장음표시 사용
291쪽
αν2 DE NATUR AD EORVM quis inuenit fimum iecorisi quis eomicis cantum notauit quis Pries et ina hus ego credo,nec possum Attii Nauss,quem comemorabas,lituum contemnere. Sed qui ista itellecta sunt,es philosophis debeo discere, presertim quum plurimis de rebus isti diuinis metiuntur. At medici quoq3, ita enim dicebas. saepe falluntur. id simile medicina cuius ego rationem uideo,& diuinatio quae unde oriatur no intelligo Tu auid etia Decioru deuotionibus placatos deos esse censes. Quae suit tanta eorum iniquitas,ut placari Populo R. non possent,nisi uiri tales occidissentc ConsiIium illud imperatorium suit,quod Graeci appellant,sed eorum Imperatorum,qui patriae consisserent,
uitae non parcerent. Rebantur enim fore, ut exercitus Imperatorem equo in
citato se in hostem immittetem persequeretur,id quod euenit. Na Fauni uoocem equide nunq audiui,tibi si audiuis te dicis credam,&si Faunus omnino quid sit nescio. Non igitur adhuc quantum quidem in te est Balbe intelligo deos esse: quos equidem credo esse, sed nihil docent Stoici. Nam Cleanthes, ut dicebas,quatuor modis formatas in animis hominum putat deorum esse notiones.Vnus is modus est de quo satis dixi,qui est susceptus ex praesensione rerii futuraria. Alter ex perturbationibus tepestatum,S reliquis motibus. Tertius ex comoditate rerum quas percepimus 8c copia. Quartus ex astro rum ordine coeli constatia.De praesensione diximus: de perturbationibus coelestibus;& maritimis,& terrenis,no possiumus dicere quu ea fiant,rio esse multos qui illa metuant, S il dys immortalibus fieri existiment. Sed non id quaeritur,sint ne aliqui qui deos esse putent:dii utrum sint nec ne sint,quaerio tur. Nam reliquae causae quas Cleanthes assere,quarum una est de comodo rum quae capimus copia,altera de temporum ordine coeli cu constantia, tum tractabuntur a nobis,quum disputabimus de prouidelia deoru,de qua plurima at te Balbe dicta sunt,eodemq; illa etiam disseremus,quod Chrysippu diocere aiebas,quoniam esset aliquid in rerum natura quod ab homine essici 115 posset,esse aliquid homine melius: quae in domo pulchra cum pulchritudione mundi comparabas, quum totius mundi conuenientiam consensum passi rebas. Zenonis breues SI acutulas conclusiones in eam partem sermo nis,quam modo dixi,dimeremus.Eodemq; tempore illa omnia quae a te physice dicta sunt de ui ignea de eo calore ex quo omnia generari dicebas, loco suo quaeretur,omnia* quae e te nudiustertius dicta sinat, quum docere uelles deos es : quare& mundus uniuersus,& sol,& luna,& stellae sensium ac menote haberent,in idem tepus reservabo. A' te aute ide illud etiam atq; etia quaesram,quibus rationibus tibi persuadeas deos esse.Tum Balbus.Equidem aio tulisse rationes mihi uideor: sed eas tu ita refellis,ut quum me interrogaturus esse uideare,& ego me ad respodendu copararim, repente avertas oratione, nec des respodendi locum. Itaq3 maximae res tacite praeterierut de diuinatione,de fato: quibus de quaestionibus tu quide strictim,nostri autem multa seolet dicere,sed ab hac quaestione quae nunc in manibus est separatur. inuare si uidetur noli agere cosuse,ut hoc explicemus hac ea disputatione quod quaeri tur.Optime, inquit Cotta. Ita quoniam quatuor in partes totam quaestioonem diuisisti de primaq; diximus, consideremus secundam, quae talis mihi uidetur suisse, ut quum ostendere uelles quales dii essent,ut ostenderes nullos es te, A consuetudine enim oculorum animum abducere dissicillimu dicebas: sed
292쪽
sed quum deo nihil praestantius esset,non dubitabas quin mundus esset de.
