장음표시 사용
421쪽
424 DE OFFICI rs exeunt. Sequuntur connubia & assinitates, ex quibus etiam plures propin qui. iniae propagatio & soboles,origo est Rerumpub. Sanguinis autem cooiunctio 8c beneuolentia deuincit caritate homines. Magnum est enim ea dem habere monumenta maiorum,qsdem uti lacris,sepulcra habere communia. Sed omnium societatum nulla praestantior est,nulla firmior,qua inquuuiri boni moribus similes familiaritate coniuncti sunt. Illud enim honestum quod saepe dicimus, etiam si in alio .cernimus, tamen nos mouet,atque illi in quo inesse uidetur,amicos facit.Et quaquam omnis uirtus nos ad se allicit,facit* ut eos diligamus in quibus inesse uideatur,tamen iustitia A liberalitas id maxime essicit. Nihil autem est amabilius nec copulatius quam morum fistmilitudo bonorum. In quibus enim eadem studia sunt, caedem uoluntates,in
his fit ut aeque qui I altero delectetur ac seipso,cssiciturq; id quod Pythago
ras uult in amicitia,ut unus fiat ex pluribus. Magna etiam illa communitas est quae conficitur ex beneficijs ultro citrol datis acceptis l. Quae mutua grata dum sunt,inter quos ea sunt,firma deuinciuntur societate. Sed quum omnia ratione animo i lustraueris,omnium secietatum nulla e gratior, nul lacarior,quam ea quaecum Repub.est uniculo nostrum. Cari sunt parenates,cari liberi,propinqui,familiares: sed omnes omnium caritates patria una
complexa est : pro qua quis bonus dubitet mortem oppetere, si ei sit prosti. turus Quo est detestabilior istorum immanitas, qui lacerarunt omni sceolere patriam, & in ea funditus delenda occupati & sunt fuerunt. Sed si xontentio quaedam 8c comparatio fiat quibus plurimum tribuendum sit ossiem, principes sint patria, S parentes, quorum benefichs maximis obligati sumus: proximi liberi, totaV domus quae spe stat in nos solos, neque aliud ullum potest habere profugium : deinceps bene conuenientes propinqui.
quibus cum communis etiam fortuna plerun* est. auamobrem necessaria praesidia uitae debentur iis maxime quos ante dixi. Vita autem utinus cpcommunis, consilia, sermones, cohortationes, consolationes,interdum elistam obiurgationes inam ieitiis uigent maxime : esti ea iucundissima amicialia,quam similitudo morum coniugauit. Sed innis omnibus ossiciis trio huendis uidendum erit quid cuique maxime necesse sit, SI quid quisque nobiscum uel sine nobis aut possit consequi, aut non possit. Itaque non ηdeinerunt necessitudinum gradus, qui Sc temporum: sunt quaedam ossicia quae es is magis quam alηs debeantur: ut uicinii citius adiuueris in fructibus perocipicdis,q aut fratrem aut familiarem. At si lis in iudicio fit,propinquum poptius S amicum quam uicinum defenderis. Haec igitur & talia circunspicienda sunt in omni ossicio,& consuetudo exercitatio* capienda, ut boni ratiocinatores ossiciorum esse possimus, Sc addendo deducendom uidere quae reliquisiimma fiat, ex quo quantum cuiq; debeatur intelligas. Sed ut nec medici,nec
Imperatores,nec Oratores,quavis artis praecepta perceperint,quidquam magna laude dignum sine usu sc exercitatione consequi possunt: sic ossici j constseruandi praecepta traduntur illa quidem ut facimus ipsi r sed rei magnitudo usum quoque exercitationem desiderat. Atque ab iis rebus quae sunt in tu Te societatis humanae quemadmodum ducatur honestum, ex quo aptum est ossicium,satis sere diximus.
