장음표시 사용
451쪽
L I B E R II. 4 snon acerbum : In omniq3 re contrahenda,uendendo,emendo,conducendo,locando,uicinitatibus Oc confini is aequum facilem, multa multis de iure sito cedentem: a litibus uero quantum liceat, & nescio an paulo plus etiam u liceoat,abhorrentem.Est enim non modo liberale,paululum nonunqua de suo tuore decedere ed interdum etiam fruetuosum. Habenda autem est ratio rei fastmiliaris: quam quidem delabi sinere,flagitiosum est: sed ita, ut illiberalitatis auaritiael absit suspicio Posse enim liberalitate uti, non spoliantem se patrio monio,nimirum est pecuniae sevistus maximus. Rediectiam a Theophrasto est laudata hospitalitas.Est enim,ut mihi quidem uidetur,ualde decorum, patere domos hominum illustrium illustribus hospitibus. Id cp etiam Rei p. est
Ornamento,homines externos hoc liberalitatis genere in urbe nostra no egere.Est autem etiam uehementer utile ris qui honeste multum posse uolui, per
hospites apud externos populos ualere opibus 8c gratia. Theophrastus scri hit quide Cimonem Athenis etiam in sitos curiales Laciadas hospitale sui sose. Ita enim initituisse,&uilli cis imperauisse, ut omnia praeberentur quicu Laciades in uillam suam diuertisset. Q uae autem opera, non largitione,bcstneficia dantur,haec tum in uniuersiam remp. tum in singulos cium coseruntur. Nam in iure cauere,consilio iuuare,at hoc scientiae genere prodesses plurismis,uchementer & ad opes augendas pertinet, & ad gratiam. I taq; cum multa praeclara maiorum,tum it optime constituti iuris ciuilis summo semper inhonore fuit cognitio,at Uinterpretatio: quam quidem ante hanc confusione temporum in possessione sua principes retinuerunt: nunc ut honoreS,Ut omst
nes dignitatis gradus,sic huius scientis spledor deletus est. I dm eo indignius,
eo tempore hoc contigit,cum is esset qui omnes superiores quibus honore par esset, icientia facile uicisset. Hec igitur grata opera multis,& ad beneficiis obstringendos homines accommodata. Atque huic arti finitima est dicendi grauior facultas,8 gratior,& ornatior. Quid enim eloquentia prestabilius iuel admiratione audientium uel spe indigentium,uel eorum qui defensi sunt gratia Huic quot ergo a maioribus nostris esti tota dignitate principatus datus.Diserti igitur hominis, S facile laborantis,quod cii in patriis est mostribus,multorum caulas & non grauate 8c gratuito defendentis, beneficia dc Patrocinia late patet. Admonebat me res,ut hoc quoq; loco intermissionem eloquentie,ne dicam interitum,deplorarem,ni uererer ne de me ipso aliquid uiderer queri. Sed tame videmus quibus exsictis oratoribus, i in paucis spes, quato in paucioribus facultas,u in multis sit audacia.Cii aute omnes non possintne multi quidem,aut iuris periti esse,aut diserti,licet tamen opera prodesse multis,beneficia petentem,commendantem iudicibus aut magistratibus,uigilantem pro re alterius,eos ipsos qui aut consuluntur, aut defendunt rogantem. quod qui faciunt,plurimum gratiae consequuntur,latissi mel eorum manat industria. Iam illud no sunt admonedi est enim in proptu, ut animaduertant,cum iuuare alios uelint, ne quos ossendant. Saepe enim aut cos laeduntquOS UOn debent,aut eos quos non expedit. si imprudentes, negligentiae est, si scientes,temeritatis.Vtendum etiam est excusatione aduersius eos quOSinuitus Ostendas,quacul possis,quare id quod seceris,necesse fuerit,nec aliter fastcere potueris : ceterisq; operis & ossiciis erit id quod uiolatum est pelandum Sed cu in hominibus iuuandis,aut mores spectari,aut sortuna soleat,dictu
452쪽
ε ε . DE OFFICIIS quidem est procIlae,staq; uulgo loquuntur,se in benefici is coIIocandis mores
