ipsa ac uolun tale moueantur,sic numine deorum omnia fingi, moseucri,mutarii posse. Nel id dicitis superstitiose atque aniliter Ad phy sica costanti cla ratione. Materiam enim rerum ex qua cu in qua omnia sint,totam esse flexibilem S commutabilem,ut nihil sit quod non cx ea qua uis subito finuegi co uertit possit .Eius autem uniuersae fictricem Sc moderatricem diuinam esse prouidentiam. Hanc igitur quocunq3 se moueat eincere posse quidquid uelit. Itaque aut nescit quid possit,aut negligit res humanas,aut quid sit opti, mum non potest iudicare. Non curat singulos homines, non mirum,ne ciuis tales quidem. non eas ne nationes quidem dc gentes. Quod si has etiam cootemnet,quid mirum est omne ab ea genus humanum esse contemptumr Sed quo modo ηdem dicitis,non omnia deos persequi iadem uultis a diis immortalibus hominibus dispartiri ac diuidi somnia. I dcirco haec tecum quia uestra est de somniorum ueritate sententia,atq; ηdem etiam uota suscipi dicitis oportere. Nempe singuli uouent. Audit igitur mens diuina etiam de singulis. Vis detis ergo non esIe eam tam occupatam quam putabatis Fac esse distentam,
ccclum uersantem,terra tuente,maria moderante,cur tam multos deos nihil
agere & cessare patitur Cur non rebus humanis aliquos otiosos deos praefistot quia te Balbe innumerabiles explicati stat. Hec sere dicere habui de natura deorum,non ut eam tollerem,sed ut intelligeretis quam esset obscura,& quam dissiciles explicatus haberet. iniae quum dixisset Cotta, finem fecit. Lucilius autem. Vehementius,inquit,Cotta tu quidem inuectus es in eam Stoiν corum rationem,quae de prouidentia deorum ab illis sanctissime & proui, dentissime constituta est. Sed quoniam advesperascit, dabis nobis diem alio quem ut contra ista dicamus.E st enim mihi tecum pro aris socis certamen, dc pro deorum templis atque delubris,pro* urbis muris,quos uos Pontifioces sanctos esse dicitis,diligentiusa; urbem religione,si ipsis moenibus cingi iis,quae deseri a me dum quidem spirare potero nefas iudico. Tum Cotta: Ego uero & opto redargui me Balbe,& ea quς disputaui dissereremaolui quam iudicar S Iacile me a te uinci posse certo scio. QIuppe, inquit Velleius,qui etiam somnia putet ad nos mitti ab Ioue: quae ipsa tamen tam leuia non sunt,u estim 1 t i Stoicorum de natura deorum oratio.Haec to, quum essent dicta,ita discessimus, ut . ita iVelleio Cotte disputatio uerior, arra
litudinem uideretur .. esse propensior. 'It
306쪽
ΜΑRCI TV II CICERONIS DE DIVINATIONE OBER PRIΜVS. ET US opinio est iam usq; ab heroicis ducta temporiobus,ea 3 8c Populi R.& omnium gentium firmata cosensu, uersari quandam inter homines diuinationem, quam Graeci μα κο appellant, id est praesensionem Scscientiam rerum suturarum. Magnifica quaedam res Scsalutaris, si modo est ulla, quςcp proxima ad deorum uim natura mortali possit accedere. Ita p ut alia nos melius multa quam Graeci, sic huic prestamtissimae rei, nomen nostri a' diuis, Graeci ut Plato interpretatur, surore duxerunt. Gentem quidem nullam uideo, neque tam humanam atque doctam,rieque tam immanem tamq3 barbaram, quae non significari sutura, & 1 quibusdam intelligi,praediciq3 posse censeat. Principio Assyrq,ut ab ultimis auctoritate repetam,propter planitiem magnitudinem l regionum, quas incolebant,
quum coelum ex omni parte patens atq; apertu intuerentur, traiectiones motus stellarum obseruauerunt,quibus notatis quid cuim significaretur me/moriae prodiderunt. Qua in natione Chald ei non ex artis sed ex gentis uocabulo nominati,diuturna obseruatione syderum,scientiam putantur essecisse, ut prsdici posset quid cuiq3 euenturum,& quo quis* sato natus esset. Eande artem etiam Aegypti) longinquitate temporum innumerabilibus pene secalis consecuti putantur.Cilicum autem & Pisidarum gens,& his finitima Paphylia,quibus nationibus praesuimus ipsi,uolatibus autum,cantibus4 certissimis signis,declarari res futuras putant. uam uero Graecia coloniam misit in Aetoliam, Ioniam, Asiam, Siciliam, Italiam,sine Pythio aut Dodonso. aut Hammonis oraculo aut quod bellum susceptum ab ea sine consilio deoorum estzNec unum genus est diuinationis publice priuatim cy celebratu. Naut omittam