Intelligedum est autem,quum proposita sint senera quatuor e quibus ho
422쪽
nestas ostidium ii manaret,splendidissimum uider quod animo magno ela tot,humanasq; res despiciente factum sit. Itaq; in probis maxime in promoptu est,si quid tale dici potest,
vos etenim iuuenes animum geritis muliebrem,
I llaci; uirgo uiri. Et si quid est eiusmodi,
Salmacida spolia sine sudore& sanguine. Contra Q in laudibus,quae magno animo & sertiter excellenter gesta sunt,ea nescio quomodo quasi pleniore ore laudamus.Hinc Rhetorum campus de Marathone,Salamine,Plateis,Thermopylis, Leuctris, Hinc noster Cocles hinc Dec 3,hinc Cn. & P. Scipiones,hinc M. Marcellus,5 innumeo rabiles ali j: maxime p ipse populus R. animi magnitudine excellit. Declarao tur autem studium bellicae glorie, quod statuas quo F videmus ornatu sere militari. Sed ea animi elatio quae cernitur in periculis Sc laboribus,si iustitia uacat,pugnat non pro salute communi,sed pro suis commodis,in ui tio est. Non enim modo id uirtutis non est,sed potius immanitatis , omnem humanitatem repellentis. Ita. probe definitur a Stoicis sertitudo, quum ea uirtutem esse dicunt propugnantem pro aequitate. Quocirca nemo qui sortio
tudinis gloriam consecutus est insidηs S malitia,laudem est adeptus. Nihil honestum esse potest quod iustitia uacat. Preclaru igitur illud Platonis. Noselum,mquit,scientiaque est remota ab iustitia,calliditas potius u sapientia
est appellanda: uerumetiam animus paratus ad periculum,si sita cupiditate, non utilitate communi impellitur,audacis potius nomen habeat, a sortitudinis. I tam uiros sortes S magnanimos,eosde bonos & simplices,ueritatis amicos,minimc fallaces esse uolumus: quae sunt ex media laude iustitiae. Sed illud odiosum est, quod in hac elatione & magnitudine animi facillime perotinacia Sc nimia cupiditas principatus innascitur. Vt enim apud Platos
nem est, omnem morem Lacedaemoniorum inflammatum esse cupiditate uincendi,sic ut quiso magnitudine animi maxime excellit, ita maxime uestprinceps omnium,uel potius Plus esse. Difficile autem est,cum praestare omonibus concupieris,seruare aequitatem, quae est iustitiae maxime propria. Ex
quo fit, ut neque disceptatione uinci se,nec ullo publico ac legitimo iure paotiantur.Existunti in Repub.pleru* largitores & factiosi,ut opes quam maximas consequantur, & sint potius ui superiores, quam iustitia pares. Sed quo id est diffὶ cilius,hoc est praeclarius. Nullum enim est tempus quod tuo stitia uacare debeat. Fortes igitur SI magnanimi sunt habendi,non qui sesciunt, sed qui propulsant iniuriam. Vera autem & sapiens animi magnituo do,honestum illud quod maxime naturam sequitur,in factis positum,non in gloria iudicat,principem l se esse mavult quam uideri. Etenim qui ex erroore imperitae multitudinis pendet, hic in magnis uiris non est habendus. Faocillime autem ad res iniustas impellitur,ut quis altissimo est animo & glooriae cupido. Qui locus est sane lubricus,quod uix inuenitur qui laboribus susceptis,periculis p aditis,no quasi mercede rerum gestarum desideret glorioam. Omnino sortis animus S magnus duabus rebus maxime cernitur: quarum una in rerum externarum despicientia ponitur, quum persuasum
sit nihil hominem nisi quod honestum decorum sit aut admirari , aut
Optare,aut expetere oportere, nulli neque homini, ne y perturbationi ani M. T. Phi. nnia in
423쪽
LIBER I. 4 Tyatq; ea quidem non satis constanter. Sed iis qui habent i natura adiumenta rerum gerendarum,abiccta omni cunctatione adipiscendi magistratus S gereda Resp. est. Necem aliter aut regi ciuitas,aut declarari animi magnitudo potest.Capessentibus autem Remp. nihil minus a philosophis,haud sicio an magis etiam Sc magnificentia & despicientia adhibenda sit rerum humanarum quam saepe dico,& tranquillitas animi ait securitas,si quidem nec anxii futuri sunt,& cum grauitate constantia* uicturi: quae faciliora sent pholosep his
quo minus multa patent in eorum utra que fortuna feriat,Sc quo minus mutitis rebus egent: & quia si quid aduersi eveniat,tam grauiter cadere non pos