us,quo nihil in rerum natura melius effer,modo possemus eum animatem cogitare uel potius ut cetera oculiS,sic animo hoc cernere. Sed quum mundo negas quidquam esse melius,quid dicis melius: Si pulchrius,assentior: si aptius ad utilitates nostras,id quot assentior: sin autem id dicis nihil em mundo sapientius,nullo modo prorsus assentior. No quod dissicile sit mentem ab oculis seuocare,sed quo magis sevcco,eo minus id quod tu uis possum mente cooprehendere. Nihil est mundo melius in rerum natura,ne in terris quide urbe nostra: num igitur idcirco in urbe esse rationem,cogitationem, mentem puνtas aut quonia non sit,num idcirco existimas formica anteponenda esse huie pulcherrimae urbi,quod in urbe sensius sit nullus,in formica non modo sensus sed etiam mens,ratio,memoriac Uidere oportet Balbe, quid tibi cocedatur, non teipsiim quod uelis sumere. Istum enim locum totum illa uetus Zenonis breuis,& ut tibi uidebatur acuta coclusio dilatauit.Zeno enim ita concludit. Quod ratione utitur id melius est si id quod ratione non utitur, nihil autem mundo melius,ratione igitur mundus utitur. Hoc si placet,lam essicies ut mutas optime librum legere uideatur.Zenonis enim uestigηs hoc modo ratio. nem poteris concludere. Quod literatum est,id est melius a quod no est lite ratum,nihil autem mundo melius,literatus igitur est mundus. I sto modo elisam disertus,&quide mathematicus,musicus,omni deni doctrina eruditus, postremo philosephus. Saepe dixi nihil fieri sine deo,nec ullam uim esse natua, ut sui dissimilia possit eiungere. Concedam non modo animantem &ia. pientem esse mudum,sed fidicinem etiam & tibicinem,quoniam earu quoq; artium homines ex eo procreantur. Nihil igitur affert pater iste Stoicorum,
quare mundum ratione uti putemus,nec cur animantem quidem esse. Non
est igitur mundus deus,& tamen nihil est eo melius : nihil est enim eo pulchrius nihil est salutarius,nihil nobis ornatius asperitu, motui costatius. QNodsi mundus uniuersus non est deus,ne stellae quidem,quas tu innumerabiles in deorum numero reponebas,quarum te cursus aequabiles, aeternit delecta. hant,nec mehercule iniuria. Sunt enim admirabili incredibilii constantia. Sed non omnia Balbe quae cursus certos & constantes habent,eadeo potistis tribueda sunt quam naturae. uid Chalcidico Euripo in motu identidem
reciprocando putas fieri posse constantiusciniid steto Siciliesic id Oceani seruore illis in locis.
Europam Libyami rapax ubi diuidit unda
Quid aestus maritimi uel Hispanienses, uel Britannici, eorum certis temporibus, uel accessus uel recessus, sine deo fieri notiane possunt et Vide quaeso, si omnis motus, omniassi quae certis temporibus ordinem situm coseruant, diuina dicimus, ne tertianas quidem febres 8c quartanas diuinas esse dicendum sit, quarum reuersione S motu quid potest esse constantiuset Sed omnium talium rerum ratio reddenda est: quod uos quum facere no potestis, tanqua in aram confugistis ad deum .Et Chrysippus tibi acute dicere uidebatur,homo sine dubio uersutus dic callidus. Versutos eos appello quoprum celeriter mens uersatur.Callidos autem quoru ranu manus opere,ficanimus usu concalluit. Is igitur,si aliquid est, inquit,quod homo essicere no possit, qui id essicit melior est homine: homo autem haec quae in mundo sunt,
293쪽
DE NAT URA DEORUMetaere non potest: qui potuit igitur,la praestat homini. Homines autem praeostare quis possit nisi deus Est igitur deus.Haec omnia in eodem, quo illa Zenoness,errore uersantur. Quid enim sit melius,quid praestabilius, quid inter naturam & rationem intersit,non distinguitur. Idem p si dei non sint, negat esse in omni natura quida homine melius : id autem putare quenu hominem, nihil homine esse melius: summe arrogantie censet esse. Sit sane arrogantis, pluris se putare u mundit: at illud non modo no arrogantis,sed potius prudetis intelligcre se habere sensum,& rationem: hcc eadem & caniculam non habere.Eesi domus pulchra sit,intelligamus eam dominis,inquit,edificata esse
non muribus 1c igitur mundum deorum domum existimare debemus. Ita prorsus existimarem,si illum edificatum,nori quemadmodum docebo,a na tura consormatum purarem. At enim qu it apud Xenophontem Socrates, unde animam arripuerimus,si nullus suerit in mudo. Et ego quero unde orationem,unde numeros,unde catus.Nisi uero loqui selem cum luna putamus quum propius accessierit,aut ad harmoniam canere mundum,ut Pythagoras