ceteros populos, noster q multa genera complexus est c Pricipio huius urbis parens Romulus,non solum auspicato urbem condidisse,sed ipse, etia optimus Augur fuisse traditur. Deinde Auguribus &reliqui Reges usi,& exaeri Regibus nihil publice sine auspichs nec domi nec militie gerebasttur. Quum i magna uis uideretur esse & i impetradis consulendisq3 rebus, in monstris interpretandis ae procurandis,in aruspicum disciplina, omne hanc ex etruria scientiam adhibeb1t,ne genus esset ullum diuinationis, quod Neglectum ah hs uideretur. Et quum duobus modis animi sine ratione S scientia motu ipsi suo soluto SI libero incitarentur,uno furente,altero semnian te, roris diuinationem Sibyllinis maxime uersibus eontineri arbitrati,eoorum decem interpretes deIectos ex civitate esse uoluerunt.Ex quo genere saeo Pe ariolorum etiam 8c uatum furibundas praedietiones, ut Octauiano bello Cornelη Culleoli audiendas putauerunt. Nec uero semnia grauiora, si quadad remp.pertinere uisa sunt,a summo cosilio neglecta sunt: quinetiam memoria nostra templum Iunonis Sostratae, L. Iulius,qui cum P. Rutilio Cos. sui de Senatus sententia resecit,ex Caeciliae Balearici filiae somnio. Atque haec,ue ego arbitror uereres rerum m Sis euentis moniti, si rations docti probaueo runx
307쪽
D L Υ Η Ε R I 3osmiat.Philosophorum uero exquisita quaedam argumenta .ur esset uera diuinatio,colle sta sunt.Ex quibus ut de antiquissimis loquar,Colophonius Xeonophanes,unus qui deos eme dicerei,diuinationem funditus sustulit. Reliqui uero omnes praeter Epicurum balbutiente de natura deoru,diuinatione proohaueru sed non uno modo. Na quum Socrates,omnes cy Socratici, Zenoldc ij qui ab eo essent prosem: manerent in antiquorum philosophoru sententia,uetere Academia,& Peripateticis co sentietibus: quum* huic rei magna au)toritatem Pythagoras iam ante tribuisset, quietissipse Augur uelletessse, plurimis Iocis grauis auctitor Democritus praesensione reru suturarum eo Probaret, Dicaearchus Peripateticus cetera diuinationis genera sustulit, monioru Sc seroris reliquit.Cratippus p familiaris noster,que ego pare summis Peripateticis iudico iisdem rebus fide tribuit,reliqua diuinationis genera reo
iecit. Sed quum Stoici omnia sere illa defenderet,qu6dS Zeno insitis comometariis quasi semina qusda sparsisset,& ea Cleathes paulo uberiora secisset, accessit acerrimo uir ingenio Chrysippus,qui totam de diuinatione duobus libris explicauit sententia,uno praeterea de oraclis,uno de somnηs: que subse quens,unu libru Babylonius Diogenes edidit,eius auditor,duo Antipater, quinq3 noster Posidonius. Sed a Stoicis uel principibus eius disciplinae Posidonii doctor, discipulus Antipatri degenerauit Panaetius: nec tamen ausus est negare uim esse diuinadi,sed dubitare se dixit. Quod illi in aliqua re inuiotissimis Stoicis Stoico facere licuit,id nos ut ireliquis rebus faciamus,a Stoicis no cocedeture presertim quum id de quo Panetio noliquet,reliquis eius de disciplinae Solis luce uideatur clarius. Sed haec quide laus Academia praestatissimi philosophi iudicio & testimonio coprobata est.Etenim nobismeto apsis quaeretibus quid sit de diuinatione iudicandu , quod a Carneade multa
acute 8c copiose contra Stoicos disputata sint,veretibus Q ne timere uel salseret,uel non satis cognitae assientiamur,sicieduuidetur ut diligeter etiam at*eria argumenta cu argumetis coparemus,ut secimus in his tribus libris,quos de natura deoru scripsimus. Na quum omnibus in rebus temeritas in assentie do errorcp turpis est,tu in eo loco maxime,in quo iudicadu est quantu auspiociis rebus p diuinis,reti gioni p tribuamus. Est enim periculu,ne aut neglestetis his,impia fraude,aut susceptis,anili superstitione obligemur. Quibus de rebus & alias sepe,SI paulo accuratius nuper,quum essem cui Quinto fratre in Tusculano,disputatu est. Na quum ambuladi causa i Lyceum uenissemuscid enim superiori gymnasio nome est )perlegi,ille inquit, tuum Paulo ante tertium de natura deoru,in quo disputatio Cottae Qq labefactauit sententiam
me non sunditus tame sustulit.Optime uero inquam: etenim ipse Cotta sic disputat,ut Stoicoru magis argumeta colatet,ci hominum deleat religione.