sunt. Quocirca non sine causa maioreS motus animorum concitantur, maioοrafp estkiendi,Rem p geretibus,q quietis: quo magis his magnitudo ani mi est adhibenda,& uacuitas ab angoribus. Ad rem gerendam autem qui accedit,caueat ne id modo consideret, u illa res honesta sit, sed etiam ut habeatesticiendi facultatem. In quo ipso considerandum est ne aut temere desperet propter ignauiam,aut nimis confidat Propter cupiditatem. In omnibus autenegoc is prius u aggrediare adhibenda est preparatio diligens. Sed quuplerit arbitrentur res bellicas maiores esse η urbanas,minuenda est hec opinio. Multi enim bella saepe quesiverunt propter gloris cupiditatem: atq; id in magnis animis ingeniis cis plerunt contingit:eo magis,si sint ad rem militarem apti,& cupidi bellorum gerendorum. Vere autem si uolumus iudicas Te,mulieres extitere urbans maiores clarioresq; a bellicae. inuis eni Themistocles iure laudetur.& sit eius nomen a Solonis illustrius,citeturi Salamis clarissimae testis uictioris,quς anteponatur consilio Solonis ei quo primum constituit Areopagitas: non minus praeclarum hoc q illud iudicandum est. Illud eni semel profuit,hoc semper proderit ciuitati: hoc consilio leges Atheniensium,hoc maiorum instituta seruantur.Et Themistocles quidem nihil dixit in quo ipse Areopagum adiuuerit: at ille uere a se adiutum Themist clem .Est enim bellum gestum consilio Senatus eius qui a Solone erat constio tutus. Licet eadem de Pausania Lysandro dicere: quorum rebus gestis quimperium Lacedcmonis dilatatum putatur,tame ne minima quidem ex Parte Lycurgi legibus Sc disciplins conferendi sunt. Quinctiam ob has ipsas causas&parentiores habuerunt exercitus S fortiores.Mihi quidem neq; pueoris nobis M. Scaurus C. Mario,neque quum uersaremur in Rep. a. Catulum Cn. Pompeio cedere uidebatur. Parua enim sunt soris arma, nisi est consiliudo mi. Nec plus Aphricanus singularis S uir 8c Imperator in excidenda Numantia Reipub. profuit,u eode tempore P. Nasica priuatus quum Ti. Gracochum interemit,quanquam haec quidem res no selum ex domestica est rati ne,sed attingit etiam bellicam quoniam ut manu consecta est: sed tamen id ipsum gestum est consilio urbano,sine exercitu. Illud autem optimum est, in quo invadi solere ab inuidis S improbis audio, Cedarit arma togae,concedat laurea linguae, Ut enim alios omittam,nobis Rempublicam gubernantibus, togae arma cessere. Neo enim in Rep. periculum fuit grauius unq,nec maius odium. Ita consili js diligentiacta nostra celeriter de manibus audacissimorum ciuium delapsa arma ipse ceciderunt. Qus res igitur gesta in bello una lata Quis triuo
Phus conserenduac Licet enim mihi Harce fili apud te gloriari, ad quem S
424쪽
haereditas huius gloriae,A sectorum imitatio pertinet. Mihi quidem certe vir ab udans bellicis Iaudibus Cn. Pompeius multis audientibus hoc tribuit, ut diceret frustra se tertium triumphum deportaturum fuisse, nisi meo in Reo pub. beneficio ubi triumpharet elici habiturus. Sunt igitur domesticae sortio tudines no inseriores militaribus, in quibus plus etia a in his operae studiit ponedum est. Omnino illud honestum,quod ex animo excelis magnificol
quaerimus,animi efficitur,non corporis uiribus .EXercendum tamen corpus,& ita efficiendum est,ut obedire consilio rationi* possit in exequedis negoochs,& in labore tolerando. Honestum autem id quod exquirimus,totum est positum in animi cura S cogitatione. In quo non minorem utilitatem asseruiqui togati Reip.praesunt,quam qui bellum gerunt. Itaq3 eorum consilio sepe aut non suscepta,aut consecta bella sunt,nonnuna autem etiam illata: ut M. Catonis bellum tertium Punicii,in quo etia mortui ualuit auctoritas. Qua re expetenda quidem magis est decernedi ratio, quam decertandi sortitudo: sed cauendum ne id bellandi magis fuga,si utilitatis ratione faciamus. Bellum autem ita suscipiatur,ut nihil aliud nisi pax quesita uideatur. Fortis uero antomi & constantis est non perturbari in rebus asperis,nec tumultuatem de gradu defici,ut dicitur,sed praesenti animo uti& consilio, nec a ratione distedes re: quanquam hoc animi,illud etiam ingensi magni est,praecipere cogitatio' ne futura,& aliquanto ante constituere quid accidere possit in urran P parte,& quid agendum sit quum quid euenerit mec committere ut aliquando diceo dum sit. Non putaram. Haec sunt opera magni animi S excelsi,& prudentia consilioq; fidentis.Temere autem in acie uersari,S manu cum hoste confligere,immane quiddam Sc beluarum simile et t. Sed quum tempus necessitas P postulat,decertandum manu est,& mors seruituti turpitudinil anteponenoda. De euertendis autem diripiendist urbibus ualde considerandum est,ne quid temere ne quid crudeliter fiat. id Q est magni uiri, rebus agitaris punire sontes,multitudinem conseruare,in. omni fortuna recita atq; honesta retinere. Ut enim sunt,quemadmodum supra dixi, qui urbanis rebus bellicas anteponunt,sic reperies multos quibus periculosa 8c calida cosilia 6cquietis S cogitatis splendidiora & maiora uideantur. Nunu omnino Periculi fuga committendum est,ut imbelles timidiq; uideamur. Sed fugicdum erisam illud, ne ofleramus nos periculis sine causa: quo nihil potest ellia stultius. Quapropter in adeundis periculis consuetudo imitanda medicorum est, qui