existimat.Nature ista stat Balbe,nature non artificiose ambulatis,ut ait Zeno,quod quide quale sitia uidebimus,sed omnia cietis &agitatis motibus 8c mutationibus suis. Itaq; illa mihi placebat oratio de conuenientia consensu pnaturae,quam quasi cognattine continuatam conspirare dicebas. Illud non probabam, quod negabas id accidere potuisse,nisi ea uno diuino spiritu continerentur. Illa uero coheret S permanet nature uiribus non deorum, est
in ea iste quasi consensus,quam συμπαθει- Grsci uocant. Sed ea quo sua spore maior est,eo minus diuina ratione fieri existimanda est. Illa autem ρος Caraneades asserebasiquemadmodum dissoluitis Si nullum corpus immortale sit, nullum esse corpus sempiternum: corpus autem immortale nullum esse,
ne individuum quidem,nec quod dirimi distrahi'ueno possit. Quum 3 omne animal patibilem naturam habeat,nullum est eorum quod estiugiat accipio endi aliquid extrinsecus id quasi serendi 8c patiendi necessitatem. Et si omne
animal mortale est,immortale nullum est.Ergo itidem,si omne animal secari ac diuidi potest,nullum est eorum individuum,nullum aeternum. Atqui omone animal ad accipiendam uim externa 8c serenda paratum est, mortale igio tur omne animal 8c dissolubile dc diuiduum sit necesse est. Vt enim si omniscera commutabilis esset,nihil esset cereum quod commutari non possiet,item nihil argenteum,nihil aeneum,si commutabilis esset natura argenti Sc aeris,similiter igitur si omnia que sunt e quibus cuncta constant,mutabilia sunt,nullum corpus esse potest non mutabile. Mutablia autem sunt illa e quibus omonia constant ut uobis uidetur: omne igitur corpus mutabile est. At si esset corpus aliquod a mortale,non esset omne mutabile. Ita essicitur ut omne corpus mortale sit. Etenim Oe corpus, aut aqua,aut aer,aut ignis,aut terra est, aut id 'quod est concretu ex his,aut ex aliqua parte eom,horu aute nihil est quin inoeat. Na & terrenum omne diuiditur,& humor ita mollis est, ut iacile premi collidit possit: ignis uero S aer omni impulsu facillime pellitur,natural cedens est maxime S dissipabilis. Preterea* omnia liscium intereunt quum
in naturam aliam conuertaintum quod fit quum terra in aqua se uertit,&sua ex aqua oritur aer,& ex aere aethe quum i eadem uicisssim retro commeant.
Quod si ea intereant e quibus costet omne animes,nullum est animal sempio
294쪽
ternum.Et ut hec omittamus,tamen animal nullu inueniri potest,quod ne natum una sit,&semper sit futurum.Omne enim animal sensus habet, sentit igitur S callida& frigida,&dulcia S amara. Nec potest ullo sensu iucunda accipere,& non accipere contraria. Si igitur uoluptatis sensum capit, doloris etiam capit. Quod autem dolorem accipit, id accipiat etiam interitum necesese est.Omne igitur antimal confitendum est esse mortale.Preterea si quid est quod nec uoluptatem sentiar,nec dolorem,id animal esse non potest. Sin altem quod animal est,id illa necesse est ientiat,& quod ea sentiat non potest esse aeternum omne animal sentit,nullum igitur animal eternum est. Preterea nullum potest esse animat,in quo non 8c appetitio sit 8c declinatio naturalis. Appetutur autem qus secundum naturam sunt, declinantur contraria: Ec omne animal appetit quedam fugit a quibusda m. auod autem refugieid contra naturam est,& quod est contra naturam,id habet uim interimedi, omne ergo animal intereat necesse est. I nnumerabilia sunt ex quibus emei cogiq; possit,nihil esse quod sesum habeat quin id intereat.Etenim ea ipsa qus
Matiuntur,ut selgus,ut calor,ut uoluptas,ut dolor,ut cetera, quu amplificata sunt interimunt,nec ullum animal est sine sensu,nullum igitur animal est aeternum.Etenim aut simplex est natura animantis,ut uel terrena sit.uel ignea,vel animalis uel humida,quod quale sit ne intelligi quidem potest: aut concretum pluribus naturis,quarum suum quaeiu locum habeat quo naturae ui essera tur,alia infimum,alia summum,alia medium. Haec ad quoddam tempus coohs rere possunt,semper autem nullo modo possunt.Necesse est enim in suum quael locum natura rapiatur. Nullum igitur animal est sempiternum. Sed omnia uestri Balbe solent ad igneam uim referre,Heraclitum, ut opinor se quentes,quem ipsum non omnes interpretantur uno modo: quem quoniam quid diceret intelligi noluit,omittamus. VOS autem ita dicitis, omnem uim esse ignem. Ita 8c animantis quum calor defecerit,ium interire, in omni