Tum auintus .Dicitur quidem istuc,inquit a Cotta,& uero sepius,credo ne comuni iure migrare uideatur: sed studio cotra Stoicos disserendi,deos mihi uidetur funditus tollere.Eius orationi no sane desidero quid respondeam.Satis enim defensa religio est in secudo libro a Lucilio cuius disputatio tibiUR, Ut in extremo tertio scribis,ad ueritate,est ulla propesior: sed quod praetermissum est in illis libris,credo quia comodius arbitratus es separatim id quaeri, de p eo disseri,id est de diuinatione,quae est earum reru qugsortuitae Putatur
Praedictio atq; praesensio id si placet uideamus quam habeat vim,& quale sita
308쪽
3i Q DE DIVINATIONI Ego enim sic existimo: si sint ea genera diuinandi uera,de quibus accepimus quael colimus,esse deos,uicissimi si drj sint,esse qui diuinet. Arce tu quide
Stoicorii in qua auinte defendis,siquide ista sic reciprocatur,ut Sc si diuinastilo sit, dri sint, δέ si diu sint,sit diuinatio: quoru neutru tam facile s tu arbitraris coceditur: na& natura significari sutura sine deo possut:& ut sint dii,potest fieri ut nulla ab rjs diuinatio generi humano tributa sit. Atq; ille mihi ue ro inquit,satis est argumeti,S esse deos,S eos cosulere rebus humariis,quod esse clara & per icua diuinationis genera iudico.De quibus quid ipse sciatia, si placet,expona: ita tame si uacas animo,nem habes aliquid quod huic sermoni prevertedu putes. Ego uero inqua philosephiae Quinte semper uaco: hoc aute tepore,quu sit nihil aliud quod libenter agere posism,multo magis aveo audire de diuinatione quid sentias. Nihil, inquit,equide noui,nec quod Pterceteros ipse sentia: nascum antiquissima sententia,tum omnium populoru degentiu co sensu coprobata sequor. Duo sunt enim diuinadi genera,quoru ab
teru artis est,alterum naturae. Quae est aute gens,aut quae ciuitas,quar no aut extis pecudu,aut monstra,aut sulgura interpretatium,aut auguru, aut astro logoru,aut sortiti: ea enim sere artis sunt,aut somnioru,aut uaticinationu,hec enim duo naturalia putantur,prsdictione moueatur auarum quidem rerueuciata magis arbitror il causas quςri oportere.Est enim uis Sc natura qusda, qustum obseruatis longo tempore significationibus,tum aliquo instinctu insatui diuino futura prenunciat. Quare omittat urgere Carneades,quod fastciebat etiam Panctius,requirens Iuppiter ne cornice a leua, coruum a dexstra eanere iussisset.Obseruata sunt Iisc tempore immenso,& in significationc euentus animaduersa Sc notata. Nihil est autem quod non longinquitas temPOrum,excipiente memoria prodedis' monumetis efficere atq; assequi possit. Mirari licet quae sint animaduersa ἱ medicis herbarum genera, quae radio cum ad morsus bestiarum,ad oculoru morbos,ad uulncr/,quorum vim at naturam ratio nunq explicauit,utilitate & ars est S inuentor probatus. Aguea quae Qq ex alio genere sunt,tamen diuinationi sunt similiora,videamus. Atq3 etiam uentos praemonstratispe futuros Inflatum mare,quum subito penitus sis nimescit.
Saxaq3 cana salis niueo spumata liquore f. Tristificas certant Neptuno reddere uoces, . nAut densus stridor quum celio e uertice montis Ortus adaugescit scopulorum saepe repullus.
At his rerum praesensionibus prognostica tua reserta sui.Quis igitur est
cere causas praesensionum potest Sc si uide Boethum Stoicum esse conatumrqui hactenus aliquid egit, ut earum rationem rerum explicaret,quae in mari coelo ue fierent. I lla uero cur eueniant quis probabiliter dixerit. Cana fulix itidem fugiens e gurgite ponti, Nunciat horribiles clamans instare procellas, Haud modicos tremulo landens e gutture cantusi Saepe etiam pertriste canit de pectore carmen, ' ikt matutinis acredula uocibus instat. La sibi dvocibus instat,& assiduas iacit ore querelas,
Quum primVm selidos rores aurora mittit.
309쪽
LIBERI. III Fulcas nonnuna cursans per littora cornix Demersit caput, & fluctum ceruice recepit.
Videmus haec signa nonunci sere emetientia,nec tame cur ita fiat videmus. Vos quoq; signa uidetis aquai dulcis alumnae,
Quum clamore paratis inanes sundere uoces,
Absurdo sono sontes Sc stagna cietis. Quis est qui ranunculos hoc uidere suspicari possit Sed inest mire A vi nunculis natura quaedam significans aliquid per seipsa satis certa,cognitioni
autem hominum obscurior. Mollipedest boues spectantes lumina coeIi . Naribus humiserum duxere ex aere sucum.