hominum non fortunam sequi.Honesta oratio est,sed quis est tandem , qui Vopis Sc optimi uiri causς non anteponat in opera danda gratiam fortunati Sc potentis: A quo enim expeditior & celerior remuneratio fore uidetur, in eum sere est uoluntas nostra propensior. Sed animaduertendum est diligenotius quae natura rerum fit. Nimirum enim inops ille si bonus est uir, etiam si reserre gratiam non potest : habere certe potest. Commode autem, quicunq3 dixit, Pecuniam qui habeat,non reddidisse: qui reddiderit,non habere: graotiam autem& qui retulerit,habere: S qui habeat,retulisse. At qui se locupleotes, honoratos,beatos putant,hi ne obligari quidem beneficio uolunt: quinρ etiam beneficium se dedisse arbitratur,quu ipsi quamuis magnum aliquid acceperint: atque etiam a se aut postulari aut expectari aliquid sit spicantur. Paotrocinio uero se usos,aut clientes appellari mortis instar putant. At uero ille tenuis,quu quidquid factum sit,se spectatum,non Artunam putat: non modo illi qui est meritus,sed etiam illis a quibus expectat eget enim multis ingraeum se uideri studet. Neque uero uerbis auget Bum munus,si quo sorte fungitur,sed etiam extenuat. Videndum illud est, quod si opulentum fortuna
tumq; defenderis,in uno illo aut sorte in liberis eius manet gratia. Sin autem inopem, probum tamen 6c modestum,omnes non improbi humiles,quae magna in populo multitudo est,praesidium sibi paratum uident. Liniam mobremelius apud bonos quam apud fortunatos beneficium collocari puto. Danoda omnino opera est,ut omni generi satisfacere posmmus. Sed si res in contentionem ueniet nimirum Themistocles est auctor adhibendus,qui quia cono suleretur utrum bono uiro pauperi,an minus probato diuiti filia collocaret. Ego uero,inquit,malo uirum qui pecunia egeat,s pecunia quae uiro. Sed cororupti mores deprauatit sunt admiratione diuitiarum: quarum magnitudo quid ad unumquent nostrum pertinet Illum fortasse adiuuat qui habet: ne id quidem semper. Sed sic iuuare: potentior sane sit: honestior uero quo mo doc aubd si eti1 bonus erit uir,ne impediant diuitiae quo minus iuuetur, modo ne adiuuerit: sitq; omne iudicium,non quam locuples,sed qualis qui psit. Extremum autem praeceptum in beneficηs opera danda est,ne quid cotra aequitatem contendas,ne quid pro iniuria. Fundamentum enim perpetue
comendationis Scamae est iustitia,sine qua nihil potest esse laudabile. Sed quonia de eo genere beneficioru dictum est, quae ad singulos spectant: dei
ceps de Iis quae ad uniuerses,quaeque ad remp.pertinent,disputandu est. Ecis rum aute ipsbrum partim eiusmodi sunt,ut ad uniuerses ciues pertineant,partim ut singulos attingat,quae sun t etiam gratiora. Danda est opera omnino,si possit,utrisque,nec minus utetia singulis consulatur,sed ita,ut ea res aut prostsit,aut certe ne obsit. Reipu. Ti. Gracchi frumentaria magna largitio exhau
riebat aerarium .modica M.Octau 3,SI Reip.tolerabilis, & plebi necessaria: ergo & ciuibus,& Reip. salutaris. In primis aute uidendum erit ei qui Rem p. administrabit,ut situm quisque teneat,neque de bonis priuatorum publice diminutio fiat. Perniciose enim Philippus in Tribunatu, cum legem agrariam ferret qua tamen antiquari sacile passus est & in eo uehementer se moderatum prebuit. sed cu in agend o multa populariter,tu illud maledixit,non esse
in ciuit tς duo millia hominum qui rem haberent. Capitalis oratio est, ad
453쪽
ob causam maxime, ut sua tenerentur, Respp. ciuitates la constitutae sunt. Nam etsi duce natura congregabantur homines, tamen spe custodiae rerum suarum, urbium praesidia quaerebant. Danda etiam opera est,ne, quod apud maiores nostros saepe fiebat, propter aeram tenuitatem, assiduitatem p belo Iorum, tributum fir conferendum. Idque ne eueniat, multo ante erit prout dendum. Sin quae necessitas huius muneris alicui Reipub. obuenerit, Inalo enim quam nostrae ominari: neque tantum de nostra, sed de omni Repub. disputo danda erit opera ut omnes intelligant, si salvi esse uelint, necessitati esse parendum. Atque etiam omnes qui Rempub.gubernant,con Blere debebunt ut earum rerum copia sit, quae sunt necessariae. Quarum qualis comparatio fieri soleat,& debeat,non est necesse disputare: est enim in promptu: innotum locus attingendus fuit. Caput autem est in omni procuratione negooc 3 dic muneris publici, ut auaritiae pellatur etiam minima se spicio. Vtinam, inquit C.Pontius Samnis,ad illa tempora fortuna me reseruasset, SI tunc euisem natus,quando Romani dona accipere coepissient,non essem passius diuti