natura rerum id uiuere,id uigere,quod caleat.Ego autem non intelligo,quomodo calore extincto corpora intereant,rion intereant humore aut spiritu amisso,presertim quum intereant etiam nimio calore. uamobrem id qui dem commune est de calido,ueruntamen uideamus exitum. Ita uultis opinor
nihil esse animal extrinsecus in natura atq3 mundo praeter ignem: qui magis si praeter animam,unde animantium quo constet animus,ex quo anima dicitur Quomodo autem hoc quasi concedatur sumitis,nihil esse animum nisi ignemc Probabilius enim uidetur tale quiddam esse animum, ut sit ex igni atqῖ anima temperatum.Quod si ignis ex sese ipse animal est,nulla se alia adomiscente natura,quoniam is quum inest in corporibus nostris essicit ut sentiamus,no potest ipse esse sine sensu,rursus eadem dici possut. Quidquid est emquod sensium habeat,id necesse est sentiat δέ uoluptatem & dolorem: ad queautem dolor ueniat, ad eundem etiam iteritum uenire. Ita fit ut ne ignem quidem effcere possitis aeternum. inrid enim non eisdem uobis placet omnem ignem pastus indigere,nec permanere ullo modo posse nisi alatur: Alη autesolem lunam,reliqua astra,aquis alia dulcibus,alia marinis: Eanach causam Cleanthes aftat,cur se sol reserat,nec longius progrediatun solstitiali orbi, item l brumali,ne longius discedat a cibo.Hoc totum quale sit,mox. Nuc autem concludatur illud,quod interire possit,id clernum non esse natura, igne
295쪽
autem interiturum esse nisi alatur,non esse igitur natura ignem sempiternum. Quale autem deum intelligere nos possumus,nulla uirtute praeditum inuidenim prudentiam ne deo tribuemus,quae constat ex scientia rerum bonarum malarum,dc nec bonarum nec malarum,cui mali nihil est nec esse potestet
Quid huic opus est delectu bonorum & malorum: quid aute ratione quid
intelligentia quibus utimur ad eam rem,ut apertis obseura assequamur. At
obscurum deo nihil potest esse. Nam iustitia quae suum cuiq; distribuit,quid
pertinet ad deos hominum enim societas Ac communitas,utuos d icitis, iustitiam procreauit.Temperantia autem constat ex praetermittendis uoluptatibus corporis: cui si locus in coelo est,est etiam uoluptatibus. Nam fortis deus intelligi qui potest in dolore,an in labore an in periculo quorum deum nio hil attingit. Nec ratione igitur utentem,nec uirtute ulla preditum deum intelligere qui possumus Nec uero uulgi ait imperitorum inscitia despicere possum, quum ea considero quae dicuntur a Stoicis. Sunt enim illa imperitoru. Piscem Syrii uenerantur.Omne sere genus bestiarum Aegypt a consecraue runt. Iam uero in Graecia multos habent ex hominibus deos, Alabandu Alabandi,Tenedi Tenem: Leucotheam quae fuit Ino,& eius Palaemonem filiv. cunctia Graecia, Herculem, Aestulapium,Tyndaridas: Romulum nostri,ali, os Q complures,quos quasi nouos Ecastriptitios ciues in coelum receptos pustant. Haec igitur indocti. id uos philosophi, qui meliora Omitto illa, sui enim praeclara,sit sane deus ipse mundus. Hoc credo illud esse
Sublime candens, quem inuocant omneS Iouem.
Quare igitur plures adiungimus deos quanta autem est eorum multitudo Mihi quidem sane multi uidentur: singulas enim stellas numeras deos, scpaut beluarum nomine appellas,ut capram,ut lupa,Ut raurum,ut leonem: aut rerum inanimarum,ut Argo,utaram,ut coronam. Sed ut hec concedantur,
reliqua qui tadem non modo concedi,sed omnino intelligi possunte Quum fruges Cererem,uinum Liberum dicimus,genere nos quidem sermonis utio murusitato: sed ecquem tam ametem esse putas, qui illud quo uescatur deum credat esse Nam quos ab hominibus peruenisse dicis ad deos,tu reddes raotionem quemadmodum idem fieri potuerit,aut cur fieri desierit,& ego diis libenter. o modo nunc quidem est,non uideo quo paeto ille cui in monte cciso illais lampades suerint,ut ait Accius, in domum aeternam patris ex illo ardore peruenerit,que tamen Homerus apud inseros conueniri facit ab Vlyssi,sicut ceteros qui excesserant vita. Q quem potissimum Herculem colaomus,scire sane uelim. Plures enim tradunt nobis η qui interiores scrutantur& reconditas literas,antiqiussimum Ioue natum,sed item Ioue antiquissimo.