leuiter aegrotantes leniter curant: grauioribus autem morbis periculosas custrationeS,S ancipites adhibere coguntur. uare in tranquillo tempestatem aduersam optare,dementis est: subuenire autem tempestati quavis ratione,
sapientis: eol magis,si plus adipiseare re explicata boni, a addubitata mali. P ericulosi: autem rerum actiones partim iis sunt qui eas luscipiunt, partim Reipub. Item pallide uita, alii de gloria Ac beneuolentia ciuium in discrimeuocantur. Promptiores igitur debemus esse ad nostra pericula,u ad communia,dimicare P pararius de honore & gloria a de ceteris commodis. Inuenti autem multi sunt qui non modo pecuniam,sed etiam uitam profundere pro Patria parati essent,iidem gloriae iacturam ne minimam quidem facere uellent,ne Repub.quidem postulante:ut Callicratidas,qui quum Lacedaemo 'niorum dux fuisset Peloponnesiaco bello,multaq3 fecisset egregie,uerris ad
425쪽
I I. B EiR T. 4 extremu omnia,quum consilio non paruit eorum qui classem ab Arginusis remouendam,nec cum Atheniensibus dimicandum putabant. ibus ille respondit,Lacedaemonios classe illa amissa aliam parare posse, se sugere sine suo dedecore non posse. Atq; haec quidem Lacedaemon 3s plaga mediocris
suit: illa pestifera,qua,quum Cleombrotus inuidiam timens,lem recu Epasminonda conflixisset,Lacedaemonioru opes corruerunt.Quanto ab Maxi, mus meliust de quo Ennius. Vnus homo nobis cunctando restituit rem. Non ponebat enim rumores ante salutem.
Ergo posti magis cir uiri nunc gloria claret.
Quod genus peccandi uitandum est etiam in rebus urbanis. Sunt enim qui quod sentiunt,etiam si optimum sit,tamen inuidie metu non audent dictore.Omnino qui Resp.praefuturi sunt,duo Platonis praecepta teneant. Vnum Di utilitatem ciuium sic tueantur, ut quidquid agant, ad eam reserant, obliti
commodorum seorum. Alterum,ut totum corpus Reip.curent,nedum Parotem aliqua tuentur,reliquas deis ant.Vt enim tutela,sic procuratio Reipub. ad eorum utilitatem qui commissi sunt,non ad eorum quibus commissa est, gerenda est. Qui autem parti ciuium consillunt,partem negligunsirem perniciosissimam in ciuitatem inducul, seditionem ait discordiam. Ex quo euenit ut alη populares,alti studiosi optimi cuiust uideantur,pauci uniuersorum. Hinc apud Athenienses magnae discordiar: in nostra Rep.non solum seditiones,sed etiam pinifera bella ciussia: quae grauis sortis ciuis & in Rep.principatu dignus fugiet atq; oderit,tradetq; se totum Reip. neq3 opes aut Potentiam con stabitur: totamq3 eam sic tuebitur,ut Omnibus confialat. Nec uero
criminibus falsis in odium aut inuidiam quenquam uocabit: omnino ita iustitiae honestati adhaerescet,ut dum eam conservet,quemvis grauiter osten dat,mortem cp oppetat potius u deserat illa quae dixi. Miserrima omnis no est ambitio,honorum contentio: de qua praeclare apud eundem est Platonem,similiter facere eos qui inter se contenderent,uter potius Remp. admistnistraret,ut si nautae certarent quis eorum potissimum gubernaret. Idem p praecipit ut eos aduersarios existimemus,qui arma contra ferant,nori eos qui
suo iudicio tueri Rempu.uelint: qualis fuit inter P. Aphricanum Sc Q. Me tellum sine acerbitate dissensio. Nec uero audiendi sunt qui grauiter inismicis irascendum putabunt, id* magnanimi S sortis uiri esse censebunt.
Nihil enim laudabilius , nihil magno Sc praeclaro uiro dignius placabilita
te atque clementia. In liberis uero populis,& in iuris aequabilitate exercenoda,etiam est iacilitas altitudo animi quae dicitur: ne si irascamur aut inremo Pestiue accedentibus, aut impudenter rogantibus, in morositatem inutilem 8c odiosam incidamus. Et tamen ita probanda est mansuetudo atque clementia, ut adhibeatur Reipub. causa seueritas, sine qua administrari ciuitas non potest. Omnis autem Sc animaduerso Sc castigatio eontumelia uacare deo ber,neque ad eius qui punitur aliquem aut uerbis castigat, sed ad Reip.utiliotatem referri.Cauendum est etiam ne maior poena u culpa sit,& ne hulam de causis atri plectantur, alii ne appellentur quide: prohibenda aut maxime est ira in puniendo.Nuna enim iratus qui accedet ad poenam,mediocritatem itolam tenebit,quae est iter nimium 8c parum,quae placet Peripateticis: SI recte
Placet, modo ne laudarent iracundiam,& dic irent utiliter a natura datam.