tis eos imperare. Nec illi multa secula expectanda fuerunt. Modo enim hoc malum in hanc Remp.inuasit. I tam facile patior tunc potius P ontium fuisse, siquidem in illo tantum fuit roboris. Nondum centum Sc decem anni sent, cum de pecuniis repetundis a L. Pisone lata est lex,nulla antea cum suisset. At uero postea tot leges,& proxim g quael duriores,tot rei,tot damnati,tantum Italicum bellum propter iudiciorum metum excitatum, tanta sublatis legibus 8c iudichs expilatio direptio φ sociorum: ut imbecillitate aliorum,non nostra uirtute ualeamus. Laudat Aphricanum Panaetius, cp fuerit abstinens. quid ni laudet Sed in illo alia maiora. Laus enim abstinentiae non hominis est solum,sed etiam temporum illorum. Omni Macedonii gaza,quae fuit maxima,potitus est Paulus: tantum in aerarium pecuniae inuexit,ut unius I mperatoris preda finem attulerit tributorum. At hic nihil in domum Bam intulit
Praeter memoria nominis sempiternam.Imitatus patrem Aphricanus,nihilo
locupletior Carthagine eversi auid qui eius Collega in Cesera filii L. Muomius,nunquid copiosior cum copiosissimam urbem sunditus sestulisseae Ita. 1iam ornare,s domum suam maluit. inu Italia ornata domus ipsa mihi uide' eurornatior. Nullum igitur uitium tetrius est,ut eo unde egressa est,reserat se Cratio,u auaritia,presertim in principibus,& remp. gubernantibus. Habere enim questui remp.non modo turpe est,sed sceleratum etiam 8c nefarium. Ita quod Apollo Pythius oraculum edidit, Sparta nulla re alia nisi auaritia esse perituram. id uidetur non solum Lacedaemoniis,sed etiam omnibus opulen iis populis praedixisse. Nulla autem re conelliare facilius beneuolentiam multitudinis possunt i j qui Reip.praesunt,s abstinentia Sc continentia. ueoro se populares uolunt,ob eam V causam aut agrariam rem tentant,ut posses fores pellantur seis sedibus,aut pecunias creditas debitoribus condonandas putant,labefactant sundamenta Reip.concordiam primum,quae esse non Potest,cum alηs adimuntur,ali js condonantur pecuniae:deinde aequitatem,qugtollitur omnis,si habere suum cuil non licet. Id enim est proprium,ut supra dixi,ciuitatis atq; urbis,ut sit libera&non licita suae rei cuius custodia.
Arque in hac pernicie Reipuli . ne illam quidem consequuntur quam
454쪽
Asa D E O F F I: C IT I Sputant gratiam. Nam cisi res erepta est,est inimicus :cui data est etiam dimmuIat se accipere uoluisse,& maxime in pecunris creditis,occultat strum gauodium,ne uideatur no fuisse soluendo. At uero ille qui accipit iniuriam,& me minit, B presesert doIorem situm : nec si plures sunt a quibus improbe datum est,u illi quibus iniuste adeptum est,id circo plus etiam ualent. Non enim riuo mero haec iudicantur,sed pondere.Quam autem habet aequitatem,ut agrum multis annis aut etiam seculis ante possessiam qui nullum habuit, habeat: qui autem habuit,amittat Ac propter hoc iniuriae genus Lacedaemon 3 Lysano drum Ephorum expulerunt: Agin Regem, quod nunquam antea apud eos
acciderat,necauerunt. Ex eoi tempore tantae discordiae secutae sunt,ut 8c traranni existerent,&optimates exterminarentur, Sc preclarissime constituta Resp.dilaberetur. Nec uero solum ipsa cecidit,sed etiam reliquam Graeciam euertit contagionibus malorum, quae a Lacedaemoniis prosectae manarunt
latius.Quid nostros Gracchos Ti. Gracchi silmmi uiri filios, Aphricani ne
Potes, n6nne agrariae contentiones perdiderut At uero Aratus Sicyonius iure laudatur,qui cum eius ciuitas quinquaginta annos a tyrannis teneretur,
prosectus Argis Sicyonem,clandestino introitu urbe est potitus, cum tyoranum Nicoclem improvise oppressisset,sexcentos exules qui fuerant eius ciuitatis locupletissimi restituit,remoe publicam aductu siro liberauit. Sed cum magnam animaduerteret in bonis 8c possessionibus difficultatem, v SI eos quos ipse restituerat, quorum bona atri possederant, egere iniquissimum esse arbitrabatur,& quinquaginta annorupossessiones mouere non nimis aequuPutabat,propterea P tam longo spatio multa haereditatibus, multa emptiost Nibus, multa dotibus tenebantur, line iniuria iudicauit,nein illis adim neque his non satis fieri quorum illa fuerant,oportere.Cum igitur statuisset opus esse ad eam rem constituendam pecunia, Alexandriam se proficisci uellodixin, rems' integram ad reditum situm iussit esse. Ist