Nam Ioues quom plures in pristis Grscorum literis inuenimus.Ex eo igitur& Lisy to est is Hercules quem concertauisse cum Apolline de tripode acceo Pimus. Alter traditur Nilo natus Aegyptius,quem aiunt Phrygias literas conscripsisse. Tertius est ex Idaeis digitis,cui in serias asserunt. uartus Iouis est, Asterie Latone sororis, qui Tyri maxime colitur, cuius Carthaginem filiam serunti uintus in India qui Belus dicitur. Sextus hic ex Alcumena, quem Iuppiter genuit: sed tertius Iuppiter,quoniam ut iam docebo, plures
Ioves etiam accepimus. uando enim me in hunc locum deduxit oratio,do.
cebo meliora me didicisse de colendis diis immortalibus iure pontificio 8c
296쪽
more maiorum,capedunculis quas Numa nobis reliquit,de quibus in iIIa aureola oratiuncula dicit Lellius,u rationibus Stoicorum. Si enim uos sequar,
dic quid ei respondeam,qui me sic roget. Si di3 sunt,suntne etia nymphe dee: si nymphe, Panisci etiam 8c Satyri.Hi autem non sunt,ne nymphe des quio dem igitur. At earum templa sunt publice uota S dedicata. QIid igitur ne ceteri quidem ergo dit,quorum templa sunt dedicata Age porro Iouem S Neptunum deum numeras ergo etiam Orcus stater eorum deus, S illi qui fluere apud inferos dicuntur, Acheron, Cocyrus, Pyriphlegeton, tum Chaoron tum Cerberus drj putandi. Ad id quidem repudiandum ne Orcus qui dem igitur. Quid dicitis ergo de statribus Hec Carneades agebat,no ut deoos tolleret: quid enim philosopho minus conueniense sed ut Stoicos nihil de
diis explicare conuinceret. Itam insequebatur. Q uidenim,aiebat, si ih fratres sint in numero deorum,num de Patre eorum Saturno negari potest,que uulgo maxime colunt ad occidentem aut si est deus,patrem quo eius Coeluine deum confitendum est. Quod si ita est,Coeli quo* parentes dii habendi stat ether SI dies,eorum cis fratres Sc sorores,qui a genealogis antiquis sic nominantur,amor,dolus,metus,labor inuidentia, sarum seneetiis, mors teneohrae,miseria querela,gratia fraus,Pertinacia, Parce,Hesperides, mnia,quos
omnes Erebo &Nocte natos ferunt. Aut igitur hec monstra probanda sui, aut prima illa tollenda. Quid Apollinem, Vulcanum,Mercurium, ceteros, deos esse dices de Hercule, Aestulapio, Libero,Castore,P olluce dubitabis At hi quidem coluntur aeque ait illi,apud quosdam etiam multo magis : erogo hi dei stant habendi, mortalibus nati matribus. Quid Aristaeus qui olivae dicitur inuentor, Apollinis filius,Theseus qui Neptuni,reliqui quorum pa tres dij fiant,non erunt in deorum numerorQuid quorum matres et opinor etiam magis.Vt enim in iure ciuili,qui est matre libera liber est: item iure naturae,qui dea matre est,deus sit necesse est. Itaq3 Achillem Astypalinses insta
Iani sanistissimum colunt: qui si deus est,& Orpheus,& Rhesiis dii sunt, Musa matre nati, nisi sorte maritimae nuptiae terrenis anteponuntur. Si hi dii nosunt,quia nusquam coluntur, quo modo illi sint: Vide igitur ne uirtutibus hominum isti honores habeantur,no immortalitatibus: quod tu quoin Balhe uisiis es dicere. Quo modo autem potes si Latonam deam putes, Hecaten non putare,quae matre Asteria est sorore Latonae An haec quoq; dea est uidimus enim eius aras delubracp in Graecia. Sin haec dea est,cur non Eumenio des Quuae si deae sinat,quarum 8c Athenis sanum est,& apud nos,ut ego in terpretor lucus Furinae,Furiae deae sunt,speculatrices,credo,& uindices & sacinorum sceleris .iniod si tales dii fiant ut rebus humanis intersint, Natio quo dea putanda est,cui quum sana circuimus in agro Ardeati rem diuina
sacere solemus,que quia partus matronarum tueatur,a nascetibus Natio nominata est.Ea si dea est,dh omnes illi qui commemorabantur a te,honos, fi des,mens,concordia: ergo etiam spes,moneta, omniaq3 que cogitatione noo
hismetipsis possiimus fingere. Quod si uerisimile no est,ne illud quidem est, lasc unde fluxere. Quid autem dicis: si drj sui illi quos colimus 8c accepimus.