426쪽
43o D A o F F I C I I sIlla uero mnibus in rebus repudianda est: optandum ut ii qui praeliant Reip .legum similes sint, quae ad puniendum non iracundia, sed aequitote ducuntur. Atque etiam in rebus prosperis , & ad uoluntatem no stram fluentibus , superbiam, fastidium, arrogantiam cp magnopere sugiast mus. Nam ut aduersas res , sic secundas immoderate ferre, leuitatis est, praeclava est aequabilitas in omni uita, 8c idem semper uultus, eadem cpseons: ut cie Socrate, itemque de C. Laelio accepimus. Philippum quidem Macedonum Regem, rebus gestis & gloria superatum a filio, facilitate &humanitate uideo superiorem fuisse. Itaque alter semper magnus,alter saepe turpissimus fuit: ut recte praecipere uideantur qui monent, ut quanto sustperiores simus, tanto nos geramus summissus. Panaetius quidem Aphrio canum auditorem & familiarem suum solitum ait dicere, ut equos propter
crebras contentiones praeliorum ferocitate exultantes, domitoribus tradeo
re soleant, ut his sicilioribus possἰntuti: sic homines secundis rebus estrena tos, sibiq; praefidentes, tanqua in gyrum rationis & do strinae duci oporteo
re, ut perspicerent rerum humanarum imbecillitatem uarietate mi fortunae. Atque etiam in secudissimis rebus maxime est utendum consi Ito amicorum: his maior etiam quam ante tribuenda auctoritas, 1 jsdem temporibus ca uendum est ne assentatoribus patefaciamus aures, nec adulari nos sinamus,
in quo falli facile est. Tales enim nos tunc putamus esse,ut iure laudemur. E quo nascuntur innumerabilia peccata,cum homines inflati opinionibus turo Piter irridentur, S in maximis uersantur erroribus. Sed haec quidem hactenus. Illud autem sic est iudicandum,maximas geri res,& maximi animi ab hs qui Respub.regant: quod earum administratio latissime pateat,ad plurimosi pertineat. Esse autem magni animi, S suisse multos etiam in uita Ociosa, qui aut inuestigarent, aut conarentur magna quaedam, set suarum rerum finibus continerent: aut interie sti inter philosophos, S eos qui Rem pub. administrarent, delectarentur re sua familiari: non eam quidem omni ratione exaggerantes, neque excludentes ab eius usu suos potius cir 8c amicis impertientes Sc Reipu.siquando usus esset. Quae primum bene parta si nutolo neque turpi quaestu neque odiose, tum splurimis modo dignisse utilem Praebeat: deinde augeatur ratione,diligentia, parsimonia: nec libidini potius luxurietest; quam liberalitati beneficentiari pareat. Haec praescripta seruanstiem licet grauiter,magnifice animosech uiuere,ati etiam simpliciter, fidelio ter,& uiis hominum amice. Sequitur ut de una reliqua parte honestatis dicedum sit,in qua uerecudia,S quasi quidam ornatus uite, temperantia Sc modestia,omnisci; sedatio peroturbationum animi,& rerum modus cernitur. Hoc loco continetur id quod dici latine decorum potest. graece enim dicitur. Huius uis ea est, ut ab
honesto nequeat separari. Nam&quod decet, honestum est:& quod honestu est,decet. Qualis aute disseretia sit honesti & decori,facilius intelligi uexplanari potest. Quidquid enim e quod deceat,id tu apparet, quu antegressa est honestas. Itaq; no solu in hac parte honestatis de qua hoc loco disseredu est,sed etia in tribus superioribus quid deceat apparet. Na 8c rone uitati oratione prudeler,& agere quod agas,c5siderate,omnicis i re quid sit ueruuidere& tueri decet: cotrat falli,errare, labi,decipi ta dedecet: a delirare
427쪽
mete captu este. Et iusta omnia decora sunt,iniusta contra ut turpia,fiet decora. similis e ratio sortitudinis.auod enim uiriliter,animo p magno fit, id dignu uiro &decor u uidetur: quod contra,id ut turpe,sic indecorv. Qua re pertinet quidem ad omne honestatem hoc quod dico decorum,& ita per tinet,ut no recondita quadam ratione cernatur,sed sit in promptu . Est enim quiddam,id quod intelligitur in omni uirtute,quod deceat: quod cogitatione magis a uirtute potest,quam re separari:ut uenustas 8c pulchritud o corporis secerni non potest a ualetudine, sic hoc de quo loquimur decorum, totum uolud est quidem cum uirtute confiasum,sed mente & cogitatione distinguitur. Est autem eius descriptio duplex. Nam dic generale quoddam decorum intelligimus,quod in omni honestate uersatur:&aliud huic subiectum,quod perotinet ad singulas partes honestatis. Atque illud superius sic sere definiri solet.