celeriter ad Ptolemarum B Ehoipitem uenit,quitum regnabat alter post Alexandriam conditam. Cui cli positisset patriam se Iiberare uelle,causamq; docuisset,a Rege opuleto uir frmus facile impetrauit ut grandi pecunia adiuuaretur. Quam cum Sicyonem attulisset adhibuit sibi in cosilium quindecim principes,cu quibus causas co gnouit,& eoru qui aliena tenebat, & eorum qui sua amiserant: persectissi aestimadis possessionibus ut perstraderent aths ut pecunia accipere mallent, pose Iessionibus cederent: alqs,ut comodius putarent numerari sibi quod tanties.set, u suum recuperare. Ita perfectum est ut omnes concordia constituta sine querela discederet. O virum magnum,dignum* qui in nostra Rep. natus es set. Sic par est agere cu ciuibus, no,ut bis iam uidimus,hasta in foro ponere, SI Bona ciuiu uoci subflcere preconis. At ille Grecus,id quod fuit sepietis Sc prestatis uiri,omnibus consuledum putauit.Eal est summa ratio S sapietia bos ni ciuis,c5moda ciuium defendere,no diuellere,ati omnes aequitate eade c5tinere. Habitat gratis 1 alieno.Quid ita ut quum ego emerim, edificauerim, tuear,impeda,tu me inuito fruare meo auid e aliud quam aths sua eripere, alqs dare aliena Tabulae uero nouae quid habet argumenti, nisi ut emas tibi mea pecunia fundu,eum tu habeas,ego no habeam pecunia et Q obre ne sites alienu quod Reip.noceat prouidendum est,quod multis rationibus caucri potest,hoc si non fuerit,ut locupletessuum perdant,debitores lucrentur aliea
455쪽
LIBER II. 4synum. Nec enim ulla res uehememius Remi .continet, si fides : quae esse nulIa potest nisi erit necessaria solutio rerum creditarum. Nunu uehementius actu est,si me Consule,ne solueretur. Armis 8c castris tentata res est ab omni genere hominum Sc ordine: quibus ita restiti ut totum hoc malum de Rep. tolleretur. Nunqua nec maius aes alienum fuit,nec melius nec facilius dis lutum est. Fraudandi enim spe sublata, luendi necessitas consecuta est. At uero hic noster uictor,tum quidem uictus,quae cogitarat ea perfecit cu eius iam nihil ino.teresset.Tanta in eo peccadi libido fuit,ut hoc ipsum cum delectaret peccare, etiam si causa non esset. Ab hoc igitur genere largitionis,ut aliis detur,alhs auferatur,aberunt ri qui Remp. tuebuntur: in primisq; operam dabunt ut iuris& iudiciorum aequitate seum qui 3 teneat,& neq; tenuiores propter humilitatem circu ueniantur,neque locupletibus ad sua uel tenenda uel recuperanda obsit inuidia. Praeterea quibustulam rebus uel bello uel domi poterunt, ep. augeat,imperio,agris,uectigalibus. Haec magnorum hominu sunt,haec apud maiores nostros factitata.Haec genera ossiciorum qui persequuntur,cum susma utilitate Reip. magnam ipsi adipiscentur& gratiam & gloriam In his aurem utilitatum praeceptis Antipater Tyrius Stoicus, qui Athenis nuper est mortuus,duo praeterita censet esse a Panaetio,valetudinis curatione & pecu Diae. Quas res a summo philosopho praeteritas arbitror, . essent saciles , sunt certe utiles. Sed ualetudo sestentatur notitia sui corporis,& obseruatione, quae res aut prodesse soleant aut obesse,& continentia in uictu omni atq; cultu corporis tuendi causa,& praetermittendis uoluptatibus: poliremo arte eo rum,quorum ad scientiam hec pertinent. Res autem familiaris quaeri deshetiis rebus a quibus abest turpitudo,conseruari autem diligetia Sc parsimonia: eisdem etiam rebus augeri. Has res commodissime Xenophon Socratiscus persecutus est in eo libro qui Oeconomicus inscribitur: quem nos ista sere
aetate cum essemus,qua es tu nuc,c graeco in latinum conuertimus. Sed utio litatum comparatio,quoniam hic locus erat quartus a P anctio pretermissus, sepe est necessaria. Nam S corporis commoda cum externis & externa cum corporis,& ipsa inter se corporis,& externa cum externis comparari solenta Cum externis corporis, hoc modo comparantur,ualere ut malis udiues esse. Cum corporis externa,hoc modo,diues es. potius u maximis corporis uirisbus. Ipsa inter se corporis sic,ut bona ualetudo uoluptati anteponatur, uires celeritati.Externorum autem ut gloria diuitiis,uectigalia urbana rusticis.Ex