cur non eodem in genere Serapim Isimi numeremus auodsi facimus,cur Barbarorum deos repudiemus Boues igitur Sc equos,ibes, accipitres, aspio das,crocodilos,pisces,canes, lupos,seles,multas praeterea beluas in deorum
297쪽
numerum reponemus.quae si reiiciamus,illa quoq; unde haec nata sunt,rehcsernus. Quid deinde Ino dea dicetur,SI Leucothea a' Graecis,a nobis Matuta
dicetur,quum sit Cadmi filia Circe aute& Pasiphae,& Aee d Perside Oce
ani filia natae,patre Sole,in deorum numero non habebuntur Quanu Cirocen quom coloni nostri Circeienses religiose colunt.Ergo hanc deam dicis Quid Medeae respondebis que duobus auis,Sole Sc Oceano, Aeeta patre,
matre Idyia procreata est auid huius Absyrto fratri qui est apud Pacuuiu
Egialeus Sed illud nomen ueterum literis usitatius. aut si dii non sunt uerestor quid agat Ino Haec enim omnia ex eodem fonte fluxerunt. An Amphia rauserit deus &Trophonius Nostri quidem Publicani, quum essent agri in Boeotia deorum immortalium eXcepti lege Censoria,negabant immortast Iesesse ullos,qui aliquando homines sitissent. Sed si sitiat hi dia est certe Ere,chtheus,cuius Athenis & delubrum uidimus&sacerdotem. Quem si deum facimus quid aut de Codro dubitare possumus,aut de ceteris,qui pugnantes pro patriae libertate ceciderunt Quod si probabile non est, ne illa quidem superiora unde haec manant,probanda sunt. Atq; in pleris* ciuitatibus intelIigi potest augendae uirtutis graria quo libentius reip. causia periculum adistret optimus qui ,uirorum fortium memoriam honore deorum immortaolium esse consecratam. Ob eam enim ipsam causam Erechtheus Athenis Gliael eius in numero deorum sunt. ItemP Leonaticum est delubrum Atheonis,quod Leocorion nominatur. Alabandenses quidem sanctius Alabadum colunt,a quo est urbs illa condita,u quequam nobilium deorum: apud quos non inurbane Stratonicus,ut multa,quum quidam ei molestius Alabandum deum esse confirmaret, Herculem negaret,Ergo,inquit,mihi Alabandus, tio hi Hercules sit iratus. Illa autem Balbe quae tu a coelo astris p ducebas, a longe serpant non uides Solem deum esse lunam Φ,quorum alterum Apolline Greci,alteram Dianam putant. Quod si luna dea est,ergo etiam lucifer,ceteo
re errantes numerum deorum obtinebunt. Igitur etiam inerrantes.Cur autem arqui species non in deorum numero reponatur Est enim pulcher,& ob eam speciem,quia causam habeat admirabilem, Thaumante dicitur esse naota. Cuius si diuina natura est, quid facies nubibus et Arcus enim ipse e nubio bus emcitur,quodam modo coloratus: quarum una etiam Centauros pepes xisse dicitur. Quod si nubes retuleris in deos,reserende certe erunt tempestast res,quae Populi R. ritibus consecratae sunt.Ergo imbres,nimbi, procellae, turbines dei putandi. Nostri quidem duces mare ingredientes,immolare hostisam fluctibus consueuerunt. Iam si est Ceres a gerendo,ita enim dicebas,terra
ipsa dea est,ia ita habetur: quae est enim aliaTelluset Sin terra, mare etia,que Neptunum esse dicebas. Ergo S flumina S sontes. Itaq3 S sontis delubrum Marso ex Corsica dedicauit:& in Augurum precatione,Tiberinum, Spinonem, Anemonem,Nodinum,alia propinquorum fluminum nomina uide mus.Ergo hoc aut in immensum serpet,aut nihil horum recipiemus, nec illa infinita ratio superstitionis probabitur.Nihil ergo probandum horum est. Dicamus igitur, Balbe oportet contra illos etiam, qui hos deos ex hominum genere in coelum translatos,non re sed opinione esse dicunt,quos auguste omnes sancte Is ueneramur.Principio Iouestres numerant ii qui theologi nominantur,ex quibus primum dc secundum natos in Arcadia: alterum patre Aethere
298쪽
Aethere,ex quo etiam Proserpinam natam serunt,& Liberum. Alterum patre Coeso,qui genuisse Mineruam dicitur,quam principe S inuentricem belli serunt.Tertiu Cretensesn Saturni filium,cuius in illa insula sepulchru ostenditur.διοσκουροι etiam apud Graios multis modis nominantur.Primi tres qui