Decorum id esse,quod con sentaneum sit hominis excellentiae in eo,in quo natura eius a reliquis animantibus disserat. Quae autem subiecta pars generi est,eam sic definiunt,ut id decorum esse uelint, quod ita naturae consentaneotim sit,ut in eo moderatio 8c temperantia appareat cum specie quadam libeν rati. Harc ita intelligi,possumus existimare ex eo decoro,quod poetae sequuntur,de quo alio loco plura dici selent. Sed tum seruare illud poetas quod deoceat dicimus,quum id quod quam persona dignum est,& fit S dicitur: ut si
Aeacus aut Minos diceret, Oderint dum metuant:aut,Natis sepulcrum ipse est parens,indecorum uideretur, quod eos fuisse iustos accepimus: at Atreo dicente, Plausus excitantur.est enim digna persona oratio. Sed poetae quid quenq3 deceat, ex persena iudicabunt. Nobis autem personam imposuit ipsa
natura, magna cum excellentia praestantia* animantium reliquorum. Quocirca poetae in magna uarietate personarum, etiam uitiosis quid conueniat.& quid deceat,uidebunt. Nobis autem quum a natura, constantiae, modest Tationis,temperantiae,uerecundiae,partes datae sint,cum* eadem natura doφceat non negligere quemadmodum nos aduersus homines geramus,essicitur
ut & illud quod ad omnem honestatem pertinet decorum,quam late fustim
sit appareat,& hoc quod spectatur in unoquo genere uirtutis. Ut enim pulchritudo corporis apta compositione membrorum mouet oculos, S dest Iectat hoc ipso,w inter se omnes partes quodam lepore consentiunt: sic hoc decorum quod elucet in uita,mouet approbationem eorum quibus cum uiuis tur,ordine&constantia& moderatione dictorum omnium atq3 factorum.
Adhibenda est igitur quaeda reuerentia aduersus homines,& optimi cuiusldc reliquorum. Na negligere quid de se qui sentiat, non solum arrogantis est,sed etiam omnino distbluti.Est autem quod disserat in hominum ratione
habenda inter iustitiam 8c uerecundiam. Iustitiae partes sunt,non uiolare homines : uerecundiae, non ostendere: in quo maxime uis perspicitur decori.
His igitur expositis, quale sit id quod decere dicimus,intellectum puto. Osticium autem quod ab eo ducitur, hanc primam habet vim, quae deduocit ad conuenientiam conseruationemq3 naturae: quam si sequemur ducem,
nunquam aberrabimus: sequemur 8c id quod acutum S perspicax natura est,& id quod ad hominum consociationem accommodatum est,& id quod uehemens atq; sorte. Sed maxima uis decori in hac inest parte de qua disputamus Nel enim solum corporis,qui ad naturam apti sunt,sed multo etia mast
428쪽
gis animi motus probandi,qui item ad naturam accommodati sum Uuplex est enim animorum uis atra naturae. Vna pars in appetitu posita est. quae est-graece,quae hominem huc at illuc rapit. Altera in ratione, quae docet SI explanat quid saciendum fugiendum p. Ita fit ut ratio praesit, appetitus obtemperet.Omnis autem actio uacare debet temeritate & negligentia: nec uero agere quida cuius no possit causam probabile reddere.hec est enim sere descriptio ossicq .ETciendu aute est ut appetitus rationi obediat,eam. Neg prccurrant propter temeritatem,nec propter pigritiam aut ignauia destserant . sint* tranquilli,at 3 omni animi perturbatione careant: ex quo elucebit omnis costantia,omnis p moderatio. Nam qui appetitus Iogius evaganν
mi perturbantur,sed etiam corpora. Licet ora ipsa cernere iratorum,aut eoru
qui aut libidine aliqua aut metu commoti sinat,aut uoluptate nimia gestiunt: quoru omniu uultus,uoces,motus,status mutatur.Ex quibus illud intelliεgitur,ut ad ossicii forma reuertamur,appetitus omnes cotrahedos sed adosi esse,excitandam* animaduersione & diligentiam,ut ne quid temere ac foro tuitu,inconsiderate negligeter agamus. Nem enim ita generati a natura sismus,ut ad Iudu 8c iocum faeti esse uideamur, sed ad severitatem potius,5 ad quaeda studia grauiora atq; maiora. Ludo aute 8c ioco,uti illo quidem licet, sed sicut somno,&quietibus ceteris,tu cum grauibus seri js rebus satisiecerismus. Ipsum G genus iocandino profusum nec immodestum, sed ingenuum& facetum esse debet. Vt enim pueris non omnem ludendi licetia damus, sed eam quae ab honestatis adtionibus non sit aliena: sic in ipso ioco aliquod pro bi ingenh lumen eluceat. Duplex omnino est iocandi genus. Unum