quo genere comparationis illud est Catonis senis,a quo quu quereretur quid maxime in re familiari expediret, respondit, Bene pascere. Quid secundum: Satis bene pascere. uid tertium c Beneuestire. QMid quartum Arare. Et quum ille qui quassierat,dixisset. inita Benerari Tum Cato.Quid homine, inquit,occidere: Ex quo & multis alijs intelligi debet utilitatu comparatioones fieri solere,& recte hoc adiunctum esse quartum exquirendorum ossicioorum genus.Sed toto hoc de genere,de quaerenda, de collocanda pecunia,etio 3m de utenda,commodius a quibusdam optimis uiris ad Ianum medium seodentibus,quam ab ullis philosophis ulla in schola disputatur. Sunt
tamen ea cognoscenda. Pertinent enim ad utilitatem,
de qua hoc libro disputatum est. Reliqua ideinceps persequemur. . L
456쪽
ςFFICIIS, OBER TERTIUS., Scipionem, Marce fili,eu qui primus Aphricaniis appellatus est,dicere solitum scripsit Cato,qui fuit eius sere squalis.Nuna se minus otiosum esse,q quum otiosiis: nec minus solu,a quum selus esset. Magnifica uero uox, dc magno uiro ac sapiente digna,quae declarat illum dc in otio de negotiis cogitare, Zc in solitudine secum loqui solitum:ut neq; cessaret un si,&interdum colloquio alteolrius non egeret. Ita duae res quae languorem asserunt coteris,illum acuebant, otium 8c lolitudo. Vellem nobis hoc idem uere dicere liceret.Sed si minus imitatione tantam ingenia praestantiam consequi possest mus,uoluntate certe proxime accedimus.Nam & a Rep.forensibus p nego: chs armis imp is,uis prohibiti,otiu persequimur,&ob eam causam urbe reo licita, rura peragrant es saepe soli sumus. Sed nec otium hoc quum Aphricani Otio,nec haec solitudo cum illa comparanda est. Ille enim requiescens a Reip. Pulcherrimis muneribus,otium sibi sumebat aliquado: SI a coetu hominu frequentiaq3 interdu tana in portum se in solitudine recipiebat.Nostru aute otium,negocii inopia,non requiescendi studio costitutum est.Extineto enim Senatu,deletis iudicηs,quid est quod dignu nobis aut in curia aut in foro ageν
re possimus: Ita qui in maxima celebritate,in oculis ciuium quonda uiximus, nunc fugietes conspectum sceleratorum,quibus omnia redundant, abdimus
nos quatum licet, & saepe soli sumus. Sed quia sic ab hominibus doctis accepismus,no solu ex malis eligere minima oportere,sed etia excerpere ex his ipsis
si quid inesset boni: propterea dc otio fruor,non illo quidem quo debeat is,
qui quondam peperisset otium ciuitati nec eam solitudinem languere patior, quam mihi asteri necessitas,no uolutas. Quans Aphricanus maiore laudem meo iudicio assequebatur,nulla tamen eius ingenii monumenta mandata lio teris,nullum opus otii,nullum solitudinis munus extat. Ex quo intelligi deo het,illum mentis agitatione,inuestigatione* earum rerum quas cogitandocosequebatur,nec otiosum nec solum unqua suisse.Nos aute qui non tantu roboris habemus,ut cogitatione tacita a solitudine abstrahamur,ad hanc scribe di opera omne studiuin curam, couertimus. I tal plura breui tempore eversa, i multis annis stante Repu.scripsimus. Sed cum tota philosephia,mi Cicero,irugifera Sc fructuosa,nec ulla pars eius inculta ac deserta sit,ium nullus festracior in ea locus est,nec uberior,cl de ossiciis,a quibus constater honestet ui Dedi precepta ducutur.Quare quana a Cratippo nostro,principe huius mest
moriae philosophorum,haec te assidue audire atq; accipere confido: tamen coducere arbitror talibus aures tuas vocibus undioe circunsonare,nec eas si fieri
possit,quidquam aliud audire. Quod cum omnibus est faciendum qui uitam honestam ingredi cogitat, tum aut scio an nemini potius quam tibi.Sustines enim non paruam expectationem imitandae industriae nostrae,magnam hostnoru,nonnullam fortasse nominis.Suscepisti onus praeterea graue, SI Athenarum,& Cratippi:ad quos quum in quam ad mercaturam bonarum artium I, a sis
457쪽
sis prosectus, inanem redire turpissimum est,dedecorantem S urbis auctoritatem Sc magistri. Quare quantum conniti animo potes,quantum labore co tendere,si discendi labor est potius si uoluptas,tantum sic ut essicias: ne ue comittas,ut quum omnia suppeditata sint a nobis,tute tibi defuis leuideare. Sed haec haestenus. multa eni fici e ad te cohortandi gratia scripsimus. Nunc ad re liquam partem propositae diuisionis reuertamur. Panaetius igitur, qui si ne controuersia de ossiciis accuratissime disputauit, quem p nos correctione