appellantur Anaces, Athenis ex Rege Ioue antiquissimo Sc Proserpina nisti,Tritopatreus,Eubuleus,DionIsius. Secundi, Ioue tertio nati ex Leda, Castor& Pollux. Tertia dicuntur a nonnullis Aleo Sc Melampus, Emolus, Atrei fili j qui Pelope natus suit. Iam Musae primae quatuor natae Ioue alte ro Thelxiope Acide Arche Melete. Secude Iove tertio,S Mnemosyne procreatae nouem,Tertiae Ioue tertio Pierio natae Sc Antiopa,quas Pieridas &Pierias solent poete appellare,iisdem nominibus.eodem numero quo proximae superiores. Quumcii tu Solem quia solus esset,appellatum esse dicas, SoIes ipsi quam multi a theologis proseruntur: Unus eorum Ioue natus, nepos Aetheris: alter Hyperione. tertius Vulcano Nili filio,cuius urbem Agyptii uolunt esse eam,quae Heliopolis appellatur. uartus is quem heroicis temoporibus Acantho Rhodi peperisse dicitur, Ialysum,Camiru, Lindum. Quistus qui Colchis sertur Aeetam dic Circen procreauisse. Vulcani item complures, Primus Cceso natus,ex quo Sc Minerva Apollinem eum, ius in tuteola Athenas antiqui historici esse uoluerunt. Secundus in Nilo natus Opas, ut Aegyptia appellant,quem custodem esse Aegypti uolunt. Tertius e tertio Ioue & Iunone, qui Lemni fabricae traditur praefuisse. Quartus Menalio natus,qui tenuit insulas propter Siciliam, quae Vulcaniae nominabantur. Merocurius unus Coelo patre Die matre natus,cuiuS obscoenius excitata natura traditur,quod aspectu Proserpinae commotus sit. Alter Valetis Sc Phoronidissilius is qui sub terris habetur,idem Throphonius.Tertius Ioue tertio natus ει Maia,ex quo dc Penelopa Pana natum serunt. Quartus Nilo patre, que Aegypti3 nephas habent nominare. Quintus quem colunt Pheneate,quire
Argum dicitur interemisse,ob eamq; causam Aegypto praefuisse,at Aegyptiis leges literas tradidisse. Hunc Aegyptii Theyn appellant, eodem pnomine anni primus mensis apud eos uocatur. Aesculapioru primus AposIinis,quem Arcades colunt,qui specillum inuenisse,primus cis uulnus dicitur
obligauisle. Secundus secundi Mercurii frater,is fulmine percussus dicitur humatus esse Cynosiuris.Tertius Arsippi 8c Arsinoe,qui primus purgatioonem alui,dentisq3 euulsionem,ut serunt inuenit: cuius in Arcadia non longe a Lusio flumine,sepulchrum 8c Iucus ostenditur. Apollinum antiquissimusis,quem pauloante e Vulcano natum esse dixi,custodem Athenarum. Alter Corybantis filius natus in Creta, ius de illa insula cum Ioue ipso certamenisisse traditur.Tertius Ioue tertio natus & Latona, quem ex Hyperboreis Delphos ferunt aduenisse. Quartus in Arcadia,quem Arcades Nomionem appellant,quod ab eo se legesserunt accepisse.Dianae item plures .Prima Iouis Sc Proserpine,qus pinnatu Cupidinem genuisse dicitur. Secunda notior, qua Ioue tertio 8c Latona nata accepimus.Tertia patre Vpi tradit,GIauca matre,eam *pe Greci Upim paterno nomine appellant. Dionysios multos
habemus,Primum Ioue& Proserpina natum.Secundum Nilo,qui Nysam dicitur interemisse.Tertium Caprio patre,eumi Regem Asiae prefuisse discunt.Cuius Abazea sunt instituta. uartum, Ioue Luna, i sacra Orphio
299쪽
3oo DE NATURA DEORUM in putantur confici. Queintum Niso natum Sc Thione,a quo trieterides conostitute putatur. Venus prima Coelo & Die nata,cuius Eli delubru videmus. Altera spuma procreata,ex qua & Mercurio Cupidinem secundum natum accepimus.Tertia I oue nata 8c Diona,que nupsit Vulcano: sed ex ea S Marte natus Anteros dicitur. Quarta Syria Tyro concepta, que Astarte uos catur,quam Adonidi nupsisse proditum est. Minerua prima quam Apolli,nis matrem supra diximus. Secunda orta Nilo,quam Aegyptii Salte colui. Tertia illa quam a Ioue generatam supra diximus. Quarta Iove nata 8c Coryphe Oceani filia,quam Arcades Coriam nominant,& quadrigarum inueo tricem serunt. Quinta,Pallantis que patrem dicitur interemisse uirginitate sitam uiolare conantem,cui pinnarum talaria assigunt. Cupido primus Mercurio S Diana prima natus dicitur. Secundus Mercurio & Venere secunda. Tertius quidem est Anteros Marte S Venere tertia. Atq; hec quidem, Meiusmodi ex uetere Grscie fama collecta sunt, quibus intelligis resistendum
esse ne perturbentur religiones.Vestri autem non modo hec non refellunt uerumetiam confirmant,interpretando quorsum quid Cp pertineat.Sed eo iaunde huc digressi sumus reuertamur.Nu censes igitur subtiliore ratione opus esse ad hec refellenda Na mete,fidem,spem,uirtutem, honorem, uictoriam, salutem,concordiam cetera ci; huiusmodi,rerum uim habere videmus no deorum. Aut enim in nobismet insunt ipsis,ut mens,ut spes,ut fides,ut uirtus, ut concordia: aut optandae nobis sunt,ut honos,ut salus, ut ui storia,quarum rerum utilitatem uideo,uideo etiam consecrata simulacra. Quare autem in his uis deoru infit tum intelligam quum cognovero.Quo in genere uel maxime est sortuna numeranda, quam nemo ab inconstantia Sc temeritate seiunget,