illiberale,petulas,flagitiosum,obstoenu. Alterii elegas,urbanu,igeniosum,facetur quo genere no modo Plautus noster, 8c Atticoru antiqua comoedia, sed etiaPhilosophorum Socraticorum libri reserti sunt: multat multorum facete dicta,ut ea quae a sene Catone collecta sunt,quae uocant απαφθεγμπα. Facilis est igitur distinctio ingenuiWilliberalis ioci. Alter est,si tempore fit, ac remisso animo,homine dignus. Aloer,ne libero quide,si rerum turpitudini adhibe tur uerborum obscoenitas. Ludendi etiam est quida modus retinendus, ut ne nimis omnia profundamus,elatii uoluptate in aliquam turpitudinem delabamur. Suppeditant autem & campus noster de studia uenandi,honesta
excpla ludedi. Sed pertinet ad omne ossicii quaestionem semper in proaptu habere quantum natura hominis pecudibus reliquist beluis antecedat. Ille nihil sentiunt nisi uoluptatem, ad eamq; seruntur omni impetu. Hominis autem mens discendo alitur: 8c cogitando: semper aliquid aut anquirit,aut agit,uidendiq; & audiendi delectatione ducitur. inetiam si quis est paulo ad uoluptates propensior,modo ne sit ex pecudum genere sunt enim quida homines non re,sed nominosed si quis est paulo erectior, quavis uoluptate capiatur,occultat 3c dissimulat appetitum uoluptatis,propter uerecundiam. Ex quo intelligitur corporis uoluptatem non satis esse dignam hominis Praestatia,eamq; conteni Sc re ici oportere: sin sit quispiam qui aliquid tribuat uoluptati,diligeter ei tenendum esse eius fruendae modum.Itaq; uicitus cultus
429쪽
corporis ad ualetudinem reseratur,& ad uires,non ad uoluptatem. Atl etias considerare uolemus quae sit in natura excellentia S dignitas,intelligemus si sit turpe diffluere luxuria, 8c delicate ac molliter uiuere,quamq; honestum Parce,continenter,seuere, brie. Intelligendum etiam est duabus quasinos inatura indutos esse personis : quarum una communis est,ex eo quod
omnes participes sumus rationis,praestatiari eius,qua antecellimus best as, a qua omne honestum decorum p trahitur,s ex qua ratio inueniendi ossicii exquiritur. Altera autem quae proprie singulis est attributa. Ut enim in cin γporibus magnae dis imilitudines sunt,alios enim videmus uelocitate ad cur sum alios uiribus ad luctandum ualere,item l in formis aliis dignitatem inoesse in ali js uenustatem: sic in animis existunt maiores etiam uarietates. Erat
in L.Crassis,& in L. Philippo multus lepos: maior etiam magiscii de indu stria in C.Caesare Lucii filio. Ateisdem temporibus in M. Scauro, S in M.
Druso adolescente singularis seueritas: in C. Laelio multa hilaritas: in eius Lymiliari Scipione ambitio maior,uita tristior.De Graecis autem dulcem & LAEcetum festiuit sermonis,atque in omni oratione simulatorem, quem ἔρωνα Graeci nominauerunt,Socratem accepimus: contra,Pythagoram & Pericle summam auctoritatem consecutos sine ulla hilaritate. Callidum Anniba Iem ex Poenorum,ex nostris ducibus a. Fabium Maximum accepimus facile celare, tacere,dissimulare, insidiari, praeripere hostium cosilia. In quo genere Graeci Themistoclem S Pheraeum Iasenem ceteris anteponui: in pri mis* uersutum S callidum factum Solonis,qui quo & tutior uita eius esset, S plus aliquanto Reipub. prodesset,serere se simulauit. Sunt his ali j multum dispares,simplices S aperti,qui nihil ex occulto,nihil de infidi js agendum putant,ueritatis cultores,sraudis inimici. Item l alη qui quiduis perpetiano tur,cuiuis deserviant,dum quod uelint consequantur, ut Syllam Sc M. Crasesum uidebamus. Quo in genere uersutissimum S patientissimum Lacedaeo monium Lysandrum accepimus:contrat Callicratidem,qui praesectus ita se sis proximus post Lysandrum fuit. Item y in sermonibus altu quenque, qua Mis praepotens sit, essicere ut unus de multis esse uideatur: quod in Catulo in patre Sc in filio,item p & in a. Mutio Mancino uidimus. Audiui ex maρioribus natu hoc idem fuisse in P. Scipione Nasica. Contra patrem eius, illum qui Ti. Gracchi conatus perditos uindicauit, nullam comitatem hasthuisse sermonis: ne Xenocratem quidem seuerissimum philosophorum ob eam rem ipsam magnum & clarum fuisse. Innumerabiles alie diissimilitudi,