quadam adhibita potissimum sequuti sumus,tribus generibus propositis , in quibus deliberare homines SI consultare de ossicio solerent,uno quum dubi
tarent honestumne id esset de quo ageretur, an turpe:altero, utilene esset, an
inutile: tertio,si id quod specimen haberet honesti,pugnaret cum eo quod utile uideretur,quomodo ea discerni oporteret: de duobus generibus primis tribus libris explicauit: de tertio autem genere deinceps se scripsit dicturum: nec exsoluit id quod promiserat. Quod eo magis miror, quia scriptuiri a discipuolo eius Posidonio est,triginta annis uixisse Panaetium posteau eos libros edidissct. Quem locum miror a Posidonio breuiter esse tactu in quibusda cometariis, presertim quit scribat nullum esse locu in tota philosephia tam necessarium. Minime uero assentior iis qui negant eum locum a Panaetio praetermissum, sed con sulto relictum,nec omnino scribendum fuisse, quia nunu posset utilitas cum honestate pugnare.De quo alterum potest habere dubitationem adhibendum ne fuerit hoc genus quod in diuisione Panaet a tertium est, ario Plane fuerit omittendum: alterum dubitari non potest,quin a Panaetio susceptum sit,sed rcli stum. Nam qui e diuisione tripertita duas partes ab luerit, huic necesse est restare tertiam. Preterea in extremo libro tertio de hac parte pollicetur se deinceps esse dicturum. Accedit eodem testis locuples Posidonius,qui etiam scribit in quadam epistola P. Rutilium Russiim dicere selere, qui Panaetium audierat,ut nemo pictor esset inuentus, qui Cog Veneris eam partem quam Apelles inchoatam relliquisset,absolueret, oris enim pulchriotudo,reliqui corporis imitandi spem ausereba sic ea quae Panaetius praeteromisisset, S non perfecisset,propter eorum quae perfecisset,praestantiam, nemine persequutu. Qua ob rem de iudicio Panari a dubitari non potest: rectene aute hanc tertiam partem ad exquirendum ossiciu adiunxerit,an secus,de eo fortasse dubitari potest. Nam siue honestu solii bonii est,ut Sroicis placet: siρue quod honestu est,id ita summum bonii est, quemadmodu Peripateticis uestris uidetur,ut omnia ex altera parte collocata uix minimi monacti instar haobeant: dubitandum non est quin nunquam possit utilitas cum honestate contedere. I tal accepimus Socratem execrari solitum eos qui primu haec natura cohaeretia,Opinione distraxissent. Cui quidem ita sunt Stoici assensi,ut quid quid honestu esset,id utile esse censerent: nec utile quidu,quod non honestu. si is est et Panaetius,qui uirtutem propterea colendam diceret, Φ ea essicistens utilitatis esset,ut ii qui res expetendas uel uoluptate uel indolentia metitio tur uicet ei dicere utilitatem aliquando cum honestate pugnare. Sed quum sit is qui id solum bonum iudicet quod honesitum sit, quae autem huic repupgnenr specie quadam utilitatis, eorum neque accessione meliorem uitam fiestri,nec decessione peiorem : no uideatur debuisse eiusmodi deliberationem inotroducere,in qua quod utile uideretur, cu eo quod honestu est copararetur.
458쪽
4sa DE OFFICII sEtenim quod summum bonum a Stoicis dicitur, conuenienter naturae uiuestre: id habet hanc,ut opinor, sententiam, cum uirtute congruere sempe cete. ra autem quae secundum naturam essent,ita legere,si ea uirtuti non repugna rent. uod quum ita sit,putant quidam hanc comparationem non recite inotroductam,nec omnino de eo genere quidquam praecipiendum fuisse. Atque
illud quidem honestum quod proprie uere 3 dicitur,id in sapientibus est se
lis,neque a uirtute diuelli unquam potest. In ηs aurem in quibus sapientia persecta non est,ipsum illud quidem per stum honestum nullo modo,sed similitudines honestiesse possunt. Haec enim ossicia de quibus his libris disputa,
mus,media Stoici appellant: S ea communia,S late patent: quae & ingenii bonitate multi assequuntur,&progressione discendi. Illud autem ossicium quod rectum ηdem appellant,persectium atque ab Elutuna est,& ut ηdem di
cunt,omnes numeros habet,nec praeter sapientem cadere in quenqua potest.