quae digna certe non sunt deo. Iam uero quid uos illa delectat explicatio fabularum,S enodatio nominum,exectiim a filio Coelum,uinctum itidem 2 filio Saturnum Hec Sc alia generis eiusdem ita defenditis,ut η qui ista finxerune
non modo non insani,sed etiam suisse sapientes uideantur. I n enodandis autenominibus, quod miserandu sit,laboratis.Saturnus quia se saturat annis. Mavors quia magna uertit. Minerua quia minuit,aut quia minatur. Venus quia uenit ad omnia.Ceres a gerendo. in periculosa coniuetudo In multis enim
nominibus herebitis. Quid Veiovi facies quid Vulcano quana quoniam
Neptunum a nando appellatum putas,nullum erit nomen quod non possis una litera explicare unde ductium sit. In quo quidem magis tu mihi natare uisiis es,s ipse Neptunus. Magnam molestiam suscepit & minime necessariam primus Zeno,post Cleanthes,deinde Chrysippus, commentitiarum fabularum reddere rationem,uocabulorum cur quid cp ita appellatum sit,causas explicare. Quod quum facitis,illud profecto confitemini,longe aliter se rem habere, atq; hominum opinio sit. Eos enim quid' appellantur,rerum naturas esse non figuras deorum. Qui tantus error suit,ut perniciosis etiam rebus nonomen deorum tribueretur,sed etiam sacra constituerentur. Febris enim seonum in palatio,& aedem Larum,Sc aram malae Fortunae Exquiliis consecratam videmus. Omnis igitur talis a philosophia pellatur error,ut quum de dias immortalibus disputemus,dicamus digna d as immortalibus , de quibus habeo ipse quid sentiam, non habeo autem quid tibi assentiar. Neptus num esse dicis animum cum intelligenti per mare pertinentem.idem de Ce
300쪽
rere. I stam autem intelligentiam aut maris aut terras non modo comprenodere animo , sed ne sitspitione quidem possum attingere. Itaque aliuno de mihi quaerendum est, ut & esse deos,& quales sint dη discere possim, quam qualeis tu eos esse uelis. Videamus ea quae sequuntur. Primum deo rumne prouidentia mundus regatur: deinde consulan medii rebus humanis. Haec enim mihi ex tua partitione restant duo , de quibus si uobis uidetur, accuratius disserendum puto. Mihi uero, inquit VelIeius, ualde uidetur: nam dc maiora expecto, S his quae didia sunt uehementer assentior. Tum Bal bus: I nterpellare te,inqui Cotta,nolo,sed sumemus tempus aliud,effici am profecto ut fateare. Sed. Multa desiderantur. nequasi istuc istac ibit, magna inest certatio. Nam ut ego illis supplicarem tanta blandiloquentia Niobe parumne ratiocinari uidetur,& sibi ipsa nefariam pestem machinari I llud uero a callida ratione Qui uolt quod uolt,ita dat se res ut operam dabit. Qui est uersus omnium seminator malorum. Ille trauersia mente mihi hodie tradidit repagula, Quibus ego iram omnem recludam,ato illi perniciem dabo. Mihi moerores,illi luctum:exitium illi,exilium mihi. Hanc uidelicet rationem quam uos diuino beneficio homini solum tribuo tam dicitis,bestiae non habet. Videsne igitur quanto munere deorum simus assiecti. At* eadem Medea patrem patriam cp fugiens, Postsi pater appropinquat,iam cp pene ut comprehendatur Parat, P uerum interea obtruncat: membra articulatim diuidit, Per p agros passim dispergit corpus: id ea gratia, i Vt dum nati dissipatos artus captaret parens, ' si . I pse in terea esstageret,illum ut moeror tardaret sequi,
Sibi salutem ut familiari pareret parricidio. Huic ut scelus,ta ne ratio quidem defuit. Quid ille senestas epulas statri
comparans,notnne uersat huc & illuc cogitatione rationem: Maior mihi moles,maius miscendum est malum, aut illius acerbum cor contundam & comprimam.
Nec tamen ille ipse est praetereundus, qui non sat habuit coniugem illexein stuprum,de quo recte Zc uerissime loquitur Atreus, Quod re in summa summum esse arbitror
Periculum,matres coinquinari regias,
Contaminari stirpem,admisceri genus. Ad id ipsiam si callide qui regnum adulterio quaererkAddo,inquit,huc quod mihi portento coelestum pater Prodigium misit,regni stabilimen mes.