Non quaero cur,quoniam quid eueniat intelligo. I am uero semper uiridis semper grauata Lentiscus triplici solita grandescere foetu, Ter seliges sundens tria tempora monstrat arandi. Nec hoc quidem quaero cur haec arbor una ter floreat,aut cur arandi maturitatem ad signum floris accommodet.Hoc sum contentus,quod etiam si quo
quid fiat ignorem, quid fiat intelligo. Pro omni igitur diuinatione demquod pro rebus iis quas commemoraui respondebo.Quid Scamonec radix ad purgandum, quid Aristolochia ad morsus serpentium possit, quae nostmeri eX inuentore reperit, rem ipsam inuentor ex somnio: pos se uideo,'
quod satis est,cur possit nestio.Sic uentorum 8c imbrium signa quae dixi,raotionem quam habeant non satis perspicio,vim & euentum agnosco,scio, aP' probo. Similiter quid fissum in extis, quid fibra ualeat accipio, quae causa sit nescio. Atque horum quidem plena uita est, extis enim omnes sere utuntur. uid de fulgurum uicdubitare num possumus Nonne quum multa alia mirabilia,tum illud in primis:quum Summanus in fastigio Iouis optimi maximi,qui tum erat fi stilis e coelo ictus esset,nec uiqua eius simulacri caput instueniretur,aruspices in Tiberim id depulsum esse dixerunt, idq; inuentum est eo loco,qui est ab aruspicibus demonstratus. Sed quo potius utar aut aucto Te,aut teste O te cuius edidici etia uersus,& lubenter quidem,quos in secundo consulatu Urania musa pronunciat. P rincipio aethereo flammatus Iuppiter igni Aetheris aeterni septa at* inclusa cauernis. Et si stellarum motus cursus p uagantes Nosse uelis,quae sint signorum in sede locatA auae uerbo dc salsis Graiorum uocibus errant. Re uera certo lapsis spatio ferunturi
Omnia iam cernes diuina mente notata. Nam primum astrorum uolucreis te Cosule motus,
Concursus grauis stellarum ardore micantes, Tu quoin quum tumulos Albano in monte niuales Lustrasti,& laeto mactasti lacte Latinas, .... IV ertitur,oc totum collultrat lumine mundum,
MenteU diuina coelum terras petessit.
Quae penitus sensus hominum uitasm retentat
310쪽
DE DIVINATIO Vidisti,& claro tremulos ardore cometas, Multas misceri nochurna strage putasti.
Quod serme dirum in tempus cecinere Latina Quum claram speciem concreto lumine Iuna
Abdidit,& subito stellanti nocte perempta est. Quid uero Phoebi fax tristis nuncia belli,
Quae magnu ad colume flamato ardore uoIabat Praecipites coeli partes,obitus p petessit. Aut quum terribili perculsus fulmine ciuis, Luce serenanti uitalia Iumina liquit. Aut quum se grauido tremefecit corpore tellus.
Iam uero uariae nocturno tempore uisae
Terribiles formae,bellum motusq; monebant, Multacla per terras uates oracla serenti, Ped ore fundebant tristis minitantia casus. Atm ea quae lapsu tandem cecidere uetusto, Haec fore perpetuis signis claris P frequentans, Ipse deum genitor coelo terris P canebat.
Nucea Torquato quae quoda Cosule Cotta, Lydius ediderat Tyrrhens gentis aruspex,
Omnia fixa tuus glomerans determinat annus.
Nam pater altitonans stellanti nixus Olympo, I pse suos quondam tumulos ac templa petiuit, Et capitolinis iniecit sedibus ignes, Tum species ex cre uetus,generataq; Natte Concidit,elapsae* uetustae numine leges, Et diudiri simulacra peremit fulminis ardor. Hic sylvestris erat Romani nominis altrix Martia,quae parvos Mavortis semine natos Uberibus grauidis uitali rore rigabat. Que tum cum pueris flammato fulminis ii tu Concidit,atin auulsa pedum uestigia liquit.
Tum quis no artis scripta,ac monumeta uolutas, voces tristificas chartis promebat etrusciscomnes ciuili generosam stirpe prose stam. Vel legum exitium constanti uoce serebant, vitare ingentem cladem,pestem cy monebant, Templa deum p adeo flamis urbessu iubebant Eripere,S stragem horribilem caedemo uereri, A tm haec fixa graui fato ac landata teneri, Ni post excisium ad columen formata decore Sanista Iouis species claros spectaret in ortus, Tum sore,ut occultos populus,sanct usq; Senatus Cernere conatus posset,si solis ad ortum Conuersa inde patrumsedes populit uideret. Haec tardata diu species multumi morata