Quum autem aliquid aestum est in quo media osticia compareant, id cumuolate uidetur eme perfectum: propterea Φ uulgus quid absit a persecto non se re intelligit: quatenus autem intelligit, nihil putat praetermissum. Quod au tem in poematibus in pusturist usu uenit,in alns Q compluribus ,ut delectentur imperiti, laudenti ea que laudanda non sunt: ob eam credo causam,. in
sit in his aliquid probi quod capiat ignaros,qui 'dem quid i unaquai reui tη sit,nequeant iudicare. Itaque quum sint doctii peritis,facile desistunt a sententia. Haec igitur ossicia de quibus his libris disserimus,quasi secunda quae
dam honesta esse dicunt,non septentum modo propria,sed cum omni homionum genere communia. Itaque his omnes,in quibus est uirtutis indoles,commouentur. Nec veroquii duo Dec 3, aut quu duo Scipiones sortes uiri como memorantur,aut quum Fabricius aut Aristides iusti nominantur,aut ab illis fortitudinis aut ab his iustitiae tanquam a sapiente petitur exemplum. Nemo
enim horum sic sapiens est,ut sapientem uolumus intelligi. Nec ii qui sapienotes habiti sunt, nominati, M. Cato,& C. Lelius,sapicies sacrunt:ne illi quistdem septem: sed ex mediorum ossiciorum frequentia similitudinem quadam gerebant speciem Φ sapientum. inrocirca nec id quod uere honestum est, fas elicum utilis repugnantia comparari: nec id quod communiter appellamus honestum,quod colitur ah as qui bonos se uiros haberi uolunt, cum emolust mentis unquam est comparadum.Tam cp id honestum quod in nostram in telligentiam cadit,tuendum conservadum cla nobis est, si illud quod proprie dicitur uere ,est honestum sapientibus. Aliter enim teneri non potest, siqua ad uirtutem est facta progressio. Sed haec quidem de hs qui conseruatione os
ficiorum existimantur boni. i autem omnia metiuntur emolumctis & coomodiS,neque ea uolunt praeponderari honestate.ia solent in deliberando hoonestum cum eo quod utile putant,comparare: boni uirino solent. Itaq; existimo Panaetium quum dixerit homines solere in hac comparatione dubitare, hoc ipsum sensisse quod dixerit, tere modo,non etiam oportere.Etenim nomodo pluris putare quod utile uideatur,si illud quod honestum,sed etia haec iter se coparare,& in his addubitare turpissimu est. Quid est ergo quod noo nunquam dubitationem afferre soleat, considerandum i uideatur: Credo siquando dubitatio accidit,quale sit id de quo confideretur. Saepe enim tempore fit,in quod turpe plerul haberi seleat,inueniatur non esse turpe.Exemplι
459쪽
causa ponatur aliquid quod pateat latius. Quod potest maius esse sceIus, unon modo hominem,sed etiam familiarem hominem occidere et Num igitur se obstrinxit scelere,si quis tyrannum occidit, quavis similiare: Populo quio dem R. non uidetur,qui ex omnibus praeclaris factis illud pulcherrimum existimat. Vicit ergo utilitas honestatem,imo uero honestas utilitatem secuta e. Itaque ut sine ullo errore diiudicare posssimus,siquando cum illo quod honestum intelligimus, pugnare id uidebitur quod appellamus utile, rnata la quaedam constituenda est: quam si sequemur in comparatione rerum, ab ossicio nunquam recedemus.Erit autem haec formula Stoicorum rationi dio sciplinae Ii maxime consentanea: quam quidem in his libris propterea sequio mur,quod quaquam & a ueteribus Academicis,&a Peripateticis uestris, qui quondam rjdem erant qui Academici,quae honesta sunt anteponunt hs quae uidentur utilia: tamen splendidius haec ab eis disseruntur, quibus quid quid honestum est,idem utile uidetur: nec utile quidquam,quod non honestitum: si ab rjs quibus aut honestum aliquid non utile,aut utile non honestum est. Nobis autem nostra Academia magnam licentiam dat, ut quodcunque maxime probabile occurrat,id nostro iure liceat defendere. Sed redeo ad formulam.Detrahere igitur aliquid alteri,& hominem hominis incommodo sistim augere commodum,magis es t cotra naturam,quam mors,suam pauper
tas,quam dolor,quam cetera quae possiant aut corpori accidere,aut rebus ex ternis.Nam principio tollit conuictum humanum,S societatem. Si enim sic erimus ast isti,ut quisque propter suum emolumentum spoliet, aut uiolet alterum,dirumpi necesse est eam,quae maxime est secudum naturam,humani ge
neris societatem.Vt si unum quod in membrum sensum huc haberet, ut posse putaret se ualere si proximi membri ualetudinem ad se traduxisset, debilitari Zc interire totum corpus necesse esset: sic si unusquis. nostrum ad se rapiat comoda aliorum,detrahat* quod cuil possἰt,emolumenti sui gratia, societas hominum Sc communitas euertatur necesse e. Nam ut sibi quis* malit quod