nes sunt naturae,morum I , minime tamen uituperandorum. Ad modum austrem teneda sunt sua cuiq3,non uitiosa,sed tamen propria, quo facilius decostrum illud quod quaerimus,retineatur. Sic enim est faciendum,ut contra naturam uniuersam nihil contendamus: ea tamen conseruata , propriam sequast mur,ut etiam si sint alia meliora atque grauiora,tamen nos studia nostra naφture regula metiamur. Neque enim attinet repugnare nature, nec quidquam
sequi quod assequi non queas. Ex quo magis emergit quale sit decorum illud, ideo quia Nihil decet inuita, ut aiunt, Minerua,id est aduersante S repugnare natura. Omnino si quidquam est decorum,nihil est profecto magis quam aequabilitas uniuersaeuiis,tum singularu actionum: qua coseruarenopossis, si alioru natura imitans omittas tua. Vt enim sermone eo debemus uti qui noM.T. Phi ono
430쪽
434 DE OFFICII stus est nobis,ne,ut quidam grsca uerba inculcantes,iure optimo irrideamur: sic in aetiones omnem* uitam nullam discrepantiam conferre debemus. At que hse disserentia naturarum tantam habet uim,ut nonnunu mortem sibi ipsi consciscere alius debeat,alius in eadem causa non debeat. Num enim alia
in causia M.Cato fuit,alia ceteri qui se in Aphrica Ceseri tradiderunt Atqui
ceteris sorsitan uitio datum esset si se interemissent,propterea quod lenior eorum uita,& mores,suerant faciliores: Catoni autem quum incredibilem trio huisset natura grauitatem ,eam ipse perpetua constantia roborauisset, semoperi in proposito susceptot consilio permansisset,moriendum potius u tyranni uultus aspiciendus erat. in multa passus est VIysses in illo errore diuo turno,quum & mulieribus,si Circe S Calypso mulieres appellande sent,ino seruiret,& in omni sermone omnibus astabilem S iucudum se esse uellet doomi uero etiam contumelias seruorum ancillarum* pertulit,ut ad id aliquado quod cupiebat ueniret. At Aiax,quo animo traditur, millies oppetere morsttem,s illa perpeti maluisset. Que contemplantes,expendere oportebit quid quis* habeat sui,eal moderari,nec uelle experiri a se aliena deceant. Id enim maxime quenq3 decet,quod est cuius 43 suum maxime. Suum igitur qui sep noscat ingenium,acremq3 se S bonorum S uitiorum suorum iudicem praebeat, ne scenici plus u nos uideantur habere prudentiae. Illi enim non optimas,sed sbi accommodatissimas fabulas eligunt. Qui uoce freti sunt,Epigonos, Mest dul: qui gestu, Menalippa, Clitemnestra. Seper Rutilius, que ego memini Antiopa: non saepe Aesopus Aiace.Ergo histrio hoc uidebit in scena, quod non uidebit sapiens uir in uita Ad quas igitur res aptissimi erimus,in iis po/tissimu elaborabimus. Sin aliquado necessitas nos ad ea detruserit, que nostri ingenii no erunt,omnis adhibeda erit cura, meditatio,diligetia,ut ea si no decore,at quaminime indecore facere possimus. Nec ta est enitendum ut bona quae nobis data no sint sequamur, t ut uitia sugiamus. Ac duabus iis per φnis quas supra dixi, tertia adiugitur,qua casus aliquis aut lepus iponit. Quarta eius,qua nobismetipsis iudicio nostro accomodamus. Na regna, imperia, nobilitates,honores,diuitiar,opes,eal omnia que sunt his cotraria,in casu si/ta,teporibus gubernantur. Ipsi autem quit persomam gerere uelimus,a nostra
uoluntate proficiscitur. Ita se ath ad philosephia,alii ad ius ciuile alii ad eloquentia applicant, ipsarum uirtutum in alia alius mauult excellere. Quo rum uero patres aut maiores aliqua gloria praestiterunt, hi student plerunoque eodem in genere laudis excellere: ut a. Mutius P. F.in iure ciuili: Pauli F. Aphricanus in re militari. Quidam autem ad eas laudes quas a patribus acceperunt,addunt aliquam suam: ut hic idem Aphricanus eloquentia cumulauit bellicam gloriam. Quod idem fecit Timotheus Cononis filius,qui cum belli laude non inserior fuisset quam pater ad eam laudem,doctrinae ingenii gloriam adiecit. Fit autem interdum,ut nonnulli omissa imitatione malostrum, suum quoddam institutum consequantur: maxime in eo plerianque elaborant i j qui magna sibi proponunt obscuris orti maioribus. Hsc igitur omnia cum querimus quid deceat: complecti animo cogitatione debest mus. In primis autem constituendum est quos nos quales esse uestlimus, in quo genere uitae: quae deliberatio est omnim disticillima. Ineunte enim adolescentia, cui inest maxima imbecillitas consit', tum id