ad usum uitae pertineat,s alteri acquirere,concessum est,non repugnante nasttura. Illud natura non patitur, ut aliorum spol's nostras facultates, copias, CPes augeamus. Ne qu ero hoc solum natura id est iure gentium, sed etiam legibus populorum,quibus in singulis ciuitatibus Respublicae continentur, eodem modo constitutum est,ut non liceat sui commodi causa nocere alteri. Hoc enim speetimi leges,hoc uolunt, incolume esse ciuium coniunctionem: quam qui dirimunt,eos morte,exilio,vinculis dano coercent. Atque hoc multo magis effcit ipsa naturae ratio,quae est lex diuina & humana cui parere qui uelit omnes autem parebunt qui secundum naturam uiuere uoluntInunquacommittet ut alienum appetat,& id quod alteri detraxerit, sibi assumat. Eio enim naulto magis est secudum naturam excelsitas animi Sc magnitudo,ite*comitas,iustitia,liberalitas, si uoluptas,u hila,si diuitiae. Quae quidem constemnere,& pro nihilo ducere,comparatem cum utilitate communi & magni animi est Sc excelsi.Detrahere autem alteri sui commodi causa, magis est con ira naturam G mors, i dolor,il cetera generis eiusdem. Item is magis est secuo
dum naturam pro omnibus gentibus si fieri possit Aonservandis aut iuuandis,maximos labores molestiast suispere,imitatem Herculem illum, quem hominum fama beneficiorum memor in concilio coelestium collocauic, q uis
460쪽
uere insolitudine non modo sine ullis molestiis,sed etiam in maximis uoluo Ptatibus abundante omnibus copi js,ut etiam excellas pulchritudine SI uiribus. Quocirca optimo qui sep splendidissimo i ingenio longe illa uitam hule
anteponit.Ex quo efiicitur,li ominem naturae obedientem ,homini nocere noposse.Deinde qui alterum uiolat ut ipse aliquid commodi consequatur: aut nihil se existimat contra naturam sacere aut magis milienda censet mortem, paupertatem, dolorem, amissionem etiam liberorum, propinquorum, amicorum,u facere cuipiam iniuriam. Si nihil existimat contra naturam fieri hominibus uiolandis,quid cum eo disseras,qui omnino hominem ex homine toto
sat Sin fugiendum quidem id censet,sed & multo illa peiora, mortem, pauo
Pertatem,dolorem:errat in eo quod ullum aut corporis aut sortune uitium
animi uitus grauius existimat.Ergo unum debet esse omnibus propositum, ut eadem sit utilitas uniuscuius ,S uniuersorum: quam si ad se quisex rapiendi luetur omnis humana consortio. Atin etiam si hoc natura praescribit,ut homo homini,quicunque sit,ob eam causam quod is homo sit,consultum ueo 'lit: necesse est secundum eandem naturam omnium utilitatem esse commune. Quod si ita est,una continemur omnes S eadem lege naturae. Id p ipsum si ita est,certe uiolare alterum nature lege prohibemur. Verum autem primu,
Derum igitur extremum. Nam illud quidem absurdum est,quod quidam di
cunt, parenti se aut statri nihil detracturos commodi sui causa, aliam ratione esse ciuium reIiquorum. Hi sibi nihil iuris S nullam societatem communis utilitatis causa statuunt esse cum ciuibus: que sententia omnem secietatem distrahit ciuitatis. Qui autem ciuium rationem dicunt habed1, externorum negat, hi dirimunt communem humani generis societatem: qua sublata beneficentia liberalitas, bonitas,iust ilia sunditus tollitur: que qui tollunt, etiam aduersus deos immortales imp h iudicandi sunt: ab his enim constitutam inter homiones societatem euertunt.Cuius societatis arctissimum uinculum est, magis ar hitrari esse contra naturam,hominem homini detrahere sui coin modi causas omnia incommoda stibire uel externa,vel corporis,uel etiam ipsius animi quae uacerit iustitia. Hec enim una uirtus omnium est domina & regina uirtutum. Forsitan quispiam dixerit. Nonne igitur sapiens si fame ipse conficiatur ab stulerit cibum alteri homini ad nullam rem utilis Minime uero. Non enim mihi est uita mea utilior u animi talis assectio,neminem ut uiolem commodi mei gratia. Quid si Phalarim crudelem tyrannum Sc immanem uir bonus, ne ipse frigore conficiatur,uellitu spoliare possit,nonne faciat Hec ad iudicadum sunt facillima. Nam si quid ab homine ad nullam partem utili, utilitatis tuae causa detraxeris,inhumane seceris,contra naturae legem. Sin autem istu sis,qui multam utilitatem Reip. ato hominum societati,si inuita remaneas,asterre possis: si quid ob eam causam alteri detraxeris,non sit reprehendendum. Sin autem id non sit eiusmodi,stium cui incommudum ferendum est Potius u de alterius commodis detrahendum. Non igitur magis est contra natura morbus aut egestas,aut quid eiusmodi,il detractio aut appetitio alie ni. Sed communis utilitatis derelictio contra naturam est: esst enim iniusta. Itaq3 lex ipsa naturae,quae utilitatem hominum conseruat 8c continet, deceronit profecto ut ab homine inerti atq3 inutili ad sapientem, bonum,sortem uirum, trasserantur res ad uiuendum necessariae: qui si occiderit,multum de coomuni